- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
قارىمدى بالۋان، مىقتى باپكەر ەدى
وقان اقباي ۇلى
2016.11.21 08:55 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
بويىنا بىتكەن قارا كۇشتىڭ قۇدىرەتىن ايگىلەپ، تۇتاس عۇمىرىن رايونىمىزدىڭ دەنە تاربيە ىستەرىنە ارناپ، نەشە دۇركىن داڭق تورىنەن كورىنگەن ارىستىڭ ازاماتى مارقۇم جانسەيت مۇقامادي ۇلىنىڭ و دۇنيەلىك بولعانىنا دا بىرنەشە جىلدىڭ ءجۇزى بولدى.
جانسەيت مۇقامادي ۇلى 1943 - جىلى 10 - شىلدەدە شىڭگىل اۋدانى شاعانعول اۋىلىنىڭ جالتىرتاس دەگەن جەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. ول بالعىن بالالىق شاعىن اۋمالى - توكپەلى كەزەڭدە بىردە شىڭگىلدە، بىردە بوعدادا وتكىزىپ، ەلىمىز ازات بولعاننان كەيىن، 1953 - جىلى كوكتوعاي اۋدانىنىڭ تۇرعىن اۋىلىنا كەلىپ تۇراقتاپ، بوز بالالىق كەزەڭىن ءوندىرىس ەڭبەگىمەن وتكىزدى، ءزىلماۋىر جۇمىس ونىڭ سۇيەگىنە بىتكەن قارۋ مەن قايرات جىگەرىن شىڭداپ، دەنەسىن سومداپ، بولاشاق بالۋاندىققا باپتادى.
1963 - جىلى 1 - قازاندا تۇرعىن كوممۋناسى رەسپۋبليكا قۇرىلۋ مەرەكەسى بايلانىسىمەن، كولەمدى سپورت قيمىلدارىن وزدىرادى. بالۋان سالۋ كەزەگىندە، جانسەيت تۇرعان اترەتتىڭ باستىعى: «ءبىزدىڭ باۋ اشپاعان جاڭا جاس بالۋانىمىزدى سىناپ كورىڭىزدەر» دەپ تالاپ قويىپ، جانسەيتتى وزىنەن 10 نەشە جاس ۇلكەن جىگىتپەن كۇرەستىرەدى. اينالىمعا كەلتىرمەي الىپ ۇرعان جاس جىگىتتىڭ كۇشىنە دۇيىم جۇرت تاڭ قالىسىپ، تاڭىرقاي قارايدى. وسى كۇننەن باستاپ ونىڭ ونەرى اۋداننىڭ قاتىستى تاراۋىنىڭ نازارىنا ىلىنەدى. سول جىلى قازان ايىنىڭ سوڭىندا، اۆتونوميالى رايوندىق بالۋاندار كومانداسىنا بالۋان تاڭداعاندا، جانسەيت تە كوكتوعاي اۋدانىنان قاناتاي، شەرديماندارمەن بىرگە، شينجياڭ دەنە تاربيە مەكتەبىنىڭ بالۋاندار كلاسىنا قابىلدانادى.
19 جاسىندا اۆتونوميالى رايوندىق دەنە تاربيە مەكتەبىنە قابىلدانعان جانسەيت، 1965 - جىلى وسى مەكتەپتىڭ بالۋاندار كلاسىن ۇزدىك ناتيجەمەن تامامداپ، اۆتونوميالى رايوندىق بالۋاندار كومانداسىنا رەسمي قابىلدانادى ءارى قوسىمشا مەكتەپ بالۋاندار كلاسىنىڭ تاربيەشىسى بولدى.
1964 - جىلى ماۋسىم ايىندا بالۋاندار كومانداسىنىڭ اعا تاربيەشىسى شىڭ حويۋاننىڭ زەر سالا تاربيەلەۋىندە، جانسەيت مەكتەپ وقىپ جۇرگەن شاعىندا شينجياڭ كومانداسى اتىنان انحۇي ولكەسىندە وتكەن بۇكىل مەملەكەتتىك كلاسسيكالىق كۇرەس جارىسىنا قاتىناسىپ، 78 كيلوگرامدىق سالماقتا 3 -؛ 1965 - جىلى قىركۇيەكتە بەيجيڭدە وتكەن بۇكىل مەملەكەتتىك كلاسسيكالىق كۇرەس جارىسىندا 78 كيلوگرامدىق سالماقتا 2 -؛ 1966 - جىلى بەيجيڭدە وتكىزىلگەن دۇنيە جۇزىندەگى بىرنەشە ەل قاتىناسقان كلاسسيكالىق كۇرەس جارىسىندا 78 كيلوگرامدىق سالماق بويىنشا جاپونيا بالۋانىن جىعىپ، 1 - بولىپ، قىزىل تۋدى جەلبىرەتتى.
جانسەيتتىڭ كۇش - قۋاتى تولىسىپ، مەملەكەتتىك جانە حالىقارالىق كۇرەستىڭ قىرى مەن سىرىنا قانىعىپ، الدا تالاي كومبەدەن كورىنەرى ايگىلەنگەن شاقتا، اتالمىش «مادەنيەت زور توڭكەرىسى» كەسىرىنەن ەلىمىزدىڭ دەنە تاربيە ىستەرى توقىراپ، بالۋاندار تاراپ، 1972 - جىلى ءوزىنىڭ تۋىپ - وسكەن اتا مەكەنى شىڭگىلگە قايتىپ، العاشىندا اۋداندا كادر، كەيىننەن اۋداندىق دەنە تاربيە كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى سياقتى قىزمەتتەردى ىستەيدى.
«التىن كەزدىك قاپ تۇبىندە جاتپايدى» دەمەكشى، جانسەيت ءوزى سۇيگەن جانە ءومىرىنىڭ تياناعى بولعان بالۋاندىق ونەردى بولاشاق جاس ۇرپاقتارعا ۇيرەتۋدەن جالىقپادى. شىڭگىل اۋدانىندا تۇرعاندا قىزمەتىنەن تىس، التاي ايماعىنىڭ ۇسىنىسى بويىنشا، قايتادان قولعا الىنعان بالۋان تاربيەلەۋ، بالۋاندىق ىستەردى دامىتۋ جونىنەن ايماقتىڭ بالۋان جاتتىقتىرۋشىسى بولادى. ونىڭ قۇلشىنا تاربيەلەۋىندە گۇلىستان، سولتىكەن، مەيرامبەك باستاعان ەلىمىز ءىشى - سىرتىنا تانىمال تاڭداۋلى بالۋاندار شىقتى.
1985 - جىلعا دەيىن بۇراتالا، قاشقار، كورلا، سانجى، ىلە، التاي، تارباعاتاي سياقتى جەرلەردە وتكىزىلگەن ءار رەتكى بالۋاندار جارىسىنا بالۋاندار كومانداسىن باستاپ بارىپ، ءوزى دە مايدانعا ءتۇسىپ، 78 جانە 80 كيلوگرامدىق سالماقتا 7 رەت ارت - ارتىنان اعا جۇلدەگەرلىكتى جەڭىپ الدى.
جانسەيت ات بايگە، قار شاڭعى سياقتى دەنە تاربيە تۇرلەرىنە دە ات سالىسىپ، شىڭگىل اۋدانىنداعى جاس قار شاڭعى اۋەسكەرلەرىن تاربيەلەپ، ءۇرتىس بىرنەشە جىل التايداعى قار شاڭعى جارىستارىنا ءوزى باستاپ بارىپ قاتىناستىرىپ، نەشە دۇركىن بىرىنشىلىكتى جەڭىپ الۋمەن قاتار، ەڭ ماڭىزدىسى، ادامزاتتىڭ ەڭ ەرتەدە قار شاڭعى تاپقىرلاعان ءارى تۇڭعىش قولدانعان مەكەنى التاي ەكەنىن الەمگە ايگىلەپ تۇراقتاندىرۋدا ءوز ۇلەسىن قوستى.
جانسەيت 1998 - جىلى داڭقپەن زەينەتكە شىققاننان كەيىن دە قاراپ جاتپاي، قازاق كۇرەسىن اۆتونوميالى رايوندىق، مەملەكەتتىك، ءتىپتى، حالىقارالىق دەڭگەيگە كوتەرىپ، الەم تانيتىن سپورت تۇرىنە جاتقىزۋ تۋرالى كوپتەگەن ىزدەنىستەر جاساپ باستاما كوتەردى. ءوزى بىلەتىن قازاق كۇرەس تۇرلەرىن، تاريحتاعى اتاقتى بالۋانداردىڭ كۇرەسى تۋرالى ەستىگەن - بىلگەندەرىن كوڭىل تارازىسىنا سالىپ، كونە كوز قاريالارمەن كوپ رەت اڭگىمە، تالقى جۇرگىزۋ ارقىلى، قازاق كۇرەسىنىڭ قاعيدالارى مەن تاسىلدەرى تۋرالى العاشقى نەگىز قالادى. جانسەيتتىڭ العاشقى نەگىزدەمەسى تومەندەگىدەي:
1. قازاق بالۋانى ءوز ىشىنەن: اۋىل بالۋانى، رۋ بالۋانى، ارىس بالۋانى، الاش بالۋانى دەپ بولىنەدى. 2. قازاق كۇرەسى: «كۇش اتاسىن تانىمايدى»، «بالۋان باقايدان»، «ءالى جەتكەن الىپ تا، شالىپ تا جىعادى» دەگەندى قاعيدا ەتەدى. بۇندا ادام بويىنداعى تۋما كۇشكە ەرەكشە قۇرمەت ەتىپ، ەندى شاڭ كورە باستاعان ورىمدەي جاستىڭ اتاسىمەن كۇرەسۋىنە، قاي جەرىنەن ۇستاپ، قانداي ءادىس قولدانۋىنا شەكتەمە قويىلمايدى. 3. قازاق كۇرەسىندە جاسىنا، جىنىسىنا، سالماعىنا قارامايدى. 4. قازاق كۇرەسىندە بالۋان دامبالشاڭ، كەۋدە جاعى جالاڭاش، بەلبەۋ بۋىنىپ الاڭعا شىعادى. 5. قازاق كۇرەسىندە ۇستاسۋ ادىستەرىنە شەك قويىلمايدى. نەگىزىنەن بەلبەۋدەن ۇستاپ اساۋ جامباسقا الۋ، ەكى اشادان كوتەرۋ، ىشتەن شالۋ، سىرتتان شالۋ، قويان - قولتىق ۇستاسۋ، ىشكە كىرىپ كەتىپ كوتەرىپ تاستاۋ، ەكى يىقتان باسا ۇستاپ تىزە بۇكتىرۋ، ەكى قولىمەن بەلدەن قۇشاقتاپ كوتەرىپ تاستاۋ، جاتا قالىپ باسىنان اسىرىپ جىعۋ سياقتى ادىستەردى قولدانادى. وسىلايشا قازاق كۇرەسى ەركىن كۇرەس تۇرىنە جاتادى. 6. قازاق كۇرەسىندە ناتيجە − جاۋىرىننىڭ جەرگە ءتيۋىن نەگىزگى ولشەم ەتەدى. 7. قازاق حالقىنىڭ ەجەلگى داستۇرىندە قازاق بالۋاندارى حالىق اراسىندا اسا جوعارى ابىرويمەن قۇرمەتتەلەدى. جۇلدەسى ءوز الدىنا بولادى، ونان سوڭ بارعان جەرىندە سيلاپ قارسى الىپ، جاستاردى ۇيىمداستىرىپ ويىن - ساۋىق جاساپ كۇتىپ، بالۋاندى ات مىنگىزىپ، اتان جەتەكتەتىپ، شاپان جاۋىپ اتتاندىرادى.
جانسەيت بالۋاننىڭ قازاقتىڭ ءداستۇرلى بالۋاندىق ونەرى جونىندەگى ىزدەنىستەرى پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ، سونداي - اق جوعارى دارەجەلى دەنە تاربيە ورىندارىنىڭ نازارىنا ءىلىندى ءارى جانسەيتتىڭ 40 جىلدان بەرگى سىڭىرگەن ەڭبەگىن اسا جوعارى باعالاعان شىڭگىل اۋداندىق پارتكوم مەن حالىق ۇكىمەتى قازاق كۇرەسىن دامتىۋ ماقساتىمەن 2010 - جىلى «جانسەيت لوڭقاسى» اتىنداعى بالۋاندار جارىسىن جىلىنا ءبىر رەت وتكىزىپ تۇرۋدى قاۋلى ەتتى. ول 2009 - جىلى رەسپۋبليكا قۇرىلعاندىعىنىڭ 60 جىلدىعى قارساڭىندا، بۇكىل مەملەكەت بويىنشا دەنە تاربيە سالاسىندا «جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنا ەڭبەك سىڭىرگەن ارداگەرلەر» قاتارىندا، شينجياڭنان تاڭدالعان 2 ادامنىڭ ءبىرى بولىپ التىن وردەنمەن ماراپاتتالدى.
ءومىر بويى ارىسقا تۇسكەن جانە مىقتى بالۋاندار تاربيەلەگەن اياۋلى ازاماتىمىز 2012 - جىلى 14 - قازان كۇنى تۇتقيىل جوعارى قان قىسىمى اۋرۋىنان ەمدەۋ شيپا بولماي، 69 جاسىندا ماڭگىلىك ساپارعا اتتاندى.
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
