- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
قازاقشا اي اتاۋلارىنىڭ سىرى
2016.03.24 14:03
قاڭتار -قىستىڭ ەكىنشى ايى. كۇننىڭ بارىنشا قىسقارىپ، بايلانعانداي قاڭتارىلىپ تۇرىپ، قالۋىنا وراي «قاڭتار» دەپ اتاعان. ەسكى تۇركى ءسوزى. بۇل ايدان كەيىن كۇن ۇزارا باستايدى. «قاڭتاردا كۇن قارعا ادىم ۇزارادى» دەيدى حالىق.
اقپان-قىستىڭ سوڭعى ايى. «اقپان»-قازاقتىڭ «اق ىقپا»، ياعني بوران دەگەن سوزىنەن شىققان. وسى ايدا كەلەتىن امالدى «اقپان -داقپان التى كۇن، ايازىمەن جەتى كۇن» دەگەن. بۇل جەتى كۇن ناعىز قىس ورتاسىنا كەلەدى. قار جاۋىپ، جەل تۇرىپ، بورىن، بۇرقاسىن بولادى. اياز كۇشەيەدى.
مالدىڭ جۇتقا ۇشىراۋى وسى ايدا باستالادى. ولار تاۋدى ىقتاپ، اعاشتى پانالايدى. ايدالادا اداسىپ، اشتىق پەن سۋىقتان قىرىلىپ قالادى. جۇت دەگەنىمىز - وسى.
ناۋرىز -كوكتەمنىڭ العاشقى ايى. پارىسشا «جاڭا كۇن» دەگەن ماعىنا بەرەدى. شىندىعىندا ناۋرىز ايدىڭ اتى ەمەس، جىل باسى مەيرامىنىڭ اتاۋى. قازاقتار ناۋرىز مەرەكەسىن ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى -جىل باسى رەتىندە تويلاۋ داستۇرىمەن اي اتىنا اينالدىرىپ جىبەرگەن. 22 – ناۋرىزدا كۇن مەن ءتۇن تەڭەلەدى.
ءساۋىر -كوكتەمنىڭ ەكىنشى ايى. ارابشا «وگىز» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. «وگىز» كۇن جولىنداعى شوق جۇلدىزدىڭ اتى. قازاقتار ونى اي اتى رەتىندە قولدانپ كەتكەن. ءساۋىردىڭ ەرتەدەن كەلە جاتقان قازاقشا اتى «كوكەك» بولاتىن. «كوكەك - ۇشقالاق، جەڭىلتەك قۇس، ءوز اتىن ءوزى شاقىرادى. سوندىقتان بۇل ءسوز جاعىمسىز ماندە ايتىلادى» دەگەن ويمەن ونى ساۋىرمەن الماستىرعان.
مامىر -كوكتەمنىڭ سوڭعى ايى. جىل قۇستارىنىڭ ماشىعىن توگىپ كول جاعاسىنا ۇيا سالىپ مامىرلايتىن، سەمىرەتىن كەزى. ەسكى تۇركى تىلىندە «مامىر» - توقشىلىق، سەمىرۋ دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. وسى ايدا مال دا وڭالا باستايدى.
ماۋسىم -جازدىڭ العاشقى ايى. ارابتىڭ «مەزگىل» دەگەن ءسوزى. ءشوپ شابۋ، پىشەن دايىنداۋ ماۋسىمىنا بايلانىستى اي اتى وسىلاي اتالعان. ءۇندى، ەۆروپا تىلدەرىندە ماۋسىم سوزىمەن توركىندەس مۋسسون تەرمينى -«جازدا مۇحيتتان قۇرلىققا، ال، قىستا قۇرلىقتان مۇحيتقا قاراي سوعاتىن جەل» دەگەندى بىلدىرەدى. شىلدە-جازدىڭ ەكىنشى ايى. پارسى تىلىندە (ءشىلدا) «قىرىق» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. جازعى قىرىق كۇن، شىلدەنىڭ نەگىزگى ىستىق كۇندەرى وسى ايدا وتەدى. ول اۋەلدە قىرىق كۇندىك مەزگىل رەتىندە ايتىلىپ، كەيىن وتىز كۇندىك اي رەتىندە قولدانىلىپ كەتكەن. شىلدە دە كۇننىڭ ۇزاقتىعى قىسقارا باستايدى.
تامىز -جازدىڭ سوڭعى ايى. «كۇيدىرۋ» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. تامىزدىق ءسوزى دە وسى ماعىنادان تۋىنداعان. تامىز ايىندا اپتاپ ىستىقتان ءشوپتىڭ باسى سارعايىپ، قۋراي باستايدى. پىسكەن ەگىن ورىلادى. وسى قۇبىلىستارعا بايلانىستى بۇل ايدى كەيدە سارشا - تامىز دەپ قوسارلاپ ايتادى. ياعني «سارشا» ءسوزىنىڭ ارعى تەگى «سارى شاق» ەجەلگى تۇركى ءسوزى.
قىركۇيەك -كۇزدىڭ العاشقى ايى. وسى ايدا قوزى مەن ەشكىنىڭ تولدەۋ ۋاقىتىن كوكتەم ايىنا كەلتىرۋ ءۇشىن قوشقار مەن تەكەگە كۇيەك بايلايدى. بۇل شارۋا قىردا، ءورىس باسىندا وتكىزىلەدى. سول سەبەپتى «قىر»، «كۇيەك» سوزدەرىن بىرىكتىرىپ، ايدى قىركۇيەك اتاعان.
قازان -كۇزدىڭ ەكىنشى ايى. پارسى تىلىندە «كۇز» دەگەندى بىلدىرەدى. بۇل ايدا ەگىن، جەمىس _ جيدەك جينالىپ، قازانعا تولادى. جەردە قالعانىن سۋىق سوعىپ، ۇسىك شالادى. «قازان سوعۋ» دەگەن وسى ماعىنانى بىلدىرەدى.
قاراشا -كۇزدىڭ سوڭعى ايى. جەردىڭ وتى كەتىپ، بەت – بەدەرى قوڭىرقاي تارتا باستايدى. اي اتىنىڭ «قاراشا» دەپ اتالۋى دا وسىنى مەڭزەيدى. قاراشادا قار تۇسە باستايدى، مۇنى حالىق «قاراشانىڭ قارى» دەپ اتايدى.
جەلتوقسان -قىستىڭ العاشقى ايى. «جەل» جانە «توقستان» دەگەن تۇركى سوزدەرىنىڭ بىرىگۋىنەن شىققان. ياعني، ءۇش اي جەلدى جانە بوراندى دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. ءبىر توقساندا ءۇش اي بولاتىنى كوپكە بەلگىلى. ەجەلگى تۇركتەر جەل ايى نەمەسە توقسان دەپ تە اتاعان. 22 – جەلتوقساندا كۇن بارىنشا قىسقارادى.
دايىنداعان: جاڭىلقان قوجا قىزى
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
