جالىندى عۇمىر-جاستار ۇجىمى

2015.01.28 14:18   كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

　　ءتىلشى ەسكەرتپەسى: ىلە پەداكوگيكا ينستيتۋتى بولىمشە فيلولوگيا ينستيتۋتى «تۇلپار ادەبيەت قوعامى» شاڭىراق كوتەرگەننەن بەرى ستۋدەنتتەرگە تاماشا وراي مەن ساحنا ازىرلەپ بەرۋدەن سىرت، ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىز بەن مۇرالارىمىزدى قورعاۋدا ايانباي ەڭبەكتەنىپ كەلەدى. 2015 – جىلى قاڭتاردىڭ 26 – كۇنى ات باسىن ستۋدەنتتەردىڭ ءبىلىم وشاعىنا بۇرىپ، ۇجىمنىڭ جاۋاپتىسى نۇرجان داۋلەتكەلدى ۇلىمەن سۇحباتتا بولدىم.

　　سەرىك سابىر ۇلى: ىلە پەداگوگيكا ينستيتۋتى فيلولوگيا بولىمشە ينستيتۋتى تۇلپار ادەبيەت قوعامى قاشان قۇرىلدى؟ قانداي ادەبي بولىمدەرمەن جۇمىس اتقارىپ كەلەدى؟

　　نۇرجان داۋلەتكەلدى ۇلى: ينستيتۋت تۇلپار ادەبيەت قوعامى-جالىندى جاس ستۋدەنتتەردەن ۇيىمداسقان ەرىكتى شىعارماشىلىق قوسىن. ونىڭ العاشقى وركەنى احمەتجان قاسىمي اتىنداعى ىلە گيمنازياسىندا وقىعان جاستاردىڭ قۇرعان ادەبي كۋرجەگىنەن باستاۋ الادى. سول شاقتاعى ادەبيەت، مادەنيەت سالاسىن قولداعان قازاق جاستارىنىڭ قاتارى بۇل قوعامنىڭ تۇعىرىن تىكتەپ، تاعانىن قالادى. 1980-جىلدان كەيىن ىلە پەداگوگيكا ينستيتۋتى شاڭىراق كوتەرىپ، ادەبيەت فاكۋلتەتى قۇرىلدى. جىلىنا ءبىر كلاس قازاق ءتىل - ادەبيەتى ماماندىعى بويىنشا تولىق كۋرس ستۋدەنتتەرى قابىلداندى. سول كەزدەن باستاپ ادەبيەت فاكۋلتەتى قارماعىنا العان ادەبي كۋرجەك جۇمىس اتقاردى. ءبىز وقىپ جۇرگەن 1990-جىلدان باستاپ «جاس قانات» ادەبيەت قوعامى دەپ اتالىپ، ءتۇرلى ادەبي ءىس-شارالاردى جۇرگىزىپ، بۇكىل ينستيتۋت كولەمىنەن مۇشە قابىلدادى. فاكۋلتەت ىشىندە بۇل قوعام ءوز الدىنا «جاس قانات» ادەبي جۋرنالىن، «بويتۇمار» گازەتىن بىرنەشە جىل ءۇرتىس شىعارىپ كەلدى. 2000-جىلدان كەيىن قوعامنىڭ اتى «تۇلپار ادەبيەت قوعامى» بولىپ وزگەردى. بۇل ستۋدەنتتەر ادەبيەت قوعامىنىڭ قازاق گرۋپپاسى ون نەشە جىلدان بەرى قوسىنىن جاڭا ادەبيەت اۋەسكەرلەرىمەن تولىقتىرىپ، ماڭىزدى شارالاردى وتكىزدى. ءاسىلى تۇلپار ادەبيەت قوعامى-ينستيتۋت وداق كوميتەتىنىڭ باسقارۋىمەن جۇرەدى. قوعامنىڭ باستىعى، ورىنباسار باستىعى، باس حاتشىسى، ءبولىم باستىقتارىنا ادەبيەت عىلىمىن وقىپ جاتقان دارىندى جاستاردان سۇرىپتاپ قويىلادى. ادەبيەتتەن ءبىر وقىتۋشى عىلمي جەتەكشىلىك جاسايدى. قازىر تۇلپار ادەبيەت قوعامىندا ون ءبولىم جۇمىس اتقارادى. ولار: پوەزيا ءبولىمى، پروزا ءبولىمى، ونەرتانۋ ءبولىمى، فولكلورتانۋ ءبولىمى، كوركەم اۋدارما ءبولىمى، ساتيراتانۋ ءبولىمى، ءتىلتانۋ ءبولىمى، حاتكەرلىك ءبولىمى، عالامتور ءبولىمى، عىلىمتانۋ ءبولىمى. وسى بولىمدەرگە قابىلدانعان وقۋشىلاردان ءوز قالام قۋاتىنا قاراي ءتۇرلى جانردا شىعارما بەرۋ، جاريالاۋ تالاپ ەتىلەدى. ءار جىل، ءار ماۋسىمدا ادەبي شارالاردى وتكىزۋگە وراي بەرىلەدى، تۇلپار ادەبيەت قوعامىنا جىلىنا جۇزدەن استام قالامگەر قوسىلادى، ولاردىڭ ماماندىعىنا شەك قويىلمايدى. كىم ادەبيەتتى جان- تانىمەن سۇيسە، شىعارما جازۋعا ىنتالى بولسا، وسى قوعامنىڭ بەلدى مۇشەسى رەتىندە ادەبي جۇمىس جۇرگىزە بەرەدى.

　　سەرىك سابىر ۇلى: ينستيتۋت تۇلپار ادەبيەت قوعامى بۇرىننان قازىرگە دەيىن ورىستەتىپ كەلگەن ءىس-شارالاردى ايتا كەتسەڭىز؟ قوعامداعى ىقپالى قانداي بولدى؟

　　نۇرجان داۋلەتكەلدى ۇلى: بۇرىنعى ادەبيەت فاكۋلتەتى نە بۇگىنگى فيلولوگيا ينستيتۋتى بولسىن ادەبيەت ۇيىمىن قۇرىپ، قوعامعا قارىمدى قالامگەر، تالانتتى تۇلەكتەردى جەتىلدىرىپ شىعۋدى ماقسات ەتەدى. سول ۇستانىمىنان قازىر تالاي تۇلەكتەر شينجياڭنىڭ جەر-جەرىندە اقپارات، باسپا -ءسوز سالاسىندا تانىلىپ، قالامگەر اتاندى. وقىتۋ ۇزدىگى بولىپ باعالاندى. سولاردىڭ قاناتىن شىڭداپ، قادامىن نىق باستىرۋ ءۇشىن، قوعامنىڭ اتقارعان جۇمىستارى دا ولشەۋسىز. بۇل جەردە نەگىزگى ادەبي شارالاردى اتاپ وتۋگە بولادى. ينستيتۋت ادەبيەت قوعامى سان جىلدار «بولماساڭ دا ۇقساپ باق» اتىنداعى عىلمي ماقالا وقۋ، باعالاۋ جارىسىن، «جاعانى ۇرعان جاس تولقىن» اتىنداعى ستۋدەنتتەر ايتىسىن، «جۇزدەن جۇيرىك» اتىنداعى جىر مۇشايراسىن وتكىزىپ، تالاپكەر ستۋدەنتتەردىڭ توماعىسىن اعىتا ءبىلدى. فاكۋلتەتتەر ىشىندە، كلاستار ارا ادەبي، مادەني، قوعامدىق ماسەلەلەردى كوتەرگەن زەيىن سىناۋ جارىسىن، ادەبي ءسوز سايىسىن، كومەديا جارىسىن دا وتكىزىپ وتىردى. ءبىر ءبولىم اۆتورلاردىڭ جازعان شاعىن درامالارىن ساحنالاستىردى. ءتۇرلى مەرەكە كەزىندە ءوز ەرىكتەرىمەن ساۋىق كەشىن ۇيىمداستىردى. ينستيتۋت گازەتىنە، «اق بوساعا» راديو جەلىسىنە شىعارما ۇسىندى. ءتۇرلى باسىلىمداردا جارىق كورگەن تۋىندىلاردىڭ ۇزدىگىن جىل سوڭىندا باعالاپ، ىنتالاندىردى. قۇلجادا تۇراتىن قالامگەرلەرمەن كەزدەسۋ كەشى بولىپ تۇردى. قازاقتىڭ فولكلورلىق دۇنيەلەرى تانىستىرىلدى. ەتنوگراپيالىق كورمە اشىلدى. بىلتىر ءبىر جىلدىڭ وزىندە قازاقستاننان كەلگەن ءتىلتانۋشى گۇلسارا، جاڭىلمەن جۇزدەسۋ بولسا، قۇرمانالى ءجۇنىسقان ۇلى، جانەتقان تۇتقابەك ۇلى، بىلىسبەك ءابدىرازاق ۇلى، نۇربولات ءابدىقادىر قاتارلى قۇلجاداعى قارت، جاس قالامگەرلەرمەن كەزدەسۋ كەشى سالتاناتپەن ءوتتى. ونەر كەشى، «اسىق اتۋ» جارىسى بىرنەشە مەكتەپ ارالاسقان دابىرالى قيمىل بولىپ باعالاندى. وسى ادەبي، مادەني شارالار ۇزدىك ستۋدەنتتەردىڭ ورتاق اقىلداسۋى، بىرلىگى، قارجىلاي كومەك جيناۋى ارقىلى جۇزەگە اسىپ كەلەدى.

　　سەرىك سابىر ۇلى: تۇلپار ادەبيەت قوعامىنىڭ قۇرىلۋى ستۋدەنتتەرگە قانداي شابىت جانە تاماشا وراي سيلادى دەپ ويلايسىز؟ ستۋدەنتتەردىڭ سەنىمى مەن جىگەرىنە قۋزاۋ سالا الدى ما؟

　　نۇرجان داۋلەتكەلدى ۇلى: جوعارى وقۋ ورنى-ستۋدەنتتەردىڭ ءوزىن جەتىلدىرۋگە جەتەلەيتىن تاماشا ورتالىق. ونداعى ءتۇرلى ۇجىمدار تالاپكەرلەردى سارالاپ شىعارادى. تۇلپار ادەبيەت قوعامىنا ادەبيەت جانكۇيەرى، مادەنيەتتى ءسۇيۋشى ستۋدەنت كەلەدى. ولار بۇرىن شىعارماشىلىقپەن شۇعىلدانىپ كەتپەسە دە، ادەبي ورتا ولاردى جازۋعا، ويلانۋعا باستايدى. تۇلپار ادەبيەت قوعامىنا ينستيتۋتتان كوپ ساندى ستۋدەنت قىزىعادى. قازاق ستۋدەنتتەرى ءتۇرلى كونسەرتتەر مەن ادەبي جىر كەشىنە تولىق قاتىناسادى. وسى قوعامنىڭ ءبىر مۇشەسى رەتىندە ونەرلەرىن وسىرۋگە تالپىنىس جاسايدى.

　　سەرىك سابىر ۇلى: تۇلپار ادەبيەت قوعامى الدا قانداي ادەبي ءىس-شارالاردى وتكىزۋدى جوسپارعا الدى؟

　　نۇرجان داۋلەتكەلدى ۇلى: ستۋدەنت -جاڭالىققا تالپىنعىش تۇلعا. ولار بىردەن وزدەرىن كورسەتىپ، داڭق پەن مارتەبەگە تەز جەتۋدى اڭسايدى. ءبىراق ونەر جولى كۇردەلى دە كۇدىرلى كەلەدى. سول ءۇشىن ستۋدەنتتىك شاقتا كاسىپتىك ءبىلىم مەن بەيىمدەلگىشتىك قاسيەتتى دە ءون بويىنا سىڭدىرە ءبىلۋ اسا ماڭىزدى. تۇلپار ادەبيەت قوعامى-سانالى ستۋدەنتتەردىڭ ىنتىماقتى، بىرلىكتى دارىپتەيتىن العاباسار ۇيىمى. بيىلعى جوسپاردا ستۋدەنتتەر اراسىندا ناۋرىز مەرەكەسىن بىرگە تويلاپ، ناۋرىز كوجەنى وزدەرى جاساپ، جۇرتشىلىققا ءدام تاتقىزۋ؛ قىسقى جانە جازعى دەمالىس ۋاقىتىندا فولكلورلىق تۋىندىلاردى جيناپ كەلۋ؛ مەكتەپتەر اراسىندا ادەبي كەشتەر مەن مادەني ساۋىق كەشتەرىن ۇيىمداستىرۋ، جاس قالامگەرلەرمەن كەزدەسۋدى قولعا الۋ، قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىندارى مەن سپورتتارىن ءناسيحاتتاۋ، توعىزقۇمالاق سپورتتىق ويىندارىن قوعامنىڭ مۇشەلەرىنە ۇيرەتۋ سياقتى بىرقىدىرۋ جۇمىس اتقارىلادى. بولاشاقتا «جاس تۇلپار» اتتى جۋرنال مەن «جاس تولقىن» اتىنداعى گازەت شىعارساق دەگەن ويدا بار. «قالامگەرلەردىڭ شىعارماشىلىق مۇراجايى» شاڭىراق كوتەرىلىپ قالۋى دا عاجاپ ەمەس. بۇل جۇمىستاردىڭ بارلىعى قارجى مەن قاتىستى ورىنداردىڭ قولداۋىنا اسا ءزارۋ. ەكى جاعى تەڭ كەلسە، الدا اتقارىلاتىن مادەني جانە ادەبي ءىس-شارالاردىڭ قاتارى دا مولايا تۇسەدى.

　　سەرىك سابىر ۇلى: جۇمىس باستى جۇرسەڭىز دە، ارەدىك ۋاقىت شىعارىپ سۇحبات بەرگەنىڭىزگە راقىمەت، كۋرجەكتەرىڭىزدىڭ سىتەرى ىلگەرى، تابىسى كورنەكتى بولا بەرگەي.

　　نۇرجان داۋلەتكەلدى ۇلى: يا، باۋىرىم، وزىڭە دە راحىمەت.