- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
ناۋرىزعا اق تىلەكتەر
2014.03.04 13:26 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
حالقىمىزدىڭ ءداستۇرلى مەرەكەسى، ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى ــ ناۋرىزعا ارناپ، قىزىقتى ويىن مەن تىلەك جازۋ پاراقشاسىن شىعارعان بولاتىنبىز، بۇگىنگە دەيىنگى تارتىمدى لەبىزدەردى جيناقتاپ نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.
ساعاتجان يزاتوۆ:
عاسىرلاردان عاسىرلارعا جالعاسقان،
تالاي - تالاي بۇراڭ اسۋ جول باسقان.
قازاعىمنىڭ قاسىيەتتى ءداستۇرى،
و، ناۋرىزىم! جىل ەسەبى الماسقان.
قۇتتى بولسىن! اقىر بۇگىن تەڭدىككە،
جەتتىڭ ايتەۋ، تويلاپ حالقىڭ بىرلىكتە.
جىلدا جاڭا باقىت ورناپ كۇرەسپەن،
بولاشاققا ۇمتىلىۋعا سەندىك تە ...
گۇلنۇر اسىلقان قىزى:
ناۋرىز مەرەكەلەرىڭىز قۇتتى بولسىن!
دالام دا كۇلكى ءۇيىرىپ اجارىنا،
اينالدى قۋانىشتىڭ بازارىنا.
اق تىلەگىن رياسىز ارنادى ەلگە،
انالار جەتى ءدان ساپ قازانىنا...
باقىتتارىڭىز شايقالماسىن!
شالقار قۇرمان:
ناۋرىز تۋرالى اڭىز
ەرتە زاماندا قازاق ەلىن ءالسىن - ءالى جاۋ شاۋىپ، ەل بىردە ولاي، بىردە بۇلاي اۋىپ، مال - جاندارى قىرىلىپ، ەل باسىنا اۋىر كۇن تۋىپتى. سونداي قايعىلى دا قاسىرەتتى جىلدىڭ بىرىندە «ناۋرىز» دەگەن قاريا وزىنە قاراستى ەلىن باستاپ، جاۋدان قورعانۋعا ىڭعايلى، مال - جانعا جايلى قوپالى اۋماقتى قىستاپتى. وڭىنا باسقاندا، سول جىلى ازاماتتارى شابۋىل جاساعان جاۋدى جەڭىپ، مال - جاندارى قىستان امان - ەسەن شىعىپ، ەل - جۇرتى مارە - سارە بولىپتى.
ناۋرىز قاريا ۇلكەن ەسەپشى، استرونوم ەكەن. ول كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلگەن، جەر بەتىنىڭ بۋسانعان ءدال 22 - ناۋرىز كۇنى ەرتە تۇرىپ ەلىن ارالاپ:
بۇگىن − ۇلى ءىستىڭ باستالار كۇنى، كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلگەن، بوتا بوزداپ، قوي قوزىلايتىن قاسيەتتى كۇن. جان - جانۋار، وسىمدىكتەردىڭ ءوسىپ- ونەتىن، جەر انادان قۋات الىپ، ەرەكشە كۇيگە ەنەتىن كۇن. سوندىقتان بارلىق ءۇي توي جاساڭدار! بۇدان بىلايعى اتار تاڭ، كورەر جىلدارىمىز بۇگىنگىدەي قۋانىش مەرەكەمەن باستالار بولسىن! ۇرپاقتارىمىزدىڭ كوڭىلىن قايعى - قاسىرەت تورلاماسىن! - دەپ ءامىر بەرىپتى. سوندا قارياعا كەمپىرى:
− اۋ، شال! ەلىڭە ارىقشىلىق ۋاقىتتا توي جاسا دەدىڭ، قىسىلىپ ارەڭ شىققان جۇرت تويدى نەسىمەن جاسايدى؟ - دەگەن ەكەن. وعان قارت كۇلىپ:
− توي قىزىعى بايلىق پەن قارىن تويدىرۋدا ەمەس، قايتا كوڭىل كوتەرىپ، رۋحاني ازىق الۋدا. كوپپەن بىرگە كوڭىلدى وتىرىپ ىشكەن ءبىر ۇرتتام قاراسۋ مەن ءبىر اياق كوجەنىڭ نارقى ەسەرلىكپەن وتكىزگەن 40 كۇندىك ساۋىق پەن 40 جىل جيعان بايلىقتان ارتىق. ال ەندى كەمپىر، وتىرماي سەن دە قابىڭنىڭ ءتۇبىن قاق، - دەپتى. قاپتان ءبىر كارى جىلىك پەن بىرنەشە كەسەك ەت شىعىپتى. ونى كورگەن قاريا كەمپىرىن ماقتاپ:
− جارايسىڭ، كەمپىرىم! تۇپ - تۋرا ءبىر تويدىڭ ەتىن ساقتاپسىڭ، دەرەۋ قازانعا سال! قازاننىڭ ءتورت قۇلاعىنا ءتورت جاپىراق ماي قوي، ونىڭ بىرەۋىن پىسقاندا ءوزىڭ جە، بىرەۋىن ۇلكەن بالاڭا، بىرەۋىن كۇيەۋ بالاڭا، بىرەۋىن نەمەرەڭە بەر، كارى جىلىكتى قاريالارعا تارت. قالعان ەتتەردى تۋراپ كوجەگە سالىپ جىبەر جانە كوجەگە ارپا، ءبيداي، تۇز، قۇرت (ايران - قاتىق) سياقتى 7 ءتۇرلى ءدام قوسىلسىن! كارى جىلىك − بابالار ءداستۇرىن جالعاسىن. ءدان − ءوسىپ - وركەندەۋىمىزدىڭ بەلگىسى بولسىن. سۋ مەن تۇز − ۇرپاقتارىمىزدىڭ ءدام - تۇزدارى جاراسىپ، ماڭگى تاتۋ - ءتاتتى وتۋىنە دانەكەر بولسىن. ايران - قاتىق ايرانداي ۇيىپ، باسىمىزدىڭ ومىرلىك ءبىر بولىپ، اق كوڭىل، ادال نيەتتە بولاتىندىعىمىزدىڭ كۋاسى بولسىن. ال قازان قۇلاعىنا قويىپ پىسىرىلعان ءتورت جاپىراق ماي − ءتورت تۇلىگىمىز ساي، باي - باقىتتى تۇرمىس كەشىرۋىمىزدىڭ ومىرلىك باستاماسى بولسىن. بۇگىنگى وسى توي تاماعىنان ءدام تاتقان ۇلكەن - كىشى، كارى - جاسقا تۇگەل ءبىر - ءبىر جاس قوسىپ، وسى توي ءار جىلى ءدال وسى كۇنى ءاربىر وتباسىنا مىندەتتى تۇردە وتكىزىلىپ وتىرسىن! - دەگەن ەكەن. ءسويتىپ، ناۋرىز قارتتىڭ ەلى قاپ تۇبىندە قالعان ەتتەرىن تۇگەل قازانعا سالىپ، ۇلان - اسىر توي جاساپ، جاداپ - جۇدەگەن كوڭىلدەرىن كوتەرىپتى. ەل قارياعا العىستارىن جاۋدىرىپ، توي قىزىعىن الدەنەشە كۇنگە جالعاستىرىپتى...
انە - مىنە دەگەنشە، جاز شىعىپ، كۇز كەلىپ، كوزدى اشىپ - جۇمعانشا، قىس ءوتىپ، تاعى ءبىر كوكتەم كەلىپتى. ەل - جۇرت ناۋرىز قاريانىڭ ۇيعارىمى بويىنشا، كوكتەم تويىنا ەرەكشە ازىرلەنىپتى. قاريا بۇل رەت جان - جاققا ات شاپتىرىپ، تويعا ماڭايىنداعى الىس - جاقىن ەلدىڭ ءبارىن شاقىرىپتى. تويعا شاقىرۋشىنىڭ ءبىر الاشا حانعا بارىپ:
− تاقسىر، ءسىزدى اۋىلىمىزدا وتەتىن تويعا شاقىرىپ كەلدىم، - دەپتى.
حان ودان:
− اۋ، بۇل قاي ۋاقىتتا جاسالعان توي؟ توي دەگەن جاز بەن كۇزدە جاسالماۋشى ما ەدى؟ ول كىمنىڭ تويى؟ - دەپ تاڭدانا سۇراپتى. تويعا شاقىرعان جىگىت نە دەرىن بىلمەي، ساسقالاقتاپ:
− ناۋرىز دەگەن قاريانىڭ تويى، ناۋرىزدىڭ تويى، - دەگەن ەكەن.
سول كۇنى اۋا رايى اسا جايلى بولسا كەرەك، حان شاپانىن جامىلىپ دالاعا شىققان ەكەن، توبەسىنەن قيقۋلاپ قازدار ۇشىپ ءوتىپتى. كوزىنە دالا توسىندە تەبىندەپ كەلە جاتقان جاسىل وركەندەر شوقتاي باسىلىپتى. سوندا حان كوكىرەگىن كەرە دەم الىپ:
− بۇل ءبىر ومىرشەڭ ولمەس توي بولىپ، عاسىردان - عاسىرعا جالعاسقالى تۇر ەكەن، - دەپ سۇيىنە ءتىل قاتىپتى. ءسويتىپ، سول توي: «ناۋرىز تويى»، 7 ءدامدى بىرىكتىرىپ جاساعان كوجە «ناۋرىز كوجە»، توي وتكەن اي «ناۋرىز ايى» اتالىپ كەتىپتى.
بەكەن نۇربولات ۇلى:
ناۋرىز كوجە ىشىلەردە اقساقالداردىڭ بەرەتىن باتاسى:
قازانعا تولسىن سارى ۋىز.
قايناسىن ناۋرىز كوجە دە،
تولتىرىپ ىشكەي كەسەڭە.
ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىندە،
كوپپەنەن بىرگە كۇلىمدە.
كوبەيسىن جاڭا دوستارىڭ،
مولايسىن ەلگە قوسقانىڭ.
جاراسىپ كوڭىل حوشتىعى،
بەكىسىن حالىق دوستىعى.
ىشىندە جۇرسە ازعانا،
شايىلسىن وكپە، ناز - نالا.
الدىعا سىيماي سابيلەر،
قۇشاعىن جايسىن جاڭا ۇيلەر.
جاستاردىڭ سامساپ وتاۋى،
مەيىرىم توكسىن وتانى.
اسپەتتەپ اتا داستۇرىن،
اسەم بوپ ءوسسىن جاس بۋىن.
كىربىڭ تارتپاسىن كارىلەر،
بارىڭنىڭ ءدامدى ءنارىن بەر! - دەپ باتا بەرگەن.
قادىلبەك مۇتاش ۇلى:
الاقاي ناۋرىزدىڭ ءدامى كەلدى،
جاڭا جىلدىڭ قىزعىندى ءسانى كەلدى.
ءبيداي،ارپا،بۇرشاق،كۇرش،تارىسى بار،
سورپاعا تۇزدى تەڭشەپ ءبارى كەلدى.
ناۋرىز ءانى اسقاقتاپ ايعايلاسىن!
ۇلىس كۇنى قانداي جان قايعى ويلاسىن.
بوتا، قۇلىن، لاق، بۇزاۋ اسىر سالىپ،
كوگەندەگى قوزىنى قويعا ايداسىن.
قىزدار قايدا قارا ولەڭ ايتىسامىز،
جىگىتتەر اۋدارىسپاق تارتىسامىز.
بوزبالالار ويناڭدار التىباقان،
كوجە ىشكەنسوڭ قىل ارقان تارتىسامىز.
الدىمەن اقساقالدار باتا بەرسىن!
سودان كەيىن كوكباردى تارتا بەرسىن.
تويلايىق ناۋرىزدى شات زاماندا،
باس امان، داۋلەتىمىز ارتا بەرسىن!
ويىن بەتىنە كىرىپ لەبىز قالدىرىڭىز:
http://kazakh.people.com.cn/306089/309451/index.html
كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
