- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
جاستىق ورالىن شينجياڭعا ارناعانىنا ماڭگى وكىنبەيدى
لي ياڭ
2016.08.18 13:39 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
66 جىلدىڭ الدىندا رەسپۋبليكامىز تاريحىندا تۇڭعىش توپتا شينجياڭعا كەلگەن مىڭداعان حۋناندىق ايەل اسكەر تيانشاننىڭ تۇستىگى مەن تەرىستىگىنە اتتاندى. كەيىن ىركەس - تىركەس شينجياڭعا كەلگەن 8000عا تاياۋ حۋناندىق بويجەتكەن جاستىق ورال، ىستىق قاندارىمەن، مۇرات، ۇلەستەرىمەن شەكارا وڭىردە نە ءبىر كەرەمەتتەردى جارىققا شىعاردى. سول كەزدە ولاردىڭ ەڭ ۇلكەنى 19 جاستا، ەڭ كىشكەنەسى نەبارى 13 جاستا بولاتىن.
تاياۋدا شاشتارى كۇمىستەي اعارعان، وزدەرىن «ايجيە» (حۋنان اكسەنتى، اجەي دەگەن ماعىنادا) دەپ اتايتىن «حۋناندىق بويجەتكەندەرمەن» كەزدەسكەنىمدە، ورتاشا جاسى 07تەن اسىپ، دەنەسى ەڭكىش تارتسا دا، باياعى «اسكەرلىك» كەلبەتىن سول قالپى ساقتاپتى. ولاردان شينجياڭعا كەلگەندەرىنە وكىنەتىن - وكىنبەيتىنىن سۇراعانىمدا، بارلىعى بىردەي «وكىنبەيمىن» دەپ جاۋاپ قاتتى.
جوۋ يىڭجى، جىڭ پەيلان، ليۋ ليڭليڭ اجەيلەر وزدەرىنىڭ شينجياڭعا كەلگەن كەزدەگى اڭگىمەلەرىن ايتىپ بەردى.
جوۋ يىڭجى: «ءبىز جاۋىنگەرمىز، تەك العا ىلگەرىلەۋىمىز كەرەك، شەگىنۋگە بولمايدى»
1952 - جىلى چاڭشاداعى جوۋنان ورتا مەكتەبىندە وقىپ جاتقان جوۋ يىڭجى اسكەري قوسىنعا قاتىناسىپ شينجياڭعا بارۋعا تىزىمدەلدى. 14 جاستاعى ول حۋناننان اتتانعاندا شەشەسى ونىڭ ارتىنان كوز جاسىن توگىپ ۇزاق قاراپ تۇردى. جوۋ يىڭجى اۋىلىنا ەندى قايتىپ ونداعان جىلدان كەيىن ورالارىن بىلگەن جوق.
پويەزدەن اۆتوموبيلگە، ودان ات ارباعا اۋىسىپ، جاياۋلاپ ءجۇرىپ ارىپ - شارشاپ شينجياڭعا ارەڭ جەتكەندە ونىڭ كورگەنى ءشول دالا، سازدى، سور جەرلەر بولدى. «باسىندا ءبىراز وكىندىم، ءبىراق جاسىمادىم، ويتكەنى ءبىز اسكەريمىز، تەك العا ىلگەرىلەۋىمىز كەرەك، شەگىنۋگە بولمايدى». جوۋ يىڭجى تىڭ اشۋ، جەر ەگۋ، توعان قازۋ، توسپا سالۋ قوسىندارىنا تەز قوسىلىپ كەتتى.
ول كەزدە تەلەفون جوق، جوۋ يىڭجى ءۇي ىشىمەن حات ارقىلى حابارلاستى، ءبىراق ۇيىنەن جاۋاپ حات كەلمەي ۇيىمەن 10 نەشە جىل حابارلاسا المادى.
«سول كەزدە اكە - شەشەم وزدەرىنەن جاسىرىپ اسكەري قوسىنعا قاتىناسقانىما ءالى رەنجىپ جۇرمە ەكەن دەپ ويلايتىنمىن». جوۋ يىڭجى شينجياڭعا كەلىپ 38 جىلدان كەيىن 1 - رەت اتا مەكەنى حۋنانعا قايتتى. اۋىلىندا ونى ءبىر اۋلەتتىڭ ادامى قارسى الدى.
ءۇرىمجى قالاسىنىڭ دەموكراتيا كوشەسىندەگى «شياڭچۇنيۋان» رەستورانىنىڭ ءبىر قابىرعاسىنا «حۋناندىق بويجەتكەندەردىڭ» تاريحي سۋرەتتەرى، سونداي - اق سوڭعى كەزدەردەگى باس قوسۋ قيمىلدارىندا تارتىلعان توپتىق سۋرەتتەرى ىلىنگەن. جوۋ يىڭجى 1 - ديۆيزيانىڭ داگۋاڭ ءجۇن توقىما فابريكاسىنان دەمالىسقا شىققان سوڭ اشقان وسى رەستوراندى شينجياڭداعى «حۋناندىق بويجەتكەندەر» «حۋناندىق بويجەتكەندەردىڭ شاڭىراعى» دەپ اتايدى. ءار جىلى «8 - ناۋرىزدا» شينجياڭداعى ءبىر ءبولىم «حۋناندىق بويجەتكەندەر» وسى ارادا باس قوسىپ، اڭگىمەلەسىپ، تاماق ءىشىپ، مارە - سارە بولىپ كوڭىل كوتەرەدى.
«جاسىمىزدىڭ ۇلعايۋىنا بايلانىستى، ءار جىلى باس قوسۋعا كەلەتىندەردىڭ قاتارى بارعان سايىن ازايىپ كەلەدى». وسىنى ايتقاندا جوۋ يىڭجى جالعىزسىراپ قۇلازىعانداي بولدى.
«جاستىق ورالىمدى، بۇكىل عۇمىرىمدى، ۇرپاقتارىمدى ارنادىم». مىنە بۇل جوۋ يىڭجىنىڭ شىن ءسوزى ەدى. ۇلكەن ۇلى جوۋ يا ۋنيۆەرسيتەتتى تاۋىسقان سوڭ مەكتەپتە قالىپ بەيجيڭدە قىزمەت ىستەۋىنە بولاتىن ەدى، جوۋ يىڭجى ۇلىنا: ادام تەگىن ۇمىتپاۋى كەرەك، شينجياڭ ءبىزدى ماپەلەپ ءوسىردى، قازىر شينجياڭ سەن سياقتى مادەنيەتتى جاستاردىڭ كەلىپ گۇلدەندىرۋىنە مۇقتاج، - دەيدى، ءسويتىپ، جوۋ يا شينجياڭعا قايتىپ، ۋنيۆەرسيتەتتە وقىتۋشى بولدى.
جوۋ يىڭجى شينجياڭدى تاڭداعانىنا وكىنبەيتىنىن ايتتى: «جاستىق شاعىم وسى جەردە ءوتتى، وسى مەكەندى باياعىدا - اق ۇيىمدەي كورگەنمىن».جىڭ پەيلان: قيقار «كەنجە قىز» باتىس سولتۇستىككە ساپار شەكتى
«چاڭشا قالاسىنىڭ يىڭپان كوشەسىندەگى 47 - ءنومىر» بيىل 79 جاستاعى جىڭ پەيلاننىڭ ەسىندە ونشا قالماعان.
يىڭپان كوشەسىنىڭ اتى شين چيجي مەن زو زۇڭتاڭنىڭ وسى ارادا اسكەر جيىپ شەپ قۇرۋىمەن بەلگىلى. 1950 - جىلدان 1952 - جىلعا دەيىن، بۇل جەردە چاڭشا قالاسىنداعى ەڭ دۋماندى جەرگە اينالدى، ويتكەنى حۋناننىڭ جەر - جەرىنەن جاس قىزدار شينجياڭعا جورىق جاساۋشى اسكەري قوسىننىڭ قاتارىنا قابىلداۋ جونىندە قۇلاقتاندىرۋدىڭ قىزىقتىرۋىمەن وسى اراعا كەلەتىن. جىڭ پەيلان ءدال وسى جەردە اسكەرلىككە تىزىمدەلدى.
«مەن تىزىمدەلگەندە ۇيدەگىلەر تۇگەل قارسى بولدى، ويتكەنى 1952 - جىلى مەن ءدال 15 جاستا ەدىم، ءۇيدىڭ كەنجەسى بولعاندىعىم ءۇشىن مەنى اسكەرگە جىبەرۋگە قيمادى». سول كەزدە ونىڭ اكەسى 68دە، شەشەسى 50 نەشە جاستا ەكەن، ءبىراق ول بارام دەپ قاسارىسىپ تۇرىپ الادى.
شەشەسى ونىڭ جۇگىن كورشىسىنىڭ ۇيىنە تىعىپ، اكەسى ونى ۇيگە قاماپ تاستايدى. سوندا دا «قاشىپ شىعادى». «ءبىر ساباقتاسىممەن بىرگە تىزىمدەلدىم، ول كورپە، مەن كىرلىك شىعارىپ، توسەك - ورىن ازىرلەپ، ساپارعا اتتاندىق».
«شينجياڭعا 2 اي ءجۇرىپ ارەڭ جەتتىك، ازات ماركالى اۆتوموبيلگە شىققامىز، جەل ازىناپ تۇرادى، جول بويى ءان شىرقايمىز». جىڭ پەيلان بىلاي دەدى: قىزدار شاشتارىن ءتۇيىپ مالاقايدىڭ ىشىنە كىرگىزىپ الادى، مالاقايلارى جوقتارى باستارىن ورامالمەن وراپ ەر اسكەرلەر سياقتى بولىپ الادى. توسىن جاعداي بولا قالسا، قولدارىنداعى شاتىرلارىن كوتەرىپ سەس كورسەتىپ، باندىلاردىڭ شابۋىلىنان تاسالانامىز.
شينجياڭعا كەلگەن سوڭ، جىڭ پەيلان سول كەزدەگى شينجياڭ قوعام حاۋىپسىزدىگى كادرلار مەكتەبىنە جىبەرىلىپ، ۇيعۇر ءتىلىن ۇيرەندى. ول جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان كەيىن شينجياڭ تاربيەلەپ جەتىلدىرگەن ءبىرىنشى توپتاعى ۇيعۇر ءتىلى اۋدارماشىسى. كەيىن ول ءۇرىمجى قالالىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىنىڭ قوعام حاۋىپسىزدىگى باسقارماسىندا قىزمەت ىستەدى.
شينجياڭدى تاڭداعانىنا جىڭ پەيلان وكىنگەن جوق. «شينجياڭعا كەلەردىڭ الدىندا كوپ وقىماعان ەدىم، پارتيا تاربيەلەدى، شينجياڭعا كەلگەن سوڭ بارىپ ومىردەگى قۇنىمدى ىسكە اسىردىم»، - دەيدى ول كۇلە. ليۋ ليڭليڭ: «مەملەكەتتىڭ ءىسىن بارىنەن ماڭىزدى سانادىق»
1952 - جىلى اسكەرلىككە تىزىمدەلگەندە، چاڭشالىق قىز ليۋ ليڭليڭنىڭ جاسى ەندى عانا 14كە تولعان ەدى. وسىدان باستاپ ول حۋنانداعى ۇيىنەن الىستاپ، ءشول - جازيراداعى جەر كەپەلەر ونىڭ جاڭا ۇيىنە اينالدى.
«ورتالاۋداعى كەزىمدە مەكتەپتىڭ ويىن - ساۋىق اترەتىندە بولىپ، امەريكا شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرىپ چاۋشيانعا كومەكتەسۋ سوعىسىنا قاتىناسقان مۇگەدەك اسكەريلەردەن حال سۇراپ ويىن قويعانبىز، ولاردىڭ اڭگىمەسىن ەستىگەن سوڭ اسكەري قوسىنعا كىرۋدى ويلادىم». ليۋ ليڭليڭ اسكەرگە قابىلداۋ قۇلاقتاندىرۋىن كورگەن سوڭ تىقىرشىپ وتىرا المايدى. سول كەزدە ول حۋنان شياڭيا شيپاحاناسىنىڭ سەسترالار كلاسىنا وتسە دە وقۋىن تاستاۋعا بەكيدى. اسكەرلىككە تىزىمدەلۋ ءۇشىن، ول شەشەسىن «حۋبەيگە بارىپ اسكەر بولامىن، 3 جىلدان كەيىن قايتىپ كەلەمىن» دەپ الدايدى.
ۇرىمجىگە كەلگەن سوڭ، جوعارى ورىن ولاردى ۇيرەنۋگە جىبەردى. «بىرنەشە ماتەماتيكالىق ەسەپتى شىعارتتى، كۇتپەگەن جەردەن 1 - تامىز اۋىل شارۋاشىلىق ينستيۋتىنا ءبولىندىم».
سول جەردەن 2 جىل ۇيرەنگەن سوڭ ليۋ ليڭليڭ 121 - پولككە تەحنيك بولىپ باردى. «ول تۇستا ءبىز مەملەكەتتىڭ ءىسىن بارىنەن ماڭىزدى ساناپ، ارنايى ەڭ جاپالى جەرگە باردىق». ليۋ ليڭليڭ پولك شتابىنان 15 كيلومەتر شالعايداعى ءبىر روتانى تاڭدادى.
ماقتا ەگۋ تەحنيكاسىن يگەرگەندىكتەن، ليۋ ليڭليڭدى جۇرت «ماقتا قىز» دەپ اتادى. بىردە ول پولك ورگانىنا جيىنعا كەلەدى، كەشكى تاماقتى ءىشىپ بولعاندا كەشكى ساعات 9دان اسىپ كەتەدى. تامىز ايى بولعاندىقتان، ماقتا كوبەلەگى قاپتاپ كەتكەن، روتاعا قايتىپ ماقتا كوبەلەگىن الاستاۋ ءۇشىن، تۇندەلەتىپ جولعا شىعادى.
«الىستان ەكى جاسىل نۇكتە كورىندى، قاسقىر ەكەن». ليۋ ليڭليڭ اياعىنا قورعاسىن بايلانعانداي ورنىندا قوزعالماي تۇرىپ قالدى.
«سول كەزدە ويلادىم، 18 جاسقا ەندى كەلدىم، پارتيا تالاي جىل تاربيەلەدى، ولۋىمە بولمايدى». قىسىلتاياڭ ساتتە، ول شام كوتەرىپ جۇرگەن ءبىر اۋىلداسىن كورەدى، اسىلىندە ماقتانى سۋارىپ جۇرگەن كىسى ەكەن. «مەن بار داۋىسىممەن «قۇتقار» دەپ ايعاي سالدىم، الگى ادام مەنى كورىپ جانىما كەلدى، قاسقىر جارىقتان قورقىپ قاشىپ كەتتى».
ليۋ ليڭليڭ حالىق ىستەرى، جوسپارلى تۋىت سالالارىندا ىستەدى، وقىتۋشى دا بولدى، ءبىراق بارلىق كاسىپتە ءبىرىنشى بولۋعا تالپىندى. ول ىلگەرىندى - كەيىندى بيڭتۋاننىڭ وزات قىزمەتكەرى، اۆتونوميالى رايوننىڭ وزات قىزمەتكەرى سياقتى اتاقتارعا يە بولدى.
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
