- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
ورنىقتىلىق پەن تىنىشتىق ءۇشىن جان قيعان ونى تيانشان ماڭگى ۇمىتپايدى
− مەملەكەتتىك قوعام حاۋىپسىزدىگى جۇيەسىندەگى 1 - دارەجەلى قاھارمان ۇلگى، اۆتونوميالى رايوندىق تاڭداۋلى كومپارتيا مۇشەسى مامەتجان توحتىنيازدى ەسكە الۋ
سۇي يۇنيان، ياۋ تۇڭ
2016.03.03 14:01 كەلۋ قاينارى : ءتاڭىرتاۋ تورابى
33 جىلدىق ساقشىلىق ومىرىندە ول بەرىك سەنىممەن اتويلاپ الدا ءجۇردى، شينجياڭنىڭ ورنىقتىلىعى مەن تىنىشتىعىن ادالدىقپەن قورعادى؛ ءومىرىنىڭ ەڭ سوڭعى ساتىندە ادىلەت ءۇشىن باسىن ءباي تىگىپ، قۇربان بولۋدان قورىقپاي، حالىق بۇقاراسىن قورعاۋ ءۇشىن ءوز ءومىرىن قيدى.
قىزىل قانىمەن حالىق ساقشىلارىنىڭ اسقاق تۇلعاسىن سومداپ، ايبىندى ۋادەسىن ورىندادى، الىپ تيانشان الابىندا ۇلتتىق بولشەكتەۋشىلىككە قارسى تۇرىپ، وتاننىڭ تۇتاستىعىن قورعاۋدىڭ باتىرلىق جىرىن جازدى.
تىنىسى ۇزىلگەنگە دەيىن، تەك بۇقارانى قورعاۋدى ويلادى
2015 - جىلى 13 - قازاندا اقسۋ ايماقتىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى مامەتجان توحتىنياز ساقشىلار مەن مالشىلاردى باستاپ، باي اۋدانىنداعى تاۋ اراسىنان «18 - قىركۇيەك» ۋاقيعاسىن تۋدىرعان لاڭكەستەردىڭ ىزىنە ءتۇستى. اداسىپ كەتكەن مالشىنى ىزدەپ، اتپەن كەلە جاتقان ولارعا لاڭكەستەر توسىن شابۋىل جاساپ، ۇستاپ الىپ جاۋىزدىقپەن ءولتىردى، ەرلىكپەن قۇربان بولعان كەزدە ول 51 جاستا عانا ەدى.
1300 شارشى كيلومەتر كەلەتىن قۇزار تاۋ، تەرەڭ سايلاردا جۇرگىزىلگەن قۋعىنداۋ كەزىندە، مامەتجان توحتىنياز ءاردايىم اتويلاپ الدا ءجۇردى. ول ءار كۇنى جالعىز اياق كوش جولدارىمەن مالشىلاردىڭ ۇيلەرىن ءبىر - بىرلەپ ارالاپ، تەكسەرە ءجۇرىپ، ۇگىت - ءناسيحات جاساپ، لاڭكەستەر جاسىرىنعان جەردى تابۋعا بارىن سالدى، كەيدە كۇن قارايىپ كەتكەندە، ءيا مالشىلاردىڭ قوي قوراسىنا، ءيا دالاعا تۇنەي سالاتىن. دەن قويا ىستەلگەن ماشاقاتتى قىزمەت ارقىلى قىسقا ۋاقىت ىشىندە لاڭكەستىك توپ مۇشەلەرىنىڭ جانە ولاردىڭ اۋلەتتەرىنىڭ قارىم - قاتىناسى ايقىندالا ءتۇستى.
13 - قازان ءتۇس الەتىندە، مالشىلار بەرگەن دەرەك بويىنشا مامەتجان توحتىنياز ساقشىلار مەن مالشىلاردى باستاپ تاۋ ىشىندەگى كۇدىكتى اۋماققا ءتىنتۋ جۇرگىزدى. ۇرا - جىراسى كوپ، جىنىس ورماندى شىرعالاڭ تاۋ ىشىندە قوسىن 4 مالشىدان كوز جازىپ قالادى. مامەتجان توحتىنياز اتقا ءمىنىپ ولاردى ىزدەپ بارا جاتقان جولىندا ۇڭگىرگە جاسىرىنعان لاڭكەستەردىڭ شابۋىلىنا ۇشىراپ، ەكى جاق جان اياماس ايقاسقا تۇسەدى. ءبىردىڭ كۇشىمەن كوپتى جەڭە الماعان مامەتجان توحتىنياز اۋىر جارالانىپ، قورشاۋدا قالىپ، قولعا تۇسەدى. ول لاڭكەستەردىڭ قىلمىستارىنا نالەت جاۋدىرىپ، ولارعا وزدەرىن مالىمدەۋ جايلى قاتاڭ تۇردە ەسكەرتۋ جاسايدى، ادامگەرشىلىكتەن بەزگەن لاڭكەستەر ونى جاۋىزدىقپەن ولتىرەدى.
تىنىسى ۇزىلگەن ساتكە دەيىن مالشىلاردى قورعاپ قالۋدى عانا ويلاعان مامەتجان توحتىنياز ەشتەڭەدەن تايسالماي، لاڭكەستەرگە قاتۋلانا: بەيكۇنا بۇقارادا نەلەرىڭ بار، ولتىرسەڭدەر مەنى ولتىرىڭدەر، ولاردى قويا بەرىڭدەر! - دەيدى.
«مەن ونداي باتىر ادامدى ەشقاشان كورگەن ەمەسپىن، ول ناعىز ساقشى!»، - دەيدى مامەتجان توحتىنيازدىڭ قورعاشتاۋىندا لاڭكەستەردىڭ قاندى قاقپانىنان قاشىپ شىققان جول باستاۋشى مالشى ماحمۇت.
لاڭكەستەر دە مامەتجاننىڭ ايبىنىنان جاسقانىپتى. «ول ەر جۇرەك ادام ەكەن!»، - دەيدى ءوزىن مالىمدەگەن تۇرسىن ەسىمدى لاڭكەس.
لاڭكەستەردىڭ ادامگەرشىلىكتەن جۇرداي، جان تۇرشىگەرلىك ارەكەتى جەرگىلىكتى ەگىنشى - مالشىلاردىڭ قانىن قايناتتى. باي اۋدانىندا ءار كۇنى 10 مىڭنان استام بۇقارا قارىمجى - اقى دەگەندەرمەن ەسەپتەسپەي، قيىنشىلىقتان قورىقپاي، ءتىنتۋ، قورشاپ ۇستاۋ قيمىلىنا وزدىكتەرىنەن ات سالىسىپ، ساقشى مەن حالىق تىزە قوسقان بەرىك قامال، حالىقتىق سوعىستىڭ قۇرىش قورعانىن سوقتى.
ساقشىلار مامەتجان توحتىنيازدىڭ ءتىرى كەزىندە قالدىرىپ كەتكەن ءىز - دەرەكتەرى بويىنشا ساقشى كۇشتەرىنىڭ ورنالاسۋىن دەر كەزىندە رەتتەپ، قورشاپ ۇستاۋدىڭ ءتۇيىنىن ايقىنداپ، سوڭىندا لاڭكەستەردى تىپ - تيپىل الاستادى. مامەتجان توحتىنياز ءوز ومىرىمەن سوڭعى جەڭىسكە باعىت نۇسقاپ كەتتى.
2015 - جىلى 11 - جەلتوقساندا اۆتونوميالى رايون ءماجىلىس اشىپ، «18 - قىركۇيەك» ۋاقيعاسىن ءبىر جاقتى ەتۋدە ەڭبەك كورسەتكەن كوللەكتيۆتەر مەن جەكەلەردى سالتاناتتى تۇردە ماراپاتتاپ، مامەتجان توحتىنيازدى قاھارمان دەپ تانىپ، وعان «مەملەكەتتىك قوعام حاۋىپسىزدىگى جۇيەسىندەگى 1 - دارەجەلى قاھارمان ۇلگى» دەگەن داڭقتى اتاق سيلادى.
2016 - جىلى 27 - اقپاندا اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم مامەتجان توحتىنيازعا ««اۆتونوميالى رايوندىق تاڭداۋلى كومپارتيا مۇشەسى» اتاعىن بەرىپ، اۆتونوميالى رايونىمىزداعى ءار دارەجەلى پارتيا ۇيىمدارىن قالىڭ پارتيا مۇشەلەرى اراسىندا مامەتجان توحتىنياز جولداستان ۇيرەنۋ قيمىلىن ورىستەتۋگە ۇندەدى.
«ول بۇقارا ءۇشىن باسىن ءباي تىكتى، مەن دە سولاي ىستەيمىن»
«ءبىزدىڭ اكەلەرىمىز دە ساقشى ەدى، ءبىز بىرگە وستىك، بىرگە ساقشى بولدىق، كەيىن قۇدا بولىستىق»، - دەيدى اقسۋ كونە شار اۋداندىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىنىڭ ساياسي كوميسسيارى تۇرعىن ماۋلاك. مامەتجان توحتىنياز ەكەۋى بالا كۇندەرىندە - اق ساقشى بولامىز دەپ سەرتتەسىپتى، كىشكەنتاي كەزدەرىندە بالالارمەن بىرگە ويناعاندا، ول ەكەۋى ىلعي «ساقشىنىڭ» رولىن الادى ەكەن.
وتكەن عاسىردىڭ 80 - جىلدارىندا، 2 دوس اقسۋ كونە شار اۋداندىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىنىڭ ارال ساقشى بولىمشەسىنە ساقشى بولىپ ورنالاستى، كەيىن ولار ءوزارا سايكەسىپ، 30جىل قاتار ءجۇردى.
1996 - جىلى مامەتجان توحتىنياز تۇتقىنداۋ مىندەتىن ورىنداۋ ءۇشىن، قاتارىنان نەشە كۇن ءىز اڭديدى، سۋىق سۋعا نان شىلاپ ىشسە دە قينالدىم دەپ ەشقاشان ءتىس جارعان ەمەس. تۇرعىن ماۋلاك ەكەۋى ەڭ سوڭعى لاڭكەستى تۇتقىنداعان كەزدە، الگى لاڭكەس ولاردى تانىپ قويىپ: ەكەۋىڭ بالا كۇنىمىزدە اۋلادا قاشاندا ساقشى بولىپ الاتىن الگى ەكەۋ ەمەسسىڭدەر مە، مەن تۇرمەدەن شىقسام، قارا دا تۇر، كوزدەرىڭە كوك شىبىن ۇيمەلەتەم، - دەيدى. «ءبىز ەكەۋىمىز تۇرعاندا، ۇشپاققا شىققانىڭدى كورەرمىز»، - دەيدى سوندا مامەتجان توحتىنياز كەسەتە.
2000 - جىلى مامەتجان توحتىنياز سەرىكتەرىمەن بىرگە تۇتقىنداۋ مىندەتىن اتقارىپ جۇرگەندە، اۋلادان ءبىر توپ لاڭكەس ولارعا قاراي لاپ قويادى. لاڭكەستەر قاراڭعىدا ءبىر ساقشىنىڭ مىلتىعىن تارتىپ الادى. مامەتجان توحتىنياز قاتەرگە قاراماي، ولاردى 5 كيلومەتر جەرگە قۋىپ بارىپ، ماقتا اتىزىندا لاڭكەستى جەر قۇشتىرىپ، لاڭكەستەر تارتىپ اكەتكەن مىلتىقتى قايتارىپ الادى.
33 جىلدىق ساقشىلىق ومىرىندە، مامەتجان توحتىنياز زورلىقتى كۇش لاڭكەستىك دەلولارىنان، ماڭىزدى دەلولاردان ءبىر توبىن بارلاپ اشىپ، لاڭكەستىك قيمىلعا سوققى بەرۋدە مەملەكەتتىك وزات، شينجياڭ بويىنشا ۇزدىك حالىق ساقشىسى، اقسۋ ايماعى ساياسي - زاڭ سالاسىنىڭ 10 ۇزدىگى بولىپ باعالاندى، وعان ءبىر رەت 2 - دارەجەلى، 2 رەت 3 - دارەجەلى ەڭبەك جازىلدى.
مامەتجان توحتىنيازدى ەسكە العان سايىن، اقسۋ ايماقتىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى قولباسشىلىق ءبولىمىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى ليۋ ماۋلين ءوزىن ۇستاي الماي، كوزىنە ىستىق جاس الادى. ونىڭ كوڭىلىندە مامەتجان سەنىمى بەرىك، اتويلاپ الدا جۇرەتىن جاقسى ساقشى، جاقسى باسشى رەتىندە تانىلعان.
2012 - جىلى شىلدە ايىندا مامەتجان توحتىنياز مۇقيات تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋ ارقىلى بەلگىلى ءبىر قىستاقتا قالىپسىز جايتتىڭ جىلتىن سەزەدى، ءبىراق اۋىل - قالاشىق باسشىلارىمەن پىكىر اۋىسقان كەزدە، بىرەۋلەر وعان: جوقتان وزگەگە دۇرلىگىپ ءجۇرسىڭ، - دەيدى. مامەتجان توحتىنياز العان بەتىنەن قايتپاي، ساقشىلاردى باستاپ، 3 ايعا جۋىق ۋاقىتتا نە قيلى قيىنشىلىقتاردى جەڭىپ، ءبىر جولدا 2 لاڭكەستىك توپتى تالقانداپ، ناقتى قاتەردى دەر كەزىندە الاستايدى.
«ول ومىردە وتە قاراپايىم ادام بولدى، كيىم، تاماق تالعامايتىن، يىعىنا ەشقاشان ايگىلى ماركالى كيىم ءىلىپ كورگەن جوق، ءبىراق بۇقاراعا قولى وتە اشىق بولاتىن»، - دەيدى ليۋ ماۋلين. 2005 - جىلى مامەتجان توحتىنياز اقسۋ كونە شار اۋداندىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى كەزىندە، ءبىر دەلونى بارلاۋ - اشۋ بارىسىندا چاقىلىق اۋىلىنىڭ ەگىنشىلەرى ەرلى - زايىپتى ابدىراحىمانداردىڭ دەنساۋلىقتارىنىڭ ناشار، 2 قىزىنىڭ جاس، وتباسىندا ەڭبەككۇش تاپشى، قولدارىنىڭ تىم قىسقا ەكەنىن بىلەدى. وسىدان كەيىن، مامەتجان توحتىنياز وسى وتباسىنداعىلارعا ۇنەمى ەكونوميكالىق جاقتان كومەك قولىن سوزىپ، قولى بوس ۋاقىتىندا ەگىس جۇمىستارىنا كومەكتەسىپ تۇردى. جالعىز باستى اتىكام قاريامەن تانىسقان سوڭ، ول 10 جىلعا جۋىق ۋاقىتتان بەرى وعان تۋعان بالاسىنداي قامقورلىق جاساپ كەلدى.
«ول ءبىزدىڭ ماقتانىشىمىز. مالشىلاردى قۇتقارۋ ءۇشىن، ول ءوزىن وتقا توسەدى، ەگەر سونداي جاعداي مەنىڭ باسىما دا كەلەر بولسا، مەن دە ول سياقتى تايسالماي العا شىعىپ، ونىمەن بىردەي تاڭداۋ جاسار ەدىم»، - دەيدى تۇرعىن ماۋلاك كوزىنە ىستىق جاس الىپ.
كىشى قىزى ساقشى بولۋعا، لاڭكەستىككە قارسى ءبىرىنشى شەپتە اتوي سالۋعا بەل بۋدى
مامەتجان توحتىنيازدىڭ كىشى قىزى قاھيرا مامەتجان اكەسىمەن بىرگە تۇسكەن ءبىر سۋرەتتى جانىنان تاستامايدى، سۋرەتكە قاھيرا گۇلدەي جايناپ كۇلىپ، اكەسى ءبىراز قىرجيىپ ءتۇسىپتى. «سول كۇنى مەن ەركىنە قويماي، اكەمدى سۋرەتكە تۇسۋگە قولقالادىم، اكەم قاتتى قاربالاس ەكەن، سۋرەتكە ءتۇسۋدى ونشا قالاماپ ەدى»، - دەيدى قاھيرا. بۇل ونىڭ اكەسىمەن بىرگە تۇسكەن جالعىز سۋرەتى ەكەن، وسىنى ايتقان كەزدە قاھيرانىڭ كوزىنەن ىستىق جاس ىرشىپ ءتۇستى.
قاھيرا قازىر ۇرىمجىدە ۋنيۆەرسيتەتتە وقيدى، اكەسى قۇربان بولعان سوڭ، ول ءزىل - باتپان قايعى ارقالاپ، ءار كۇنى اكەسىن تۇسىندە كورىپ ءجۇردى، «ول تاۋدا اداسىپ ءجۇر ەكەن، مەن ونى، ول مەنى ىزدەپ ءجۇر ەكەنبىز».
شينجياڭ قوعام حاۋىپسىزدىگى سالاسىندا وتكىزىلگەن مامەتجان توحتىنيازدىڭ ەرلىك ىستەرىنەن بايانداما جاساۋ جينالىسىندا، قاھيرا بايانداما جاساۋشىلاردىڭ ءبىرى بولدى. ول ىستىق ماحاببات، تەرەڭ ساعىنىشپەن اكەسىنىڭ وتكەن ىستەرىن ايتقاندا، جۇرت ونى جۇرەكتى تىرنايتىن ساعىنىش ەلەستەردى قايتا - قايتا ەسكە الۋعا شىداي الماس پا ەكەن دەپ الاڭدادى، سوندا 19 جاستاعى بويجەتكەن قىز قايسارلانا: اكەم ءوز كاسىبى ءۇشىن جانىن پيدا ەتتى، مەن اكەم سۇيەتىن قوعام حاۋىپسىزدىگى ىستەرى ءۇشىن بارىمدى ارناۋعا دايىنمىن، - دەپ جاۋاپ قاتتى.
بىلتىر 6 - قىركۇيەكتە اكەسى ونى ۇرىمجىگە ەرتىپ كەلىپ، ۋنيۆەرسيتەتكە ءتۇسۋ راسيماتتارىن جاسادى، ونى رەستورانعا اپارىپ تاماق اپەرىپ، بىرگە كوشە ارالاپ، تۇرمىستىق زاتتار ساتىپ الىستى. «اكەم مەنىمەن تۇپ - تۋرا 3 كۇن بىرگە ءجۇردى، ەندى ويلاسام، ەس بىلگەلى بۇل ونىڭ ماعان ەڭ ۇزاق سەرىك بولعان كەزى ەكەن عوي. اكەم سوندا ماعان <اقىماق بالام - اۋ، وقۋىڭدى جاقسى وقى، ۋاقىتىم بولعاندا سەنى كەلىپ كورىپ تۇرامىن> دەپ ەدى». قاھيراعا شەكسىز قۋانىش سيلاعان سول كورىنىستىڭ اكەسىمەن ماڭگىلىككە قوشتاسقان ەڭ سوڭعى ءساتى بولارىن كىم ويلاعان.
اكەسى ومىردەن وتكەندە، قاھيرا تاۋى قۇلاپ، اسپانى شايقالعانداي كۇي كەشتى. «سول ساتتە مەن اكەمدى وتە ءوزىمشىل ەكەن دەپ كىنالادىم، جايشىلىقتا شەشەمە، اپەكەلى - سىڭلىلەرىمىزگە قاراۋعا مۇرسا تاپپاۋشى ەدى، ەندى مىنە اقىرىندا ءوزىنىڭ جانىنان دا ايرىلدى». اكەسىنىڭ لاڭكەستەردى تۇتقىنداۋ، بۇقارانى قورعاۋ ءۇشىن ەرلىكپەن قۇربان بولعانىن ەستىگەن كەزدە، ول اكەسىن باسقا قىرىنان تانىدى: «ول ءوز وتباسىن قويا تۇرىپ، ۇلكەن شاڭىراقتى قورعاپ قالدى».
قايعىنى قايراتقا جەڭدىرگەن قاھيرا اكەم سياقتى ساقشى بولامىن دەگەن بەكىمگە كەلەدى. شىنتۋايتىندا، كىشى قىزىن وتباسىنداعى 3 - ۇرپاق ساقشى ەتىپ تاربيەلەۋ مامەتجان توحتىنيازدىڭ دا ارمانى بولاتىن. بۇگىن قاھيرا اكەسىنىڭ ارمانىن ورىنداۋ ءۇشىن سەرت بەردى: «اكەمدى جانە بەيۋاز بۇقارانى ولتىرگەن سودىرلاردى جەك كورەمىن، اكەمنىڭ جولىن جالعايمىن».
«مەنىڭ اتىم قاھيرا مامەتجان، مەنىڭ تامىرىمدا اكەمنىڭ قانى اعىپ جاتىر، مەنىڭ اتى - جونىمدە اكەمنىڭ اتى بار، مەن ونىڭ اتىن قوعام حاۋىپسىزدىگى تاراۋلارىنىڭ لاڭكەستىككە قارسى شايقاسىندا ماڭگى جاڭعىرتىپ، اكەمنىڭ تىلەگىنە مۇراگەرلىك ەتىپ، زورلىقتى كۇش لاڭكەستەرمەن باتىل شايقاسامىن، لاڭكەستەردەن بىرەۋىن كورسەم بىرەۋىمەن ايقاسام، ءوز ومىرىمدە جويىپ تاۋىسا الماسام، مەنىڭ ءىسىمدى جالعاستىرۋدى بالاما تاپسىرامىن!»، - دەيدى ول. «شينجياڭ گازەتى»
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
