- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
داستۇرىمىزگە قۇرمەت داستارقانعا قۇرمەتتەن باستاۋ السا ەكەن
ماقپال ءماۋلىحان قىزى
2014.07.18 13:12
«قوي ۇستىنەن بوز تورعاي جۇمىرتقالاعان» قامسىز زامان. مەيلى مەن نەمەسە سەن بول قىسى-جازى دەمەي ءار كۇن سايىن بولماسادا ءار اپتادا ءۇش-تورت تويدىڭ داستارقانىندا جۇزدەسەتىنىمىز وزگەرمەس قاعىيداعا اينالىپ بارا جاتقانداي. «جاقسىلىقتا كەزىگەيىك» دەپ تىلەيتىن حالىقىمىز ءۇشىن بۇلدا بولسا ءبىر عانيمەت. «توي دەسە قۋ باس دومالايدى» توي حابارى تيىسىمەن الاسۇرىپ اپتىقپاساقتا ىشتەي ەسەبىمىزدى جاساپ، ءساتتى ۋاقىتىندا توي ۇستەلىن تولتىرىپ بولامىز. ويدان-قىردان جينالعان بەيتانىس، ءتۇس تانىس، تانىس بولىپ، ۇستەلدى تولتىرىپ وتىرعان كوپشىلىكتىڭ ءارقايسى ءار قالاي حال، ءار ءتۇرلى بەينەدە بولسىن ولارداعى ءسوزسىز بولاتىن ورتاقتىق ءبىر ۇستەلدى قاۋمالاي وتىرعانداردىڭ، ءيا، ءبىرىڭعاي ايەلدەر، ءيا، ءبىرىڭعاي ەرلەر بولاتىنى تابيعي. مەنىڭ قولىما قالام العىزعانى وزىمە قانىق ايەلدەر ورتاسى تۋرالى وي.
«كوممونيزم قازاقتىڭ داستارقانىندا» دەپ ۇلتىمىز ءداستۇرنىڭ تارتىمى دا، تاتىمى دا وزگەشە ۇلتتىق تاعامدارىمەن تولعان، كەڭ بايتاق دالاسىنداي داستۇرگە باي داستارقانى اۋەلگى قالپىن قۇرعاتپاي جاڭالانىپ، تولىسىپ، تۇرلەنىپ كەلە جاتقان مايەكتى مادەنيەتىمىزدىڭ ءبىر بولىگى. قازىردە توي سايىن تۇرلەنىپ ءدامى تاڭدايدا قالار تاعامدارىمىز بەن اقسارباس قويدىڭ باسىنان باستاپ، جامباس، جال-جايا، قازى-قارتامەن تولىسقان تورە تاباق ەتتە ءوزنىڭ اۋەلگى ءسان-سالتاناتىمەن ۇستەلىمىزدەن ورىن الادى. مەنىڭ ايتقىم كەلگەنى ءدال وسىدان كەيىنگى كەلىسپەستىكتەر.
ۇلتىمىزدىڭ سالت-داستۇرىندە، الدىڭا كەلگەن استى توسقىزباۋ بىردەن عۇمىردىڭ ارقاۋى بولعان اسقا قۇرمەت بولسا، ارىراق ايتساق سول اس يەسنىڭ ادال ەڭبەگىنە، سىزگە جاساعان ىزەت-قۇرمەتىنە، ءبىر ادامنىڭ عۇمىر بوي كۇتەتىن وسىنداي قۋانشىنا قۇرمەت. بەرسىن ايتساڭ ءدىيدار عايىپ-دەپ، سول تويدىڭ سەبەبىمەن ءبىر ۇستەلدە دامدەس بولىپ، بىرگە وتىرعان ۇلكەن-كىشىگە قۇرمەت. وسىنداي ورتادا اس باتاسىنا كەيىن-اق اتىپ تۇرىپ الدىڭا كەلگەن ەتتى تۋراۋ قازاقتىڭ پەرزەنتى بولعان ءار قايسى ۇل-قىزدىڭ باس تارتپايتىن بورشى، ءداىستۇر بويىنشا كەلگەندە بۇل بورىشتى، سول داستارقان باسىندا ورتىرعانداردىڭ ىشىندەگى جاسى كىشىنىڭ اتقارۋى سوزسىزدىك. داستارقان باسىنىڭ جوسىنىمەن ايتقىزباي الدىنا كەلگەن تاماقتى تۇراۋ سول جاستىڭ باسقاعا بولعان ادەپ-يباسىن، كورگەن ءتالىم-تاربيەسىن، تۇرمىسقا دەگەن ەبىن، ارىسىن ايتساق تۇرمىستىق جوسىنداردى قاعىس قالدىرماي ۇستانعان، داستۇرگە دەگەن قۇرمەتىن تانىتىپ، ءوز بورشىن بۇلتارماي ادالاعاندىعىن بەينەلەيدى. قازىر ورتامىزدا وسى قاراپايىم جوسىندى تانيتىنداردىڭ ازايىپ كەتكەننە قايران قالماي تۇرا المايسىڭ. قايسى توي، قانداي داستارقاندا بولسىن الدىعا كەلگەن دايار استى تۋرايتىن ءبىر ادامنىڭ شىقپاي بۋى بۇرقىراعان تورە تاباق ەتتى توسقىزىپ قويىپ، ساقپىنى الا سالىپ، شيكىلى-پىسىلى قۋىرماشتارعا قول سالعاندارعا قاراپ، مىنالار استىڭ ءدامىن بىلمەيمە، جوق، كادەنى بىلمەيمە دەگەن وي كەلەدى دە، قايسى تۋرايدى-دەپ ءوزىڭنىڭ ۇلكەندىگىڭدى بۇلداپ جاسى كىشىلەرگە جاپاقتاي قارايسىڭ، «كەيدە تانيتىندارىڭا تۋراپ جىبەرىڭدەر» -دەپ ەمەۋىرىن تانىتاسىڭ، ءبارى دە تەبىرەمەي «مەن ەت تۋراعاندى بىلمەيمىن، سەن تۋراشى»- دەيدى تاعى بىرەۋىنە سىلتەپ، سەن ءسۇيت دەگەنگە سۇيتە سالاتىندار ازايعالى قاشان، «مەندە بىلمەيمىن» اناۋ تۋراسىنشى دەيدى يەك كوتەرىپ، «جەمەسەڭدەر قوي» دەپ، ءبىر بىرمەن ەگەسىپ، الدىنداعى تاماقتى ءوز تۇسىنان قالاعانىن جۇلىپ جەگەنگە دەيىن بارعان ەنجارلىقتاردى دا كوردىك، اقىرى جوسىنعا باعىنام دەپ داستارقاننىڭ بەرەكەسىن قاشىرىپ العانىڭا كىنالى بولىپ، كەكەتە قاراعان قاباقتارعا قاراپ قايمىعاسىڭ. سوندا ءبىزدىڭ «اس قادىرىن بىلمەسەڭ اشارشىلىق كورەسىڭ» دەپ تۇتاس دۇنيەگە قۇرمەتىن، الدىنا كەلگەن اسقا قۇرمەتتەن باستايتىن سالتىمىز، سالت-داستۇرگە دەگەن قۇرمەتىمىز قايدا قالدى.
ءبىزدىڭ باسقاعا دەگەن سي-سياپاتىمىزدىڭ تورەسى بولىپ الدىعا كەلەتىن ۇلتتىق تاعامىمىز «ەتكە» دەگەن قۇرمەتىمىز سول الدىڭا جايىلعان داستارقانعا دەگەن قۇرمەتىمىز، سول داستارقاندى جايعان داستارقان يەسىنە دەگەن قۇرمەتىمىز، كىمدى بولسىن جاتىرقاماي الدىنا اس قوياتىن ۇلتتىق مىنەزىمىزگە-دەگەن قۇرمەتىمىز. ولاي بولسا الدىڭا كەلگەن ەتتى قالاي جەۋ:تەك تاماقتانۋ، سول تويدان ءدام تاتۋ ماسەلەسى عانا ەمەس. اتا-بابامىزدىڭ تۇتاس تۇلعامىزعا سىڭىرىپ، ەلدىككە ءتان ەرەكشەلكتەرىمىزدى ايگىلەگەن سالت-داستۇرىمىزگە دەگەن قۇرمەتىمىز.
ءبىر وتباسىنىڭ ۇيتقىسى، ءبىر ءۇيدىڭ تىزگىنىن ۇستاپ، ءبىرءۇيدىڭ تىرەگى بولعان ايەلدەر پىشاق ۇستاپ الدىنا كەلگەن استى تۋراۋدى بىلمەسە، وندا ونى كىم بىلەدى؟! ايەلدىڭ ەڭ اۋەل ادالدىقپەن ادالايتىن وسى اس-تاعام بورىشى، ايەل قولىمەن اياعىنا شىقپاسا ايەلدىڭ ايەلدىگى قايدا قالار؟! بۇلاي دەگەندەردىڭ ءبارى دە كەشە عانا بوساعا اتتاپ، تۇرمىسقا ءالى جاتىلمادى-اۋ دەيتىن جاستار بولسا مەيلى ەدى، وتاۋ كوتەرگەلى نەشە جىلداردىڭ باسىن قايىرىپ، وردانىڭ وشاعىن تۇتاتىپ وتىرعانداردىڭ ءوزى تەبىرەمەي «پىشاق ۇستاي المايمىن دەپ»كەسىرلەنسە بۇل قالىپتى قۇبىلىس پا؟! بۇلاردى اينالاسىنداعىلاردى الىمسىنبادى دەيمىز بە، ەت تۋراعاندى اۋىرسىندى دەيمىز بە، قالاي ايتساقتا داستۇرىمىزگە، تۇرمسىمىزعا، تابيعاتىمىزعا جات وسىنداي ىندەتتەر اۋىز تولتىرىپ ايتۋعا كەلمەيدى دەگەنمەن ايتپاۋدان ايبىمىزعا اينالىپ كەتكەنى قانشاما؟! سوندىقتان بارلىق اپەكە سىڭللەرىمە ءوزىمىزدى كورە قالعان ۇرپاقتارىمىزعا ونەگەمىز ءورىستى بولۋ ءۇشىن، تۇرمىسقا دەگەن، داستۇرىمىزگە دەگەن قۇرمەتىمىز جايىلعان داستارقانعا قۇرمەتتەن، الدىمىزعا كەلگەن اسقا دەگەن قۇرمەتتەن باستاۋ السا ەكەن دەگىم كەلەدى.
اۆتوردىڭ قىزمەت ورنى: شىڭگىل اۋدانى پارتكوم ۇگىت ءبولىمى
كەلۋ قاينارى: جۇڭگو قازاق راديو تورابى - التاي اقپارات تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
