سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى
«11 - قىركۇيەك» وقيعاسىنىڭ اشتى ساباعىنا ۇزاق بولمادى، ا ق ش جاق جاراقاتى جازىلعان سوڭ اۋىرعانىن ۇمىتىپ كەتپەۋى كەرەك
2019.12.05 15:26 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
حالىق تورابى، 12 – ايدىڭ 5 – كۇنى، بەيجيڭ. شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 12 – ايدىڭ 4 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى. سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ مالىمدەمەشىسى حۋا چۇنيڭ 12 – ايدىڭ 4 - كۇنى بىلاي دەدى: لاڭكەستىك، ۇشقارىلىق − ادامزات قوعامىنىڭ ورتاق جاۋى، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ − حالىقارالىق قوعامنىڭ ورتاق جاۋاپكەرشىلىگى. «11 - قىركۇيەك» وقيعاسىنىڭ اشتى ساباعىنا ۇزاق بولمادى، ا ق ش جاق جاراقاتى جازىلعان سوڭ، اۋىرعانىن ۇمىتىپ كەتپەۋى كەرەك. ەگەر ا ق ش تەررورشىلدىققا قارسى تۇرۋ ماسەلەسىندە جالعاستى ەكى ءتۇرلى ولشەم قولدانۋىن توقتاتپاسا، ءتىپتى وسى ارقىلى باسقا ەلدەردىڭ يەلىك ۇقىعى مەن حاۋىپسىزدىگىنە سۇعاناقتىق جاساۋعا ۇرىنسا، ەڭ سوڭىندا ءوز تۇبىنە ءوزى جەتەدى، ا ق ش - نىڭ ءوز مۇددەسىنە زيان جەتكىزەدى.
سول كۇنگى كەزەكتى تىلشىلەر جينالىسىندا ءتىلشى : ا ق ش قاۋىم پالاتاسى بۇگىن «2019 - جىلعى ۇيعۇرلاردىڭ كىسىلىك ۇقىق ساياساتى جونىندەگى زاڭ جوباسىن» تالقىلاپ ماقۇلدادى. ا ق ش قاۋىم پالاتاسىنىڭ مۇشەسى سميس بىلاي دەدى: جۇڭگو ۇكىمەتى شينجياڭدا ميلليونداعان ادامدى كەڭ كولەمدە قاماپ، جۇرگىزگەن جانىشتاۋ قيمىلى «وسىزامانعى لاگەر» دەپ اتارلىقتاي بولدى. ا ق ش قاۋىم پالاتاسىنىڭ باستىعى پەروسي بىلاي دەدى: جۇڭگو جاقتىڭ ۇيعۇرلارعا قولدانعان ءتاسىلى بۇكىل دۇنيە ءجۇزىنىڭ توپتىق ار-ۇجدانىنا سوقتىقتى. جۇڭگو بۇعان قالاي قارايدى؟ - دەپ سۇرادى.
حۋا چۇنيڭ: «مەن كوپشىلىكتىڭ ا ق ش پارلامەنت مۇشەلەرىنە قالاي قارايتىنىن بىلمەيمىن؟ مەنىڭ ەستۋىمشە ا ق ش - نىڭ كوپتەگەن پارلامەنت مۇشەلەرىنىڭ ءتىپتى پاسپورتى دا جوق، جۇڭگوعا كەلىپ كورمەگەن، شينجياڭعا ءتىپتى دە بارماعان، ولار ءبىر ميلليارد 400 ميلليون جۇڭگو حالقىنا نەمەسە 25 ميلليون شينجياڭ حالقىنا قايتىپ ۋاكىلدىك ەتە الادى؟ شينجياڭنىڭ جاعدايىن ورىنسىز جازعىرۋى جانە شىندىققا مۇلدە ۇيلەسپەيتىن، اق پەن قارانى شاتاستىرعان باعاسى ٶزىن ٶزى جوعارى ساناعاننان باسقا ەشتەمە ەمەس، تىم الىنەن اسىپ كەتتى!» دەدى.
«از ۇلت ماسەلەسىندە ا ق ش پارلامەنت مۇشەلەرى مەن ساياساتكەرلەر جۇڭگو جاقپەن <ار-ۇجداندى> جەلەۋ ەتىپ سويلەسۋى ناعىز توپاستىق، ارسىزدىق، كولگىرسىگەندىك. ا ق ش - نىڭ 200نەشە جىلدىق دامۋ تاريحىنىڭ ءوزى يندياندىقتاردىڭ كوز جاسىمەن سۋارىلعان، مۇنى ا ق ش ساياسي الاياقتارى شىنىندا ۇمىتقان با؟» دەدى حۋا چۇنيڭ. يندياندىقتار ءاسىلى امەريكا قۇرلىعىنىڭ تابيعي قوجايىنى ەدى. 19 - عاسىرداعى 100 جىلعا تاياۋ ۋاقىتتا ا ق ش ارمياسى باتىسقا جورىق جاساۋ قوزعالىسى ارقىلى يندياندىقتاردى قۇتىرىنا قۋىپ، قىرعىنداپ، يندياندىقتاردىڭ نەشە ميلليون شارشى كيلومەتر جەرىن باسىپ الىپ، سانسىز جاراتىلىستىق بايلىقتى يەمدەنىپ الدى. ا ق ش ۇكىمەتى يندياندىقتاردى زورلىقپەن اسسيميلياتسيالاۋ ساياساتىن جۇرگىزىپ، يندياندىقتاردى ۇزاق ۋاقىت قۋىپ، قىرعىنداپ جانە زيانكەستىككە ۇشىراتتى، يندياندىقتارعا ءتيىستى يگىلىكتەنۋگە ءتيىستى ازاماتتىق ۇقىقتى دا بەرمەدى. بۇگىنگى تاڭدا، ا ق ش - نداعى يندياندىقتاردىڭ سانى ا ق ش - نىڭ جالپى حالىق سانىنىڭ %2.09ىن عانا ۇستايدى، جاعدايى توتەنشە مۇشكىل، يندياندىقتاردىڭ شوعىرلى ورنالاسقان جەرىنىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلارى توتەنشە مەشەۋ، سۋ، ەلەكتر تاپشى، توراپ جالعانباعان، كاسىپسىز قالۋ، كەدەيلىك، اۋرۋ - سىرقاۋ، تار كۇركەدە تۇرۋ سياقتى قات - قابات قيىنشىلىق قىسپاعىنا ءدوپ كەلىپ وتىر. «وسى جان تۇرشىگەرلىك فاكىتتەردى ا ق ش – نىڭ قاتىستى پارلامەنت مۇشەلەرى، ساياساتشىلارى بىلمەي مە؟ ولاردىڭ ار-ۇجدانى قايدا؟»
حۋا چۇنيڭ بىلاي دەدى: جۇڭگو ۇلتتىق وڭىرلىك اۆتونوميا ءتۇزىمىن اتقارىپ، ۇلتتاردىڭ تەڭدىگى مەن ىنتىماعىنا تاباندى بولىپ، ءدىني سەنىم ەركىندىگىنە زاڭ بويىنشا قۇرمەت ەتىپ جانە ونى قورعاپ، قالىپتى ءدىني قيمىلداردى قورعاپ، ءدىني ۇيىمداردىڭ، ءدىني قيمىل ورىندارىنىڭ جانە دىنگە سەنەتىن ازاماتتاردىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن قورعادى. شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى تەڭ زاڭدىق ورىننان جانە نەگىزگى زاڭ مەن زاڭداردا بەرىلگەن سايلاۋ جانە سايلانۋ، مەملەكەت ىستەرىن باسقارۋعا قاتىناسۋ، ءدىني سەنىم ەركىندىگى، ءبىلىم الۋ، ءوز ۇلتىنىڭ ءتىل - جازۋىن قولدانۋ، ءوز ۇلتىنىڭ ءداستۇرلى مادەنيەتىنە مۇراگەرلىك ەتۋ سياقتى ۇقىقتاردان يگىلىكتەنەدى.
حۋا چۇنىڭ بىلاي دەدى: شينجياڭعا ساياتىن ماسەلە استە ادامدىق ۇقىق ماسەلەسى ەمەس، استە ۇلت ماسەلەسى ەمەس، استە ءدىن ماسەلەسى ەمەس، قايتا بولشەكتەۋشىلىككە جانە زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ ماسەلەسى. وتكەن عاسىردىڭ 90 ـ جىلدارىنان بەرى، اسىرەسە، «11 ـ قىركۇيەك» ۋاقيعاسىنان كەيىن، «ءۇش ءتۇرلى كۇش» شينجياڭ سياقتى جەرلەردە نەشە مىڭ رەت زورلىقتى كۇش لاڭكەستىك دەلوسىن تۋدىرىپ، قىرۋار بەيكۇنا بۇقارانىڭ ءومىرى مەن مال ـ مۇلكىن زيانعا ۇشىراتتى. اسىرەسە دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرگەن شينجياڭداعى «5 - شىلدە» ۋاقيعاسىندا 197 ادام قازا بولىپ، 1700 دەن استام ادام جارالاندى. شينجياڭنىڭ حالىقارالىق قوعامنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ تاجىريبەلەرىن اينا ەتۋ جانە قابىلداۋ نەگىزىندە تاربيەلەۋ، باۋلۋ قىزمەتىن ورىستەتۋى ب م ۇ ـ نىڭ «زورلىقتى كۇش، ۇشقارىلىقتان ساقتانۋ ارەكەت جوسپارىنا» ءۇن قوسقاندىق.
«ا ق ش – نىڭ سول پارلامەنت مۇشەلەرى مۇقيات وقىپ كورگەن – كورمەگەندىگىن بىلمەيمىن؟ بالكىم ولار بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ قانداي قارار نەمەسە ارەكەت جوسپارىن قابىلداعانىنا ەجەلدەن كوڭىل بولمەيتىن دە شىعار. ب م ۇ ـ نىڭ «زورلىقتى كۇش، ۇشقارىلىقتان ساقتانۋ ارەكەت جوسپارىندا» مىنالار اتاپ كورسەتىلدى: كەدەيلىك، جۇمىسسىزدىق، كاسىپتەنۋ ورايىنىڭ ازدىعى مەن ءبىلىم دەڭگەيىنىڭ تومەن بولۋى، سونداي ـ اق زورلىقتى كۇش، ۇشقارىلىق ۇيىمدارىنىڭ ءدىني سەنىم، ناسىلدىك پارىق جانە ساياسي يدەيالىق جۇيە سياقتىلاردى قالاعانىنشا بۇرمالاۋى جانە ودان پايدالانۋى زورلىقتى كۇش ۇشقارىلىعىنىڭ قالىپتاسۋداعى استارى جانە سەبەبى. «ارەكەت جوسپارىندا» مىنالار ورتاعا قويىلدى: زورلىقتى كۇش، ۇشقارىلىق توپتارىنداعى ادامدارعا ءبىلىم الۋ ورايىن، كاسىپتىك تاربيەلەۋ بايلىعىن جانە ەكونوميكالىق وراي جاراتىپ، ولاردى زورلىقتى كۇش، ۇشقارىلىق توپتارىنان قول ۇزۋگە شابىتتاندىرۋ كەرەك. سوندىقتان، دۇنيە جۇزىندەگى كوپتەگەن ەلدەر «ۇشقارىلىقتى الاستاۋ ورتالىعىن»، « تاربيەمەن وزگەرتۋ ورتالىعىن» قۇرىپ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ ارقىلى وزگەرتۋ جۇرگىزدى. كەيبىر مەملەكەتتەر تۇرمە جانە الەۋمەتتىك اۋماق سىندى ەكى جاقتان لاڭكەستەردى، سونداي – اق ەرەكشە قاتەرلى قاۋىمدى تاربيەمەن وزگەرتتى. كەيبىر مەملەكەتتەر، مىسالى، ۇلى بريتانيا «وزگەرتۋ جانە قول ءۇزدىرۋ» نىسانى ارقىلى لاڭكەستىككە شاتىلعانداردان كۋرسقا قاتىناسۋدى تالاپ ەتتى، سونداي ـ اق وڭاشالاۋ ورتالىعىن قۇرىپ، زورلىقتى كۇش لاڭكەستىك يدەيانىڭ تۇرمەدە تارالۋىنىڭ الدىن الدى.
حۋا چۇنىڭ بىلاي دەدى: اماليات جۇڭگو شينجياڭنىڭ قولدانعان شارالارىنىڭ ءدال ب م ۇ ـ نىڭ قاتىستى ارەكەت جوسپارىنا بەلسەندى ءۇن قوسۋ، سىناپ كورۋ جانە امالياتتان وتكىزۋ ەكەندىگىن دالدەدى. قازىر شينجياڭنىڭ حاۋىپسىزدىك جاعدايى كورنەكتى جاقساردى، ءۇرتىس 3 جىل بويى لاڭكەستىك شابۋىل تۋىلمادى. جۇڭگو جاق قولدانعان الدىن الۋ سيپاتتى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ قۇلشىنىسى شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ قولداپ - قۋاتتاۋىنا يە بولدى ءارى حالىقارالىق قوعامنىڭ جاپپاي قولداۋى مەن بەلسەندى باعاسىنا يە بولدى. جۇڭگو جاقتىڭ زورلىقتى كۇش، لاڭكەستەرگە قارسى تۇرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ ءۇشىن جاساعان قۇلشىنىستارى مەن قول جەتكىزگەن تابىستارى ا ق ش جاقتىڭ ماقتاۋىنا جانە ۇيرەنۋىنە، ۇلگى الۋىنا تاتيدى.
ول بىلاي دەدى: ا ق ش جاق ينديانداردى قاستاندىقپەن قىرعىنداعان ايانىشتى ارەكەتىن تالعامپازدىقپەن ۇمىتتى، يندياندىقتاردىڭ قاندى تاريحى مەن قازىرگى ايانىشتى حالىن كورە تۇرا كورمەسكە سالىندى، ءبىراق جۇڭگونىڭ تابىسقا جەتكەن از ۇلت ساياساتى جونىندە، وتە ـ موتە، شينجياڭعا قاتىستى ساياساتتارىندا ەشقانداي شەكتەۋسىز جالا جاۋىپ، قارالاپ، شينجياڭعا ساياتىن ماسەلەلەردەن پايدالانىپ، جۇڭگونىڭ ۇلتتار قاتىناسىنا ىرتكى سالۋعا، شينجياڭنىڭ گۇلدەنىپ ـ كوركەيۋى مەن ورنىقتىلىعىن بۇلدىرۋگە، جۇڭگونىڭ دامىپ ـ زورايۋىنا كەدەرگىلىك جاساۋعا ۇرىندى، بۇل تەك ا ق ش ـ نىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ ماسەلەسىندەگى قوس ولشەمىن ونان ارى اشىققا شىعاردى، تەك دۇنيە ءجۇزى حالقىنا ا ق ش ـ نىڭ جالعان بەت ـ بەينەسى مەن سۇرقيا نيەتىن اناعۇرلىم ايقىن كورسەتتى. سايىپ كەلگەندە، شينجياڭنىڭ جاعدايى قانداي ەكەندىگى جونىندە تەك شينجياڭداعى 25 ميلليون ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ عانا سويلەۋ ۇقىعى بار، ءبىر ميلليارد 400 ميلليون جۇڭگو حالقىنىڭ عانا سويلەۋ ۇقىعى بار. «ا ق ش پارلامەنت مۇشەلەرى بۇكىل ا ق ش حالقىنىڭ مۇددەسىنە ۋاكىلدىك ەتە المايدى، جۇڭگو حالقى مەن جۇڭگو شينجياڭ حالقىنا قالاي ۋاكىلدىك ەتە الادى؟ ولار قايتىپ بىزگە باعا ايتىپ، سىن بەرەدى؟»
ول بىلاي دەدى: تاياۋ جىلداردان بەرى ا ق ش كىسىلىك ۇقىق جانە لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋدى جەلەۋ ەتىپ، اۋعانستان، يراق، سيريا قاتارلى جەرلەردە سوعىس ٶرتىن تۇتاتىپ، سوعىس قوزعادى، نەشە ميلليونداعان بەيكۇنا بۇقارانى جارالاپ، قىرۋار بوسقىندار پاناسىز قالدى. ا ق ش - نىڭ باسقا ەل حالقىنىڭ ءومىرى مەن دامۋ ۇقىعىن بۇكىلدەي كوزگە ىلمەيتىن وسىنداي ارەكەتى عانا بۇكىل دۇنيە جۇزىندەگى ۇجداندى ادامداردىڭ ار-ۇجدانى مەن ىزا – كەگىن قوزعايدى! لاڭكەستىك، ۇشقارىلىق − ادامزات قوعامىنىڭ ورتاق جاۋى، لاڭكەستىككە قارسى تۇرىپ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ − حالىقارالىق قوعامنىڭ ورتاق جاۋاپكەرشىلىگى. «11 - قىركۇيەك» وقيعاسىنىڭ تۋىلعانىنا كوپ وتكەن جوق، ا ق ش جاق جاراقاتى جازىلعان سوڭ، اۋىرعانىن ۇمىتىپ كەتپەۋى كەرەك. «ەگەر ا ق ش لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ ماسەلەسىندە ۇزدىكسىز قوس ولشەم قولدانىپ، ءتىپتى وسى ارقىلى باسقا ەلدەردىڭ يەلىك ۇقىعى مەن حاۋىپسىزدىگىنە سۇعاناقتىق جاساۋعا ۇرىنسا، ەڭ سوڭىندا ءوز تۇبىنە ءوزى جەتەدى، ا ق ش ـ نىڭ ءوز مۇددەسىن زياندايدى.»
كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : مانەپ ەربول ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
