- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
قازاقتىڭ ەت تاعامدارى جانە تاباق جاساۋ ونەرى
2016.01.27 15:48
قازاقشا ەت (بەسبارماق، بەشبارماق) اسقاندا ەڭ الدىمەن جىلىكتەپ بۇزىلعان ەتتى ادام سانىنا قاراي مولشەرلەيدى. تويعا نەمەسە قوناق اسىعا كوبىنەسە قوي سويىلادى...
قوي ەتى جىلىكتەنگەندە 13 مۇشەگە بولىنەدى. ولار جامباس - 2، ورتان جىلىك – 2، اسىقتى جىلىك – 2، بەلومىرتقا – 1، سۇبە – 2 (سۇبەمەن بىرگە بۇيرەكتەن جوعارعى 5 قابىرعا كەتەدى)، قابىرعا -2، ءتوس – 1، ومىرتقا -1، جاۋىرىن -2، توقپان جىلىك – 2، كارى جىلىك – 2، بۇعانا – 1، مويىن – وسىلاي اسۋعا دايىندالعان ەتتى جۋىپ-شايىپ تازالاپ، قازانعا سالادى دا، ەت باتىپ تۇراتىنداي ەتىپ سۋىق سۋ قۇيادى. سودان كەيىن قازاندى قاتتى جانعان وتقا قويىپ، سارقىلداتىپ قايناتادى، بەتىنە شىققان قاندى كوبىگىن الىپ تاستاپ، شامالاپ تۇز، 1 باس پياز سالىپ وتىن باسادى دا، 1-1،5 ساعات ەت ابدەن پىسكەنشە شىمىرلاتىپ قايناتادى. ەت ابدەن پىسكەن سوڭ تاباققا سورپاسىنان بولەك قوتارىپ الىپ، تارتىلعان تاباقتىڭ سانىنا قاراي مولشەرلەپ تۇزدىق ازىرلەيدى. ول ءۇشىن سورپاعا قارا بۇرىش، دوڭگەلەكتەپ تۇرالعان پياز سالىپ، ىدىستىڭ بەتىن جاۋىپ بۇقتىرىپ قويادى. ەت تۋرالىپ بولعان سوڭ تۇزدىقتى ەتتىڭ ۇستىنە قۇيادى. ادەتتە كادەلى جىلىكتەرمەن بىرگە سىيلى قوناقتارعا مالدىڭ باسىن، (قوي)، ءىرى قارانىڭ شەكەسىن، قازى، قارتا، جال-جايانى تاباققا بىرگە سالىپ بەرەدى.سونىمەن بىرگە قامىر، بىتەۋ پىسىرىلگەن كارتوپ قوسۋعا دا بولادى.
قازى – جىلقى ەتىنىڭ كادەلى مۇشەلەردىڭ ءبىرى. ول جىلقىنىڭ قابىرعالارى مەن بەلدەمەلەرىنىڭ ەتەگىنە جينالاتىن اسا شۇرايلى، مايلى ەت. قازى جاساۋ ءۇشىن ەكى بۇعانا قابىرعا، ەكى تىلشە قابىرعادان باسقا قابىرعالار الىنادى. قازىنى ىشەككە تىعادى. ءار قوس قابىرعادارىڭ ىشكى جاعىنداعى شەمىرشەگىن كەسىپ تاستايدى. ىشەككە تىعۋ ءۇشىن قابىرعالاردىڭ اراسىن اجىراتىپ ءتىلىپ، ءار قابىرعاعا ماي مەن ەتىن تەڭ ەتىپ بولەدى، ءبىراق ەت پەن ماي قابىرعادان سىلىنىپ قالماۋى كەرەك. قازىنى ىشەككە تىعار الدىندا تۇزداپ، 2-3 تاۋلىك تۇزىن بويىنا ءسىڭىرىپ قويادى. سودان كەيىن 1-2 ساعات سۋىق سۋعا سالادى. سودان كەيىن ىشەككە تىعىپ، ەكى باسىن بىرىكتىرىپ بايلايدى. سودان سوڭ سىرىققا نەمەسە كەرىلگەن جىپكە 8-10 ساعات ءىلىپ، جەل قاقتىرادى. قازى جانە قوس قازى فورماسى جاعىنان جارتى شەڭبەرگە ۇقساس بولىپ جىعادى. قازىنى ىستاۋ، سۋرلەۋ ءۇشىن تۇتىنگە 13-27 ساعات ىستايدى. قازىنى 2-2،5 ساعاتقا جايلاپ پىسىرەدى. قازىنى سىيلى قوناقتارعا باسقا اسقان ەتكە قوسىپ بەرەدى. قازىنى ىستىق كۇيىندە دە،توڭازىتىپ تاجەۋگە بولادى. قازىعا: 400گ قازى، 2-3 سارىمساقتىڭ بولىگى قوسادى. بۇرىشپەن تۇزدى تاتىمىنا قاراي سالادى.
قارتا – جىلقى ەتىنىڭ ەڭ كادەلى مۇشەلەرىنىڭ ءبىرى. جىلقى سويعاندا ەڭ الدىمەن قارتانى ىشىندەگىسىنەن بوساتىپ، اينالدىرادى دا، سالقىن سۋعا جۋىپ تازالايدى. قارتانى دامىنە كەلتىرۋ ءۇشىن تۇزدايدى، بۇرىش سەۋىپ، پياز تۋراپ قوسادى. بۇدان سوڭ ىستاپ سۇرلەۋگە ارنالعان قارتانى بويىنا تۇزىن ءسىڭىرىپ، سالقىن جەرگە (1-2 گرادۋس) 1-2 كۇن قويادى. قارتانى 12-18 ساعات بويى تۇتىنگە ىستايدى. سودان كەيىن 12-15 گرادۋس تەمپەراتۋرادا 2-3 كۇن ساقتاپ كەپتىرەدى. قارتانى ءپىسىرۋ ءۇشىن سالقىن سۋعا جۋىپ، قازانداعى جىلى سۋعا سالىپ، وتتى باياۋلاتىپ ابدەن پىسكەنشە 1،5-2 ساعات قايناتادى. قارتانى اسقان ەتكە قوسىپ بەرەدى.
جال - جىلقى ەتىنىڭ ەڭ كادەلى مۇشەلەرىنىڭ ءبىرى. ول جىلقىنىڭ شوقتىعى مەن اۋىز ومىرتقاسىنىڭ اراسىندا، مويىن ومىرتقانى ۇستاپ تۇراتىن جەلكەمەن جىمداسا بىتەدى. جىلقى سويعاندا تەرىسى سىپىرىلعاننان كەيىن جالدىڭ ءوزىن مويىن ومىرتقادان سىلىپ (جەلكەنى قوسپاي) الادى. سەمىز جىلقىنىڭ جالى ۇلكەن كىسىنىڭ شەڭگەلىنە ارەڭ سيارلىقتاي جۋان بولادى. جال شوقتىققا تاقاۋ ۇشى جۋان بولىپ، ەكىنشى ۇشىنا قاراي بىرتىندەپ جىڭىشكەرە بەرەدى. سەمىز جىلقىنى حالىق «جالى قۇلاعىنان اسادى» دەپ دارىپتەيدى. جالدىڭ جۋان بولىگىنىڭ اراسىن ەكى ەلىدەي، جىڭىشكى بولىگى – ءۇش ەلىدەي ەتىپ جارتىلاي كەرتەدى دە، مايدا تۇز سەبەدى. سوعىمعا سويعان جىلقىنىڭ جالىن ارشا اعاشقا ءىلىپ، ىستاپ 1-2 ساعات سۇرلەيدى. سۇرلەنگەن جال ۇزاق ۋاقىت بۇزىلماي، ءدامى وزگەرمەي ساقتالادى. جالدى باس تاباق، قوس تاباق، سىي تاباق سەكىلدى تاباقتارعا سالادى. ونى توڭازىتىپ جەگەن دە جاقسى. قازىرگى كەزدە جال، قازى، قارتا، شۇجىق سياقتى سالقىن ءدام ورنىندا دا كوپ قولدانىلادى.
جايا – جىلقى ەتىنىڭ اسا كادەلى مۇشەلەرىنىڭ ءبىرى. جىلقىنىڭ تەرىسىن سىپىرىپ العاننان كەيىن جايانىڭ ەتىن تۇتاستاي بولەك سىلىپ الادى. سودان كەيىن ونى قالىڭدىعى 10 سم ەتىپ، جۇمىرلاپ تىلەدى. سوندا سالماعى 0،5 كگ-نان 5،0كگ مولشەرىندە بولۋى ءتيىس. سودان سوڭ ونى تۇزى ءسىڭۋى ءۇشىن 1-2 ساعات قويىپ قويادى دا، تۇتىنگە ۇستاپ، 14-18 ساعات بويى ىستايدى. جايانى سىيلى قوناقتارعا اسىلعان ەتكە قوسىپ بەرەدى، ياعني ونى باس تاباققا، قوس تاباققا سونداي-اق سىي تاباققا سالادى.ادەتتە جايانى توڭازىتىپ جەيدى. سول سياقتى ونى مايىن قارا-كەسەك ەتىمەن بىرگە تۋراپ، كوكونىس قوسىپ جەۋگە بولادى. جاياعا تاتىمىنا قاراي تۇز، بۇرىش، دوڭگەلەكتەپ تۋرالعان پياز قوسادى.
سورپا. ەت جەلىنگەن سوڭ سورپانى اكەلەدى. سورپا دەپ قازاق ۇعىمىندا مالدىڭ، اڭنىڭ، بالىقتىڭ، قۇستىڭ قايناتىپ پىسىرىلگەن ەتىنىڭ سۋعا شىققان ءسولىن، ماڭىزىن ايتادى، ياعني ەتتىڭ ەڭ كۇشتى ءنارى. ەڭ ءدامدى سورپا سيىر ەتىنىڭ سورپاسى، سودان كەيىنگى ورىندى قوي جانە ەشكى ەتىنىڭ سورپاسى الادى. جاس جىلقى مەن سيىردىڭ، سونداي-اق، قويدىڭ سورپاسى وتە ءدامدى بولادى. اسىلعان ەت مول بولسا جانە ول قايناپ جاتقاندا كوبىرەك ساپىرسا سورپاسى ءدامدى جانە جۇعىمدى بولادى. جاس سورپا- جاڭا سويىلعان ەتتەن ازىرلەنەدى. ۇساق تۇز سالىنعان سوڭ ارالاستىرىپ، بىرنەشە ساپىرادى. قازان استىنداعى وت باياۋ جانۋى ءتيىس. قازاننىڭ بەتى جابۋلى بولادى. قايناۇعا تاياعاندا جانە ودان كەيىن اندا-ساندا قازانىڭ قاقپاعىن اشىپ، كوبىگىن الادى. ەتتىڭ ەڭ العاشقى قان كوبىگىن العان سوڭ ەكىنشى رەت كوبىگىن الماي، ونى ساپىرىپ تاراتقان ءجون. ءبىر قايناعاننان كەيىن سورپانىڭ تۇزىن تاتىپ كورىپ، تاتىمسىز بولسا ۇستەمەلەنەدى. جاس ەت ءارى كەتكەندە 2 ساعاتتا ءپىسىپ بولادى. ەتتى ءتۇسىرىپ العاننان كەيىن قازاننىڭ قاقپاعىن جاۋىپ، ءبىراز ۋاقىت سورپانى دەمالدىرۋ كەرەك. سودان كەيىن 15-20 مينۋت سۋىتىپ، داستارقانعا اكەلۋگە بولادى. سورپانىڭ ءدامىن كەلتىرۋ ءۇشىن ءار ءتۇرلى ءسۇت تاعامدارى (كۇرت، قاتىق، سۇزبە) قوسىلادى.
باس – قويدىڭ، ەشكىنىڭ، سيىردىڭ باسىن ءۇيتىپ، قىرىپ جىلى سۋعا بىرنەشە رەت قايتالاپ، مۇقيات جۋىپ تازارتادى. باستى ۇيتكەندە تازا بولۋى ءۇشىن كەي جەرلەردە ءتىسىن قاعىپ تاستاپ ۇيتسە، ال كەي جەرلەردە ەزۋىن ءتىلىپ، تازالاپ ۇيتەدى. سودان كەيىن جاعىن ايىرىپ، تازالاپ جۋادى. قوي، ەشكىنىڭ باسى تۇتاس كۇيىندە، ال جىلقىنىڭ، تۇيەنىڭ باسىن ءبولىپ اسادى. سيىردىڭ باسىن كوز قۋىسىنا تاياۋ كەڭسىرىگىنەن ءبىر شاۋىپ، ماندايىنان قاق جارىپ، ۇشكە بولەدى. سيىردىڭ ءار شەكەسى ءبىر باستىڭ ورنىنا جۇرەدى. جىلقىنىڭ شەكەسىن كادەگە جۇرمەيتىندىكتەن سىي قوناقتارعا تارتپايدى. باس اسقان ەتپەن بىرگە بەرىلەدى.
سۇرى – ىستاپ كەتىرىلگەن ەت. ەتتى ۇزاق ۋاقىت ساقتاۋ ءۇشىن ىس سالىپ سۇرلەۋ داعدىعا اينالعان ءتاسىل. ول اسىرەسە سوعىم ەتىن ساقتاۋ ءۇشىن كەڭ پايدالاندىلادى.سوعىمنىڭ ەتىن ۇشالاپ، جىلىكتەپ بۇزعاننان كەيىن اۋدارىلعان قازى، قارتا، شۇجىق قاتارلى كادەلى مۇشەلەردىڭ ءبارىن ارسا اعاشقا ىلەدى دە، استىنا جانبا،وتىندى (تابىلسا توبىلعى) جالىنداتپاي جاعىپ ءتۇتىن سالادى. ءتۇتىن ەتكە مولىراق تيۋ ءۇشىن ەت ىستىلاتىن ءۇيدىڭ ەسىك-تەرەزەسى تۇگەل جابىلادى. ارساعا ىلىنگەن جاس ەتتىڭ ەڭ الدىمەن ءسولى اعىپ، بىرتىندەپ قۇرعايدى. ءتۇتىن سىڭگەن سايىن ەتتىڭ سىرتى قارايىپ توتىعىپ، قاتايا باستايدى. ءتۇتىن كوپ سالىنسا، سەمىز ەتىڭ مايى ەرىپ تاما باستايدى. سوندىقتان الدىمەن ەتتىڭ ءسولى قۇرعاعانشا عانا ءتۇتىن سالىپ ءبىراز ۋاقىت ىستاۋدى توقتاتىپ قويادى. ودان سوڭ ەتتىڭ ەكىنشى بەتىن توڭكەرە ىلەدى دە، قايتا ءتۇتىن سالادى. بۇل جولى ءتۇتىندى ۇزاق سالۋدىڭ قاجەتى بولمايدى. ويتكەنى، سولىنەن اجىراعان ەت تەز توبارسيدى. جازعىتۇرى توڭ جىبىگەن كەزدە ارساداعى ەت تە ءجىبي باستايدى. وسى كەزدە ەكىنشى رەت قايتا ىستالادى. بۇل ەڭ سوڭعى ىستاۋ. وسىدان كەيىن سوعىم ەتى مەيىزدەي سارى بوپ سۇرلەنەدى. مۇنداي ءسۇردى قانشا ۋاقىت ساقتاسا دا بۇزىلمايدى. ىس سىڭگەن ەتتىڭ حوش ءيسى، جاعىمدى كەرمەك ءدامى بولادى. ءبىراق، ونىڭ سورپاسى جايسىزداۋ كەلەدى. ءسۇردىڭ سورپاسى ىشۋگە جارامدى بولۋ ءۇشىن جاس ەت قوسىپ اسادى. ءسۇر ەت پەن جاس ەت ارالاسقاندا سورپا ءدامدى بولادى.
جاۋبۇيرەك - ۇلتتىق تاعامنىڭ ءبىر ءتۇرى. جاۋبۇيرەكتى مالشىلار، جولاۋشىلار كوپ پايدالانادى. قويدىڭ تەرىسىن سىپىرعان سوڭ قۇيرىق مايىن بىلەمدەپ كەسىپ الادى. ءىشىن جارىپ، وكپە-باۋىرىن سۋىرىپ الىپ باۋىر مەن قۇيرىقتى جۇقالاپ جاپىراقتاپ، ىستىككە ءبىر ماي، ءبىر باۋىر ەتىپ كەزەكتەپ شانشىپ، ۇستىنە مايدا تۇز، بۇرىش سەۋىپ وتقا قاقتاپ پىسىرەدى. باۋىر قوسىلعان ماي جۇرەككە تيمەيدى، ءارى بۇل اسا توق بولادى. جاۋبۇيرەكتى مال سويعان كەزدە ۇيدە پىسىرەدى. ونى كادىمگى كاۋاپتىڭ (شاشلىق) ءبىر ءتۇرى دەۋگە بولادى. جاۋبۇيرەكتى دايىنداعاندا تاتىمىنا قاراي تۇز، بۇرىش، جۋا، دوڭگەلەكتەپ تۋرالعان پياز قوسادى. ونى اسقان ەتپەن قوسىپ جەۋگە بولادى.
بورشا – كوبىنەسە ءىرى قارا ەتىنەن دايىندالادى. كاۋاپتىڭ ءبىر ءتۇرى. ساننىڭ، قولدىڭ، جاۋىرىننىڭ قارا كەسەك ەتتەرىن ۇزىنشالاپ كەسىپ الادى. ءاربىر ەتتىڭ بولەگىن پىشاقتى كوپ باتىرماي جۇقالاپ ءتىلىپ تۇز، بۇرىش سەبەدى (تۇزدالعان ەت بولسا، تۇز سەبۋدىڭ قاجەتى جوق). ەتتى تەمىر توردىڭ ۇستىنە سالىپ، جالىنداتپاي شوققا قاقتاپ پىسىرەدى. پىسىرگەن كەزدە اۋدارمالاپ وتىرادى. شوققا قاقتالىپ قىزىل-كۇرەڭ تارتقان بورشا وتە ءدامدى بولادى. ونى اسىرەسە قىمىز، شۇبات ىشكەندە جەگەن ءجون.
قارىن بورتپە – ەل اراسىندا سيرەك دايىندالاتىن وتە ءدامدى تاعام. كوبىنەسە جاڭا سويىلعان مالدىڭ ەتىنەن، مايىنان، باۋىرىنان قوسىپ، ۇن مەن ارالاستىرىپ، قارىنعا سالىپ پىسىرەدى. سويىلعان قويدىڭ ءىش مايىن، ەتىن، باۋىرىن وتە ۇساقتاپ تۋرايدى. فارشتىڭ ۇستىنە بيداي ۇنىن، سارىمساق، بۇرىش، تۇز سالىپ جاقسىلاپ ارالاستىرادى. دايىن بولعان فارشتى قارىنعا نە بۇيەنگە سالادى. بۇيەنگە سالسا ءبىر شەتى تۇيىق بولادى دا، ەكىنشى اشىق ۇشىن جىڭىشكەرتىپ جونىلعان اعاش ىستىكپەن تۇيرەپ بايلايدى. قارىنعا سالسا دا ءبىر شەتى سولاي تۇيرەلىپ بايلانادى. بۇجى قايناپ جاتقاندا بۇجىنى اۋدارمالاپ، ءار جەرىنەن ىستىكپەن شانشىپ جەلىن شىعارىپ وتىرادى. ول، قازانداعى سۋعا تولىق باتىپ، باياۋ جانعان وتتىڭ تابىندا 1،5-2 ساعات قايناۋى كەرەك. داستارقانعا قارىن بورتپەنى جىلىلاي دا، سۋىتىپ تا قويۋ عا بولادى. قاسىنا پياز، باسقا دا كوكونىستەر سالادى. 300گ ءىش ماي، 500 گ ەت، 300 گ باۋىر، 300 گ بيداي ۇنى، 3 باس سارىمساق، 1 شاي قاسىق بۇرىش، 1 اس قاسىق تۇز كەرەك.
اسىپ – قويدىڭ بۇيەنىن اينالدىرىپ، جاقسىلاپ جۋىپ تازالايدى. ەت، جۇرەك جانە باۋىردى ۇساقتاپ تۋرايدى. وعان ءبىر باس پياز تۋراپ، بۇرىش، تۇز، كۇرىش سالىپ، ازداپ سۋ قۇيىپ ارالاستىرادى. سودان كەيىن بارلىعىن ىشەككە تىعىپ، اۋزىن بايلايدى دا قايناعان سۋعا سالىپ، 50-60 مينۋت قايناتادى. قايناپ جاتقان ءاسىپتى ىستىكپەن تۇيرەلەپ جەلىن شىعارىپ وتىرادى. اسىپكە: 2 اس قاسىق كۇرىش، 100 گ باۋىر، 100 گ جۇرەك، 20 گ قوي مايى، 1 باس پياز كەرەك. بۇرىشتى اركىم قالاۋىنشا سالادى. ءاسىپتى داستارقانعا قوياردا دوڭگەلەكتەپ كەسىپ ىستىقتاي بەرەدى. ىشەك بولماسا، قويدىڭ بۇيەنىڭ پايدالانادى.
جورگەم – مالدىڭ اششى ىشەگى مەن توق ىشەگىنەن ءورىپ جاسالادى. مال سويعاندا اششى ىشەك پەن توق ىشەگىن جۋىپ تازالاپ، تۇزداعاننان كەيىن ونى اينالدىرىپ تاعى ءبىر رەت سۋمەن شايقايدى. قازانعا سالىپ اسۋعا قولايلى بولۋ ءۇشىن ىشەكتەردى وتكەرمەلەپ ورەدى. اششى ىشەك جىڭىشكە، ءارى وتە ۇزىن بولاتىندىقتان، ونى توق ىشەك سەكىلدى جالاڭ قابات ورە سالماي بىرنەشە ەسەلەپ شۋماقتايدى دا، ودان سوڭ الگى شۋماقتىڭ بەلىنەن اينالدىرا شاندىپ وراپ، ىشەكتىڭ ۇشىن بەكىتەدى. جورگەمدى اسۋعا دا، تۋراپ قۋىرۋعا دا بولادى. مايعا قۋىرعان جورگەم ءدامدى بولادى. جورگەمگە: ىشەك – 100گ، پياز – 0،5 بولىگى كەرەك. ادەتكە جورگەمدى دامىنە كەلتىرۋ ءۇشىن تۇز، بۇرىش سەبەدى، دوڭگەلەكتەپ تۋرالعان پياز قوسادى.
قيماي – سوعىمعا سويىلعان سيىر ەتىنەن دايىندالاتىن كادەلى تاعام. سيىردىڭ توق ىشەگىن تۇزداپ، اينالدىرىپ ونىڭ ىشىنە كەسەك ەتىپ تۋرالعان توستىك پەن ءتوستىڭ ەتەگىن، بۇرىش، تۇز، جۋا قوسىلعان ەتتى سالادى. قيمايعا ءتوس ەتىنەن باسقا سان، قول ەتتەرى دە پايدالانىلادى. شۇجىق سياقتى قيماي سالىنعان ىشەكتىڭ دە ەكى ۇشى ىستىكپەن تۇيرەلىپ، ىستاپ كەپتىرىلەدى. قيمايدى اسىپ جەۋگە دە، جازعىتۇرىم ەت ازايعان كەزدە قۇىرىپ جەۋگە دە بولادى. قيمايدىڭ ەرەكشەلىگى، ونىڭ مايى مەن قارا كەسەك ەتى تەڭ بولادى. ونى كەيدە «سيىردىڭ قازىسى» دەپ تە اتايدى. قيمايدى سالقىنداتىپ اسقان ەتكە قوسىپ بەرەدى. مايلى ەت 500 گ، 1 شاي قاسىق تۇز، 2 ءتۇيىر جۋا، جارتى شاي قاسىق قارا بۇرىش كەرەك.
شۇجىق – شۇجىق جاسايتىن ەتتى تۇزداپ، بۇرىش سەۋىپ سالقىن جەرگە 1-2 كۇن ساقتايدى. شۇجىق جاساۋعا سان، قول، جون ەتتەرىن الادى، مويىن ەتى جارامايدى. سودان كەيىن مايدى دا، ەتتى دە ۇساقتاپ تۇراپ، قارا بۇرىش، سارىمساق قوسىپ، ءبارىن ارالاستىرادى. ءبىر جىلقىنىڭ ىشەگىنەن شۇجىق دايىنداۋ ءۇشىن 5 كگ ەت، 5 كگ ءىش ماي، 10 گ قارا بۇرىش، 50گ سارىمساق سالادى. بارلىعىن تۋرالعان ەت پەن مايعا ارالاستىرىپ، سودان كەيىن ىشەككە سالىپ تولتىرادى. ىشەكتىڭ ەكى ۇشىن ىستىكتەپ تۇيرەيدى دە، جىپپەن بىرىكتىرىپ بايلايدى. دايىندالعان شۇجىقتى سىرىققا نەمەسە كەرىلگەن جىپكە ارالارىن بىر-بىرىنەن الشاقتاۋ ەتىپ ءىلىپ، 10-12 گرادۋس تەمپەراتۋرادا 3-4 كۇن ۇستاپ دەگدىتەدى. سودان كەيىن تۇتىنگە 12-18 ساعات ىستايدى. شۇجىققا پيازدى دوڭگەلەكتەپ كەسىپ قوسۋعا بولادى.
شىرتىلداق – جىلقى ەتىنىڭ سورپاسىنان قالقىپ الاتىن، قاتپايتىن ماي. كوپ جەرلەردە تورتاسى ايرىلعان سارى مايدى دا وسىلاي اتايدى.
سىرنە –باعلاننىڭ، كەپەنىڭ ەتىن قازانعا جىلىك-جىلىگىمەن قۋىرىپ دايارلايتىن وتە ءدامدى اس. ول كوبىنەسە سىيلى قوناقتارعا ارنالىپ ازىرلەنەدى. ۇيىتىلگەن باس-سيراق ، ىشەك-قارنى، مۇشەلەنىپ بۇزىلعان ەتى تۇگەلدەي قازانعا سالىنىپ، مالدىڭ ءوز ءىش مايىنا جانە ەتتىڭ ءوز سولىنە بۇقتىرىلىپ پىسىرىلەدى. ول ءۇشىن قازاننىڭ بەتىنە بۋ شىقپايتىنداي عىپ ىدىس تونكەرىپ، وت مەيلىنشە باياۋ جاعىلادى. قازاننىڭ ءتۇبى كۇيمەس ءۇشىن ازداپ عانا سۋ قۇيۋعا بولادى.
مي پالاۋ – ۇلتتىق تاعامداردىڭ ىشىندەگى ءدامدى دە، سۇيكىمدى تاعام. ونى جاساۋ ءۇشىن پىسكەن باستىڭ ميىن، جەلكە-جۇيدەسىن، ەكى كوزىن، باستىڭ قۇيقاسىڭ الىپ، ۇساتىپ تۋرايدى، ۇستىنە شامالاپ سورپا قۇيىپ بارلىعىن ارالاستىرادى. سونداي-اق مي پالاۋ ءدامدى بولۋ ءۇشىن وعان بۇرىش، ۇساقتاپ تۇرالعان پياز (1 باس) قوسىپ، تۇزدى تاتىمىنا قاراي سالادى. مي پالاۋعا: 200گ قۇيرىق ماي، باستىڭ ميى، قۇيقاسى، ەكى كوزى، پياز، ءبىر شىمشىم قارا بۇرىش، 3 اس قاسىق سورپا، 200 گ باۋىر كەرەك.
قۇيرىق-باۋىر – سۋ 30-35 گرادۋس جىلىعاندا قازانعا قۇيرىق مايىن سالىپ، وتتى باياۋ جاعىپ، 15 مينۋتتاي قايناتادى. سودان كەيىن باۋىر سالىپ، تۇز، بۇرىش، پياز قوسىپ ابدەن پىسكەنشە قايناتادى. پىسكەن قۇيرىق-باۋىردى تاباققا سالىپ الىپ، سۋىتادى. بۇدان كەيىن باۋىردى جۇقالاپ تۋراپ، ونىڭ ۇستىنە، قۇيرىق مايىن تۇراپ سالادى جانە دامىنە كەلتىرۋ ءۇشىن دوڭگەلەكتەپ تۋرالعان پياز، بۇرىش سالعان تۇزدىق قۇيادى. قۇيرىق-باۋىردى اسقان ەتتەن بولەك بەرەدى. قۇيرىق-باۋىرعا: 600 گ باۋىر، 300گ قۇيرىق ماي، 1 باس پياز، جارتى اس قاسىق قارا بۇرىش، 1 ستاقان سورپا، جارتى اسقاسىق تۇز كەرەك.
قۇىرداق – جاڭا سويىلعان مالدىڭ وكپە-باۋىرىنان، مويىن، توستىك ەتىنەن، جۇرەك بۇيرەگىنەن، سونداي-اق ىشەك-قارنىنان ۇساقتاپ ازىرلەيدى. ول ءۇشىن قازانعا ءىش مايدى نەمەسە قۇيرىق مايدى تۋراپ سالىپ شىجعىرىپ الادى دا، الدىمەن ۇستىنە تۋرالعان وكپە، جۇرەكتى، ىشەك-قارىندى، مويىن، توستىك ەتتەرىن سالىپ، قازاننىڭ وتىن قاتتى جاعىپ 15-20 مينۋت قۋىرادى. سودان كەيىن باۋىردى سالىپ، ۇستىنە ءبۇرىش، پياز قوسىپ، ابدەن پىسكەنشە قۋىرادى. تۇزدى تاتىمىنا قاراي سالادى. ابدەن پىسكەن قۋىرداقتى تاباققا سالىپ، داستارقانعا قويادى. قۋىرداققا: 1 كگ ەت، 500 گ وكپە، 500 گ باۋىر، 300 گ جۇرەك، 200 گ بۇيرەك، 300 گ قۇيرىق ماي، 2 باس پياز، 1 شاي قاسىق بۇرىش، 1 اس قاسىق تۇز قاجەت.
بال قۋىرداق – كوبىنەسە جاس مالدىڭ جۇمساق ەتىنەن دايارلانادى. باسقا قۋىرداقتان مۇنىڭ ەرەكشەلىگى – ەتتى مايعا ەمەس پىسىرىلگەن ءسۇتتىڭ بەتىنەن تۇسكەن قايماققا عانا كۋىرىلۋىندا. وتە جۇعىمدى، جۇرەككە كوپ تيمەيتىن قۋىرداقتىڭ بۇل ءتۇرىن كوبىنە قارت كىسىلەرگە، سىيلى قوناقتارعا بەرەتىن بولعان.
جوڭقا قۋىرداق – توڭازىپ قاتىپ تۇرعان سوعىم ەتىنەن دايىندالاتىن قۋىرداق. مۇنىڭ جوڭقا قۋىرداق دەپ اتالۋىنىڭ سەبەبى، پىشاقپەن نە بالتامەن قىرناپ جونعاندا ەت اعاشتىڭ جوڭقاسى سياقتى جۇپ-جۇقا بولىپ تۋرالادى. قۋىرداقتىڭ بۇل ءتۇرىن دە سۋعا قايناتپاي-اق مايعا قۋىرىپ ازىرلەۋگە بولادى.
كارتوپ قوسقان قۋىرداق – سيىر ەتىن ۇساقتاپ تۋراپ، تۇز، پياز سالىپ، سىرتى قىزىرعانشا قۋىرادى. سودان كەيىن ۇن سەۋىپ قىزدىرادى دا تۋرالعان كارتوپ سالىپ، باياۋ جانعان وتقا 30-40 مينۋت قايناتادى. بۇرىش سالىپ ابدەن پىسكەنشە بۇقتىرىپ قويادى. كارتوپ قوسقان قۋىرداققا: سيىر ەتى 100گ، مايى 60گ، پياز 150گ.
قارا قۋىرداق – كىلەڭ وكپە مەن باۋىردان، جۇرەك پەن بۇيرەكتەن ازىرلەنەدى. باۋىر تەز پىسەتىن بولعاندىقتان، كەشىرەك سالىنادى. مۇنىڭ قارا قۋىرداق دەپ اتالاتىن سەبەبى،باۋىردىڭ قانى مايعا قۋىرىلعاندا قۋىرداقتىڭ ءوڭىن قارايتىپ جىبەرەدى.
سوعىم قۋىرداعى – ەت پىسكەنگە دەيىن سوعىم سويعان، ىشەك-قارىن ارشىلعان ادامداردى تاماقتاندىرۋ ءۇشىن دايىندالادى. قۋىرداققا كوبىنەسە ءىرى قارانىڭ مويىن ەتى، مۇشەلەنگەن كەزدە تۇسەتىن ويىندى، قيىندى ەتى، ازداپ وكپەسى مەن باۋىرى قوسىلادى. سوعىم قۋىرداعى سوعىم سويعان مالدىڭ ءوز مايىنا قۋىرىلادى. ونى دامدەندىرە ءتۇسۋ وعان تاتىمىنا قاراي تۇز،بۇرىش، دوڭگەلەكتەپ پياز تۋراپ سالادى. سوعىم قۋىرداعىن داستارقانعا شايمەن بىرگە قويادى.
ۇكپە قۋىرداق – ەتتى وتە مايدالاپ تۋراپ قۋىرادى. ۇكپە قۋىرداقتىڭ ەتى مايدا بولعاندىقتان،ونى سۋعا بوكتىرىپ قايناتپاي-اق، مايعا قۋىرىپ پىسىرۋگە بولادى.
كەلۋ قاينارى:ىلە وبلىستىق حالىق ۇكىمەتى تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
