- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
تويعا قاتىستى سالت-داستۇرلەردى بىلەسىز بە؟
2016.01.20 17:00
تويعا قاتىستى سالت-داستۇرلەردى بىلەسىز بە؟قازاقتىڭ داستۇرگە باي حالىق ەكەنى بەلگىلى. بالا تۋىلعان ساتتەن باستالاتىن ىرىم-جورالعىلار ونىڭ قارتايىپ، قايتىس بولعان ۋاقىتىنا دەيىن ءتۇرلى كورىنىستە جالعاسادى. ولاردىڭ كوپتىگى سونشالىق، ءسىز بەن ءبىز بارلىعىن جاتقا بىلە بىلمەيمىز. ال، قازاقتىڭ تويى كوپ بولعاندىقتان، بۇگىن ءبىز وقىرماندارعا تويعا قاتىستى داستۇرلەر جايىندا ازدى-كەم اقپارات بەرۋدى ءجون كورىپ وتىرمىز.
كۇيەۋ اياق
جىگىت قالىڭدىعىن العاننان كەيىن ادەپ بويىنشا ەنەسىن قوشەمەتپەن ءوز ۇيىنە اپارىپ سالادى. اتا-ەنەسى كۇيەۋ بالاسىنا ءىرى مال اتايدى. مۇنى «كۇيەۋاياق» دەيدى.
تۇيە مۇرىندىق
ۇزاتىلىپ جاتقان كەلىنشەك كوشىنىڭ جولىندا وتىرعان اۋىلدىڭ ادامدارى (جاستارى، ايەلدەرى) كەرۋەن اتىنىڭ نوقتاسىنان، نە تۇيەسىنىڭ بۇيداسىنان ۇستاپ تۇرىپ سۇرايتىن كادەسى. قىز اناسى ولارعا كادەسىن جاسايدى، كادە العان ريزا بولىپ، باقىت تىلەپ باتاسىن بەرىپ، جول بولسىن ايتادى.
قىز قاشار
كۇيەۋدىڭ كەلۋىن «ۇرىن كەلۋ» دەسە، قىزدىڭ اتاستىرىلعان كۇيەۋىن كورۋى «قىز قاشار» دەيدى. بۇل «ۇرىن تويى» وتەتىن كۇنى بولادى. «ۇرىن توي» جاستار ءۇشىن كوڭىلدى، دۋماندى تويلاردىڭ ءبىرى. بۇعان جاس جەڭگەلەر مەن جاستار قاتىناسادى. كۇيەۋدەن الىناتىن «قول ۇستاتار»، «شاش سيپاتار»، «قىز قۇشاقتار»، «ارقا جاتار»، «كورپە قيمىلداتار» تاعى سول سياقتى كادەلەر وسى كەزدە بەرىلەدى. ەكى جاستىڭ ءبىرىن-ءبىرى كورىپ، تىلدەسۋى دە وسى تويدا بولادى. ەكەۋى دە ءبىرىن-ءبىرى ۇناتىپ، قالىڭدىق جىگىتكە قىز بەلگىسى ورامالىن جانە قالىڭدىق جىگىتكە قىز بەلگىسى ورامالىن جانە ونىڭ ءىنى قارىنداستارىنا دا ءتۇرلى سىيلىقتار بەرەدى.
قاپقا سالار
قالىڭدىعىن الۋعا كەلگەن كۇيەۋ بارلىق جول جورالعىلارىمەن، ياعني قۇدالىق كادەلەرىمەن، ۇلكەندەرگە ارنالعان سىي سياپاتىمەن، توي مالىمەن كەلەدى. توي باستالدى. قىز ءوز ۇيىنەن اتتانار الدىندا ونىڭ اكەسى بارلىق قۇدالارعا كيىت كيگىزەدى. كۇيەۋ بالاسىنا دا سىيلىق بەرەدى. ءبىراق ول كيىت ەمەس «قاپقا سالار» دەپ اتالادى. ول باعالى كيىم، قىمبات ەر توقىم، جىگىت جاراقتارى نەمەسە مال بولۋى مۇمكىن. ارينە، بۇل قايىناتانىڭ داۋلەتى مەن مىرزالىعىنا، ابىروي بەدەلىنە ساي جاسالاتىن جولدى ءداستۇر.
كۇيەۋ ۇرىن بارعاننان كەيىن قۇدالىق بۇزىلاتىن بولسا مۇنىڭ سوڭى ۇلكەن داۋعا ۇلاسۋى مۇمكىن. كۇيەۋ سەبەپسىز باس تارتسا بۇرىنعى بەرىلگەن مال قايتارىلمايدى جانە ايىپ سالىنادى. باتانى قىز جاعى بۇزاتىن بولسا قالىڭمال تولىق قايتارىلادى ءارى ايىپ تولەيدى.
اتبايلار
مۇنىڭ ەكى ءتۇرى بار. جاس وتاۋدىڭ شاڭىراعى كوتەرىلگەن سوڭ اعايىن-تۋىس وعان شاشۋ شاشىپ، «كەرەگەسى كەڭ بولسىن»، «بوساعاسى بەرىك بولسىن» دەگەن تىلەك ايتادى. بايعازى بەرەدى. ەت-جاقىنى بوساعاعا جىلقى بايلايدى. مۇنىڭ اتى «اتبايلار».
«اتبايلاردىڭ» ەكىنشى ءتۇرى-كادە. قۇدا-قۇداعيلار كەلگەندە نەمەسە كۇيەۋ قالىڭدىعىن الۋعا كەلگەندە ولاردىڭ جەڭگەلەرى الدىنان شىعىپ، ءتۇسىرىپ الىپ، اتىن بايلايدى. بۇل «اتبايلار» دەپ اتالاتىن توي سالتى. وعان ارنايى كادە بەرىلەدى. ول كادەدەن تاعى ءبىر ايەل تابارىك سۇرايدى.
ەسىك اشار
كۇيەۋ جىگىت كەلىنشەگىن الىپ، ۇيلەنۋ تويى وتكەن سوڭ كەلىسىلگەن ۋاقىتتا ءوزى قاتارلاس جاس جىگىتتەرمەن اتا ەنەسىنىڭ ۇيىنە كەلەدى. مۇنى حالىق ادەبيەتىندە كۇيەۋدىڭ العاش، ياعني ەسىك اشا كەلۋى دەيدى. دەمەك، بۇل جاۋاپكەرشىلىگى مول، بۇرىن ەل جۇرت كورمەگەن كۇيەۋدى سىنايتىن كەلىس. كۇيەۋ بۇل جولى دا كادە جوراسىمەن، ادەت-سالتىمەن كەلەدى. كەلەدى. ءازىلقوي جەڭگەلەردىڭ سىن-مىنىنە دە شىدايدى. رەتىن تاۋىپ جاۋاپ تا بەرە الادى. ويىن تويسىز، ءازىل قالجىڭسىز وتىرمايتىن قازاق اۋىلى ءۇشىن كۇيەۋدىڭ ەسىك اشا كەلۋى دە كوڭىلدى مەرەكەدەن كەم ەمەس.
ءولى ءتىرى
ەكى جاق كەلىسىمى نىعايعان سوڭ كۇيەۋ جاعىنان قۇدالارىنا ءبىر بىلىكتى ادامدى باس ەتىپ، «ءولى ءتىرى»، ياعني كادەلى مال جىلقى جىبەرىلەدى. «ءولى ءتىرى» دەگەن ءولى مەن ءتىرى اراسىندا ادالمىز، قۇداي قوسقان قۇدالىعىمىز اقيقات» دەگەن ۇلاعاتتى ۇعىمدى بىلدىرەدى. بۇل ۇلكەن كادەلى ءارى ماڭىزدى جول-جورالعى قۇدالىق بەكىدى دەگەن ءسوز.
جارىسقازان
ايەلدەر بوسانار ساتتە باسقا ايەلدەر قازانعا جەڭىل جەلپى تاماق ىستەپ، ونى بوساناتىن ايەلدەن بۇرىن پىسىرماق بولىپ «جارىسادى». حالىق ۇعىمى بويىنشا تۋاتىن بالا «جارىسقازانعا» قاتىسىپ، ودان بۇرىن ومىرگە كەلۋگە تىرىسادى دەپ تۇسىنگەن.
كەلۋ قاينارى：اعاجاي التاي تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
