- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
اۆتوردىڭ وسى ماقالاسىن جاريالاۋ ارقىلى بارشا ۇستازدار قاۋىمىنىڭ مەرەكەسىن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىز
جادىمداعى ۇستازدار بەينەسى
سەنبەك اۋەسقان ۇلى (ىلە كەشى گازەتى مەكەمەسى قازاق رەداكسياسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى)
2013.09.09 17:05
 |
اۆتور تەكەستەگى قاپشاعايدا
|
1999 – جىلى ساۋىردە ىلە گازەتى مەكەمەسىنىڭ گازەتتىڭ قازاقشا باسىلىمىن كۇندەلىك شىعارۋ قاجەتى بويىنشا قوعامنان قىزمەتكەر قابىلداۋ ەمتيحانىنان جاقسى ناتيجەمەن ءوتىپ، وسى مەكەمەنىڭ ءبىر قىزمەتكەرى بولىپ قابىلداندىم. تۇرسىن قاسىمبەك ۇلى، ساۋلەت توقتىبايەۆ، امانتاي ءابدىقان ۇلى، باقىتبەك نەسىپبەك ۇلى قاتارلى اعالاردىڭ تىكەلەي باۋلۋىندا اقپارات كاسىبىن ىستەي ءجۇرىپ قۇلشىنا ۇيرەنىپ، باسقا دا كاسىپتەستەردىڭ قولداپ – قۋاتتاۋىندا حابار – ماقالا جازۋ، رەداكسيالاۋ، اۋدارۋ جۇمىستارىن قينالماي تىڭعىلىقتى ورىندايتىن بولدىم. 2011 – جىلى ىلە گازەتى مەكەمەسىنىڭ قاراستىلىعىنداعى ىلە كەشى گازەتى مەكەمەسىنىڭ قازاق رەداكسياسىنا الماسىپ كەلدىم.
ۋاقىتتىڭ ءوتۋى نەتكەن تەز دەسەڭىزشى، بيىل كۇزدە قىزمەتكە قاتىناسقانىما 14 جىلدان اسىپ، باستاۋىش مەكتەپكە وقۋعا تۇسكەنىمە 30 جىل تولدى. قىركۇيەكتىڭ 10 - كۇنى مەملەكەتىمىزدىڭ 29– رەتكى وقىتۋشىلار مەرەكەسى. وسى ورايدا مەكتەپ ءومىرىن، باستاۋىش، ورتا، جوعارى مەكتەپتەردەگى ارداقتى ۇستازدارىمدى ەسكە الا وتىرىپ وسى ەستەمەنى جازدىم.
مەنىڭ تۋعان جەرىم ـ موڭعۇلكۇرە اۋدانى اقدالا اۋىلىنىڭ ورتا قىزىلمويناق قىستاعى. بۇل ـ تۇرعىندارىنىڭ دەنى قازاق ۇلتىنان، از بولەگى ۇيعۇر ۇلتىنان قۇرام تاپقان، وڭتۇستىگىن تەكەس وزەنى، سولتۇستىگىن اتتىڭ تاۋى وراپ جاتاتىن، موڭعۇلكۇرە اۋدانىنىڭ ەڭ شىعىسىنداعى تۇيىق قىستاق، جازعى كىليماتى نەگىزىنەن تەكەس اۋدانىمەن قارايلاس، قىسى وتە سۋىق، جاۋىن – شاشىنى مول، اسىرەسە، قار قالىڭ جاۋاتىن ءوڭىر، ەگىستىك جەرى، سۋى مول، توپىراعى قۇنارلى، ورمان – توعايى سىڭسىعان، دەسە دە قاتىناسى قولايسىز، حابارلاسۋ شارت – جاعدايى ناشار جەر. جولى قازىرگە دەيىن اسفالتتاندىرىلمادى، سۋ قۇبىرى تارتىلمادى، تەلەفون لەنياسى بيىل عانا جەتكىزىلدى، اۋىل ورتالىعىمەن ارالىعى 15 كيلومەتر، اۋدان ورتالىعىمەن ارالىعى 58 كيلومەتر.
5 جاس كەزىمدە، ءبىزدىڭ ءۇي مال باعاتىن، اعام سارسەنبەك مەكتەپكە باراردا مەن «وقيمىن» دەپ سوڭىنان ىلەسىپ السام، ساۋكەلە دەپ اتالاتىن تاس قورىقتان اتتاپ، مەنى تاستاپ كەتىپ قالاتىن. 6 جاس كەزىمدە، ءبىر جولى «وقيمىن» دەپ قالماي ىلەستىم. سوڭىنان ەرىپ اتتىڭ تاۋىنىڭ ۇستىنەن قىستاققا دەيىن باردىم. ءشوبى بويىمنان دا اسىپ كەتەتىن جالعىز اياق كەر جولدا الدىمىزدان ءبىر جىلان شىقتى، سەسكەنە ءجۇرىپ ودان دا وتتىك، قىستاقتاعى ۇلكەن ۇيىمىزگە ـ اكەمنىڭ اعاسى ءجۇنىسقان اكەمىزدىڭ ۇيىنە بارعاندا، شوقايىمدى شەشسەم، اۋىرسىنعان ءبىر اياعىمدى بۇرشاقتاي تاس ۇيكەلە – ۇيكەلە قاناتىپ كەتكەن ەكەن. كەلەسى جىلى تىلەۋىمدى بەرىپ، ءۇيىمىز ەگىنشىلىككە الماسىپ، قىستاقتا وتىرىقتاندى. وسى جىلى، ياعني 1983 – جىلى قىزىلمويناق مەكتەبىنە وقۋعا ءتۇسىپ اڭساعان تىلەگىمە جەتتىم. ءبىرىنشى جىلدىقتان ەكى كلاس بالا قابىلدانىپپىز. ءبىزدىڭ كلاس جەتەكشىمىز اسقار قوجاقىن ۇلى بولدى، ول ءارى الىپپە ساباعىن وقىتتى. ءبىرىنشى رەتكى تاپسىرمادا قارىنداشتى اكەمنىڭ باكىسىمەن ايبەتتەپ ۇشتاپ «ا» ءارىبىنىڭ ەكى تۇلعاسىن ءبىر بەتكە ادەمىلەپ جازىپ باردىم، 100 ءنومىر قويدى. سودان باستاپ وقۋعا اسا بەلسەندى بولدىم. اسقار مۇعالىم ساباقحانامەن عانا شەكتەلىپ قالماي، ءبىزدى اۋلاداعى باقتىڭ ساياسىنا، كوگالعا قورالاتا وتىرعىزىپ، ەرتەگى – اڭگىمە ايتىپ بەرەتىن، بالالار ويىنىن ويناتاتىن. ءبىز ويىنمەن ۇشتاسقان ساباقتى ءتىپتى دە تەز قابىلداپ الاتىنبىز. 2 – جىلدىقتىڭ جارىمىنا كەلگەندە، اسقار مۇعالىم الماسىپ كەتتى دە، ورنىنا ول كىسىنىڭ قارىنداسى راقات قوجاقىن قىزى كلاس جەتەكشىمىز بولدى. 3 – جىلدىقتىڭ جارىمىنا كەلگەندە، ول دا الماسىپ، جاڭادان كەلگەن دۇيسەن مۇعالىم كلاس جەتەكشىمىز بولدى ءارى انا ءتىلى ساباعىن وقىتتى. ول ءبىرىنشى ساباعىندا: «ساباقتاستار، مەن جاڭا جازۋمەن وقىعانمىن، كونە جازۋدى ەندى – ەندى ۇيرەنىپ ءجۇرمىن، دوسكاداعى جازۋىمدى باقىلاپ وتىرىڭدار، قاتە جازسام كورسەتىپ بەرىڭدەر» دەدى. امالياتتا جازۋدى وتە ادەمى جازادى ەكەن، قاتە جازعانىن بايقاعان دا جوقپىز. وسى ءبىر اۋىز ءسوزدىڭ ءوزى ونىڭ كىشپەيىلدىگىن، بىزگە سەنىم ارتاتىنىن اڭعارتۋمەن بىرگە، ەملەگە نازار اۋدارۋدى ۇيرەتتى. سونداي – اق ول جات جازۋ ساباعىن اقساتپاي وتە مۇقيات وتەتىن. قاتەلىگىمىزدى اسىقپاي تۇزەتىپ بەرەتىن. وسى مۇعالىمنىڭ قولىندا باستاۋىشتى بىتىردىك. سول كەزدەگى مۇعالىمدەرىمىزدىڭ ورتاق ءبىر ەرەكشەلىگى، وتە مەيىرىمدى، ىجداعاتتى، جاۋاپكەر ەدى، قىسقى، جازعى دەمالىستاردا دەمالىس تاپسىرماسىن بەرەتىن دە، دەمالىس اياقتاۋدان بۇرىن وقۋشىلاردىڭ ۇيلەرىن ەرىنبەي ارالاپ ءبىر – بىردەن تەكسەرىپ شىعاتىن. باستاۋىش مەكتەپتە كلاس جەتەكشىمىز بولعان جوعارىداعى ۇستازداردان تىس ونەربەك، اتەي، شەگەن قالماقباي ۇلى قاتارلى ۇستازداردان ءبىلىم ۇيرەنىپ، ءتالىم الدىق. سول كەزدە ءبىزدىڭ كلاستان ەسبول ءاليجان ۇلى، تۇرسىنگۇل ساعاتجان قىزى، ۇلتۋعان قوشان قىزى، تۇرسىناي ادەش قىزى قاتارلى ۇزدىك وقۋشىلار شىقتى. دۇيسەن مۇعالىم ۇزدىك وقۋشىلاردى تاپسىرما تەكسەرۋگە كومەكشىلىككە قوسىپ الاتىن. بۇل بارلىق وقۋشى جونىنەن شابىتتاندىرۋ رولىن اتقاردى دەپ ويلايمىن.
ءبىز باستاۋىش مەكتەپتە وقىپ جۇرگەندە، مەكتەپ مەڭگەرۋشىمىز مۇقامەتجان مۇعالىم ەدى. ول كىسىنىڭ 1985 – 1986 – وقۋ جىلىنداعى دەمالىسقا تاراۋ سالتىنداعى ءبىر ءسوزى ءالى كۇنگە دەيىن ەسىمنەن كەتپەيدى. سوندا ساقا ۇستازىمىز شارشى توپ الدىندا: «ساباقتاستار، ءبىز بۇگىن ۇزدىك وقۋشىلاردى ماداقتاپ – سيلاپ وتىرمىز. مەن بارلىقتارىڭنىڭ تىنباي ۇيرەنىپ، بولاشاقتا قوعامعا جارامدى ازامات بولىپ جەتىلۋلەرىڭە تىلەۋلەسپىن. جوعارىلاپ وقۋدىڭ پايداسى وتە كوپ، ءبىر عانا مىسال ايتسام، 10 – جىلدىقتى بىتىرگەن ازامات كوشەدە جۇرگەندە دەنەسىن تىك ۇستاپ، ءتۇزۋ جۇرەدى. وقىعانداردى جۇرت جۇرىسىنەن - اق اڭعارا الادى» دەدى.
3 – جىلدىقتا وقىپ جۇرگەن كەزىمدە اۋدان بويىنشا ماتەماتيكادان زەيىن سىناۋ جارىسى وتكىزىلىپ، مەكتەبىمىزدىڭ 3 – جىلدىعىنان مەن، 5 – جىلدىعىنان ءبىر قىز قاتىناستىق. ول كەزدە ارناۋلى قاتىناس كولىگى جوق، اۋىلعا اتپەن، اۋدانعا جۇك ماشيناسىمەن باردىق. بۇل اۋدان ورتالىعىنا العاش بارۋىم ەدى، داڭعىراپ جاتقان قۇلجا - موڭعۇلكۇرە تاس جولى، تەلەفون سىمدارى، قابات ۇيلەر بالالىق تانىمىمدا تىڭ دامۋ بەينەسىن اڭعارتقانداي ەدى. كەيىن جارىستىڭ ناتيجەسىن بىلە المادىق. بالكىم، ىلىنبەي قالعان بولۋىم دا مۇمكىن. دەسە دە بۇل ءبىر رەتكى وي ءورىستى كەڭەيتۋ ورايى، شابىت قامشىسى بولدى.
5 – جىلدىقتى بىتىرگەن سوڭ اۋىلداعى ورتالاۋ مەكتەپكە وقۋعا تۇستىك. ءوندىرىستىڭ قاربالاس كەزى بولعان سوڭ شەشەم اتقا مىنگەستىرىپ مەكتەپكە جاقىن ماڭداعى ءبىر تۋىسىمىزدىڭ ۇيىنە جەتكىزىپ سالدى. مەكتەپ وقۋ باستاردا 6 – جىلدىققا تۇسەتىن بالالاردى ەكى كلاسقا بولەتىن بولدى، قىزىلمويناقتان كەلگەن بالالار اراعا بوتەن بالا سالىپ ءتىزىلىپ ءبىر كلاسقا بولىندىك. ءبىر ايدايداي وقىعان سوڭ جاتقان ءۇيىم جايسىز بولىپ، ءبىر كۇنى كەشكى تاراۋدا سارى سومكەنى اسىنىپ وقىماي – اق قويايىن دەگەن نيەتپەن قىستاققا تارتىپ كەتتىم. اۋىلدان ۇزاپ شىعا بەرگەنىمدە، ەگىنى ورىلعان اتىزدا اتپەن مال جايىپ جۇرگەن اق قالپاقتى ءبىر كىسى تاياپ كەلىپ ءجون سۇرادى. سالام بەرىپ، ءمان – جايىمدى ايتتىم. ول كىسى ءبىر كۇلىپ الدى دا: «وي، بوتەندىگىڭ جوق، ءبىزدىڭ ۇيگە ءجۇر، بىزدىكىندە جاتىپ الاڭسىز وقي بەر» دەپ ۇيلەرىنە ەرتىپ باردى. كاريامىز شىنجىرباي مابدەلعازى ۇلى ەكەن. وسىلايشا وقۋىمدى الاڭسىز قايتا جالعادىم. اكەم ارا – تۇرا كەلىپ جاعدايىمدى ۇعىسىپ ءجۇردى. تاعى ءبىر – ەكى اي وتكەندە ءبىزدىڭ ءۇي ۇزىنبۇلاق اۋىلىنا كوشەتىن بولىپ، اكەم مەنى كۇنى بۇرىن ۇزىنبۇلاق اۋىلىنداعى تۋىسىمىز ومارقان بالقيا ۇلىنىڭ ۇيلەرىنە اتپەن جەتكىزىپ سالدى. ومارقان اعايدىڭ ءۇيى مەكتەپتىڭ الدىنا ىرگەلەس ورنالاسىپتى. بۇل ۇيدە مەنەن باسقا ەسبول ءاليجان ۇلى جانە ءۋاليقان دەگەن ەكى بالا جاتىپ وقيدى ەكەن. ۇشەۋىمىز قاتار وقىدىق. بۇل كەزدە ۇزىنبۇلاق اۋىلى شىت جاڭا بەينەگە ەنىپتى، كوشەلەرى رەتتى، ۇيلەردىڭ بارلىعى پىسقان كەرپىشتەن سالىنىپ، توبەلەرىنە قاڭىلتاق كەرپىش قاپتالعان. تام ءۇي جوقتىڭ قاسى. ونىمەن سالىستىرا ايتساق، سول تۇستا قىزىلمويناق قسىتاعىندا پىسقان كەرپىشتەن سالىنعان بىردە – ءبىر ءۇي جوق ەدى، باي مالشى بەلدىبەك كۇشىكباي ۇلى عانا جاڭا سالدىرعان ۇيلەرىنىڭ ءتورت بۇرىشىن پىسقان كەرپىشپەن تۇرعىزعان بولاتىن. جاڭا ورتانىڭ جاڭا اسەرى كوپ بولدى. ءۇي – ۇيگە قۇبىر سۋى جەتكىزىلىپ بولعان، ەلەكتر سىمى قاۋىرت تارتىلدى، تەلەفون، تەلەۆيزور جاڭادان جالپىلاسا باستادى. مۇنداي جاڭارعان بەينەنى قىزىلمويناقتان كورۋگە بولمايتىن.
دەنى قازاق ۇلتىنان، از بولەگى موڭعۇل ۇلتىنان قۇرالعان ۇزىنبۇلاق اۋىلىنىڭ مەكتەبىندە بىرنەشە كلاس موڭعۇل بالالارى قاتار وقىدى، قازاقتاردىڭ 6 – جىلدىعىنان ەكى كلاس بار ەكەن، ەسبول وزدەرىنىڭ كلاس جەتەكشىسى ءدىلمۇرات اباي ۇلىنا مەنى ارناۋلى تانىستىرىپ، سول كلاسقا كىرگىزتتى. ءدىلمۇرات مۇعالىم كلاس جەتەكشىلىك مىندەتىن اتقارۋدان تىس ادەبيەت ساباعىن وقىتتى. اقىمەتبەك ۇلى بولاتقان مۇعالىم قازاق ءتىلى ساباعىن ءوتتى. بولاتقان مۇعالىم قازاق تىلىنەن العاشقى تاپسىرمانى بەرىپ، ەكىنشى رەت ساباققا كىرگەندە، بىرنەشە وقۋشىنى ورىندارىنان تۇرعىزىپ تاپسىرمانى ناشار ورىنداعانى ءۇشىن سىندادى. ودان سوڭ مەنىڭ اتىمدى اتادى. نە بوپ قالدى ەكەن، مەنى دە سىندايتىن بولدى – اۋ دەپ ورنىمنان تۇردىم. سودان مۇعالىمىمىز كوپشىلىككە قاراپ: جاڭا تاپسىرمانى ناشار ورىنداعان بىرنەشەۋىڭدى سىندادىم، ال سەنبەك ساباقتاس تاپسىرمانى وتە مۇقيات ورىنداعان، ول شارت – جاعدايى ناشار ورىننان كەلدى، سەندەر ودان ۇيرەنۋلەرىڭ كەرەك، ـ دەدى. مۇعالىمنىڭ ارناۋلى ماداقتاعانىنا قۋانىپ ارقام كەڭىپ قالدى.
7 – جىلدىقتاعى كەزىمىزدە فيزيكا مۇعالىمىمىز انارگۇل مۇقان قىزى ءبىر جولعى جاڭا ساباقتى ءوتىپ بولىپ، بىزدەن ساباق سوڭىنداعى سۇراۋلاردى سۇرادى. الدىڭعى قاتارداعى مەن دەرەۋ قولىمدى كوتەردىم، رۇقسات بەردى، جاۋابىن ايتتىم. مۇعالىم اسەرلەنگەنىنەن الدىعا ۇمتىلىپ كەلىپ ماڭدايىمنان يىسكەدى. مەن دە ەرەكشە اسەرلەندىم.
8 – جىلدىققا كەلگەندە، ادەبيەت ساباعىن ىرىسبەك مۇعالىم وقىتتى. ول كىسى ءبىر جولى كلاسقا ەرەكشە قۋانىشپەن كىرىپ، «ساباقتاستار، داپتەر – قالامدارىڭدى الىڭدار، مەن سەندەرگە كەرەمەت ولەڭ تاۋىپ كەلدىم، جازىپ الىڭدار» دەپ مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ «قايران جەڭگەم» دەگەن ولەڭىن اسا ىجداعاتپەن ءبىر جول، ءبىر جولدان وقىپ جازدىرتتى، بارلىق وقۋشىعا جاتتاتتى. وسى مۇعالىمنىڭ ىقپالىندا ادەبيەت ساباعىنا ءتىپتى دە قىزىعا تۇستىك. ۇزىنبۇلاق مەكتەبىندە جەكسەنباي لۇقسانبەك ۇلى، مۇرات ءابدىقاسىم ۇلى، ءمۇتالىپ نۇرساپا ۇلى، كەمەلجان قيزات ۇلى قاتارلى ۇزدىك مۇعالىمدەردىڭ دە ساباعىن تىڭداپ، ءتالىمىن الىپ وستىك. ۇستازدارىمىزدىڭ جاپالى ەڭبەكتەنۋىنىڭ ناتيجەسىندە وقۋشىلاردىڭ كوبى وزات وقىدى، كلاسىمىزدان ەسبول ءاليجان ۇلى، ەرمۇرات كادىرقۇل ۇلى، ۇلجالعاس تۇرسىنبەك قىزى، تۇرسىناي جاقاشباي قىزى، تۇرسىناي ەلەۋباي قىزى، تۇرسىنگۇل ءجۇمالى قىزى، ارشاگۇل باعاشار قىزى قاتارلى ۇزدىك وقۋشىلار شىقتى. 1991 – جىلى ورتالاۋدى بىتىرگەنىمىزدە ەرمۇرات پەن ۇلجالعاس كۇنەس اۋدانىنداعى ىلە 1 – پەداگوگيكا مەكتەبىنە وقۋعا ءتۇسىپ، مەكتەپتى ۇزدىك بىتىرگەن سوڭ ۇزىنبۇلاق مەكتەبىنە كەلىپ وقىتۋشىلىق سىندى داڭقتى كاسىپپەن شۇعىلداندى، ەرمۇرات بۇل كۇندە وسى مەكتەپتىڭ پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى بولىپ مىندەت اتقارۋدا.
ورتالاۋدى ءبىتىرىپ، 1991 – جىلدىڭ كۇزى بولعاندا اكەم مەنى مىنگەستىرىپ، كورپە – جاستىعىمدى وڭگەرىپ، ىلە اسىل تۇقىمدى جىلقى فەرماسىن باسىپ وتەتىن توتە جولمەن موڭعۇلكۇرە قالاشىعىنا اتپەن جەتكىزىپ، جيەن اپەكەم التىنقان ماقادىل قىزى مەن جەزدەم ابدول ءتاۋپا ۇلىنىڭ ۇيلەرىنە ورنالاستىردى. ءبىر تورسىق مايىمىز بار بولاتىن. ونى كورگەن اپەكەم: «وي، اعا، مۇنىڭىز نە؟! ءبىز ءبىر بالا ءۇشىن قازان اسپايمىز، بۇدان كەيىن ەشنارسە اكەلمەي – اق قويىڭىز، الاڭسىز بولىڭىز» دەدى. ەكەۋى دە اۋداندىق پوچتا – تەلەگراف مەكەمەسىندە ىستەيدى ەكەن. سونىمەن بۇل ۇيدە 3 جىل الاڭسىز جاتىپ وقىدىم.
كەزىندە حانزۋ، ۇيعۇر، موڭعۇل ورتا مەكتەپتەرىن وتاۋلاپ شىعارىپ قويعان اۋداندىق 1 – ورتا مەكتەپكە وقۋعا تۇسكەندە، جاڭادان سالىناتىن وقىتۋ عيماراتىنىڭ دايىندىق جۇمىسى ىستەلىپ جاتىپتى. ورتالاۋ مەكتەپ بولەگى ءوز ورنىندا وقۋ – وقىتۋ ىستەرىن جالعاستىرىپ، ورتا مەكتەپ بولەگىندەگى وقۋشىلار اۋداندىق ۇيعۇر ورتا مەكتەبىنە ۋاقىتشا ورنالاستىق. سول كەزدە جاڭا سالىناتىن قۇرىلىستىڭ كەرپىشىن تاسۋ جۇمىستارىنا ارا – تۇرا كومەكتەسىپ، سونىڭ ءوزىن ماقتانىش سانادىق. 2 جىلدان كەيىن سول تۇستاعى شينجياڭ كولەمىندەگى ورتا مەكتەپتەر بويىنشا الدىڭعى قاتارداعى قازاق ورتا مەكتەبىنىڭ قۇرىلىسى پايدالانۋعا بەرىلىپ، سوڭعى ءبىر جىلدى جاڭا عيماراتتا اسا كوڭىلدى وقىدىق.
ورتا مەكتەپتە 9 – جىلدىقتان 4 كلاس قاتار وقىدىق. ءبىز 9 – جىلدىق 4 – كلاسقا بولىندىك، اۋدان ورتالىعىنان بىتىرگەن وقۋشىلار نەگىزىنەن 9 – جىلدىق 1 -، 2 – كلاستاردا ەكەن. اۋىلداردان كەلگەن بالالار 3 -، 4 – كلاستاردا ەكەنبىز. ا دەگەندە كلاس جەتەكشىمىز ەرجان جەتىباي ۇلى بولدى، كوپ وتپەي ول مۇعالىم الماسىپ كەتتى دە، توقتارباي مۇعالىم بىزگە جەتەكشىلىك ەتتى. تولەۋ مۇعالىم الگەبرا ساباعىن ءوتتى. تولەۋ مۇعالىم الگەبراداعى ناتيجەمە قىزىعىپ، سول كەزدە: «كەلەسى جىلى سەنى ءوز كلاسىما الماستىرىپ الامىن» دەپ ءجۇردى. راسىندا، كەلەسى جىلى تىزىمدىگىم 10 – جىلدىق 1 – كلاسقا الماستىرىلىپتى. كۇزگى جيىن – تەرىن كەزى بولعاندىقتان 10 كۇندەي كەشىگىپ كەلدىم. سوندا تولەۋ مۇعالىم: «وقيسىڭ با، جوق پا؟!» دەپ ءبىر سىنداپ الدى. مىنە، سودان باستاپ باستاۋىش، ورتالاۋدى اۋدان ورتالىعىنان بىتىرگەن ىلعي ۇزدىك وقۋشىلارمەن ءبىر كلاستا وقىدىم. ول كلاستا ەرشات ءناسىپقازى ۇلى، ايبىن بولات ۇلى قاتارلى ەرەكشە ۇزدىك وقۋشىلار بار ەكەن. ءبىر جولى مەكتەپتىڭ وداق گازەتىن شىعارۋ جۇمىسىمەن ابىگەر بولىپ مەكتەپتەن جاي قايتقانىمىزدا نوسەر جاۋىپ كەتتى. ۇيلەرى جاقىنداۋ بولعاندىقتان ەرشاتتاردىكىنە كىرىپ تاسالانا تۇردىم. ولاردىڭ ۇيلەرىنە كىرگەندە، ءبىر ءۇي تولعان كىتاپتى كورىپ، تاڭ – تاماشا قالدىم. اكەسى بەلدى كادر ەكەن، شىركىن، مەنىڭ دە وسىنداي كوپ كىتابىم بولسا دەپ ارماندادىم، مۇنداي ساباقتاستارىمنىڭ ارمانى جوق قوي دەپ ويلادىم. بايقاسام، ەرشاتتىڭ ءبىلىم، ءمورال جاقتارىنان دارالانىپ تۇرۋى وتباسى تاربيەسى مەن كوپ كىتاپتىڭ ارقاسى سياقتى. 1993 – جىلى ول اۆتونوميالى رايون جاعىنان ۇزدىك وقۋشىلار كادرى بولىپ سيلاندى، مەن ىلە ايماعى جاعىنان ۇزدىك وداق كادرى بولىپ سيلاندىم. ەكەۋىمىز سيلىق العاندا گەومەتريا ساباعىن وقىتاتىن پانار مۇعالىمىمىز: سەندەر جاقسى داۋىردە تۋىلىپ، جاقسى داۋىردە وقىدىڭدار، وتە تالەيلىسىڭدەر، ءبىز دە سەندەردەن ارتىق وقىعانبىز، ءبىراق مۇنداي سيلىق الا المادىق، ـ دەپ ءسۇيىنىشىن ءبىلدىردى.
بالالىقتىڭ اسەرىنەن بە، 10 – جىلدىق وقىپ جۇرگەندە اياق استىنان بىلياردقا قىزىعا قالىپ، بىرنەشە ساباقتاسىممەن بىرگە سونىڭ سوڭىنا ءتۇسىپ كەتتىم. ءبىر جولى تۇسكى دەمالىستا اۋداندىق كينوحانانىڭ الدىندا بىليارد ويناپ جۇرگەنىمىزدە، تولەۋ مۇعالىم ۆەلوسيپەدپەن كەلىپ، اينالىپ كەتىپ قالدى. تۇستەن كەيىن ساباققا بارعانىمىزدا، تولەۋ مۇعالىم ساباق باستاماس بۇرىن وقۋشىلارعا كۇلە قاراپ: «مەن سەندەرگە ءبىر قىزىق ايتىپ بەرەيىن» دەپ ءسوزىن ارى جالعادى. ساباقتاستار نە دەر ەكەن دەپ اڭتارىلىپ قالدى. مۇعالىم: «ءبىزدىڭ سەنبەك وزىنشە بويىنا قاراماي بىليارد وينايدى ەكەن، شاردى قالاي ۇرادى دەمەيسىڭدەر مە، تاياقتىڭ جۋان باسىمەن» دەپ ەدى، وقۋشىلار قىران كۇلكى بولدى دا قالدى. ەكى بەتىم وت بولىپ، تومەن قاراپ وتىرىپ قالدىم. مۇعالىم ۇرىس – سوگىس ايتپاي – اق ءازىل – قالجىڭمەن ۇلكەن تاربيە بەردى. سودان باستاپ ويىننان تيىلدىم.
ورتا مەكتەپتەگى كەزىمىزدە كلاس جەتەكشىلەرىمىزدەن تىس، قۇرمان، بولات، بەكەن، باقىت، اسانقادىر، ءمۇنيرا، پانار، عالبيات قاتارلى ۇستازدارىمىزدىڭ ىقپالى زور بولدى. وسى ۇستازدارىمىزدىڭ ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا قورىتىندى ەمتيحان دەيتىن رەفورما جاڭا باستالعان ورتا مەكتەپتى ۇزدىك بىتىردىك، ءوزىم 6 ساباقتا A دارەجەلى، 2 ساباقتا B دارەجەلى بولىپ، وتباسى جاعدايىمەن ساناسىپ ىلە پەداگوگيكا ينستيتۋتىنىڭ ادەبيەت فاكۋلتەتىنە ەمتيحانسىز قابىلداندىم، ەربول وسى ينستيتۋتتىڭ ماتەماتيكا فاكۋلتەتىنە، ازات مولداسپان ۇلى شينجياڭ مەديتسينا ينستيتۋتىنا ەمتيحانسىز قابىلداندى، ەمتيحان بەرگەندەردەن ايبىن بولات ۇلى تيانجين قالاسىنداعى نانكاي ۋنيۆەرسيتەتىنە، ەرشات ءناسىپقازى ۇلى، شالقار تويعانبەك ۇلى شينجياڭ ۋنيۆەرسيتەتىنە، نۇرساعات شينجياڭ ونەركاسىپ ينستيتۋتىنا قابىلداندى. سول سياقتى ءبىرتالاي ساباقتاسىمىز ءتۇيىندى مەكتەپتەرگە ءتۇسىپ وقىدى. ولاردىڭ بارلىعى بۇل كۇندە ماڭىزدى قىزمەت اتقارۋدا.
ورتا مەكتەپتى بىتىرەردە ىلە پەداگوگيكا ينستيتۋتىنان بەگاسىل مۇعالىم جانە قاسىندا ءبىر حانزۋ مۇعالىم بار، ەكەۋى ءبىزدىڭ مەكتەپكە بارىپ، ۇستازدارىمىزدان، مەكتەپ باسشىلارىنان جاعدايىمىزدى ۇعىستى، ماتەماتيكا، فيزيكا جاقتارىنداعى ەرەكشە قىزىعۋىم بويىنشا جاراتىلىستىق كلاس وقىسام دا، سوڭعى ەسەپتە قازاق ءتىل – ادەبيەتىن تاڭدادىم. ينسيتۋتتىڭ ءتىل – ادەبيەت كاسىبىنەن شاقىرۋ كەلدى. مەنى وقۋعا اتتاندىراردا اكەم شاماسىنىڭ كەلىسىنشە ايانبادى. ۇلكەن اكەم ءجۇنىسقان ءمارباقىن ۇلى مەكتەپكە الىپ كەلىپ ورنالاستىرىپ، قۇلجا قالاسىنىڭ حانبيڭ اۋىلىنداعى تۋىسقانىمىز بايمۇقان (بايمۇقامەت) قاشقىن ۇلىنىڭ ۇيىنە اپارىپ تانىستىردى. سونىمەن باۋ – باقشالى قۇلجا قالاسىنداعى جوعارى مەكتەپ ءومىرىمىز باستالدى. اۋەلدە قاتاڭ اسكەري جاتتىعۋدان وتتىك. سول جىلى قۇلجادا قاراشا ايىنا دەيىن قاتتى ىستىق بولدى. ءبىرىنشى وقۋ جىلىنىڭ قىسقى دەمالىسىن ءبىتىرىپ قايتىپ كەلسەك، قۇلجا اجەپتاۋىر كوگەرىپ قالىپتى، ول كەزدە موڭعۇلكۇرەنى قار قىمتاپ جاتقان ەدى. كلاس جەتەكشىمىز ماقپيات مۇعالىم بۇرىنعىدان دا اعارىپ كەتكەندەي كورىندى.
جوعارى مەكتەپتەگى رەفورما دا بىزدەن باستالدى، جاڭا قابىلدانعان وقۋشىلاردان ءبىر تۇتاس حانزۋ ءتىلى ماعلۇمات ەمتيحانى (HSK) الىندى، باستاۋىش پەن ورتالاۋدا حانزۋ ۇلتى جوق ورتادا ەسەيگەندىكتەن، حانزۋ تىلىنە شورقاقتاۋ بولدىم دا، دايىندىقتىڭ 5 – كلاسىنا ءبىر – اق كەتتىم. بۇل كلاستا ادەبيەت، حيميا، تاريح كاسىپتەرىنە كەلگەن وقۋشىلار بار ەدى. قۇمىل ايماعىنىڭ باركول اۋدانىنان كەلگەن جاناربەك، قارامايلىنىڭ مايتاۋ رايونىنان كەلگەن قايسار، قۇلجاداعى قۇسايتىن ەسىمدى ساباقتاستارىمىز قارا ءۇزىپ شىعىپ 93 – جىلدىققا اتتادى نەمەسە 4 جىلدا بىتەتىن حانزۋ ءتىل – ادەبيەتى كلاستارىنا الماستى. ءبىزدىڭ كلاس 5 – كلاس بولعاندىقتان، ارينە، كلاس جەتەكشىمىز ماقپيات مۇعالىمگە اۋىر جۇك ارتىلدى. ول كلاستىڭ ءتارتىپ – ءتۇزىمىن كەمەلدەندىرىپ، ءبىر جاعىنان قاتاڭ تالاپ قويىپ، ءبىر جاعىنان اقىلمەن يلاندىرىپ دەگەندەي وقۋشىلاردى قاجىماي – تالماي العا جەتەلەدى. سونىڭ ناتيجەسىندە كلاسىمىزداعى وقۋشىلاردىڭ العا باسۋى تەزدەپ، وقۋ جىلىنىڭ سوڭىنداعى ناتيجەسى كورنەكتى جاقساردى. حانزۋ ءتىلى گرامماتيكاسى ساباعىن وقىتقان قارت ۇستازىمىز بەن كاسىپتىك حانزۋ ءتىلى ساباعىن وقىتقان چىڭ شىشۇن مۇعالىم حانزۋ ءتىلى نەگىزىمىزدى ايتارلىقتاي بەكەمدەدى.
دايىندىق ءبولىمىن ءبىتىرىپ، كاسىپكە تۇسكەنىمىزدە، ءبىلىم الۋدىڭ، كىسىلىك جولىن ۇيرەنۋدىڭ تىڭ جولىنا تۇسكەندەي بولدىق. بۇل كەزدە ىلە پەداگوگيكا ينستيتۋتىنىڭ ساقا وقىتۋشىلارى، اسىرەسە، ءتىل – ادەبيەت فاكۋلتەتىندەگى ساقا وقىتۋشىلار شينجياڭ كولەمىندە اسا بەدەلدى ەكەن. ءبىز تالەيلى شاكىرتتەر ەسەبىندە ءجۇنىسقان باقاي، جانەتقان تۇتقابەك ۇلى، دۋتان ساكەي، جاكەن وتار، توكەن ساعاي ۇلى، پاريدا ساقاري قاتارلى ۇستازداردان ءبىلىم جانە ءتالىم – تاربيە الدىق. وسى ۇستازداردىڭ جانە ءۇرىمجىباي جەتىباي ۇلى، ياسىن جۇپبايەۆ، ءابدىحالىق وسپانقازى ۇلى، راقىمباي ۋان ۇلى، سەرىكبول داۋلەتكەلدى ۇلى، نۇرجان داۋلەتكەلدى ۇلى قاتارلى ورتا بۋىن، جاس بۋىن ۇستازداردىڭ باۋلىپ – ماپەلەۋىندە مەكتەپتى جاقسى ناتيجەمەن ءبىتىرىپ، قوعامنىڭ ءار سالاسىنا تۇلەپ ۇشتىق. جوعارى مەكتەپتەگى ساباقتاستارىمىزدان گۇلجامال تولەگەن قىزى مەكتەپتىڭ وزىندە قالدى، ءسايدىنۇر ماۋلەن ۇلى ىلە جاستار – ورەندەر گازەت – جۋرنال مەكەمەسىندە 10 جىلدان استام ۋاقىت ىستەگەن سوڭ ورتالىق ۇلتتار ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ماگيستۋراتۋراسىنان كونە تۇركى ءتىلىن وقىپ كەلگەن سوڭ ىلە پەداگوگيكا ينستيتۋتىنا وقىتۋشى بولىپ الماسىپ باردى، ارداق ماقاتاي ۇلى شينجياڭ حالىق راديوس ستانسياسىندا، تولقىن سولتانشارىپ ۇلى شينجياڭ تەلەۆيزياسىندا قىزمەت اتقارۋدا، اۋدان، اۋىلداردا قىزمەت ىستەپ جاتقاندار قاتارىندا ءاليراحمان شايمۇرات ۇلى، جالىن سيپات ۇلى، جاندارالى ەسىركەپ ۇلى، اجىبەك توقتار ۇلى قاتارلى قالامگەرلەر جەتىلىپ شىقتى. جوعارى مەكتەپ ساتىسىندا، اسىرەسە، 4 جىل كلاس جەتەكشىمىز بولعان ياسىن جۇپبايەۆ، اۋدارماداعى العاشقى تۋىندىلارىمدى وڭدەپ، كومەگىن اياماعان سەرىكبول داۋلەتكەلدى ۇلى، مەكتەپ گازەتىنەن ورىن بەرىپ، العاشقى تۋىندىلارىمنىڭ تۇساۋىن كەسكەن مەكتەپ گازەتىنىڭ جاۋاپتىسى اداي قاناش ۇلى ءوز اعالارىمداي بولىپ كەتكەن ەدى.
ۇستاز ـ ادام جانىنىڭ ينجەنەرى، ۇستازسىز شاكىرت تۇل دەگەن ۇلاعاتتى سوزگە جۇگىنە وتىرىپ، وقىتۋشىلار مەرەكەسى بايلانىسىمەن ءار كەزەڭدەگى ۇستازدارىمدى ساعىنا ەسكە الدىم، ولاردىڭ ءبىر ءبولىمى زەينەتكە شىعىپ، اشتى ەڭبەگىنىڭ ءتاتتى جەمىسىن تاتۋدا، ءبىر ءبولىمى ءالى دە مەكتەپتەردە نەمەسە باسقا سالادا ەرىنبەي قىزمەت ەتۋدە، ءبىر ءبولىمى ومىردەن ءوتتى. ورتامىزداعى وقىتۋشىلارىما مەرەكە قۇتتى بولسىن ايتۋمەن بىرگە، قايتىس بولعان ۇستازدارىمنىڭ رۋحىنا تاعىزىم ەتىپ، ءۇي ىشىندەگىلەرگە باياندى باقىت تىلەيمىن!
 |
ۇزىنبۇلاق قىستاۋىنان ءبىر كورىنىس
|
 |
ورتا قىزىلمويناق قىستاعىنان ءبىر كورىنىس
|
 |
اۋدان ورتالىعىنان ءبىر كورىنىس
|
 |
ىلە پەداگوگيكالىق ينيستيتۋتىنان ءبىر كورىنىس
|
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
