- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
عىلىم - تەحنيكادا دۇنيە جۇزىندەگى قۇدىرەتتى ەل قۇرۋ جولىندا كۇرەس جاسايىق
2016.06.03 13:26 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
اكادەميكتەر، جولداستار، دوستار:
ءبىز بۇگىن وسىندا مەملەكەتتىك عىلىم - تەحنيكا جاسامپازدىعى جينالىسىن، 2 اكادەميا اكادەميكتەرىنىڭ جينالىسىن، جۇڭگو عىلىم - تەحنيكا قوعامىنىڭ مەملەكەتتىك 9 - قۇرىلتايىن اشىپ وتىرمىز. 4000 ۋاكىل ءبىر اراعا جينالدى، عىلىم سالاسىنىڭ ايدارىنان جەل ەسكەن ساڭلاقتارى ۇلكەن - كىشى دەمەي باس قوسىپ، مەملەكەتتىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋداي ءىرى ءىسى جونىندە اقىل - كەڭەس قۇردى. بۇل رەسپۋبليكا تاريحىنداعى عىلىم - تەحنيكاعا قاتىستى تاعى ءبىر رەتكى سالتاناتتى باس قوسۋ، ءساليقالى ءماسليحات بولدى.
1956 - جىلى قاڭتاردا ماۋ زىدۇڭ جولداس سياقتى پارتيا مەن مەملەكەت باسشىلارى، سونداي - اق 1300دەن استام باسشى - كادرلار جۇڭنانحايدىڭ حۋايرىنتاڭ سارايىندا جۇڭگو عىلىم اكادەمياسىنىڭ 4 مەكەمەسىنىڭ مەڭگەرۋشىلەرى جاساعان ەل ءىشى - سىرتىنداعى عىلىم - تەحنيكانىڭ دامۋى جونىندەگى مالىمەتتى تىڭداپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتى بۇكىل ەلگە «عىلىمعا جورىق جاساۋ» ۇندەۋىن جاريالاعان بولاتىن. وسىدان كەيىنگى 10 جىلدا ءارقايسى جاقتاردىڭ ورتاق قۇلشىنۋىندا، ەلىمىز ءپان سالاسى كەمەلىنە كەگەن عىلمي زەرتتەۋ جۇيەسىن، ونەركاسىپ تەحنيكاسى جۇيەسىن، مەملەكەت قورعانىسى عىلىم - تەحنيكاسى جۇيەسىن، جەرگىلىكتى عىلىم - تەحنيكا جۇيەسىن قۇرىپ، «ەكى بومبى، ءبىر سەرىكتى» بەلگى ەتكەن ءبىرسىپىرا ەلەۋلى عىلىم - تەحنيكالىق تابىسقا قول جەتكىزدى.
1978 - جىلى پارتيا ورتالىق كوميتەتى مەملەكەتتىك عىلىم جينالىسىن اشتى. دىڭ شياۋپيڭ جولداس جينالىستا عىلىم - تەحنيكا وندىرگىش كۇش دەيتىن ماڭىزدى تۇجىرىمدى العا قويدى. سونىمەن ەلىمىزگە «عىلىمنىڭ كوكتەمى» كەلىپ جەتتى. 1995 - جىلى پارتيا ورتالىق كوميتەتى مەن مەملەكەتتىك كەڭەس مەملەكەتتىك عىلىم - تەحنيكا جينالىسىن اشتى، جياڭ زىمين جولداس ماڭىزدى ءسوز سويلەدى. ول عىلىم مەن وقۋ - اعارتۋعا سۇيەنىپ ەلدى كوركەيتۋ ستراتەگياسىن زور كۇشپەن اتقارۋدى ۇندەپ، عىلىم مەن وقۋ - اعارتۋ ارقىلى ەلدى كوركەيتۋ ستراتەگياسىن اتقارۋ ورلەۋىن قوزعادى. 2006 - جىلى پارتيا ورتالىق كوميتەتى مەن مەملەكەتتىك كەڭەس مەملەكەتتىك عىلىم - تەحنيكا جينالىسىن تاعى دا اشتى، حۋ جينتاۋ جولداس ماڭىزدى ءسوز سويلەدى. جينالىس «مەملەكەتتىڭ ورتا، ۇزاق مەرزىمدىك عىلىم جانە تەحنيكانى دامىتۋ جوبا پروگرامماسىن (2006 - 2020)» اتقارۋ جونىندە ورنالاستىرۋ جاساپ، بۇكىل پارتيانى، بۇكىل قوعامدى جاسامپاز ەل قۇرۋ ءۇشىن قۇلشىنا كۇرەس جاساۋعا جۇمىلدىردى. 2012 - جىلى پارتيا ورتالىق كوميتەتى مەن مەملەكەتتىك كەڭەس مەملەكەتتىك عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ جينالىسىن اشىپ، ەلىمىزدىڭ عىلىم - تەحنيكا سالاسىنداعىلاردى قۇلشىنا جاڭالىق اشىپ، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرۋعا عىلىم - تەحنيكا جاعىنان پارمەندى قولداۋ كورسەتۋگە ۇندەدى.
ال بۇگىن ءبىز وسىندا سالتاناتتى جينالىس اشىپ، ەلىمىز دامۋىنىڭ شىت جاڭا تاريحي بەلەسىندە عىلىم - تەحنيكا جاسامپازدىعىن اناعۇرلىم ماڭىزدى ورىنعا قويىپ، عىلىم - تەحنيكادا دۇنيە جۇزىندەگى قۇدىرەتتى ەل بولۋ دابىلىن قاعىپ وتىرمىز.
ەلىمىزدىڭ وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنىڭ نىساناسى − پارتيامىزدىڭ قۇرىلعانىنا 100 جىل تولعاندا ميللياردتان استام حالىققا يگىلىك جەتكىزەتىن، اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيلى دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرۋ، جاڭا جۇڭگو قۇرىلعانىنا 100 جىل تولعاندا وسىزامانداندىرۋدى نەگىزىنەن جۇزەگە اسىرۋ، باي، قۇدىرەتتى، دەموكراتيالى، وركەنيەتتى، جاراسىمدى سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋ. پارتيا ورتالىق كوميتەتى بيىل جاريالاعان «مەملەكەتتىڭ جاڭالىق اشۋ ارقىلى دامۋعا دەم بەرۋ باعدارلاماسىندا» ەلىمىزدىڭ عىلىم - تەحنيكا ىستەرىن دامىتۋ نىساناسى «2020 - جىلى ەلىمىزدىڭ جاسامپاز ەلدەردىڭ قاتارىنان ورىن الۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ، 2030 - جىلى ەلىمىزدىڭ جاسامپاز ەلدەردىڭ الدىڭعى لەگىنە وتۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ، جاڭا جۇڭگونىڭ قۇرىلعانىنا 100 جىل تولعاندا ەلىمىزدى عىلىم - تەحنيكا جاعىندا دۇنيە جۇزىندەگى قۇدىرەتتى ەلگە اينالدىرۋ» كەرەك دەپ ايقىن كورسەتىلگەن.
جۇڭگو عىلىم اكادەمياسى مەن جۇڭگو تەحنيكالىق عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ اكادەميكتەرى جانە عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرى − ەلىمىزدىڭ بايلىعى، حالىقتىڭ ماقتانىشى، ۇلتتىڭ مەرەيى. كوپشىلىك ماڭىزدى جاۋاپكەرشىلىك، كەلەلى بورىش ارقالاپ وتىر، جاسامپاز مەملەكەت قۇرۋعا، عىلىم - تەحنيكادا دۇنيە جۇزىندەگى قۇدىرەتتى ەل بولۋعا تىڭ دا اناعۇرلىم زور ۇلەس قوسۋ كەرەك.اكادەميكتەر، جولداستار، دوستار!
تاريحي تاجىريبەلەر مىنانى اڭعارتادى: عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسى قاي - قاشان دا دۇنيە ءجۇزىنىڭ دامۋ جاعدايىن قاباعات وزگەرتىپ وتىرعان. 16 -، 17 - عاسىرلارداعى عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسى ادامزاتتىڭ ءبىلىم قورىنىڭ ارتۋىنداعى ماڭىزدى بۇرىلىستىڭ بەلگىسى بولعان. 18 - عاسىردا بۋ ماشيناسى سياقتى ەلەۋلى تاپقىرلىقتار جارىققا شىعىپ، تۇڭعىش رەتكى ونەركاسىپ توڭكەرىسىن جۇزەگە اسىرىپ، ادامزات قوعامىنىڭ وسىزاماندانۋىنا جول اشتى. 19 - عاسىردا عىلىم - تەحنيكا ۇشقان قۇستاي دامىپ، ماشينالانۋدان ەلەكترلەنۋگە ويىسقان 2 - رەتكى ونەركاسىپ توڭكەرىسىنىڭ تولعاعىن جيىلەتتى. 20 - عاسىردىڭ باس شەنىندە كۆانتتىق نازاريا مەن سالىستىرمالىلىق نازارياسىنىڭ جارىققا شىعۋى 2 - رەتكى عىلىم توڭكەرىسىن قالىپتاستىردى. سول ارقىلى ينفورماتسيا عىلىمى مەن تىرشىلىك عىلىمىندا وزگەرىس تۋىلىپ، جاڭا عىلمي بىلىمدەر نەگىزىندەگى ەلەۋلى تەحنيكالىق تابىستار تىنباي جارىققا شىعىپ، اۆياتسيا، ەلەكترون تەحنيكاسى، يادرو ەنەرگياسى، عارىش، كومپيۋتەر، ينتەرنەت سياقتىلاردى بەلگى ەتكەن تەحنيكا توڭكەرىسىن تۋدىرىپ، ادامزاتتىڭ تابيعاتتى تانۋ، تابيعاتتان پايدالانۋ قابىلەتى مەن قوعامدىق وندىرگىش كۇش ورەسى بارىنشا جوعارىلادى. ءىشىنارا ەلدەر عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسىنىڭ وڭاي - وسپاق قولعا كەلمەيتىن ورايىن مىقتاپ يگەرىپ، ەكونوميكالىق قۋاتىن، عىلىم - تەحنيكا قۋاتىن، مەملەكەت قورعانىسى قۋاتىن قاباعات كۇشەيتىپ، مەملەكەتتىڭ جالپىلىق قۋاتىن جەدەل ارتتىردى.
5000 جىلدان استام ۋاقىتقا سوزىلعان شۇعىلالى وركەنيەتتىڭ دامۋ بارىسىندا جۇڭحۋا ۇلتى تورتكىل دۇنيەگە اتى ايگىلى عىلىم - تەحنيكالىق تابىستاردى جاراتقان. ءبىزدىڭ اتا - بابالارىمىز اۋىل شارۋاشىلىعى، شيپاگەرلىك، استرونوميا، ەسەپ سياقتى جاقتاردا جۇيەلى ءبىلىم جۇيەسىن قالىپتاستىرىپ، 4 ءىرى تاپقىرلىقتى ۋاكىل ەتكەن قىرۋار تاپقىرلىق جاراتقان. ماركس «مىلتىق ءدارىسى، كومپاس، باسپا تەحنيكاسى − بۋرجۋازيالىق قوعامنىڭ جەتىپ كەلگەندىگىن حابارلاندىراتىن 3 ءىرى تاپقىرلىق. مىلتىق ءدارىسى اتتى ساربازدار تابىن تاس - تالقان ەتسە، كومپاس دۇنيە بازارىن اشىپ، وتار جەرلەردى قۇردى، ال باسپا تەحنيكاسى پروتەستانت ءدىنىنىڭ قۇرالىنا اينالدى، قورىتا كەلگەندە، عىلىمنىڭ گۇلدەنىپ - كوركەيۋىنىڭ تاسىلىنە اينالىپ، رۋحاني الەمنىڭ دامۋىنا كەرەكتى العى شارتتى ازىرلەۋدەگى ەڭ ۇلكەن سۇيمەنگە اينالدى» دەگەن ەدى.
تاياۋ زامانعا قادام باسقاننان كەيىن ەل ءىشى - سىرتىنداعى ءتۇرلى ءتۇستى سەبەپتەردىڭ سالدارىنان ەلىمىز عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىستەرىنەن قايتا - قايتا قاپى قالىپ، دۇنيە جۇزىندەگى قۇدىرەتتى ەلدەن كىم كورىنگەن باسىناتىن جارتىلاي وتار، جارتىلاي فەودال مەملەكەتكە اينالدى. ۇلتىمىز ءبىر عاسىردان استام ۋاقىت بەلدى ەلدەردىڭ شاپقىنشىلىعىنا ۇشىراپ، سوعىس بىلىقپالىعى تولاستاماي، قوعام اۋمالى - توكپەلى بولدى، حالىق تەنتىرەپ، سەرگەلدەڭ بولدى. مەملەكەتىمىز جۇبىنا جەتە كەدەيلەسكەن، عىلىمعا سۇيەنىپ وتاندى قۇتقارۋدى، وقۋ - اعارتۋعا سۇيەنىپ وتاندى قۇتقارۋدى مۇرات تۇتقان تالاي ەسىل ەرلەر وتانعا قىزمەت ەتۋدىڭ مۇمكىندىگىنە قول جەتكىزە المادى، بۇل بىزگە تەرەڭ وكىنىش قۇشاقتاتتى.
جاڭا جۇڭگو شاڭىراق كوتەرگەننەن، وتە - موتە، رەفورما جاسالىپ، ەسىك اشىلعاننان بەرگى تالىقپاي قۇلشىنۋدىڭ ارقاسىندا، ەلىمىزدىڭ عىلىم - تەحنيكالىق دامۋ جاعىندا دۇنيە ءجۇزىن تاڭ قالدىراتىن كەسەك تابىستارعا قول جەتكىزىپ، عىلىم - تەحنيكانىڭ جالپىلىق قۋاتى ۇزدىكسىز ءوستى، ءىشىنارا ماڭىزدى سالالاردا دۇنيە ءجۇزىنىڭ الدىڭعى قاتارىنان ورىن الىپ ۇلگىردى، ءىشىنارا الدىڭعى شەپتەردە قاتار ىلگەرىلەۋ، باستاپ ىلگەرىلەۋ ساتىسىنا كىرە باستادى، قازىر ساننىڭ كوبەيۋىنەن ساپانىڭ وسۋىنە، تۇيىندەردە قامال الۋدان جۇيەلىك قابىلەتتىڭ وسۋىنە قاراي ويىسۋدىڭ ماڭىزدى كەزەڭىندە تۇرمىز.
كۇردەلى اينىمالى فۋنكتسيا نازارياسى، قۇرلىقتىق فازاداعى مۇنايدىڭ قالىپتاسۋ نازارياسى، سيىر ينسۋلەنىن سينتەزدەۋ سياقتى جەتىستىكتەر، جوعارى تەمپەراتۋرالى اسقىن وتكىزگىش، نەيترينو فيزيكاسى، انومالدىق كۆانتتىق حولل اسەرى، نانومەترلىك تەحنيكا، تەك كلەتكانى زەرتتەۋ، وسپەگە ءاۋ باستان دياگنوز قويۋداعى بەلگى زات، گەندەر جيىنتىعىنىڭ ءتارتىبى سياقتى نەگىزدىك عىلىمدار جاعىندا تىڭ جەتىستىكتەر، «ەكى بومبى، ءبىر سەرىك»، اسقىن بۋدانداستىرىلعان كۇرىش، حانزۋ ارىپتەرىن لازەر نۇرىمەن تەرۋ، جوعارى قۋاتتى كومپيۋتەر، ءۇش قىساڭ قۇرىلىسى، عارىشقا ادام الىپ ۇشۋ، اي بارلاۋ ينجەنەرياسى، جىلجىمالى حابارلاسۋ، كۆانتتىق حابارلاسۋ، بەيدوۋ سەرىگى ارقىلى جول باستاۋ، تەرەڭ تەڭىزگە سۇڭگۋ، جوعارى جىلدامدىقتى تەمىر جول، اۋياماتكا سياقتى ينجەنەريالىق تەحنيكا جەتىستىكتەرى ەلىمىزدىڭ دۇنيە جۇزىندەگى ىقپالدى ءىرى ەلگە اينالۋىنا ماڭىزدى نەگىز قالادى. جالپى العاندا، ەلىمىز نەگىزگى عىلىم - تەحنيكا سالاسى مەن باعىتىندا دىڭ شياۋپيڭ جولداس العا قويعان «ورىن الۋ» ستراتەگيالىق نىساناسىن ىسكە اسىرىپ، ەندى قارىشتاپ دامۋدىڭ شەشۋشى مەزگىلىندە تۇر.
قازىر ءبىز جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى نىساناسىنا تاريحتاعى ءارقانداي ءبىر مەزگىلدەگىدەن دە جاقىنداي تۇسۋدەمىز، وسى نىسانانى ورىنداۋعا تاريحتاعى ءارقانداي ءبىر مەزگىلدەگىدەن دە سەنىمدىمىز، قابىلەتتىمىز. وسى تاريحي ورايدى مىقتى ۇستاۋىمىز كەرەك. سونىمەن قاتار جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىنىڭ استە وڭاي - وسپاق جۇزەگە اسا سالمايتىنىن ەستەن شىعارماۋىمىز ءتيىس. عىلىم - تەحنيكا قۇدىرەتتەنسە، ۇلت كوركەيەدى، عىلىم - تەحنيكا قۇدىرەتتەنسە، مەملەكەت كۇشەيەدى. «قوس 100 جىلدىق» كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى جۇڭگو ارمانىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن، ءسوز جوق، جۇڭگوشا دەربەس جاڭالىق اشۋ جولىمەن جۇرۋگە تاباندى بولۋ، دۇنيە ءجۇزى عىلىم - تەحنيكاسىنىڭ الدىڭعى شەبىن، ەكونوميكالىق نەگىزگى شايقاس مايدانىن، مەملەكەتتىڭ ەلەۋلى قاجەتىن كوزدە ۇستاپ، ءارقايسى سالاداعى عىلىم - تەحنيكالىق جاسامپازدىقتى جەدەلدەتىپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ عىلىم - تەحنيكا باسەكەسىندە ۇتىمدى ورايدى بۇلجىتپاي يگەرۋ كەرەك. بۇل − ءبىزدىڭ عىلىم - تەحنيكادا الەمدىك قۇدىرەتتى ەل بولۋدى العا قويۋداعى ارقاۋىمىز.اكادەميكتەر، جولداستار، دوستار!
ادامزاتتىڭ دامۋ تاريحىنا نازار سالاتىن بولساق، جاسامپازدىقتىڭ ءبىر مەملەكەتتىڭ، ءبىر ۇلتتىڭ دامۋىنىڭ ماڭىزدى كۇشى، سونداي - اق ادامزات قوعامىنىڭ العا باسۋىن جەبەيتىن ماڭىزدى كۇش بولىپ كەلگەنىن بايقايمىز. جاڭالىق اشپاساق بولمايدى، جاڭالىق اشۋدا جايباسارلىق ىستەسەك تە بولمايدى. ەگەر وزگەرىستى تانىماساق، وزگەرىسكە سايكەسپەسەك، وزگەرتۋگە ۇمتىلماساق، ستراتەگيالىق جاقتا ىرىقسىز كۇيگە ءتۇسىپ، دامۋ ورايىنان ايرىلىپ قالۋىمىز، ءتىپتى، تۇتاس ءبىر ءداۋىردى وتكىزىپ الۋىمىز مۇمكىن. دامۋعا جاڭالىق اشۋ ارقىلى دەم بەرۋ ستراتەگياسىن اتقارۋ − دامۋ ورتاسىنداعى وزگەرىسكە توتەپ بەرۋدەگى، دامۋدا ءوز كۇشىنە سۇيەنۋ ۇقىعىن يگەرۋدەگى، ۇيتقىلىق باسەكەلىك قۋاتتى جوعارىلاتۋداعى تابيعي تالعام، ەكونوميكالىق دامۋ تاسىلىندە جەدەل بۇرىلىس جاساۋداعى، ەكونوميكانىڭ دامۋىنداعى تامىرى تەرەڭدەگى قايشىلىقتار مەن ماسەلەلەردى شەشۋدەگى تابيعي تالعام، ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنىڭ جاڭا قالىبىنا بارىنشا جەتەكشىلىك ەتۋدەگى، ەلىمىز ەكونوميكاسىنىڭ باياندى، اقاۋسىز دامۋىن ساقتاۋداعى تابيعي تالعام.
عىلىم - تەحنيكا − مەملەكەتتىڭ وتكىر قارۋى، مەملەكەت وعان سۇيەنىپ قۇدىرەتتەنەدى، كاسىپورىن وعان سۇيەنىپ ۇتادى، حالىق تۇرمىسى ونىڭ ارقاسىندا جاقسارادى. جۇڭگو قۇدىرەتتەنۋى، جۇڭگو حالقى جاقسى تۇرمىس كەشىرۋى ءۇشىن، ءسوز جوق، قۇدىرەتتى عىلىم - تەحنيكا بولۋى كەرەك. جاڭا ءداۋىر، جاڭا جاعداي، جاڭا مىندەت بىزدەردەن عىلىم - تەحنيكالىق جاسامپازدىعى جاعىندا جاڭا يدەيا، جاڭا جوبا، جاڭا ستراتەگيا بولۋىن تالاپ ەتەدى. ءبىز شىت جاڭا دامۋ يدەياسىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرىپ، عىلىم - تەحنيكا مەن وقۋ - اعارتۋ ارقىلى مەملەكەتتى كوركەيتۋ ستراتەگياسى مەن دارىندىلار جاعىنداعى قۋاتتى ەل بولۋ ستراتەگياسىن، دامۋعا جاڭالىق اشۋ ارقىلى دەم بەرۋ ستراتەگياسىن ونان ارى اتقارىپ، ءبىر تۇتاس ورنالاستىرىپ، جاپپاي جوسپارلاپ، ۇيىمداستىرۋدى كۇشەيتىپ، ەلىمىزدىڭ عىلىم - تەحنيكا ىستەرى دامۋىنىڭ جالپىلىق ورنالاستىرۋىن ساپالىلاندىرۋىمىز كەرەك.
ءبىرىنشى، عىلىم - تەحنيكا نەگىزىن بەكەمدەپ، ماڭىزدى عىلىم - تەحنيكالىق سالالاردا دۇنيە ءجۇزىنىڭ وزىق ورەسىنە جەتۋ كەرەك. عىلىم - تەحنيكانىڭ دامۋىن العا ىلگەرىلەتۋدە، ءسوز جوق، عىلىم - تەحنيكاداعى قامال الۋ بەتالىسىن دۇرىس تۇجىرىمداۋ ءتيىس. تۇجىرىم دۇرىس بولعاندا عانا ۇتىمدى ورايدى يكەمدىلىكپەن يگەرۋگە بولادى. «اقىل - پاراساتتى بولۋ جاعدايدىڭ ىعىن بىلۋگە جەتپەيدى». تاريحي تاجىريبەلەر عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسىنىڭ ورايىن يگەرىپ وسىزاماندانۋعا بەت العان ەلدەردىڭ ءبارى عىلىم نەگىزى مىعىم ەلدەر ەكەنىن، عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسىنىڭ ورايىن يگەرىپ، دۇنيە جۇزىندەگى قۋاتتى ەلگە اينالعان ەلدەردىڭ ماڭىزدى عىلىم - تەحنيكا سالاسىندا الدىڭعى قاتاردا تۇرعان ەلدەر ەكەنىن كورسەتتى.
جان - جاقتى تۇجىرىم جاسار بولساق، ەلىمىز ماڭىزدى ىقپالعا يە عىلىم - تەحنيكالىق ءىرى ەلگە اينالىپ ۇلگەرگەنىن كورەمىز. عىلىم - تەحنيكا جاسامپازدىعىنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدى سۇيەۋ، جەتەكتەۋ رولى كۇن سايىن كۇشەيۋدە. سونىمەن قاتار مىنانى دا، ءسوز جوق، تانۋىمىز كەرەك: دۇنيە جۇزىندەگى عىلىم - تەحنيكالىق قۋاتتى مەملەكەت قۇرۋ نىساناسىمەن سالىستىرعاندا، ەلىمىزدىڭ دامۋى ءالى دە عىلىم - تەحنيكا جاعىندا وسال تۇستارعا ءدوپ كەلىپ وتىر، شەشۋشى سالالارداعى وزەكتى تەحنيكالاردىڭ ادامنىڭ شەكتەمەسىنە ۇشىراۋ جاعدايى تۇبىرىنەن وزگەرگەن جوق، عىلىم - تەحنيكا نەگىزى ءالى دە ءالسىز، عىلىم - تەحنيكالىق جاسامپازدىق قابىلەتى، وتە - موتە، ءتول جاسامپازدىق قابىلەتى جاقتارىندا ءالى زور پارىق بار.
عىلىم - تەحنيكا الەمدىك، داۋىرلىك سيپاتقا يە، عىلىم - تەحنيكانى دامىتۋ ءۇشىن، ءسوز جوق، الەمدىك كوز ايا بولۋى، ءداۋىردىڭ تىنىسىن ءداپ باسىپ يگەرۋ كەرەك. بۇگىنگى تاڭدا جاڭا كەزەكتى عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسى تۋىلۋ الدىندا تۇر، زات ءتۇزىلىسى، الەم وزگەرىسى، تىرشىلىكتىڭ تەگى، سانانىڭ ءمانى سياقتى ءىشىنارا كەلەلى عىلمي ماسەلەلەردەگى ءتول، تىڭ جەتىستىكتەردە جاڭا الدىڭعى شەپ، جاڭا باعىت اشىلۋدا. ءىشىنارا كەلەلى تۇبەگەيلى تەحنيكالىق جاڭالىقتار جاڭا كاسىپ سالاسى مەن جاڭا كاسىپ كۇيىن جارىققا شىعارۋدا، ينفورماتسيا تەحنيكاسى، بيوتەحنيكا، جاساۋ تەحنيكاسى، جاڭا ماتەريال تەحنيكاسى، جاڭا ەنەرگيا تەحنيكاسى بارلىق سالادا تۇگەلگە جۋىق جالپىلاسىپ، جاسىلدى، زەردەلىلىكتى، جالپىلىقتى ەرەكشەلىك ەتكەن توپتىق كەلەلى تەحنيكالىق وزگەرىستى جەتەكتەدى، ۇلكەن ساندى مالىمەت، بۇلت ەسەپتەۋ، جىلجىمالى ينتەرنەت سياقتى جاڭا بۋىن ينفورماتسيا تەحنيكاسىنىڭ قۇلتەمىرمەن جانە زەردەلى جاساۋ تەحنيكاسىمەن توعىسۋ اياق الىسى تەزدەدى، عىلىم - تەحنيكالىق جاسامپازدىق تىزبەگى ونان ارى يكەمدى بولا ءتۇستى، تەحنيكانىڭ جاڭالانۋى جانە جەتىستىكتەردىڭ كادەگە جاراۋى ءتىپتى قولايلى بولا ءتۇستى، كاسىپ سالاسىنىڭ جاڭالانۋى، ۇرپاق اۋىسۋى ۇزدىكسىز تەزدەدى، ءسويتىپ، قوعامدىق ءوندىرىس پەن تۇتىنۋ ونەركاسىپتەنۋدەن اۆتوماتتانۋعا، زەردەلىلىككە قاراي ويىستى، قوعامدىق وندىرگىش كۇش تاعى زور دارەجەدە ءوسىپ، ەڭبەك ءوندىرىس مولشەرى تاعى زور سەكىرەدى.
عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى مىقتى يگەرۋدە كىدىرىپ، بايىرقالاۋعا، ءبىر قاراپ ءبىر شوقىپ وتىرۋعا بولمايدى، تەك ۋاقىتپەن جارىساتىن كۇش - قايرات كەرەك. ۋاقىت كۇتىپ تۇرمايدى، ءبىز مىندەتتى تۇردە كوكەي تەستىلىك تانىمدى كۇشەيتىپ، دامۋ ستراتەگياسىن دەر كەزىندە ايقىنداپ، دەربەس جاڭالىق اشۋ قابىلەتىن جاپپاي كۇشەيتۋىمىز كەرەك. ەلىمىز عىلىم - تەحنيكا سالاسىندا جاڭالىق اشۋ سەنىمىن، ەلدىڭ الدىن ورايتىن مۇراتتى بەكەمدەپ، دەربەس جاڭالىق اشۋ، جاڭالىقتى دەربەس يەلەنۋگە كۇش سالىپ، عىلىمنىڭ ەڭ جاڭا ۇردىستەرىندەگى ماسەلەلەرگە باتىلدىقپەن سايىس جاريالاپ، ءتول تەوريالاردى، ءتول بايقاۋلاردى كوبىرەك ورتاعا قويىپ، ماڭىزدى عىلىم - تەحنيكالىق سالالاردا قارىشتاپ دامۋدى جۇزەگە اسىرۋعا قۇلشىنىپ، دۇنيە جۇزىندەگى عىلىم - تەحنيكا دامۋىنىڭ جاڭا باعىتىنا ىلەسىپ، ءتىپتى، وعان جەتەكشىلىك ەتىپ، عالامدىق عىلىم - تەحنيكالىق جاڭا باسەكەدە ستراتەگيالىق ىرىقتىلىقتى يگەرۋ كەرەك.
ەكىنشى، ستراتەگيانى نىشان ەتۋدى كۇشەيتىپ، جاڭالىق اشا دامۋداعى عىلىم - تەحنيكالىق قيىن ماسەلەلەردى شەشۋ كەرەك. عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدا ستراتەگيانى نىشان ەتۋ اسا ماڭىزدى، ونى مىندەتتى تۇردە مىقتى، ءدال يگەرۋ، سول ارقىلى عىلىم - تەحنيكالىق قيىن ماسەلەلەردە تىڭ ناتيجەگە قول جەتكىزۋ كەرەك. كەزەكتە مەملەكەتىمىزدىڭ ستراتەگيالىق عىلىم - تەحنيكالىق تىرەككە بولعان سۇرانىسى بۇرىنعى قاي كەزدەن دە كوكەي تەستى. بۇعان مەن بىرنەشە مىسال كەلتىرەيىن: تەوريالىق جاقتان ايتقاندا، جەر شارىنىڭ ىشكى قاباتىنداعى پايدالانۋعا بولاتىن كەندەردىڭ كەڭىستىكتىك ورنالاسۋى جەر بەتىنەن تومەن 10 مىڭ مەتردە جاتىر، قازىر الەمنىڭ ەڭ وزىق دەڭگەيدەگى بارلاۋ، اشۋ تەرەڭدىگى 2500 دە 4000 مەترگە دەيىن جەتتى، ال بۇل كورسەتكىش ەلىمىزدە 500 مەتردەن تومەن، جەردىڭ تەرەڭ قاباتىنا جورىق جاساۋ ءبىز ءۇشىن مىندەتتى تۇردە شەشۋگە ءتيىستى ستراتەگيالىق عىلىم - تەحنيكالىق ماسەلە سانالادى. ماتەريال − جاساۋ ونەركاسىبىنىڭ نەگىزى، قازىر ەلىمىزدىڭ وزىق، جوعارى دەڭگەيلى ماتەريال زەرتتەۋ، اشۋ جانە ءوندىرۋ جاعىنداعى ايىرماشىلىعى وتە ۇلكەن، جوعارى دەڭگەيدەگى شەشۋشى ماتەريالدارمەن ءالى كۇنگە ءوزىمىزدى − ءوزىمىز قامتاماسىز ەتە الماي وتىرمىز. ەلىمىزدەگى كوپتەگەن ماڭىزدى پاتەنتتىك ءدارى - دارمەكتەر بازارىنىڭ باسىم كوپشىلىگى شەتەل كاسىپورىندارىنىڭ قولىندا، جوعارى دەڭگەيلى مەديتسينالىق جابدىقتار ءالى دە نەگىزىنەن يمپورتقا سۇيەنەدى، بۇل اۋرۋ ەمدەتۋدى قىمباتقا تۇسىرەتىن سەبەپتەردىڭ ءبىرى، ال جاڭالىق اشا وتىرىپ، ءدارى - دارمەك زەرتتەۋ - اشۋ تىرشىلىك عىلىمى مەن بيولوگيالىق تەحنولوگيا سالاسىنىڭ ەڭ جاڭا تابىستارى مەن تىڭ ناتيجەلەرىن شوعىرلى تۇردە كورسەتسە، وزىق ەمدەۋ جابدىقتارىن زەرتتەۋ - اشۋ كوپ پاندەردىڭ توعىسۋى مەن جۇيەلىك ينتەگراتسيانى ايگىلەيدى. مي قۇرىلىمى اتلاسى جونىندەگى زەرتتەۋلەر مي فۋنكتسيالارىن تانۋ، ءسويتىپ، تانىمنىڭ مانىنە ءۇڭىلۋ عىلىمنىڭ جاڭا ءۇردىسى، بۇل جاقتاعى ىزدەنىستەر ماڭىزدى عىلىمدىق مانگە يە بولىپ قالماستان، مي اۋرۋلارىنان ساقتانۋ جانە ونى ەمدەۋ، زەردەلى تەحنولوگيانىڭ دامۋى جونىندە جەتەكشى رول كورسەتە الادى. تەرەڭ تەڭىزدە جەر شارىنىڭ ءالى بەلگىسىز، اشىلماعان اسىل قازىنالارى جاتىر، ايتكەنىمەن، بۇل قازىنالارعا قول جەتكىزۋ ءۇشىن، مىندەتتى تۇردە تەرەڭ تەڭىزگە سۇڭگۋ، تەرەڭ تەڭىزدى بارلاۋ - ولشەۋ، تەرەڭ تەڭىزدى اشۋ جاعىنداعى شەشۋشى تەحنولوگيالاردى مەڭگەرۋ قاجەت. عارىش تەحنولوگياسى ادامزاتتىڭ عالام تۋرالى تانىمىن تەرەڭدەي وزگەرتىپ، ادامزات قوعامىنىڭ العا باسۋىنا ماڭىزدى قوزعاۋشى كۇش ازىرلەدى، سونىمەن بىرگە شەكسىز عالام كەڭىستىگىندەگى بىزگە ءالى بەلگىسىز جۇمباق سىرلار ءبىزدىڭ ىزدەنىس جاساۋىمىزدى كۇتۋدە، سوندىقتان مىندەتتى تۇردە عارىش عىلىمىنىڭ، عارىش تەحنولوگياسىنىڭ، عارىشتىق كەڭىستىكتى پايدالانۋدىڭ جاپپاي دامۋىن ىلگەرىلەتۋ كەرەك. سانامالاپ ايتار بولساق، بۇل سياقتى سالالار ءالى كوپ. پارتيا ورتالىق كوميتەتى ەلىمىزدىڭ عىلىم - تەحنيكاسىنىڭ 2030 - جىلعا باعىتتالعان ۇزاق بولاشاقتىق جوسپارىن ايقىنداپ، كەلەلى عىلىم - تەحنيكالىق نىساندار مەن ينجەنەريالاردان ءبىر توبىن جۇرگىزۋدى ۇيعارىپ وتىر، سول ءۇشىن، جۇمىستاردى جەدەل ىلگەرىلەتىپ، مەملەكەتتىڭ ماڭىزدى ستراتەگيالىق سۇرانىسى اياسىندا، شەشۋشى، وزەكتى تەحنولوگيالاردان كۇش سالا قامال الىپ، ۇزاق بولاشاققا جانە جالپى جاعدايعا ساياتىن عىلىم - تەحنيكالىق ستراتەگيالىق بيىكتى باعىندىرۋىمىز كەرەك.
عىلىم - تەحنيكادا الەمدىك قۇدىرەتتى ەل، دۇنيە ءجۇزى بويىنشا باستى عىلىم ورتالىعى جانە جاڭالىق اشۋشى بيىك تۇعىر بولۋ ءۇشىن، مىندەتتى تۇردە دۇنيە ءجۇزى بويىنشا بىرەگەي عىلمي زەرتتەۋ قۇرىلىمدارىنان، زەرتتەۋدى نەگىز ەتەتىن ۋنيۆەرسيتەتتەردەن، جاڭالىق اشۋشى كاسىپورىنداردان ءبىر توبى بولۋى، عىلىمدا كەلەلى، ءتول تابىستاردان ءبىر توبى ۇزدىكسىز جارىققا شىعىپ وتىرۋى كەرەك. پارتيا 18 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ بەسىنشى جالپى ماجىلىسىندە «كەلەلى جاسامپازدىق سالالاردا مەملەكەتتىك تاجىريبەحانالاردان ءبىر توبىن قۇرۋ كەرەك» دەپ ورتاعا قويىلدى، بۇل ەلىمىزدىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ جاعىندا ستراتەگيالىق ءمان الاتىن شارا. مەملەكەتتىك تاجىريبەحانالار قۇرىلىسىن تۇتقا ەتىپ، مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق عىلىم - تەحنيكالىق كۇشتەرىن نىعايتىپ، مەملەكەتتىڭ ايقىن نىسانالارى مەن كوكەي تەستى ستراتەگيالىق سۇرانىستاردىڭ ماڭىزدى سالالارىندا، بولاشاقتاعى دامۋعا جەتەكشىلىك ەتە الاتىن ستراتەگيالىق بيىكتەردە، عىلىم - تەحنيكالىق كەلەلى مىندەتتەردە قامال الۋ مەن مەملەكەتتىڭ كەشەندى عىلىم - تەحنيكالىق نەگىزدىك قۇرىلعىلارىن ارقاۋ ەتىپ، باسىمدىلىعى ەڭ كۇشتى جاڭالىق اشۋ بىرلىكتەرىنە ارقا سۇيەپ، مەملەكەتتىڭ جاڭالىق اشۋعا ساياتىن بايلىقتارىن بىرىكتىرىپ، نىسانانى نىشان ەتكەن، ونىمدىلىك بويىنشا باسقارىلاتىن، سايكەسە قامال الاتىن، اشىق، ورتاق جاڭاشا ءىس جۇرگىزۋ مەحانيزمىن قۇرىپ، تىڭ ناتيجەگە قول جەتكىزۋ، جەتەكشىلىكتى، تۇعىرنامالىقتى ءبىر تۇلعالاندىرعان مەملەكەتتىك تاجىريبەحانالار قۇرۋ كەرەك. مۇنداي مەملەكەتتىك تاجىريبەحانالار قامال الۋ، قيىنشىلىقتى جەڭۋ، دامۋعا جەتەكشىلىك ەتۋدىڭ ستراتەگيالىق عىلىم - تەحنيكالىق كۇشىنە اينالۋى، باسقا ءار ءتۇرلى عىلمي زەرتتەۋ قۇرىلىمدارىمەن، ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن، كاسىپورىنداردىڭ زەرتتەۋ - اشۋ قۇرىلىمدارىمەن فۋنكتسيالىق جاقتا ءبىرىن - ءبىرى تولىقتاپ، ۇتىمدى ىقپالداسىپ، سايكەسە جاڭالىق اشۋدىڭ جاڭا جۇلگەسىن قالىپتاستىرۋى كەرەك. ءۇشىنشى، عىلىم - تەحنيكالىق قامداۋدى كۇشەيتىپ، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ نەگىزگى شايقاس شەبىنە قىزمەت ەتتىرۋ كەرەك. «ءجونىن تاۋىپ، زاڭدىلىعىن تانىپ، ءبىلىم يگەرۋ جانە ونى ءوز تاجىريبەسىنەن وتكىزىپ، شىن ەكەنىنە كوز جەتكىزۋ كەرەك». عىلمي زەرتتەۋدە ءبىلىم مەن اقيقاتقا تالپىنۋمەن بىرگە، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋ مەن حالىق جۇرتشىلىعىنا قىزمەت وتەۋ كەرەك. قالىڭ عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرى عىلمي ماقالالارىن بايتاق جۇڭگو جەرىندە جازىپ، عىلىم - تەحنيكالىق تابىستارىن وسىزامانداندىرۋ ۇلى ءىسىن جۇزەگە اسىرۋعا قولدانۋى كەرەك.
رەفورما جاساپ، ەسىك اشقان 30 جىلدىق قۇلشىنىس ارقىلى، ەلىمىز ەكونوميكاسىنىڭ جالپى شاماسى دۇنيە ءجۇزى بويىنشا 2 - ورىنعا جەتتى. سونىمەن بىرگە، ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنداعى ءبىرسىپىرا سالالاردىڭ كولەمى ۇلكەن بولعانىمەن ءال - قۋاتى ءالسىز، سانى كوپ بولعانىمەن ساپاسىز بولىپ وتىر. جاڭا جاعدايدا، بايلىق، كاپيتال، ەڭبەككۇش سياقتى فاكتورلار ۇسىنىلىمىنا سۇيەنىپ ەكونوميكانى جانە دامىتۋ ەكونوميكالىق كولەمدى كەڭەيتۋ ءتاسىلى ەندى باياندى بولۋدان قالدى، ەلىمىزدىڭ دامۋى قازىر قوزعاۋشى كۇشتى اۋىستىراتىن، تاسىلگە بۇرىلىس جاسايتىن، قۇرىلىمدى رەتتەيتىن ماڭىزدى مىندەتكە ءدوپ كەلدى. قازىر ەلىمىزدىڭ تومەن شىعىندى بايلىق پەن فاكتور ۇسىنىلىمىنان قالىپتاسقان جەتەكشى كۇشى كورنەكتى تۇردە السىرەپ، ءتىپتى دە كوپ، ءتىپتى دە جاقسى عىلىم - تەحنيكالىق جاڭالىق اشۋعا سۇيەنىپ ەكونوميكالىق دامۋعا جاڭا قوزعاۋشى كۇش قوسۋ قاجەتى تۋدى؛ قوعامدىق دامۋ جاعىندا قارتتاردىڭ مولايۋى، كەدەيلىكتى جويۋ، حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن قامتاماسىز ەتۋ سياقتى كوپ جاقتا سايىسقا ءدوپ كەلىپ، ءتىپتى دە كوپ، ءتىپتى دە جاقسى عىلىم - تەحنيكالىق جاڭالىق اشۋعا سۇيەنىپ ەكونوميكا مەن قوعامنىڭ سايكەسى دامۋىن جۇزەگە اسىرۋ قاجەتى تۋدى؛ ەكولوگيالىق وركەنيەتتىڭ دامۋى كۇن سايىن اۋىرلاسقان ورتانىڭ بىلعانۋى ماسەلەسىنە ۇشىراپ، ءتىپتى دە كوپ، ءتىپتى دە جاقسى عىلىم - تەحنيكالىق جاڭالىق اشۋعا سۇيەنىپ اسپانى اشىق، جەرى جاسىل، سۋى تۇنىق كوركەم جۇڭگو قۇرۋ قاجەتى تۋدى؛ ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگى، استىق حاۋىپسىزدىگى، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى، ەكولوگيالىق حاۋىپسىزدىك، بيولوگيالىق حاۋىپسىزدىك، مەملەكەت قورعانىسى حاۋىپسىزدىگى سياقتى قاتەر قىسىمدارى ۇزدىكسىز كۇشەيىپ، ءتىپتى دە كوپ، ءتىپتى دە جاقسى عىلىم - تەحنيكالىق جاڭالىق اشۋعا سۇيەنىپ مەملەكەتتىڭ حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەتى تۋدى. عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ وزەك سانالاتىنى دەيتىنىمىز سودان، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى مىقتى يگەرۋ − ەلىمىزدىڭ دامۋ جالپى جاعدايىن جەتەكتەيتىن مۇرىندىقتى مىقتى يگەرۋ دەگەندىك.
ەلىمىز ەكونوميكاسىنىڭ، قوعامىنىڭ باياندى، اقاۋسىز دامۋىن جەدەلدەتۋدە، قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى ىلگەرىلەتۋدە، قاجەتتەن اسىپ قالعان ءوندىرىس قۋاتىن، قامبادا باسىلىپ قالۋدى، سۇيمەندى ازايتۋ، وزىندىك قۇندى تومەندەتۋ، ولقىلىقتاردى تولىقتاۋ مىندەتىن ويداعىداي تياناقتاندىرۋدا، ءسوز جوق، دامۋدىڭ ىشكى قوزعاۋشى كۇشىن جانە ومىرشەڭدىگىن جەبەيتىن ءتۇبىرلى وزگەرىس جاساپ، جاڭالىق اشۋدى جەتەكشى ەتۋگە سۇيەنەتىن، الدىمەن قارمانۋ باسىمدىلىعىن ساۋلەلەندىرەتىن اناعۇرلىم كوپ جەتەكشى دامۋ جولىن اشۋ كەرەك. ەكونوميكالىق جانە كاسىپتىك دامۋداعى كوكەي تەستى عىلىم - تەحنيكالىق ماسەلەلەردى ىشكەرىلەي زەرتتەۋ جانە شەشۋ، تاسىلگە بۇرىلىس جاساپ، قۇرىلىمدى رەتتەۋدى جەبەۋ، وسى زامانعى كاسىپ جۇيەسىن ورناتۋ، ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارىن جەتىلدىرۋ، وسى زامانعى قىزمەت وتەۋ كاسىبىن دامىتۋ سياقتى جاقتارداعى سۇرانىستى ارقاۋ ەتىپ، عىلىم - تەحنيكا جەتىستىكتەرىن كاسىپ سالالارىنا ويىستىرۋدى، وزگەرتۋدى جەدەلدەتىپ، كاسىپ پەن ونىمدەردىڭ بازار تىزبەگىندەگى ورنىن جەدەل ءوسىرۋ كەرەك.
دامۋدىڭ سايكەستى بولماۋى ەلىمىزدە ۇزاق ۋاقىت ساقتالعان كورنەكتى ماسەلە، بۇل ءوڭىر، قالا مەن اۋىل، ەكونوميكا مەن قوعام، زاتتىق وركەنيەت پەن رۋحاني وركەنيەت، ەكونوميكالىق قۇرىلىس پەن قورعانىس قۇرىلىسى سياقتىلاردىڭ قاتىناسىندا شوعىرلى بەينەلەنەدى. عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى تياناق ەتىپ، جاڭالىق اشۋ ارقىلى ەكونوميكانى جەبەۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشىن ىسكە قوسىپ، جاڭالىق اشۋدى دامۋدىڭ نەگىزى ەتىپ، دامۋدىڭ تىڭ كەڭىستىگىن كەڭەيتۋ، دامۋدىڭ جاڭا ورايلارىن اشۋ، دامۋدىڭ جاڭا قوزعاۋشى كۇشىن ازىرلەۋ، جاڭاشا ونەركاسىپتەندىرۋدىڭ، ينفورماتسيالاندىرۋدىڭ، قالا - قالاشىقتاندىرۋدىڭ، اۋىل شارۋاشىلىعىن وسىزامانداندىرۋدىڭ سايكەستى دامۋىن جەبەپ، دامۋدىڭ جالپىلىق ونىمدىلىگىن جوعارىلاتىپ، جاڭا دامۋ دەڭگەيىندە سايكەستى دامۋدى ىسكە اسىرۋ قاجەت.
جاسىل دامۋ − ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنىڭ قاجەتتى تالابى، وسى زامانعى عىلىم - تەحنيكا مەن كاسىپ وزگەرىسىنىڭ باعىتىنا ۋاكىلدىك ەتەتىن، بولاشاعى ەڭ نۇرلى دامۋ سالاسى. ادامزاتتىڭ دامۋ ارەكەتى جاراتىلىسقا قۇرمەت ەتۋ، جاراتىلىسقا ۇيلەسۋ، جاراتىلىستى قورعاۋ كەرەك. ويتپەگەندە جاراتىلستىق دۇنيە ەسەسىن قايتارادى. بۇل زاڭدىلىققا ەشكىم دە قارسى كەلە المايدى، جاراتىلىستىق زاڭدىلىق جونىندەگى تانىمدى تەرەڭدەتۋ، زاڭدىلىق جونىندەگى تانىم ارقىلى ارەكەتكە سانالى جەتەكشىلىك ەتۋ كەرەك. ەكولوگيالىق ورتانى قالپىنا كەلتىرۋ، جونگە سالۋ، قورعاۋ شاراسىن زەرتتەۋمەن قاتار، ورگانيزمدەردىڭ كوپ تۇرلىلىگى سياقتى عىلمي زاڭدىلىق جونىندەگى تانىمدى دا تەرەڭدەتۋ؛ باسقارۋ مەن قورعاۋدى ساياسات جاعىنان كۇشەيتۋمەن قاتار، جەر شارىنىڭ وزگەرىسى، كومىرتەگى اينالىمى مەحانيزمى سياقتى جاقتارداعى تانىمدى دا تەرەڭدەتۋ؛ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋعا سۇيەنىپ، جاسىل دامۋداعى قيىندىقتاردى جەڭىپ، ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدى دامۋىنىڭ جاڭا جاعدايىن قالىپتاستىرۋ كەرەك.
حالىقارالىق ەكونوميكالىق سەلبەستىك پەن باسەكە جاعدايىندا وراسان زور وزگەرىس تۋىلۋدا، جەر شارى ەكونوميكاسىن جونگە سالۋ جۇيەسى مەن ەرەجەسىنە دە كەلەلى رەتتەۋ جۇرگىزىلمەك. ەكونوميكانى الەمدەندىرۋ، قاراماققا، تاۋار، كاپيتال، ينفورماتسيا سياقتىلاردىڭ جەر شارىنداعى كەڭ كولەمدى اينالىمى سياقتى بولعانىمەن، ماندىك جاقتان ايتقاندا، مۇنداي اينالىمعا جەتەكشىلىك ەتەتىن كۇش − دارىندى، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ قابىلەتى. تاۋار، كاپيتال، ينفورماتسيا سياقتىلاردىڭ جەر شارىنداعى اينالىمىنا جەتەكشىلىك ەتۋ قابىلەتىمىزدى كۇشەيتىپ، سىرتقا ەسىك اشۋدىڭ جاڭا جاعدايىن قالىپتاستىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، الەمدىك ەكونوميكا، فينانس، ساۋدا ەرەجەلەرىن جاساۋعا قاتىسۋ قۋاتى مەن قابىلەتىن كۇشەيتىپ، حالىقارالىق ەكونوميكالىق جانە عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ سەلبەستىگىن اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدە ورىستەتىپ، جەر شارىن جونگە سالۋعا اناعۇرلىم كەڭ مۇددە ورتاق تۇلعاسى كولەمىندە قاتىسىپ، بىرگە دامۋدى ىسكە اسىرۋىمىز كەرەك.
حالىقتىڭ سۇرانىسى مەن ارمانى عىلىم - تەحنيكانىڭ العا باسۋىنىڭ جانە جاڭالىق اشۋدىڭ داۋىرلىك ءۇنى. ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ ۇزدىكسىز دامۋىنا ساي، ەلىمىزدەگى ءبىر ميلليارد 300 ميلليوننان ارتىق حالىقتىڭ جاقسى تۇرمىس وتكىزۋ ارمانى بارعان سايىن كۇشەيدى، قوعامدىق دامۋ ورەسىن ءوسىرۋ، حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋ، حالىقتىڭ اقاۋسىزدىق ساپاسىن كۇشەيتۋ − عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋعا اناعۇرلىم جوعارى تالاپ قويدى. حالىقتىڭ قامىن جەۋ، مۇڭ - مۇقتاجىن ويلاۋ، سالماقتى ناۋقاستاردان ساقتانۋ - تىزگىندەۋ، ازىق - تۇلىك، ءدارى - دارمەك حاۋىپسىزدىگى، قارتتاردىڭ مولايۋى سياقتى كەلەلى حالىق تۇرمىسى ماسەلەلەرىنە نازاردى شوعىرلاندىرىپ، الەۋمەتتىك عىلىم - تەحنيكامەن قامداۋدى بارىنشا كوبەيتىپ، حالىقتى قونىستانۋعا الدەقايدا قولايلى تۇرمىس ورتاسىنان، اناعۇرلىم جاقسى ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋدان قىزمەت وتەۋدەن، الدەقايدا الاڭسىز ازىق - تۇلىك پەن ءدارى - دارمەكتەن يگىلىكتەندىرۋ كەرەك. عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋعا سۇيەنىپ، وزىندىك قۇنى تومەن، كەڭ كولەمدى، جوعارى ساپالى الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ جۇيەسىن ورناتۋ قاجەت. جاپپاي تيىمدىلىك جەتكىزۋدى جانە الەۋمەتتىك عىلىم - تەحنيكامەن قامداۋدى كۇشەيتىپ، اۋرۋ - سىرقاۋدان ساقتانۋ، تىزگىندەۋ جانە الىس ارالىقتان ەمدەۋدىڭ نارقى تومەن تەحنيكاسىن دامىتىپ، ساپالى ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ بايلىقتارىنان جاپپاي يگىلىكتەندىرۋدى ىسكە اسىرۋ كەرەك. ينفورماتسيا تورابى تەحنيكاسىن دامىتىپ، كىرىسى پارىقتى ادامداردىڭ، تۇرلىشە ءوڭىردىڭ اراسىنداعى سيفر اسۋىن جويىپ، ساپالى مادەنيەت، وقۋ - اعارتۋ بايلىعىنان تەڭ يگىلىكتەنۋدى قۇلشىنا ىسكە اسىرۋ كەرەك.
ءتورتىنشى، رەفورمادا جاڭالىق اشۋدى تەرەڭدەتىپ، ومىرشەڭدىككە باي عىلىم - تەحنيكالىق باسقارۋ جانە اينالىم مەحانيزمىن قالىپتاستىرۋ كەرەك. جاڭالىق اشۋ − جۇيەلى ينجەنەريا. جاڭالىق اشۋ تىزبەگى، كاسىپ تىزبەگى، قارجى تىزبەگى، ساياسات تىزبەگى ءوزارا قابىسىپ، ءبىر - بىرىنە تىرەك بولادى، رەفورمانى تەك ءبىر بۋىندا نەمەسە بىرنەشە بۋىندا عانا جۇرگىزسەك بولمايدى، ءسوزسىز، جاپپاي ورنالاستىرۋ ءارى تاباندىلىقپەن ىلگەرىلەتۋ كەرەك. عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ مەن تۇزىمدە جاڭالىق اشۋ سايكەسىپ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، ەكەۋى بىردەي ارەكەتتەنۋ كەرەك.
ءبىزدىڭ ەڭ ۇلكەن باسىمدىلىعىمىز ەلىمىزدىڭ سوتسياليستىك ءتۇزىمى كۇشتى شوعىرلاندىرا وتىرىپ ءىرى ىستەردى تىندىرا الۋىندا. بۇل ءبىزدىڭ كاسىپتە تابىسقا جەتۋدەگى قىمباتتى اسىلىمىز. وتكەندە عىلىم - تەحنيكادا كەلەلى تابىستارعا وسى اسىلدىڭ ارقاسىندا قول جەتكىزدىك، بۇگىنگى تاڭدا عىلىم - تەحنيكادا قارىشتاپ جاڭالىق اشۋدا دا وسى اسىلعا سۇيەنىپ، سوتسياليستىك بازار شارۋاشىلىعى شارت - جاعدايىندا كۇشتەردى شوعىرلاندىرا وتىرىپ، ءىرى ءىس تىندىرۋدىڭ جاڭا مەحانيزمىن ورناتۋىمىز كەرەك.
عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى وزەك ەتىپ، عىلىم - تەحنيكا ءتۇزىلىسىنىڭ جانە قاتىستى تۇزىلىستەردىڭ تەرەڭ وزگەرىستەرىنە جەتەكشىلىك ەتۋ كەرەك. اكىمشىلىك شەشىم جاساۋدى عىلىم - تەحنيكالىق اقىل - كەڭەس بەرۋمەن سۇيەمەلدەيتىن عىلىم - تەحنيكالىق شەشىم جاساۋ مەحانيزمىن جەدەل ورناتىپ، عىلىم - تەحنيكا ارقىلى شەشىم جاساۋ، اقىل - كەڭەس بەرۋ جۇيەسىن كۇشەيتۋ، جوعارى ورەلى عىلىم - تەحنيكالىق اقىلشىلار قوسىنىن قۇرۋ كەرەك. كەلەلى عىلىم - تەحنيكالىق شەشىمدەردى تۇزىمدەندىرۋدى جەدەل ىلگەرىلەتىپ، ءىس جۇزىندە ساقتالىپ وتىرعان ءبولىم باسشىلارىنىڭ سۋبيەكتتىك شەشىم جاساۋى، عىلىم - تەحنيكا ماماندارىنىڭ قاباققا قاراۋى سياقتى ماسەلەلەردى ويداعىداي شەشۋ كەرەك. عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ زاڭدىلىعىنا ۇيلەسەتىن بايلىقتى ۇلەستىرۋ ءتاسىلىن كەمەلدەندىرىپ، قاراپايىم اكىمشىلىك مەجە ەسەپ جانە قازىنالىق باسقارۋ ادىستەرىنەن پايدالانىپ، عىلىم - تەحنيكا بايلىقتارىن باسقارۋ سياقتى ماسەلەلەردى شەشىپ، نەگىزدىك زەرتتەۋدى، ستراتەگيالىق جوعارى تەحنيكالىق زەرتتەۋدى، قوعامدىق الەۋمەتتىك يگىلىك تۇرىندەگى زەرتتەۋلەردى قولداۋ ءتاسىلىن ساپالىلاندىرىپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ قيمىلىنىڭ ونىمدىلىگىن بارىنشا كۇشەيتۋگە قۇلشىنۋ كەرەك. عىلمي زەرتتەۋ قارجىلارىنان پايدالانۋ جانە باسقارۋ تاسىلىنە كۇش سالا رەفورما جانە جاڭالىق جاساپ، ادامنىڭ جاسامپازدىق سيپاتتى قيمىلدارى قاراجات ءۇشىن قىزمەت وتەمەستەن، قاراجات ادامداردىڭ جاسامپازدىق سيپاتتى قيمىلدارىنا قىزمەت وتەۋى كەرەك. عىلىم - تەحنيكالىق ساراپتاۋ ءتۇزىمىن رەفورمالاپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ساپاسىن، ۇلەسىن، ءونىمىن جەتەكشى ەتكەن تۇرگە ايىرىپ باعا بەرۋ جۇيەسىن ورناتىپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ جەتىستىكتەرىنىڭ عىلمي قۇنىن، تەحنيكالىق قۇنىن، ەكونوميكالىق قۇنىن، قوعامدىق قۇنىن، مادەنيەت قۇنىن دۇرىس باعالاۋ كەرەك.
كاسىپورىن − عىلىم - تەحنيكا مەن ەكونوميكانى تىعىز ۇشتاستىراتىن ماڭىزدى كۇش. ول عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋعا شەشىم جاساۋدىڭ، زەرتتەپ - اشۋعا قارجى قوسۋدىڭ، عىلمي زەرتتەۋ ۇيىمدارىنىڭ، جەتىستىكتەردى كادەگە جاراتۋدىڭ تۇلعاسىنا اينالۋى كەرەك. كاسىپورىنداردى تەحنيكالىق جاڭالىق اشۋعا ىنتالاندىراتىن ساياساتتاردى شىعارىپ جانە تياناقتاندىرىپ، كاسىپورىنداردى جاڭالىق اشۋعا ماجبۇرلەۋ مەحانيزمىن بەكەمدەپ، ورتا، شاعىن كاسىپورىنداردىڭ جاڭالىق اشۋىنا قولداۋ كورسەتۋ سەرپىنىن ارتتىرىپ، اينالىم بۋىنىنداعى رەفورمانى جانە مونوپولداۋعا، ورىنسىز باسەكەگە قارسى تۇرۋدى ىلگەرىلەتىپ، كاسىپورىنداردى زەرتتەپ - اشۋ كۇشتەرىن جەدەل جەتىلدىرۋگە جەتەلەۋ قاجەت. عىلىم - تەحنيكا جەتىستەرىنەن پايدالانۋدى، ىڭعايلاۋدى، ونى يگىلىككە جاراتۋدى باسقارۋ ءتۇزىمىن جەدەل كەمەلدەندىرىپ، بازاردىڭ بايلىقتى ورنالاستىرۋ جاعىنداعى شەشۋشى رولىن ساۋلەلەندىرىپ، قۇرىلىمدى، دارىندىلاردى، قۇرىلعىنى، قارجىنى، نىساندى تولىق جانداندىرىپ، عىلىم - تەحنيكا جاسامپازدىعىنا دەم بەرەتىن قۇدىرەتتى بىرىككەن كۇش قالىپتاستىرۋ ءتيىس. قازىر بار كاسىپتەر مەن جەرگىلىكتى عىلمي زەرتتەۋ قۇرىلىمدارىن رەتتەپ، كاسىپورىنداردىڭ زەرتتەپ اشۋ كۇشتەرىن تولىقتاپ، كاسىپورىندارعا سۇيەنىپ مەملەكەتتىك عىلىم - تەحنيكا جاسامپازدىعى ورتالىعىن قۇرۋدى قولداپ، حالىقارادا باسەكەلىك قۋاتقا يە كاسىپتەگى كوشباسشى كاسىپورىنداردى جەتىلدىرۋ كەرەك.
عىلمي زەرتتەۋ ورىندارى مەن زەرتتەۋدى نەگىز ەتەتىن ۋنيۆەرسيتەتتەر − ەلىمىزدىڭ عىلىم - تەحنيكا دامۋى نەگىزىنىڭ تياناعى ءارى عىلىم - تەحنيكا جاسامپازدىعى دارىندىلارىنىڭ التىن بەسىگى. عىلمي زەرتتەۋ ورىندارى مەن عىلمي زەرتتەۋدى نەگىز ەتەتىن ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ عىلمي زەرتتەۋدى ىڭعايلاستىرۋىن ساپالىلاندىرۋ كەرەك. عىلمي زەرتتەۋ ورىندارى الەمدىك عىلىم - تەحنيكا دامۋىنىڭ جاعدايىنا نەگىزدەلىپ، ءوزىنىڭ عىلىم - تەحنيكالىق ورنالاستىرۋ جۇلگەلەرىن ساپالىلاندىرىپ، ءپان نەگىزىن بەكەمدەپ، جاڭادان گۇلدەندەگەن توعىسپالى پاندەردىڭ ءوسۋ تۇيىندەرىن جەتىلدىرىپ، ورتاقتىق، الەۋمەتتىك يگىلىك سيپاتتى، باياندى دامۋعا قاتىستى زەرتتەۋدى ءتۇيىندى كۇشەيتىپ، الەۋمەتتىك عىلىم - تەحنيكامەن قامداۋدى ارتتىرۋ قاجەت. زەرتتەۋدى نەگىز ەتەتىن ۋنيۆەرسيتەتتەر ءپان قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، ەركىن ىزدەنىس جاسايتىن نەگىزدىك زەرتتەۋدى ءتۇيىندى جۇرگىزۋى ءتيىس. عىلمي زەرتتەۋ ورىندارى مەن جوعارى مەكتەپتەردىڭ سەلبەستىگىن كۇشەيتىپ، نىسانا بەتالىسىندىق زەرتتەۋ مەن ەركىن ىزدەنىس جاساۋدى ۇشتاستىرىپ، ءبىرىن - ءبىرى باسىمدىلىقتارى ارقىلى تولىقتاپ، وقىتۋ مەن زەرتتەۋگە بىردەي شەبەر، سەلبەسىپ ادام تاربيەلەيتىن جاڭا ۇلگى قالىپتاستىرىپ، ەلىمىزدىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشاتىن پاندەر مەن دارىندىلار نەگىزىن بەكەمدەۋ كەرەك.
جەر - جەردىڭ جاڭالىق اشا دامۋداعى بەلسەندىلىگى مەن ىرىقتىلىعىن ساۋلەلەندىرۋ − مەملەكەتتىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشاتىن بىرىككەن كۇشىن قالىپتاستىرۋ جونىنەن توتەنشە ماڭىزدى. «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» قۇرىلىسى، چاڭجياڭ وزەنى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ دامۋى، بەيجيڭنىڭ، تيانجيننىڭ، حىبەي ولكەسىنىڭ سايكەستى دامۋى سياقتى كەلەلى جوبالاردى ارقاۋ ەتىپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ وڭىرلىك شوعىرلانۋ زاڭدىلىعىنا قۇرمەت ەتىپ، سول جەردىڭ جاعدايىنا قاراي جاڭالىق اشا دامۋدىڭ پارىقتى جولى جونىندە ىزدەنىس جاساپ، دۇنيە جۇزىندە ىقپالدى عىلىم - تەحنيكا جاسامپازدىعى ورتالىعىن جەدەل قۇرىپ، كۇشتى جەتەكشىلىك ەتۋ قۋاتى بار، جاڭالىق اشۋدى نەگىز ەتەتىن قالالار مەن وڭىرلىك جاڭالىق اشۋ ورتالىقتارىن قۇرۋ قاجەت.بەسىنشى، جاڭالىق اشۋ رۋحىن اسقاقتاتىپ، جاڭالىق اشا دامۋ تالابىنا ۇيلەسەتىن دارىندىلار قوسىنىن جەتىلدىرۋ كەرەك. عىلىم - تەحنيكا − ادامزاتتىڭ ەڭ ۇلى جاسامپازدىق قيمىلى. عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ قيمىلدارىنىڭ بارلىعىن ادام جاسايدى. ەلىمىزدى عىلىم - تەحنيكادا دۇنيە جۇزىندەگى قۇدىرەتتى ەل ەتىپ قۇرۋدىڭ شەشۋشى ءتۇيىنى −− كولەمى كەڭ، قۇرىلىمى ۇيلەسىمدى، ساپاسى جوعارى جاڭالىق اشۋشى دارىندىلار قوسىنىن قۇرىپ، دارىندىلاردىڭ جاڭالىق اشۋ ومىرشەڭدىك قۋاتى مەن كومەسكى قۋاتىن تۋىنداتۋ. عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىنىڭ جاڭالىق اشۋ رۋحىن بارىنشا جۇمىلدىرىپ جانە وعان تولىق قۇرمەت ەتىپ، ولاردى جاڭالىق اشۋعا دەم بەرۋشىلەردەن جانە امالياتتا ايگىلەۋشىلەردەن بولۋعا ىنتالاندىرىپ، جاڭالىق اشۋ جونىندە جوبا جاساۋدى، جاڭالىق اشۋعا دەم بەرۋدى، جاڭالىق اشۋدى تياناقتاندىرۋدى سانالى ارەكەتكە اينالدىرۋ قاجەت.
ەلىمىزدىڭ عىلىم - تەحنيكا قوسىنى كولەمى دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ەڭ كەڭ. بۇل الەمدىك دەڭگەيدەگى عىلىم مارقاسقالارى، كوشباسشى دارىندىلار، ۇزدىك دارىندىلار بارلىققا كەلۋىنىڭ ماڭىزدى نەگىزى. عىلىم - تەحنيكا دارىندىلارىن جەتىلدىرۋدىڭ، باۋلۋدىڭ وزىندىك قاعيداسى بار. دارىندىلاردى بايقايتىن، ايالايتىن، قۇرمەتتەيتىن جانە ولاردان پايدالاناتىن ستيلدى بارىنشا ساۋلەلەندىرىپ، عىلىم - تەحنيكا دارىندىلارىنىڭ دامۋىنا جايلى ورتا ازىرلەپ، جاڭالىق اشۋ امالياتىندا دارىندىلاردى بايقاپ، جاڭالىق اشۋ قيمىلىندا دارىندىلاردى باۋلىپ، جاڭالىق اشۋ ىستەرىندە دارىندىلاردى توپتاپ، سانسىز سايگۇلىكتەردىڭ باۋىرىن جازىپ باسەكەلەسە كوسىلۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ ءتيىس. دارىندىلاردى جەتىلدىرۋ، ەنگىزۋ، پايدالانۋ مەحانيزمىنە رەفورما جاساپ، الەمنىڭ عىلىم - تەحنيكالىق ءۇردىسىن يگەرە الاتىن، عىلىم - تەحنيكانىڭ دامۋ بەتالىسىنا دۇرىس تۇجىرىم جاسايتىن ستراتەگيالىق عىلىم - تەحنيكا دارىندىلارىنان ءبىر توبىن قۇلشىنا دايىنداپ، كۇشتەردى جۇمىلدىرۋعا، ءبىر تۇتاس سايكەستىرۋگە شەبەر عىلىم - تەحنيكالىق كوشباسشى دارىندىلارىنان ءبىر توبىن باۋلىپ، جاڭالىق اشۋعا باتىل، جاڭالىق اشۋعا شەبەر كاسىپورىنشىلار مەن جوعارى تەحنيكالىق دارىندىلاردان ءبىر توبىن جەتىلدىرۋ كەرەك. جاڭالىق اشۋشى دارىندىلاردى جەتىلدىرۋ ۇلگىسىن كەمەلدەندىرىپ، عىلىم رۋحى مەن جاسامپازدىق وي جۇگىرتۋدى جەتىلدىرۋ، عىلىم - تەحنيكا مەن وقىتۋدى ۇشتاستىرۋ، مەكتەپ پەن كاسىپورىننىڭ سەلبەستىگى ۇلگىسىن كۇشەيتىپ، بازاردىڭ جۇمىس جۇرگىزۋىنە قانىق، عىلىم - تەحنيكا نەگىزى بار جاڭالىق اشىپ، شارۋاشىلىق جۇرگىزەتىن دارىندىلاردى دايىنداپ، جاس عىلىم - تەحنيكا دارىندىلارىنان ءبىر توبىن جەتىلدىرۋ قاجەت. جانعا جايلى عىلمي ورتا ازىرلەپ، عىلمي ءمورال مەن عىلمي زەرتتەۋ ەتيكاسىن ساۋلەلەندىرىپ، تۇتاس قوعامدا جاڭالىق اشۋعا ىنتالاندىراتىن، ساتسىزدىككە كەڭ پەيىلمەن قارايتىن ورتا قالىپتاستىرۋ ءتيىس. ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋدى كۇشەيتىپ، عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ جەتىستىكتەردى كادەگە جاراتۋدان تۇسكەن پايدانى ءبولىسۋ سالىستىرماسىن جوعارىلاتۋدى، جاڭالىق اشۋشى دارىندىلارعا جارنا ۇقىعى، كەسىكتى ساۋدا ۇقىعى، پايدا ءبولىسى سياقتى ىنتالاندىرۋ شارالارىن اتقارۋعا ىزدەنىس جاساۋدى قامتىعان، ءبىلىم قۇنىن ارتتىرۋدى بەتالىس ەتكەن ءبولىس ساياساتىن بەلسەنە اتقارىپ، اركىم ءوز نەسىبەسىن الۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ قاجەت.
قولدانىلمالى عىلىم - تەحنيكا سالاسىن قامتىعان نەگىزدىك زەرتتەۋ سالاسىندا، عىلىم - تەحنيكالىق زەرتتەۋدىڭ شابىتتىڭ لەزدىگى، ءتاسىلدىڭ ەركىندىگى، ءادىس - امالدىڭ تۇراقسىزدىعى سىندى ەرەكشەلىگىنە قۇرمەت ەتىپ، عالىمداردىڭ ەركىن ويلاۋىنا، باتىلدىقپەن جورامال جاساۋىنا، مۇقيات دالەلدەۋىنە ەرىك بەرۋ كەرەك. ناتيجە شىعارۋدى سىلتاۋراتىپ عالىمداردىڭ زەرتتەۋ جۇرگىزۋىنە كيلىگۋگە، قاتىپ سەمگەن ءتۇزىم ارقىلى عالىمداردىڭ زەرتتەۋ جۇرگىزۋىنە توسالعى بولماۋ كەرەك. عىلمي زەرتتەۋدە ۇزاق بولاشاقتى عانا كوزدەپ، كوز الداعى مۇددەگە ءۇيىرىلىپ، تەز تىندىرا سالۋعا ۇمتىلماۋ كەرەك. جەتەكشى عىلىم - تەحنيكا ماماندارىنىڭ لاۋازىمى، بيلىگى بولۋىنا، تەحنيكالىق بەتالىس جونىندە شەشىم جاسايتىن، قاراجاتتاردى باسقاراتىن، بايلىقتاردى ىڭعايلاستىراتىن ءتىپتى دە ۇلكەن ۇقىعى بولۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، بەتالدى قولباسشىلىق ەتۋدەن ساقتانۋ كەرەك. قاتىستى جاۋاپكەرشىلىك ءتۇزىمى مەن جاۋاپكەرشىلىكتى قۋزاۋ ءتۇزىمىن ورناتىپ، ۇقساماعان دارەجەدە ساقتالىپ وتىرعان ءدۇر ەتىپ ءبىر اق كوتەرىلۋ، ۇلكەنگە جارماسۋ سياقتى ماسەلەلەردى شىنايى شەشۋ كەرەك. ۇكىمەتتىڭ عىلىم - تەحنيكا باسقارۋ تاراۋلارى ستراتەگيانى، جوسپارلاۋدى، ساياساتتى، قىزمەت وتەۋدى مىقتى يگەرىپ، مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق عىلىم - تەحنيكالىق كۇشتەرىنىڭ قۇرىلىمدىق ارتىقشىلىقتارىن كورنەكتىلەندىرۋ كەرەك.
عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ مەن عىلىم جالپىلاستىرۋ −− جاڭالىق اشا دامۋدىڭ قوس قاناتى، عىلىم جالپىلاستىرۋدى عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋمەن بىردەي ماڭىزدى ورىنعا قويۋ كەرەك. حالىقتىڭ عىلمي ساپاسى جالپى بەتتىك كوتەرىلمەسە، جوعارى ساپالى جاڭاشىل ايبىندى قوسىن قۇرۋ، عىلىم - تەحنيكا جەتىستىكتەرىن تەز ارادا حالىقتىڭ يگىلىگىنە جاراتۋ قيىنعا سوعادى. عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالپى حالىقتىڭ عىلمي ساپاسىن كوتەرۋدى ءوز مىندەتى ەتىپ، عىلىم - تەحنيكا بىلىمدەرىن جالپىلاستىرۋدى، عىلىم رۋحىن اسقاقتاتۋدى، عىلمي يدەيانى تاراتۋدى، عىلمي ءادىستى دارىپتەۋدى بۇلتارتپاس بورىشى ساناپ، تۇتاس قوعامدا عىلىمدى دارىپتەيتىن، عىلىمدى سۇيەتىن، عىلىمدى قولداناتىن تاماشا اۋقىم قالىپتاستىرۋدى جەبەپ، ميلليارد حالىقتىڭ اراسىنداعى جاسامپازدىق اقىل - پاراسات كەنىشتەرىنىڭ تولىقتاي اشىلۋىنا، جاڭالىق اشۋشى كۇشتەردىڭ تولىق ىسكە قوسىلۋىنا مۇمكىندىك جاساۋىن ءۇمىت ەتەمىن.
جۇڭگو عىلىم اكادەمياسى مەن جۇڭگو تەحنيكالىق عىلىمدار اكادەمياسى ەلىمىزدىڭ عىلىم مارقاسقالارى جينالعان ورىن، مەملەكەتتىڭ جوعارى دەڭگەيدەگى عىلىم - تەحنيكا قامباسىندىق فۋنكتسياسىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، اكادەميكتەردى عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشا دامۋدىڭ جالپى جاعدايى مەن ۇزاق بولاشاقتىق ماسەلەسى اياسىندا، الەمدىك عىلىم - تەحنيكا دامۋىنىڭ ۇلكەن اۋقىمىن مىقتى يگەرۋگە، عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسىنىڭ جاڭا بەتالىسى جونىندە تۇجىرىم جاساۋعا شەبەر بولۋعا، مەملەكەتتىڭ عىلىم - تەحنيكا شەشىمدەرىنە ءدال، بولجامپاز، كورەگەن ۇسىنىستار بەرۋگە ۇيىمداستىرۋ كەرەك. ەڭ جوعارى عىلمي قۇرىلىمنىڭ عىلىمعا جەتەكشىلىك ەتۋ رولىن جاقسى ساۋلەلەندىرىپ، الەمدىك عىلىم - تەحنيكا دامۋىنىڭ زور بەتالىسىن مىقتى يگەرىپ، عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسىنىڭ جاڭا بەتالىسىن قىراعىلىقپەن ءدال يگەرۋ كەرەك. «بۇرىن شىققان قۇلاقتان كەيىن شىققان ءمۇيىز وزادى». عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ تەتىگى − ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاستىرۋدا. اكادەميكتەردىڭ عىلىم - تەحنيكاداعى كوشباسشىلىق رولىن ساۋلەلەندىرىپ، بۇكىل ەلدەگى عىلىم - تەحنيكا سالاسىن، وتە - موتە، عىلىم - تەحنيكا سالاسىنداعى جاس دارىندىلاردى ىنتىماقتاستىرا باستاپ، عىلىم - تەحنيكادا الەمدىك قۇدىرەتتى ەل قۇرۋ ۇلى ءىسى ءۇشىن ۇلەس قوسۋلارىن ءۇمىت ەتەمىن.
جۇڭگو عىلىم - تەحنيكا قوعامىنىڭ ءار دارەجەلى ۇيىمدارى عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىنە، جاڭالىق اشۋ ارقىلى دامۋدى جەبەۋگە، جالپى حالىقتىڭ عىلمي ساپاسىن جوعارىلاتۋعا، پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ عىلمي شەشىم قابىلداۋىنا قىزمەت وتەۋ سىندى قىزمەت جاۋاپكەرلىگىنە تاباندى بولىپ، اشىق، وزەكتى، تەكشەلىك رول اتقاراتىن عىلىم - تەحنيكا ۇيىمى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، نەگىزگى ساتىعا تەرەڭ تامىر تارتىپ، عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىن عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋعا بەلسەنە ات سالىسۋعا ىنتىماقتاستىرىپ، باستاپ، جاڭالىق اشۋدىڭ سەركەسى بولۋعا ۇمتىلۋ قيمىلدارىن ۇيىمداستىرىپ، عىلىم - تەحنيكانىڭ كوركەيىپ - دامۋىن، عىلىم - تەحنيكانىڭ جالپىلاسۋىن جەبەپ، پارتيانىڭ باسشىلىعىندا عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىن ىنتىماقتاستىراتىن، ولارمەن ەتەنە بايلانىس ورناتاتىن اتى زاتىنا ساي حالىقتىق توپقا اينالىپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ تىرەكتى كۇشىنە اينالۋى كەرەك.
ءار دارەجەلى پارتكومدار مەن ۇكىمەتتەر جاڭالىق اشا دامۋعا باسشىلىق ەتۋدىڭ جانە ونى ۇيىمداستىرۋدىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن باتىلدىقپەن ۇستىنە الىپ، ءار سالا، ءار كاسىپتەگى جاڭاشىل، جاسامپاز كۇشتەردى شەبەرلىكپەن اتتانىسقا كەلتىرۋى، دارىندىلاردىڭ بەلسەندىلىگىن ساۋلەلەندىرۋى، جاسامپاز ەل قۇرۋ، عىلىم - تەحنيكادا الەمدىك قۇدىرەتتى ەل بولۋ ءۇشىن كۇش - قايرات توپتاۋلارى كەرەك.اكادەميكتەر، جولداستار، دوستار:
جۇڭگونىڭ وسىزاماندانۋدى ىسكە اسىرۋى ادامزات تاريحىندا بۇرىندى - سوڭدى بولىپ كورىلمەگەن ۇلى توڭكەرىس. جۇڭگونىڭ وسىزاماندانۋدى ىسكە اسىرۋى دۇنيە جۇزىندەگى دامىعان ەلدەردىڭ جالپى جان سانىنان دا كوپ ورىندى يەلەيتىن جۇڭگو حالقىنىڭ وسىزاماندانعانىن ايگىلەيدى. قازىرگى كەزدەن جاڭا جۇڭگونىڭ قۇرىلعانىنا 100 جىل تولعانعا دەيىن نە بارى 30 نەشە جىل ۋاقىت قالدى، ءبىزدىڭ الداعى بولاشاعىمىز جارقىن، مىندەتىمىز اۋىر.
جاۋاپكەرلىك قانشا كۇشتى بولسا، سونشالىق ۇلكەن ءىس تىندىرۋعا بولادى. جاۋاپكەرشىلىك قانشالىق وتەلسە، سونشالىق ۇلكەن ناتيجەگە قول جەتكىزۋگە بولادى. ەكى اكادەمياداعى اكادەميكتەر مەن قالىڭ عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرى ەلىمىزدىڭ عىلىم - تەحنيكا سالاسىنىڭ اقيقاتقا تالپىناتىن، مەملەكەت ءۇشىن قىزمەت ەتەتىن، حالىقتى باقىتقا كەنەلدىرەتىن تاماشا ءداستۇرىن ساۋلەلەندىرىپ، اۋىر مىندەتتى باتىلدىقپەن ارقالاپ، ءارقاشان اسقار بيىكتەرگە قۇلاش سەرمەپ، عىلىم - تەحنيكادا الەمدىك قۇدىرەتتى ەل بولۋدىڭ اتويشىسى بولۋلارى كەرەك.
ءبىر ميلليارد 300 ميلليوننان استام جۇڭگو حالقىنىڭ جارقى ومىرگە دەگەن اسقاق ارمانىنىڭ جەلكەنىن جايىپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى بارىنشا تەبىندى ورىستەتىپ، جۇڭگو سىندى كەمەنىڭ عىلىم - تەحنيكادا الەمدىك قۇدىرەتتى ەل بولۋعا، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىنە، ادامزاتتىڭ اناعۇرلىم جارقىن بولاشاعىنا قاراي ۇدەرە العا تارتۋىنا مۇمكىندىك جاسايىق!
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
