- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
اۋا رايى تۋرالى قازاقتىڭ حالىقتىق بولجامدارى
2015.10.12 15:31
كۇننىڭ تۇماندى مۇناردان كوتەرىلۋى اۋا رايىنىڭ ىستىق بولۋىنىڭ نىشانى، ال، باتار كۇن قىزىل شاپاققا مالىنىپ بارىپ كوزدەن تاسا بولسا، ەرتەڭىندە شىجىعان ىستىق بولادى دەي بەر. قىس ايلارىندا كۇن باتاردا كوكجيەك اشىق بولىپ، قىزىل شاپاق شاشسا اۋا رايىنىڭ جىلى بولاتىندىعىنىڭ نىشانى.
كۇن كوزى جاز ايلارىندا بۇلتتانىپ باتسا، جاڭبىر بولادى. قىس ايلارىندا بۇلتتانىپ باتسا قار جاۋادى. كۇننىڭ قورالانۋى قىس ايلارىندا قاردىڭ قالىڭ بولۋىنا باستايدى. ال، ايدىڭ قورالانۋى قىستىڭ قاتتى بولۋىنىڭ نىشانى.
قازاقتىڭ «كۇن قورالانسا كۇرەگىڭدى سايلا، اي قورالانسا اتاڭدى سايلا» دەگەن ماتەلى وسىدان ايتىلعان. مۇنىڭ ءمانىسى كۇن قورالانىپ، قار قالىڭ تۇسسە، كۇرەكپەن قورىق اشۋعا تۋرا كەلەدى، اي قورالانسا تۇيەگە جۇگىڭدى ارتىپ، قونىس اۋدارۋعا تۋرا كەلەدى دەگەنى.
كۇن قۇلاقتانىپ شىقسا، نە بوران، نە اياز بولادى. كۇن قۇلاقتانىپ باتسا، اۋا رايى جىلىنۋعا بەت العانى. ەگەر جاڭا اي شالقالاپ تۋسا، ول ايدا اۋا رايى مالعا جايسىز بولادى. ال ەگەر جاڭا اي تىك تۋسا، اۋا رايىنىڭ مالعا جايلى بولعانى.
قازاقتىڭ ەسەپشى – جۇلدىزشىلارىنىڭ باقىلاۋى بويىنشا ماۋسىم ايىنىڭ بىرىنەن باستاپ ۇركەر كوكجيەكتەن كوتەرىلمەيدى، سودان شىلدە ايىنىڭ ون جاڭاسىندا كورىنەدى. ال 21 – شىلدە ۇركەردى ايدىڭ قاسىنان كورۋگە بولادى. ۇركەر مەن ايدىڭ قاتار كورىنۋىن قازاق «توعىس» دەپ اتايدى.
ءبىر جىلدا ون رەت توعىس بولادى: 21–شىلدە، 19–تامىز، 17–قىركۇيەك، 12–قازان، 13–قاراشا، 11–جەلدى، 9–ءساۋىر، 7–مامىر، 5–ناۋرىز، 3–اقپان كۇندەرى. توعىس كەزىندە ۇركەر مەن اي ءبىر–بىرىنەن الىس بولسا، حالىق تاجىريبەسىندە «بۇل ەكەۋى ءبىر–بىرىمەن قىرباي بولعان ەكەن، قىرسىعى مال مەن جانعا تيمەسە» دەپ حاۋىپتەنەدى ەكەن. ال ەگەر ۇركەر مەن اي جاقىن ورنالاسسا، شارۋاقور قازاق «مىنە ەكەۋى جايى جاراسا قالعان ەكەن، مال مەن جاننىڭ جاعدايى جامان بولماس» دەپ وتىرادى.
ەگەر جاز ايلارىندا كوك ءجۇزى كۇن جەگەن شوپەرەكتەي بوزارىپ كورىنەتىن بولسا، قىستىڭ ادەتتەگىدەن قاتال كەلەتىندىگىن اڭعارتادى. شىقتىڭ قالىڭ ءتۇسۋى ءشوپتىڭ قالىڭ شىعۋىنىڭ نىشانى. ەگەر قىس ايلارىندا بۇلت ورتاسىنان ىدىراسا اۋا رايىنىڭ بۇزىلايىن دەگەنى، ال، ەگەر بۇلت شەتىنەن كەتىلسە، اۋا رايى وڭالۋعا بەت العانى.
ەگەر قىس ايلارىندا بۇلت جەلگە قارسى كوشسە، كەشىكپەي–اق قار جاۋادى. ال ەگەر جاز ايلارىندا بۇلت جەلگە كوشسە، كەشىكپەي جاڭبىر جاۋادى. ەگەر كوكجيەكتەن بۋداق بۇلت وركەشتەنە كوتەرىلىپ، كەشىكپەي كورىنبەي كەتسە، قاتتى جەل تۇرىپ، قاقاعان اياز بولۋدىڭ بەلگىسى. ەگەر بۋداق بۇلت وركەشتەنگەن قالپىندا كوتەرىلە بەرسە، اتتىڭ قارا قاپتالىنان كەلەتىن قار جاۋادى، مۇنداي بۇلتتى قازاق «نايزاعاي بۇلت» دەپ اتايدى.
ەگەر وڭتۇستىكتەن ۇزاق سوققان جەل باعىتىن وزگەرتىپ، شىعىس جاقتان سوعار بولسا، اۋا رايى جاقسارادى. ال وڭتۇستىكتەن ۇزاق سوققان جەل باعىتىن وزگەرتىپ، باتىستان زوعار بولسا، اۋا رايى ءبۇلىندى دەي بەر. مۇندايدا جاز ايلارىندا اڭقاڭدى كەپتىرەر اڭىزعاق سوقسا، قىس ايلارىندا سۇيەگىڭدى سىرقىراتاتىن ۇسكىرىك سوعادى. جاز قۇيىندى بولسا، قىس اياز بولماق.
ەگەر قازان ايىندا كۇن كۇركىرەسە، قىس قامشى سابىنداي كەلتە بولادى. جاز نايزاعايلى بولسا، قىستا مالعا جايلى بولادى. ەگەر قىس ايلارىندا تۇيە ەرنىن جىبىرلاتسا، جىلقى وقىرانا جۇتىنار بولسا، وندا كەشىكپەي تۇيە مەن جىلقى قار سۋىن ىشەدى، ياعني كوكتەم ەرتە كەلەدى دەگەن ءسوز. ەگەر جىلقى وقىرانىپ جاتاتىن بولسا، بوران سوعاتىننىڭ بەلگىسى. ەگەر قوي تۇياعى مەن ءتوسىن قاسىسا، قار قالىڭ ءتۇسۋدىڭ نىشانى. ەگەر قوي ءتىسىن قايراسا، كەشىكپەي–اق بوران سوعادى. ەگەر قوي قىستىڭ كۇنى قوراعا ەركىن كىرسە، اۋا رايى جاقسى بولۋدان دەرەك بەرەدى.
اۋا رايىن باقىلاۋدا ەستە بولاتىن ىستەركۇز بەلگىسىن ەڭ الدىمەن اق قايىڭ بۇرىن سەزەدى. باسقا اعاشتاردان گورى ونىڭ جاپىراعى بۇرىن سارعايادى. ەگەر ەسىك الدىندا ءوسىپ تۇرعان اق قايىڭعا نازار اۋدارىپ، ونى بايقاپ جۇرسەڭىز ودان ءبىر سارى جاپىراق ۇزىلەدى دە اۋادا ءبىراز قالىقتاپ تۇرىپ، جەرگە تۇسەدى. بۇل–تاياۋ كۇندە اۋا رايى بۇزىلادى دەگەندەي بەلگى.
ەگەر بۇعى نە ارقار مۇيىزدەرىن اعاشقا، نە تاسقا قايتا–قايتا سۇيكەي بەرسە، وندا كۇز جىلداعىدان ەرتە كەلىپ ءارى سالقىن بولادى. كۇزدىڭ العاشقى كۇنىنەن باستاپ ساۋىسقان ەسكى ۇيلەرمەن شاتىردى تورۋىلداپ ءجيى شىقىلىقتاسا، ول - قىستىڭ قاتتى بولاتىنى تۋرالى حابارى. ويتكەنى ونى الدىن الا سەزگەن ساۋىسقان وزىنە كۇزدەن باستاپ جىلى ۇيا ازىرلەۋگە كىرىسەدى.
ەگەر ورمان–توعايلاردا، قىستاۋلاردا ساڭىراۋ قۇلاق از وسسە، وندا قىس ءارى سۋىق، ءارى قاتتى بولادى. تاۋىقتار مەن كەكلىكتەردىڭ قاۋىرسىندارى ءۇرپيىپ، ايدارى قىزارسا، كۇن سۋىتىپ، جاۋىن جاۋادى. ەگەر تىكەندەرمەن الابوتانىڭ ساباقتارى تومەن قاراي يىلسە، وندا كۇن سۋىتادى، وعان سەنگىڭ كەلمەسە، باتىسقا قارا، باتىس جاق ءمولدىر تازا بولسا، كۇن اشىق، جاۋىن–شاشىن بولمايدى.
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
