- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
جولداستىق قارىز ءداستۇرى
تالداۋبەك ءاشىمقانوۆ
2015.07.31 13:20
ەسكىدەن جەتكەن التىن قيىقتاي اسىل داستۇرلەرىمىزدىڭ ءبىرى- جولداستىق قارىزدى وتەۋ ءداستۇرى. قارىز دەمەكشى، قارىز ءسوزىنىڭ دە ءمانى الۋان. «ول ماعان قارىزدار نەمەسە وعان قارىزدارمىن» دەگەن ءسوزدى كوپ ەستيمىز. قازاق حالقى «جولداس» دەپ الىس ساپار بارىسىندا ءارى ءومىردىڭ شاتقالاڭ قيىن وتكەلدەرىندە جان اياسپاي ءبىر- بىرىنە سەرىك بولعان ادامداردى ايتادى. دالا داستۇرىندە دە، قازاقتىڭ اتا زاڭدارىندا دا جولداستىق، دوستىق پارىز-قارىزىن وتەۋدى زور ادامگەرشىلىكتىڭ، تەكتىلىكتىڭ، بابا ءداستۇرىن سيلاعاندىقتىڭ ايقىن بەلگىسى رەتىندە قارايدى. «جولداسى باردىڭ جولى كەڭ»، «جىگىتتى جولداسىنا قاراپ تانى»، «جاۋعا جانىڭدى بەرسەڭ دە، جولداسىڭدى بەرمە»، «جولداسى جاقسى كىسىنىڭ ولجاسى جاقسى»، «جولداستىڭ جولى ۇلكەن»، «جولداسىڭ بولسا جەتەسىز، سۋ تۇبىنە كەتەسىز»، «جولداسىن تاپپاعان ەر ازادى، باسشىسىن تاپپاعان ەل ازادى»، ت. ب. قاناتتى سوزدەرى مىنە وسى ءبىر اسىل ءداستۇرىمىزدىڭ ورنىن بيىكتەتىپ، ويىمىزدى شيراتا تۇسكەندەي بولادى.
كۇنى بۇگىنگە دەيىن اتالارىمىزدىڭ اۋىزىنان «بۇل قۇداي الدىنداعى جانە سول كىسىنىڭ ارۋاعى الدىنداعى جولداستىق قارىزىم ەدى» دەپ وتكەن كۇندەرىنەن سىر شەرتىپ، اۋەزە قىلىپ وتىرعانىن ەستيمىز. سونداي- اق جولى ءبىر، ساپارلاس بولعان كىسىلەردىڭ «جولداس بولدىق قوي، ۇيگە ءجۇر» دەپ دامگە شاقىرعانىنا دا تالاي كۋا بولدىق. بۇل دا جولداستىق قارىز ءداستۇرىن ۇمىتپاعاندىقتىڭ ايعاعى. وتكەن زاماندا جاۋگەرشىلىك كەزىندە نەمەسە جالعان جالامەن جەر اۋدارىلعان ادامدار ءبىرى-بىرىنە جولداستىق قارىزدارىن ماڭگى ۇمىتپاي، ءبىرى ءۇشىن ءبىرى نار تاۋەكەلگە بەل بايلاپ قورعاعان ەرلىك ىستەرى كوپ بولعان. بۇل تۋرالى تالاي- تالاي حيكايات، روماندار دا ءسوز بولدى. مىسالى، عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ «قازاق سولداتى» اتتى رومانىندا باس كەيىپكەر قايىرعاليدىڭ (قايروش) اۋىزىنان: «ءبىز سولداتتىق ومىردە، سوعىس مايدانىندا ءبىرىمىزدىڭ جانىمىزدى ءبىرىمىز كۇنىنە كەمىندە ون رەت الىپ قالامىز دەسەك ارتىق ايتقان بولمايمىز» دەيدى. مىنە، بۇل سوعىس مايدانىندا جولداستىق قارىزدى وتەۋدىڭ كورنەكتى ۇلگىسى ەدى.
جولداستىق قارىز جايىندا تەرەڭ تاربيە بەرەتىن مىناداي ءبىر اڭىز بار: «باياعىدا ءبىر بايدىڭ جالعىز بالاسى جىلقى قوسىنان كەلە جاتىپ، ءبىر اقساقالمەن ۇشىراسىپتى. ەكەۋى ساپارلاس بولىپ جول- جونەكەي ءبىراز بەينەت كورىپتى. كولەڭكەسىن سايالاعان جالعىز بايتەرەككە جاي ءتۇسىپ، جالىن وتىنا شارپىلعان جىگىت ارەڭ امان قالادى. قيا جولدا اتى ءسۇرىنىپ ەردەن ۇشىپ كەتكەن جىگىت تاسجارعاننىڭ ساباعىنا جارماسىپ ءبىرازدان سوڭ جوعارى شىعادى. جولاۋشى قاريا ۇندەمەيدى. ءۇشىنشى رەت تاسىعان وزەنگە تاپ بولىپ اتى سۋعا كەتەدى. جاياۋ قالعان جىگىت جولايىرىققا جەتكەندە «ۇلكەن كىسىدەن ءجون سۇراماعانىم ۇيات بولار دەپ، اقساقال، نىسپىڭىز كىم؟» دەيدى. جول بويى ۇندەمەي كەلە جاتقان سەرىگى «ازىرەيىلمىن» دەپتى. بايقۇس جىگىت ساسقانىنان «مەن قاشان ولەمىن» دەپ سۇراپتى. سوندا ازىرەيىل: «سەن ۇيلەنگەن كۇن قالىڭدىعىڭ جاتقان اق شىمىلدىققا ساۋساعىڭنىڭ ۇشى تيگەن ساتتە» دەپ جاۋاپ بەرىپتى.
ابدەن شوشىعان بايدىڭ بالاسى وتىزدان اسقانعا دەيىن ۇيلەنبەي ءجۇرىپتى. اكە- شەشەسى مەن ەل-جۇرتىنىڭ زورلاۋىمەن جىگىت تۇرمىس قۇرىپتى. سول كۇنى شاڭىراققا قاراسا، ازىرەيىلدى كورىپتى. قاتتى شوشىعان جىگىت:
-ءدات!- دەپتى.
-ايت،- دەپتى ازىرەيىل.
-جاڭادان ۇيلەندىم. ءبىراز عۇمىر بەرىڭىز. سونان كەيىن تىلەگىڭىزدى ورىندايىن،- دەپتى جىگىت.
-جولداستىق قارىزىمدى بەر، سوندا قىرىق جىلدان كەيىن كەلەمىن،- دەپتى ازىرەيىل.
بۇل ارينە اڭىز. الايدا، اڭىز بولسا دا بىزگە جولداستىق قارىزدى استە ۇمىتپاۋعا، بابادان قالعان اسىل ءداستۇردى قادىرلەۋگە ۇندەيدى.
قىسقاسى، بابادان بىزگە مۇرا بولىپ جالعاسىپ كەلە جاتقان اسىل ءداستۇرىمىزدى ۇزبەۋ، ونىڭ قاسيەت ءمانىن ءتۇسىنۋ، باعالاۋ ۇرپاقتاردىڭ بۇلجىماس بورىشى ءارى بۇل سالتتىڭ كەلەر ۇرپاققا بەرەر ونەگە، ءتالىم- تاربيەسى دە از ەمەس ەكەندىگىن ايقىن ۇعىنامىز.
كەلۋ قاينارى: «ىلە كەشى» - ىلە اقپارات تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
