- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
ونەگە وربىتكەن ونەر ءۇشىن...
ساۋلەت توقتىبايەۆ، جارقىن نۇرابىلدا ۇلى
2015.11.11 14:31 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان بەرى ەلىمىزدىڭ وسى زامان ايتىس ونەرى ءتىپتى دە ءوز ءداۋىرىنىڭ جارشىسى بولدى، ءتۇرى حالىقتىق، مازمۇنى سوتسياليستىك ۇلگىمەن قالىپتاسىپ دامىدى. 1959- جىلى وتكىزىلگەن ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىمىزدىڭ تۇڭعىش كەزەكتى اقىندار ايتىسىنان قازىرگە دەيىن جالپى جۇڭگو قازاقتارىنان، اسىرەسە، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىمىزدان بىرنەشە ۇرپاق اقىن -ونەرپاز شوعىرى ومىرگە كەلدى. ال 1978- جىلدان كەيىنگى، ياعني پارتيا 11 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءۇشىنشى جالپى ءماجىلىسى اشىلعاننان كەيىنگى زامان وڭالىپ، بارشا مادەنيەت دۇركىرەي جاندانعان تۇستان بىلايعى اقىندار ايتىسى ونەگەسى ۇستەم، بەرگەنى مول، تاقىرىپ اياسى كەڭ، كوركەمدىگى بارعان سايىن تۇلەي تۇسكەن، اقىندار قوسىنى جاس، جاڭا بۋىندارمەن تولىسقان ءۇرتىس دامۋ، كەمەلدەنۋ كەزەڭىنە ءوتتى، اقىندار ايتىسىنا ومىرشەڭدىك كۇش باعىشتالدى. گۇلدەنگەن جاڭا ءومىر، حالىقتىڭ ماتەريالدىق، رۋحاني اجارى، زامان تالابى مەن حالىقتىق ءبىتىمىمىز، جالپى ۋاقىت ءۇردىسى، ءداۋىر رۋحى قوعامدىق، الەۋمەتتىك ورنى، قادىر - قاسيەتى، حالىقتىق ءداستۇرلى مادەنيەت پەن وسى زامانعى مادەنيەتتىڭ توعىسۋى. بۇل كىتاپتا، باستىسى، مىنا ەرەكشەلىكتەر ساۋلەلەندى دەپ بىلەمىز:
ءبىرىنشى، جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان بەرگى جالپى ساياسي-الەۋمەتتىك اۋان، حالىقتىڭ كۇي - جايى، تانىم وزگەشەلىگى، وسىناۋ ۇلتتىق ونەرىمىزدىڭ ءداۋىر رۋحىمەن استاسىپ ءوسۋ، دامۋ كەزەڭدەرى، پارتيامىز بەن ۇكىمەتىمىزدىڭ ۇلتتىق ونەردىڭ كوركەيۋىنە جاساعان قامقورلىعى، اۆتونوميالى رايونىمىزبەن اۆتونوميالى وبلىسىمىز قۇرىلعاننان بەرگى جالپى قوعامدىق جاعداي اقىندار ايتىسىن وزەك ەتكەن ادەبي - اقپاراتتار مەن فوتو شەجىرەلەردەن ايقىن كورىنىس بەرەدى.
ەكىنشى، اقىندار ايتىسى سىندى وسى ءبىر بايىرعى اۋىز ادەبيەتى جانرىمىزدى، حالىقتىق ونەرىمىزدى كوركەيتۋ، سوتسياليستىك جاڭا زامانعا ساي دامىتۋ جولىندا تەر توگىپ ەڭبەكتەنگەن نەشە ۇرپاق حالىق اقىندارىنىڭ ءوسۋ - تولىسۋ بارىسى، اقىندار ايتىسىنىڭ ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسۋ كەزەڭدەرى بەينەلەنگەن.
ءۇشىنشى، عالىمدارىمىزدىڭ، اقىن - جازۋشىلارىمىزدىڭ، مادەنيەت - كوركەمونەر قىزمەتكەرلەرىمىزدىڭ، جۋرناليستەرىمىزدىڭ، ءتىپتى، ەل اعالارى مەن قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ ءىس ىزدەرى، ەڭبەك جەمىسى، قازاق اقپارات - باسپا ءسوز قۇرالدارىنىڭ ءار كەزەڭدەگى اتقارعان قىزمەتى مەن رولى بايقالادى.
ءتورتىنشى، اقىندار ايتىسىنىڭ اشىلۋ سالتىنداعى، جالپى بارىسىنداعى ءان-كۇي، قولونەر، ويۋ - ورنەك سياقتى ۇلتتىق ونەرگە، ات ويىنىنا، كيىز ءۇي، كوش مادەنيەتىنە، سالت- داستۇرگە، ت. ب عا قاتىستى قوماقتى قۇندى ماتەريالدار مەن فوتو سۋرەتتەر، تاريحي سىپات - ەستەلىكتەر بۇرىنعى ءار جايدا، ءار باسىلىمدا جۇرگەن بىتىراندى كۇيىنەن ءبىرشاما شوعىرلى، جۇيەلى عىلمي قالىپقا ءتۇسىپ جيناقتالدى.
بەسىنشى، بۇل كىتاپ اقىندار ايتىسىن، تاريحتى، ادەبيەت پەن مادەنيەتتى، اقپاراتتى زەرتتەۋشىلەر مەن سوڭعى ۇرپاقتار ءۇشىن قۇندى پايدالانۋ ماتەريالى جانە ارحيۆتىك نەگىز بولا الادى. ءبىز كىتاپتىڭ اتىن «ولەڭ شاراپاتى، ونەر سالتاناتى» دەپ قويۋدى ءجون كوردىك. ويتكەنى شاراپات بولاتىنى ونىڭ جالپى رۋحاني تازالىق پەن ءوسۋدى تاريحي مادەنيەتىمىزبەن ساباقتاستىرىپ، وسى زامانعا جالعاپ، بايىتىپ، ۇلتتىق ساناتتىڭ وسكەلەڭ باي مۇراسى، كۋاسى رەتىندە جالعاسۋى. سالتانات بولاتىنى− قازاقى ەن - تاڭبامىزدى، تانىم دۇنيەمىزدى، ۇلتتىق شىرايىمىزدى ءوز مازمۇن - مانەرىمەن اشىپ، وسى زامانعى مادەنيەتپەن ارلەپ، اسپەتتەپ كورسەتۋى.
ال جارتى عاسىردىڭ ار جاعىنان باستالعان وبلىستىڭ اقىندار ايتىسىنىڭ جازبا ماتەريالدارىن، قاتىستى سۋرەتتەرىن قالاي ىزدەۋ، قايدان تابۋ جونىندە تولىق ازىرلىگىمىز جوق ەدى. سونان 2013- جىلدىڭ كۇزىنەن باستاپ نار تاۋەكەلمەن ىسكە كىرىسىپ، ءبىر جىلدىق قۇلشىنىسپەن كىتاپتى سان، ساپا جاقتان اجەپتاۋىر كەمەلدى ازىرلەۋگە ۇمتىلدىق.
جازبا ماتەريالداردى تولىقتاۋ ءۇشىن ءبىز گازەت - جۋرنالداردىڭ بۇرىنعى ساندارىنان، اقىندار ايتىسى تۋراسىندا جازىلعان كىتاپتاردان دەرەك كوزدەرىن ىزدەۋگە قۇلشىندىق. وبلىستىڭ قازىرگە دەيىن وتكىزىلگەن 17كەزەك اقىندار ايتىسى مەن وبلىسقا توتە قاراستى ورىنداردىڭ 5 كەزەك اقىندار ايتىسى جونىندە جازىلعان ادەبي اقپاراتتار مەن فوتو سۋرەتتەردى ۋاقىتى، ورنى، تاعى باسقا ماڭىزدى فاكتورلار نەگىزىندە انىقتاۋ ءۇشىن «ىلە گازەتى»، «شينجياڭ گازەتى»، «شۇعىلا»، «مۇرا»، «ىلە ايدىنى»، «التاي اياسى»، «تارباعاتاي» سىندى گازەت - جۋرنالداردى اقتاردىق. ءبىرشاما جۇيەلى، عىلمي جازىلعان «قازاق ايتىسىنىڭ تاريحى» اتتى كىتاپقا؛ وبلىستىق مادەنيەت مەكەمەسىنىڭ ارحيۆىندە ساقتالعان قاتىستى حۇجاتتاردىڭ مازمۇندارىنا جۇگىندىك، ەكشەدىك ءارى ايتىستىڭ كەزەكتەرىن دە وسى ماتەريالدار نەگىزىندە ءبىر تۇتاس جۇيەنى ساقتاۋعا ۇمتىلدىق. وقىرمانعا تۇسىنىكتى، سەنىمدى بولۋ ءۇشىن جازبا ماتەريالداردىڭ قايسى باسىلىمدا، قاي ۋاقىتتا جاريالانعاندىعى انىق ايتىلدى. ماقالالاردى سارالاۋدا ءار كەزەكتى اقىندار ايتىسى تۋراسىندا ءبىرشاما ەگجەي - تەگجەيلى جازىلعان ادەبي اقپاراتتىق تۋىندىلاردى الدىمەن ەسكەرە وتىرىپ، اقىندار ايتىسىنىڭ بارىسىن تولىعىراق ۇعىندىرۋ ءۇشىن اۆتورلاردىڭ جازعان ماقالالارىن مۇمكىندىگىنشە تولىعىراق بەرۋگە، ءتۇپ نۇسقاعا قۇرمەت ەتۋگە ۇمتىلدىق. ماسەلەن، ءبىر كەزەكتى اقىندار ايتىسى تۋراسىندا 3 ماقالا جازىلعان بولسا، ونى ءبىر تەمەنىڭ استىندا «1»، «2»، «3» سىندى تاڭبالارمەن مازمۇندىق بولەكتەرگە ءبولىپ، ايشىقتاپ بەردىك.بىزگە ەڭ قيىن تۇسكەنى كونە، جاڭا فوتو سۋرەتتەردى جيۋ جۇمىسى بولدى. الدىنا جارتى عاسىردان اسقان ەرتەرەكتەگى ايتىس كەزەكتەرىنەن تارتىلعان فوتو سۋرەتتەردى ىزدەۋگە، قاتىستى ورىندار مەن جەكەلەردىڭ ارحيۆتەرىنە ۇڭىلۋگە، قايتا - قايتا قۋزاۋعا تۋرا كەلدى. سونىمەن كەزىندە ايتىستىڭ باسى-قاسىندا بولعان ءبىر ءبولىم ەل اعالارىن، ايتىس اقىندارىن، مادەنيەت، اقپارات قىزمەتكەرلەرىن ىزدەپ بارىپ، حابارلاسىپ، «بۇيىمتايىمىزدى» ايتتىق. اقىرى «كەڭەسپەن پىشكەن تون كەلتە بولمايدى» دەگەندەي، قورىمىز مولايىپ، مۇكامالدارىمىز تولىقتانىپ، فوتو البومنىڭ جاسالۋىنا تاماشا نەگىز قالاندى. دەسەدە ءبىر ءبولىم كونە سۋرەتتەردىڭ تۇنىقتىق دارەجەسى جەتەرسىز، تارتۋ تەحنيكاسى ءار قيلى بولعاندىقتان قايتالاي تەحنيكالىق جايمالاۋ، وبيەكتىنى تالداۋ بارىسىندا ءونىمىنىڭ ويداعىداي بولماعانىن مويىندايمىز.
بۇل ەڭبەكتىڭ مازمۇندىق، فورمالىق جاقتاعى ەرەكشەلىگىن ەسكەرگەن ورتالىق ۇلتتار باسپاسى قازاق رەداكسياسىنداعى قاتىستى باسشىلار كىتاپتى قۇراستىرۋ، كىرىستىرىپ جاساۋ، رەداكسيالىق جۇمىسىن اتقارىپ، دايىنداۋدى بىزگە جۇكتەدى. جاسالۋ بارىسىندا كونە، جاڭا فوتو سۋرەتتەردى مۇمكىندىگىنشە سول كەزەكتى ايتىستىڭ مازمۇنىمەن كىرىستىرىپ بەرۋگە قۇلشىندىق. سونىمەن قوسا العاشقى كەزەكتەرگە قاتىستى سۋرەتتەردىڭ تاپشىلىعىنان ءار ءداۋىردى، ءار مازمۇندى تولىقتىرىپ بەينەلەيتىن، كوركەمدىگىنە كورىك قوساتىن ءارى ايتىس وتكىزىلگەن اسابا ورىنداردىڭ ۋاكىلدىك سيپاتىن بىلدىرەتىن تاريحي، كوركەمدىك قۇنعا يە ءبىر ءبولىم فوتو سۋرەتتەردى دە قىستىرىپ بەرۋگە تۋرا كەلدى. ماسەلەن، كىتاپقا قوسىمشا مازمۇن رەتىندە 100گە تارتا اقىننىڭ شاعىن سۋرەتى؛ كيىز ۇيمەن ايتىسقا اجار قوسقان ايتىس كەزەكتەرى؛ ءۇش ايماق بولىپ ايتىسقا ات سالىسقان ءساليقالى شاقتار؛ مادەنيەت مەكەمەسىنىڭ ارحيۆىنەن تابىلعان بىرنەشە كەزەك اقىندار ايتىسى تۋراسىنداعى قىسقاشا دەرەكتەر، ت.ب ەنگىزىلدى. ال ماقالانى ەنگىزۋدە امانبەك سايراش ۇلى مەن ايدىن باقىت ۇلى سىندى ازاماتتاردىڭ جاڭادان زەرتتەپ جاساعان «كوركەم» قازاقشا جازۋ كىرگىزۋ جۇمساق بولشەگىن تۇڭعىش رەت جاسامپازدىقپەن قولداندىق.
ءبىز وسى كىتاپتىڭ ماتەريالىن جيۋ، قۇراستىرۋ بارىسىندا، قاتىستى ورىندار مەن جەكەلەردىڭ ارحيۆ جۇمىسىنا وتە ءجونسال قاراعاندىعىن، قولدا بار التىننىڭ قادىرىن كەش سەزىنىپ جاتقاندىعىن كوردىك، سەزىندىك. كونەنىڭ كوزى، ءداۋىردىڭ ءوزى بولىپ جارقىراپ كورىنەر وسىناۋ قىمباتتى اسىلىمىزعا ءمان بەرۋدىڭ، قۇنتتاپ ساقتاپ، ەل كەرەگىنە جاراتۋدىڭ ءتىپتى دە قۇندى، ماعىنالى شارۋا ەكەندىگىن تانىپ جەتتىك.
بۇل كىتاپ وقىرماندارعا اقىندار ايتىسى سىندى قابىرعالى ونەردىڭ تانىمدىق، تاربيەلىك، ەستەتيكالىق جاعىنداعى بوگەنايى بولەك رولىن ايشىقتى بەينەلەي السا ەڭبەگىمىزدىڭ جانعانى دەپ ەسەپتەيمىز. دەسەدە ءمىنسىز شارۋا بولمايتىنى سەكىلدى، ماقالالاردى سارالاۋ، فوتو سۋرەتتەردى پايدالانۋ، تولىقتاۋ، تەحنيكالىق كىرىستىرىپ جاساۋ جاقتارىندا «اتتەگەن - اي» تۇستارىمىز جوق ەمەس. ماتەريال قاينارىنىڭ تاپشىلىعى، ۋاقىتتىڭ شۇعىلدىعى، ورەمىزدىڭ شەكتىلىگى سەبەبىنەن كىتابىمىزدا ساقتالعان ولقىلىقتاردى جالپى وقىرمان قاۋىمنىڭ كەشىرىممەن قابىلداۋىن، ۇتىمدى ۇسىنىس بەرۋلەرىن شىن ىقىلاسپەن ءۇمىت ەتەمىز.
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
