بەتتى ساقتاۋ | باس بەت ەتۋ | حات ساندىعى | حابارلاسىڭىز | ءبىز تۋرالى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى    
  • ورتالىق
  • ەل ءىشى
  • شينجياڭ
  • حالىقارا

سۋرەتتى حابار

حالىق تورابى>>مادەنيەت

باتانى باعدارىنان بۇرمايىق

وجەت ايدارقان ۇلى

2016.05.13 15:29     كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى

  باتا بەرۋ قازاق ۇلتىنىڭ تىم ارىدان ۇزبەي جالعاپ كەلە جاتقان تاماشا سالتتارىنىڭ ءبىرى ، ول دۋالى اۋىز قارتتارىمىز جاعىنان ورىندالادى. باتا كوبىنەسە تاقپاقتاپ ايتىلاتىندىقتان، ونى سالتتىق جىرعا جاتقىزۋعا دا بولادى. ۇلتىمىز كەز كەلگەن جەردە كەلسە - كەلمەس باتا بەرمەۋدەن سىرت، كىم كورىنگەننەن باتا سۇراي بەرمەگەن. تەك ورنى كەلگەن جەرلەردە ءارى داستارقاندا وتىرعانداردىڭ اراسىندا جاسى ەڭ ۇلكەنىنەن باتا سۇراعان.

  قازاق حالقى ءۇشىن باتا وتە قاسيەتتى، وتە كيەلى ۇعىم. «اتاڭنان بوتا قالعانشا، باتا قالسىن»، «جاڭبىرمەنەن جەر كوگەرەر، باتامەنەن ەل كوگەرەر» دەپ باتاعا ايرىقشا كوڭىل ءبولىپ، ونى اسپەتتەپ كەلگەن. ۇلتىمىزدا باتانىڭ ءتۇرى وتە كوپ، سونىڭ ءبارى كوركەم دە كوسەم، وتكىر دە شەشەن سوزدەرمەن شەبەر ءورىلىپ ايتىلىپ، ادامدار كوكىرەگىنە جاتتالىپ، جۇرەكتەردەن وشپەستەي ورىن الىپ، ۇشان تەڭىز ءداستۇرىمىزدىڭ قۇرامداس ءبىر بولەگىنە اينالىپ كەلەدى. وسى كۇندەردە وزگە ۇلت ادامدارىمەن ءبىر داستارقاندا وتىرساڭىز، الدىعا تاباق تارتىلعاندا، ولاردا قول جايىپ ۇلتىمىزبەن بىرگە قارتتاردان باتا سۇراپ جاتادى، مىنە بۇل سول ۇلت ادامدارىنىڭ وسى ءبىر ءداستۇرلى سالتىمىزدىڭ نارقىن ءبىلىپ، قۇرمەت ەتكەنى ەدى. ال ەندى وسى سالتتىڭ يەسى بولعان ءوزىمىز مۇنى قالاي ورىنداپ ءجۇرمىز؟ مەنىڭشە، باتا بەرۋ سالتىمىزدى ورىنداۋدا تومەندەگىدەي ءبىرقانشا كەلەڭسىزدىكتەر ساقتالۋدا: ايتالىق، قازىر داستارقاندا وتىرعاندا الدىعا تاباق تارتىلىپ، باتا بەرۋگە تۋرا كەلسە، كەيدە جاسى كىشى بولسادا ءمانسابى بار بىرەۋ وتىرسا بولدى، سوعان باتا بەرگىزەمىز دە، توردە توبەدەي بولىپ وتىرعان قارتتارىمىزدى ەلەۋسىز قالدىرىپ قويامىز. ۇلتىمىز باتانى كوپتى كورگەن كونە كوز قارتتارعا بەرگىزەدى. مۇنىڭ سەبەبى، ءبىر جاعىنان، قارتتارىمىزعا بولعان قۇرمەت بولسا، ال ەندى ءبىر جاعىنان، قارتتارىمىز كوپتى كورگەندىكتەن، كوڭىلىنە توقىعانى كوپ، ولار باتاسىنا ءتالىم - تاربيەلىك قۇنى جوعارى سوزدەردى قوسىپ تاقپاقتاپ جۇيەلى باتا بەرەدى. ورتامىزدا الاتاۋداي ابىرويى بار قازىنالى قارتتارىمىز وتىرعاندا، جاستارىمىزدان باتا سۇراپ، جاستارىمىزدىڭ سۋىرىلا باتا بەرۋى اسا ابەستىك سانالادى.

  كەي ءبىر جەرلەردە توي - تومالاقتا ەرلەرگە ءبىر باس، ايەلدەرگە ءبىر باس تارتىپ، ەرلەردەن دە، ايەلدەردەن دە باتا سۇرايدى ەكەن. ولار سالتىمىزدا جوق مۇنداي سولەكەت جوسىندى قايدان جاساپ العان. قازاق سالتىندا ءبىر ورىندا ءبىر جولدا قانشا تاباق تارتسادا ءبىر عانا باس تارتىلادى دا، سول ورتاداعى جاسى ەڭ ۇلكەن ەر ادام (اقساقال) باتا بەرەدى. ەرەكشە ەستە بولار جايت، كۇيەۋى بار ايەل استە باتا بەرمەيتىن بولعان، ەگەر باتا بەرسە كۇيەۋىن كوزگە ىلمەگەن سانالىپ، سوگىسكە قالادى.

  ءبىز وسى كۇندەرى 8 دە 9 جاس شاماسىنداعى ۇل، نە قىز بالالاردى اتاسىنىڭ بالاسى دەپ ساحناعا شىعارىپ باتا بەرگىزەتىندى تاپتىق، بۇلدا وڭعان جوسىن ەمەس. ءالميساقتان بەرى باتانى اقساقالدى ابىز قارتتارىمىز بەرىپ كەلە جاتقانى بارشامىزعا ايان عوي. سالتىمىزعا جۇگىنەر بولساق، سابيگە باتا بەرگىزبەۋدەن سىرت، اكەسى بار ادام قانداي جاعدايدا دا باتا بەرۋىنە بولمايدى. مەنىڭ قايران قالاتىنىم، ءبىز نەلىكتەن ءوز سالت - سانامىزدى بۇرمالاۋعا دايىن تۇرامىز. نەگە بابالارىمىز سالىپ بەرگەن سالتىمىزدىڭ سارا جولىمەن جۇرمەيمىز.

  قۇرمەتتى اعايىن ويلايىقشى، اتا - بابالارىمىز سابيگە باتا بەرگىزۋدى بىلمەگەن بە؟ استە ولاي ەمەس. اتا - اناسى بار ءارى ۇلكەندەر وتىرعان جەردە ءارقانداي ءبىر بالا باتا بەرگەندى بىلاي قويىپ، سۋىرىلا سويلەۋىن وعاش ءىس دەپ قاراعان ۇلتىمىز «اكەسى تۇرىپ ۇلى سويلەگەننەن بەز، شەشەسى تۇرىپ قىزى سويلەگەننەن بەز»، - دەيدى، بۇل ۇرپاقتاردى اۋىزعا قاعىپ ءسوز سويلەۋدەن شەكتەگەندىك ەمەس، قايتا از سويلەپ، كوپ تىڭداپ ادەپتى بولسىن دەگەنى ەدى. مىنە وسى ءتالىمدى جاستايىنان قابىلداعان ۇرپاقتار ۇلكەندەر وتىرعان جەردە سوزگە الباتى ارالاسپايتىن بولعان.

  قازىر كەي جاستارىمىز وزدەرى باس قوسىپ وتىرعان جەردە باتا بەرۋگە تۋرا كەلسە، قايداعى - جايداعىنى قوسىپ، قىلجاققا اينالدىرىپ باتا بەرەتىندى تاپتى. ولاردىڭ مۇنىسى استە دۇرىس ەمەس. كيەلى سالتىمىزدىڭ ءبىرى، ءبىر بولعاندا دا ءبىر ەگەيى بولعان باتا بەرۋ سالتىمىزدى بۇلاي مازاققا اينالدىرعانى اتا - بابالارىمىزدىڭ قۇندى مۇراعاتىن، ۇلتىمىزدىڭ تاماشا سالت - ءداستۇرىن سايقى - مازاق ەتكەندىك. ءبىزدىڭ كيەلى سالتىمىز ونداي جولسىزدىقتى استە كوتەرمەيدى.

  جيىپ ايتقاندا، قازاق حالقىنىڭ باتا - تىلەكتەرى عىلمي نەگىزى وتە كۇشتى، ءتالىم - تاربيەلىك رولى ەرەكشە جوعارى سالتتىق جىر. سول ءۇشىن ونى كورىنگەن ادام ويىنا كەلگەنى بويىنشا وزگەرتىپ، قالاي بولسا سولاي جۇيمالاۋىنا استە بولمايدى. ءبىز وسى ءبىر تاربيەلىك تاعىلماتى بيىك، قۇندى دا قۇنارلى مۇراعاتتارىمىزعا دۇرىس مۇراگەرلىك ەتىپ، اسىلگى باعىتىنان بۇرماي، ءوز مانىندە جۇرگىزىپ، كەيىنگى ۇرپاقتارعا دۇرىس ونەگە كورسەتۋدەي بۇلتارماس بورىشىمىزدى شىنايى ادا ەتكەنىمىز ءجون.
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
 
  بۇل حابارعا باعاڭىز
  • 1. جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
    2. قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
    3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
    4. ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.