بەتتى ساقتاۋ | باس بەت ەتۋ | حات ساندىعى | حابارلاسىڭىز | ءبىز تۋرالى
حالىق تورابى>>مادەنيەت

ۇلتتار باسپاسىنىڭ از ۇلت بالالارىنا ارنالعان تۇڭعىش توپتاماسى

2014.05.30 15:43   كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى



  حالىق تورابىنىڭ قازاقشا ارناسىنىڭ 30 – مامىردا بەرگەن حابارى. بالالارعا ارنالعان از ۇلت ءتىل-جازۋىنداعى كىتاپتار 0-18 جاس ارالىعىنداعى بالالاردىڭ ساتىلار بويىنشا كىتاپ وقۋىن جۇزەگە اسىردى.

  ۇلتتار باسپاسى ساتىلار بويىنشا عىلمي تۇردە كىتاپ وقۋ تانىمىن جەتەكشى ەتىپ، 0-18 جاس ارالىعىنداعى از ۇلت بالالارىنا ارناپ از ۇلت ءتىل-جازۋىنداعى ساتىلى كىتاپ توپتاماسىن باسپادان شىعاردى. توپتامادا كىتاپتاردى 0-3 جاس، 4-6 جاس، 7-8 جاس، 9-10 جاس، 11-12 جاس جانە 13-18 جاس قاتارلى التى ساتى بويىنشا مۇڭعول، زاڭزۋ، ۇيعۇر، قازاق جانە چاۋشيان قاتارلى بەس ۇلت ءتىل-جازۋىندا اۋدارىپ رەداكسيالاپ باسپادان شىعارىپ، از ۇلت بالالارىنىڭ تانىم ەرەكشەلىگى مەن كىتاپ وقۋ داعدىسىن نەگىز ەتىپ، ولاردىڭ اقاۋسىز، كوڭىلدى ەرجەتۋى ءۇشىن رۋحاني ازىق ازىرلەدى.

  2007-جىلى ۇلتتار باسپاسىنىڭ از ۇلت بالالارىنا ارنالعان تۇڭعىش توپتاماسى − مۇڭعول، زاڭزۋ، ۇيعۇر، قازاق جانە چاۋشيان قاتارلى بەس ۇلت ءتىل-جازۋىنداعى «جۇڭگو بالالار ەنسيكلوپەدياسى» وسى زەرتتەۋ قىزمەتىنىڭ بەلگىسى رەتىندە عىلمي تۇردە جاسىنا قاراي ساتىلار بويىنشا كىتاپ وقۋ تانىمىن تۇڭعىش رەت جۇزەگە اسىردى ءارى بالا وقىرمانداردىڭ جاس شەكتەمەسىن 9-15 جاس ارالىعىندا دەپ تۇراقتاندىردى. 2008-جىلى ۇلتتار باسپاسى 500 ءتۇرلى الەۋمەتتىك مادەنيەت ءونىمىن بازارعا سالدى، مۇنىڭ ىشىندە «جۇڭگو بالالار ەنسيكلوپەدياسىنىڭ» جاسى كىشى بالالارعا ارنالعان ءتۇرى «جۇڭگو بالالار ەنسيكلوپەدياسى − كەل، بالالار، وقىلىق»، اتا-انالار مەن بالالارعا ارنالعان «انانىڭ كوڭىلى بالادا» قاتارلى كىتاپتار قامتىلىپ، بالا وقىرمانداردىڭ جاس شاماسىن 3 جاسقا دەيىن تومەندەتتى. 2009-جىلى ۇلتتار باسپاسى جوبالاعان «ەرتەڭگى كۇن يەلەرىنە» اتتى ءبىرىنشى مەرزىمدىك نىسانى «جاستار مەن جاس وسپىرىمدەردىڭ ساپا تاربيەسىنە ارنالعان از ۇلت تىلىندەگى اۋدارما كىتاپقا» 3 جىل ۋاقىت جۇمساپ، 2012-جىلعا كەلگەندە تۇتاس باسپادان شىعىپ ۇلگىردى، بۇل ەلىمىز بويىنشا تۇڭعىش رەت كولەمدى، جۇيەلى، ساتىلى تۇردە زەرتتەپ اشىلعان كوپ ۇلت ءتىل-جازۋىندا قاتار جارىق كورگەن از ۇلت تىلىندەگى جاستار مەن وسپىرىمدەرگە ارنالعان كىتاپ نىسانى بولىپ، وقىرمان كولەمى 3-18 جاس ارالىعىنا كەڭەيدى. 2012-جىلى قولعا الىنعان «ەرتەڭگى كۇن يەلەرىنىڭ» ەكىنشى مەرزىمدىك نىسانى «كوڭىلدى ەرجەتۋ باسقىشى» 2014-جىلى مەملەكەتتىك باسپا ءسوز قورىنىڭ كومەگىنە يە بولدى، ءارى ول 2015-جىلى جەلتوقساندا باسپادان شىعىپ بولماقشى، نىسان ۇلتتار باسپاسىنىڭ بالالارعا ارناپ شىعارعان بۇرىنعى كىتاپتارىمەن ءوزارا بايلانىسىپ، 0-18 جاس ارالىعىنداعى از ۇلت بالا وقىرماندارىن تۇگەل قامتيدى.

  ۇلتتار باسپاسىنىڭ بالالارعا ارنالعان از ۇلت تىلىندەگى ساتىلى كىتاپتارى العاشقى تاربيە، بالالار ويىنى، بالالار ادەبيەتى، عىلىم جالپىلاستىرۋ، جىگەرلەندىرۋ، ەنتسيكلوپەديا جانە تاريح قاتارلى مازمۇنداردى قامتىپ، جاس جاعىندا عىلمي تۇردە ساتىعا ءبولىپ قانا قالماي ۇقساماعان كىتاپتاردى عىلمي تۇردە دارەجەگە ءبولۋ جانە ىركىلىكسىز دامىتۋ تانىمىن جۇزەگە اسىردى. بالالارعا ارنالعان ەنتسيكلوپەديا «ءجۇز مىڭ نە ءۇشىن»، «جۇڭگو ورتا مەكتەپ ەنتسيكلوپەدياسى»، «جۇڭگو بالالار ەنسيكلوپەدياسى» مەن جاسى كىشى بالالارعا ارنالعان «كەل، بالالار، وقىلىق» جانە باسپادان شىعۋ الدىندا تۇرعان «جۇڭگو نارەستەلەر ەنتسيكلوپەدياسى» ءوزارا ۇشتاسىپ، از ۇلت تىلىندەگى ىقپالدى ەنتسيكلوپەديا كىتاپتارىنىڭ كولەمىن ۇلعايتىپ، قاتارىن كەڭەيتتى. تاريحي كىتاپتاردان «جۇڭگو تۋرالى بىلىمدەر (جاستار مەن ورەندەرگە ارنالعان)»، «جۇڭگو تاريحىنان شولۋ»، «جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ تاريحى (ەكىنشى تومى)» ، «رەسپۋبليكانىڭ ەسەيۋ جولى» قاتارلى كىتاپتار سوتسياليزم وزەكتى قۇن كوزقاراسىن جەتىلدىرۋگە ءمان بەرىپ، از ۇلت جاسوسپىرىمدەرىن سوتسياليزم وزەكتى قۇن كوزقاراسى جانە عىلمي دامۋ كوزقاراسىمەن تاربيەلەپ، وتانشىلدىق رۋحتى ساۋلەلەندىرىپ، ورتاق مۇراتقا تالپىنۋعا تاربيەلەدى. بالالار ادەبيەتى جاعىندا «ەرتەك وقىپ ەرجەتەيىك»، جىگەرلەندىرۋ مازمۇنىنداعى كىتاپتاردان «دۇنيەدەگى ايگىلى ادامدار تۋرالى جەلىلەس كىتاپ»، «سەن دە كەرەمەتتەر جاراتا الاسىڭ»، ۇلتتار ىنتىماعى تاقىرىبىنداعى كىتاپتاردان «ۇلتتار ىنتىماعى تاربيەسى جونىندە جاستارعا ارنالعان وقۋلىق»، «ۇلتتار ىنتىماعىن جىرلاۋ» قاتارلىلار بار. العاشقى تاربيە جانە بالالار ويىنى جاعىندا «انانىڭ كوڭىلى بالادا» بالالار ويىنى مەن العاشقى تاربيەنى تىعىز ۇشتاستىرعان 3-6 جاس ارالىعىنداعى بالالارعا ارنالعان كىتاپ ەسەپتەلەدى. وسى كىتاپتى نەگىز ەتىپ باسپادان شىعۋ الدىندا تۇرعان «كوڭىلدى ەرجەتۋ باسقىشى جەلىلەس كىتابى» سابيلەرگە ارناپ كىتاپ شىعارۋ جوباسىن ونان ارى بەكەمدەپ، العاشقى تاربيە، زەيىن جەتىلدىرۋ جاعىنان كىرىسىپ، 0-3 جاس ارالىعىنداعى از ۇلت سابيلەرىنە ارناپ تىزبەكتى كىتاپ ازىرلەدى، «سابيلەر العاشقى تاربيەسى»، «بالعىندار العاشقى تاربيەسى» مەن باسپادان شىققان سابيلەرگە ارنالعان كىتاپتار ءبىرىن-ءبىرى ءوزارا تولىقتىرىپ، بالالاردىڭ العاشقى كەزەڭدەگى تانىم قالىپتاسۋ بارىسىن تۇتاس قامتىپ، بالالاردىڭ كىتاپ وقۋ ادەتى مەن داعدىسىن قالىپتاستىرۋىنا نەگىز قالاپ، بالالارعا ومىرلىك ازىق باعىشتادى.

  ۇلتتار باسپاسى كىتاپتان تەڭ ءلاززات الۋ پرينسيپىن ايگىلەۋ جانە از ۇلت بالالارىنىڭ ەكونوميكالىق اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتۋ ءۇشىن كىتاپتاردى از ۇلت ءتىل-جازۋىندا تەڭ قاداممەن اۋدارىپ باسپادان شىعاردى، ءارى از ۇلت ءتىل-جازۋىنداعى كىتاپتار مەن حانزۋ ءتىل-جازۋىنداعى كىتاپتاردى ۇقساس فورماتتا، ۇقساس ساپامەن، ۇقساس باعادا شىعارۋ سىندى «ۇشتە ۇقساس بولۋ» پرينسيپىندە تاباندى بولدى. تاڭداۋلى حانزۋشا كىتاپتاردى بەس از ۇلت ءتىل-جازۋىندا تەڭ ۋاقىتتا باسپادان شىعارىپ، تاڭداۋلى كىتاپتاردىڭ حانزۋ جانە از ۇلت ءتىل-جازۋىنداعى نۇسقالارىن تەڭ ازىرلەپ، از ۇلت بالالارىنىڭ تاڭداۋلى كىتاپتاردى قىسقا ۋاقىت ىشىندە حانزۋ بالالارمەن تەڭ وقۋىنا جاعداي جاراتىپ، ولاردى بىلىمنەن بىرگە سۋسىنداتۋ، «كىتاپ وقۋ بارىسىندا بىرگە ەرجەتۋ» سىندى باسپا ءسوز تانىمىن ايگىلەدى.

  ۇلتتار باسپاسى جۋىق جىلداردان بەرى باسپادان شىعارعان بالالار كىتاپتارىنىڭ ىشىندە ۇيعۇر تىلىندەگى «جۇڭگو ورتا مەكتەپ ەنسيكلوپەدياسىنىڭ» باسپادان شىعۋ رەت سانى ەڭ كوپ بولىپ، 6 رەت باسىلدى، جۇڭگو ۇكىمەت باسپا ءسوز سيلىعىنا كورسەتىلدى. «ۇلتتار ىنتىماعىن جىرلاۋ» «ۇلتتار ىنتىماعىن جەبەۋدەگى ءتۇيىندى كىتاپتار»، «مەملەكەت قۇرىلعانىنىڭ 60 جىلدىعىنا ارنالعان ءتۇيىندى كىتاپتار» قاتارىنا قوسىلدى. اقپارات باسپا ءسوز باس مەكەمەسى «جۇڭگو بالالار ەنسيكلوپەدياسى − كەل، بالالار، وقىلىق»، «ۇلتتىق تىلدە شىعاتىن زاڭدى جالپىلاستىرۋ كىتاپتارى جاستار مەن جاسوسپىرىمدەردىڭ زاڭ-ءتۇزىم، ءمورال تاربيەسى وقۋلىعى»، «رەسپۋبليكانىڭ ەسەيۋ جولى» قاتارلى كىتاپتاردى جاستار مەن وسپىرىمدەرگە ارنالعان تاڭداۋلى كىتاپ رەتىندە بۇكىل ەلىمىزدەگى ءار ۇلت جاستارى مەن وسپىرىمدەرىنە ۇسىندى. «انانىڭ كوڭىلى بالادا» ، «ەرتەك وقىپ ەرجەتەيىك»، «اقىلدى انا ۇستازدان دانا»، «ۇلتتار ىنتىماعى تاربيەسى جونىندە جاستارعا ارنالعان وقۋلىق» قاتارلى كىتاپتار سول جىلدىڭ وزىندە قايتالاي باسىلىپ شىقتى. كىتاپتاردىڭ ٪80 تەن استامى ۇكىمەتتىڭ ساتىپ الۋ قيمىلىندا مەردىگەرلىككە قابىلداندى. كەيبىر كىتاپتاردىڭ ساتىلۋ مولشەرى از ۇلت رايوندارىنداعى كىتاپ-جۋرنال تاراتۋ قىزمەتىندە اعالاپ العا شىعىپ، از ۇلت بالالارىنىڭ قۇشاق جايا قارسى الۋىنا يە بولدى. «ەرتەك وقىپ ەرجەتەيىك» چاۋشيان دەموكراتيالىق حالىق رەسپۋبليكاسىنا باسپا ۇقىعىن شىعاردى.از ۇلت تىلىندەگى بالالار كىتابىن باسپادان شىعارۋ قىزمەتىنىڭ الەۋمەتتىىك يگىلىك سيپاتىن ايگىلەۋ جانە مەملەكەت باسپا ءسوز قورى نىسانىنىڭ مەملەكەتتىڭ نىساناسى، مادەنيەتكە مۇراگەرلىك ەتۋ جانە توپتاۋ، زامانعا قىزمەت وتەۋ باستى نىساناسىن ايگىلەۋ ءۇشىن ۇلتتار باسپاسى ۇكىمەتتىك ساتىپ الۋ، كىتاپ تارتۋ ەتۋ تاسىلدەرى ارقىلى از ۇلت تىلىندەگى ساتىلار بويىنشا وقۋعا ارنالعان كىتاپتاردى مەكتەپ، الەۋمەتتىك اۋماق، اۋىل-قىستاق جانە مال شارۋاشىلىق رايوندارىنداعى از ۇلت بالا وقىرماندارىنا تارتۋ ەتتى.

  2007-جىلى از ۇلت ءتىل-جازۋىنداعى «جۇڭگو بالالار ەنسيكلوپەدياسىنىڭ» تۇڭعىش تاراتىلۋ سالتى جانە شەكارا رايونداعى از ۇلت بالالارىنا كىتاپ ۇسىنۋ سالتىندا“ موڭعول ۇلتىنىڭ ايگىلى حيميگى بورجەحان گرولوت مۇڭعول ءتىل – جازۋىنداعى شىت-جاڭا «جۇڭگو بالالار ەنسيكلوپەدياسىن» قولىنا الىپ تەبىرەنە: «بالا كۇنىمدە وسى كىتاپ بولعان بولسا تالاي بۇرالاڭ جولدان ايىعار ەدىم» دەدى.

  جۇڭگونىڭ ايگىلى بالالار كىتابى مامانى، جۇڭگو باسپا ءسوز قوعامى بالالار كىتابى قىزمەت كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، جۇڭگو وسپىرىمدەر اقپارات باس باسپاسىنىڭ رەداكتورى حاي فەي ۇلتتار باسپاسىنىڭ «ەرتەڭگى كۇن يەلەرىنە − كوڭىلدى ەرجەتۋ باسقىشى» نىسانىن كوزدەن كەشىرگەندە − «ەرتەڭگى كۇن يەلەرىنە − كوڭىلدى ەرجەتۋ باسقىشى» ءبىرىنشى مەرزىمدىك نىسان نەگىزىندە ساتىعا ءبولىپ وقۋ پرينسيپى بويىنشا وقىرمانداردى جىڭىشكەلىكپەن قاتارعا ءتىزىپ، 0-18 جاس ارالىعىنداعى بالالاردىڭ ءار ءبىر جاس كەزەڭىنىڭ كىتاپ وقۋ داعدىسى مەن ەرەكشەلىگىنە قاراي ساتىلار بويىنشا زەرتتەۋدى كورنەكتىلەندىرىپ، سابيلەر العاشقى تاربيەسى، بالعىندار العاشقى تاربيەسى، جاستار مەن وسپىرىمدەردى مۇراتتى بالا بولۋعا تاربيەلەۋ، ۇلتتىق ءداستۇرلى مادەنيەت تۋرالى كىتاپتار، تاريحي كىتاپتار، كلاسسيك ەرتەگىلەر، ۇلاسپالى سۋرەت قاتارلى ءبىر قانشا ءتۇرلى فورما ارقىلى ءبىلىم الۋىنا تاماشا جاعداي جاراتتى، نىسان جالپى جاقتان ءبىلىم قامتىمى، قىزىقتىلىعى، عىلميلىعى جانە ۇلتتىق ەرەكشەلىگى قاتارلىلاردى تۇگەل قامتىپ، از ۇلت ءتىل-جازۋىنداعى بالالار كىتابىن باسپادان شىعارۋ قىزمەتىندە ءوز الدىنا دارا تۇلعا قالىپتاستىردى−، دەپ باعا بەردى.

  2011-جىلى 13-جەلتوقساندا اقپارات باسپا ءسوز باس مەكەمەسى، مەملەكەتتىك ۇلتتىق ىستەرى كوميتەتى، وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى حالىق قۇرىلتاي سارايىنىڭ بەيجيڭ زالىندا بىرلەسىپ وتكىزگەن «5 ۇلت ءتىل-جازۋىنداعى 500 ءتۇرلى كىتاپتى مىڭ قىستاق جانە مىڭ مەكتەپكە تارتۋ ەتۋ» قيمىلىنىڭ مەملەكەت باسپا ءسوز قورى نىسانى «ۇلتتىق تىلدە شىعاتىن زاڭدى جالپىلاستىرۋ كىتاپتارى»، «جاستار مەن جاس وسپىرىمدەردىڭ ساپا تاربيەسىنە ارنالعان از ۇلت تىلىندەگى اۋدارما كىتاپقا» كىتاپ تارتۋ ەتۋ سالتىندا، باسپامىز وسى ەكى نىساندا باسپادان شىققان 500 ءتۇرلى كىتاپتى از ۇلت رايوندارىنداعى مىڭ قىستاق جانە مىڭ مەكتەپكە تارتۋ ەتىپ، كۇشتى قوعامدىق اڭىس قوزعادى. اقپارات باسپا ءسوز باس مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى سۇن شوۋشان: «ۇلتتار باسپاسى از ۇلت رايوندارىنداعى مىڭ قىستاق جانە مىڭ باستاۋىش مەكتەپكە كىتاپ تارتۋ ەتىپ وتىر، بۇل مەملەكەت باسپا ءسوز قورى نىسانىنىڭ حالىققا قىزمەت وتەۋ نىساناسىن تولىق ايگىلەدى، سونداي-اق، ۇلتتار باسپاسىنىڭ كۇشتى قوعامدىق جاۋاپكەرشىلىك سەزىمى مەن بورىشتىلىق سەزىمىن جاريا ەتىپ، الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ جاعىندا باستاماشىلىق رول اتقاردى، ۇلگىلىك جانە ۋاكىلدىك سيپاتقا يە» دەپ اتاپ كورسەتتى. لياۋنيڭ ولكەسى شينبيڭ مانزۋ اۆتونوميالى اۋدانىنداعى چاۋشيان باستاۋىش مەكتەبى كىتاپتاردى تاپسىرىپ العاننان كەيىن، اقپارات باسپا ءسوز باس مەكەمەسى، مەملەكەتتىك ۇلت -ءدىن ىستەر كوميتەتى جانە وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگىنە العىس حات جازىپ، «تارتۋ ەتكەن كىتاپتارىڭىز وقۋشىلاردى مول مادەني بىلىممەن سۋسىنداتىپ، ولاردىڭ ارداقتى ۇستازىنا، يگى دوسىنا اينالدى» دەدى.«جۇڭگو اقپارات باسپا ءسوز گازەتى» 2014-جىلى 28-ناۋرىزداعى «مەملەكەت باسپا ءسوز قورى» ارناۋلى بەتىندە «قوردى باسقارۋدا جاڭالىق جاراتىپ، نىسان ساپاسىنا كەپىلدىك ەتتى − 2014-جىلدىق مەملەكەت باسپا ءسوز قورىن باعالاۋ، نىسان بەكىتۋ قىزمەتى تۋرالى بايىمداۋ» دەگەن ماقالادا ۇلتتار باسپاسىنىڭ «ەرتەڭگى كۇن يەلەرىنە − كوڭىلدى ەرجەتۋ باسقىشى» تۋرالى ارنايى توقتالدى. ماقالادا –باعالاۋشى ماماندار «ەرتەڭگى كۇن يەلەرىنە − كوڭىلدى ەرجەتۋ باسقىشى» (موڭعول، زاڭزۋ، ۇيعۇر، قازاق، چاۋشيان ءتىل-جازۋىنداعى) از ۇلت بالالارىنىڭ تۇرمىس ورتاسى، تانىم قابىلەتى، ۇيرەنۋ جانە وقۋ قاجەتى قاتارلىلارعا نەگىزدەلە وتىرىپ، ساتىلار بويىنشا جوبالانعان، كىتاپ العاشقى تاربيە، جىگەرلەندىرۋ، ءداستۇرلى مادەنيەت، كلاسسيك ەرتەگى قاتارلى مازمۇنداردى قامتىپ، بەس از ۇلت ءتىل – جازۋىندا باسپادان شىقتى، بۇل ءار ۇلت جاستارى مەن وسپىرىمدەرىنىڭ مادەني دەڭگەيى مەن امبەباپ ساپاسىن جوعارىلاتۋدا، بۇكىل حالىق كىتاپ وقۋ قيمىلىن ىلگەرلەتۋدە، از ۇلت رايوندارىنىڭ مادەنيەت ىستەرىن كوركەيتۋدە اسا ماڭىزدى مانگە يە دەپ قارادى دەلىندى.سۇيكىمدى جەتكىنشەكتەر، ۇلتتار باسپاسى وزدەرىڭە مەرەكەلىك سالەم جولدايدى.

  ۇلتتار باسپاسى

  2014ـ جىلى30-مامىر

  كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى

جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى

 سۋرەت