بەتتى ساقتاۋ | باس بەت ەتۋ | حات ساندىعى | حابارلاسىڭىز | ءبىز تۋرالى
حالىق تورابى>>ءتىل-ادەبيەت

نۇربەك ابىكەن ۇلى جونىندە

داۋ بۋ (موڭعۇل)

2015.03.27 12:33   كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

  



  نۇربەك ابىكەن ۇلى ەلىمىز وسىزامانعى قازاق ۇلتىنان شىققان ۇزدىك دارىندىلاردىڭ ءبىرى. ول قۇراستىرىپ شىعارعان «قازاقشا-حانزۋشا سوزدىك» قولدانىلۋى كولەمى كەڭ، ساپالى شىعارىلعان ادەبي قۇرالدىق كىتاپ. بۇل سوزدىك قازاق-حانزۋ سىندى ەكى ۇلتتىڭ ءوزارا قوعامدىق، مادەني جاقتاعى پىكىر الماستىرۋىندا ماڭىزدى رول اتقارىپ، تەك جۇڭگودا عانا ەمەس، شەتەلدە دە زور اڭىس قوزعاپ، جوعارى باعاعا يە بولدى. نۇربەك ابىكەن ۇلى سوزدىكتى قۇراستىرۋعا، تولىقتىرۋعا، كەمەلدەندىرۋگە ءومىرىنىڭ جارىمىن ارنادى، ونىڭ بۇل ەڭبەگى حالىققا يگىلىك جاراتىپ، كەيىنگى ۇرپاقتاردىڭ پايدالانۋىنا ارنالعان باعالى سوزدىك بولدى.

  وتكەن عاسىردىڭ 60-جىلدارى از ۇلتتاردىڭ ەكى جاس زيالىسى، شينجياڭنان بەيجيڭگە كەلىپ، جۇڭگو عىلىم اكادەمياسى فيلوسوفيا- قوعامدىق عىلىمدار ءبولىمىنىڭ ۇلتتار زەرتتەۋ ورتالىعىنا كەلىپ قىزمەتكە تۇردى. انە سولاردىڭ ءبىرى نۇربەك ابىكەن ۇلى. ەڭ العاش تانىسقاننان باستاپ-اق مەن ونىڭ سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى، جانارى نۇرلى، قالجىڭباس، مىنەزى جايدارى، كەلىسكەن جىگىت ەكەنىن اڭعاردىم. اكادەمياعا كەلگەنىنە كوپ وتپەي، ول كوپشىلىكپەن بىرگە تومەنگە ءتۇسىپ، «ءتورتتى انىقتاۋ» قىزمەتىنە قاتىناستى. ەڭ الدىمەن گۋيجوۋ ولكەسى مەن ىشكى موڭعۇلعا بارىپ، اۋىل-قىستاقتاعى ديقاندارمەن بىرگە جاتىپ، بىرگە تاماقتانىپ، بىرگە ەڭبەك ەتىپ 2 جىلىن سوندا وتكىزدى. «ءتورتتى انىقتاۋ» قىزمەتى ونىڭ حانزۋشا سويلەۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋعا وراي جاراتىپ، ونىڭ حانزۋشا قابىلەتىندە ايتارلىقتاي ىلگەرىلەۋشىلىكتەر بولدى. بەيجيڭگە قايتىپ كەلگەننەن كەيىن، ول حانزۋ جولداستارمەن بىرلىكتە قىزمەت ىستەپ، بىرگە تۇرمىس كەشىرگەندىكتەن، حانزۋشانى ءتۇسىنۋ-قولدانۋ قابىلەتى ءتىپتى دە جەتىلە ءتۇستى. وسىلاردىڭ بارلىعى ونىڭ سوڭعى كەزدەرى «قازاقشا-حانزۋشا سوزدىك» قۇراستىرۋىنا بارىنشا ءتيىمدى بولدى.

  نۇربەك ابىكەن ۇلى قازاقشا -حانزۋشا ەكى ءتىلدى ءوزارا سالىستىرۋ سىندى وسى ءبىر جاپالى جۇمىستى قولعا الىپ، ۋاقىت پەن زەيىن-قۋاتتى سارىپ ەتەتىن قىزمەتكە جاۋاپتى بولىپ، ءوزىنىڭ ومىرلىك قان-تەرىن قوس ءتىل زەرتتەۋگە ارنادى. وسى رۋح ول كىسىنىڭ عىلىم سالاسىنا دەگەن وزگەشە تۇرعىسىن جانە ومىرگە دەگەن تالپىنىسىن ايگىلەدى. نۇربەك ابىكەن ۇلى 1980-جىلدارى سوزدىك جونىندە جوسپار جاساپ، قىزمەتكەرلەردى ۇيىمداستىرىپ، وسى ماڭىزدى قىزمەتتى باستاپ ىستەدى. ول كەزدە، اكادەميانىڭ شارت-جاعدايى وتە ناشار، بەرىلەتىن قاراجات تومەن، عىلمي زەرتتەۋ ءتاسىلى قاراپايىم، كومپيۋتەر ءالى جالپىلاسپاعاندىقتان، قىزمەتتەردىڭ بارلىعى قولمەن جازىپ ىستەلەتىن ەدى، قيىنشىلىقتىڭ اۋىرلىعىن ايتپاساق تا بەلگىلى ەدى. ءبىراق، نۇربەك ابىكەن ۇلى جانە قۇراستىرۋ القاسىنداعى قىزمەتتەستەر تىڭنان جۇمىس باستاپ، تالاي قيىنشىلىقتاردى جەڭىپ، سوزدىكتىڭ العاشقى نۇسقاسىن قۇراستىرىپ شىقتى. كەيىن كەلە نۇربەك ابىكەن ۇلى سوزدىككە قايتالاي وزگەرتۋ ەنگىزىپ، تولىقتىرىپ، ەڭ سوڭىندا باسپاعا بەرۋگە دايىندادى. سوزدىك باسپادان شىققاننان سوڭ، قورى مول، اۋدارۋ ساپاسى جاقسى، قۇراستىرىلۋى، كىتاپ بەتىنىڭ ءتىزىلۋ كوركەمدىگىمەن وقىرمانداردىڭ جوعارى باعاسىنا يە بولدى.

  مەن نۇربەك ابىكەن ۇلىنىڭ ەرتە كەزدەگى قىزمەتتەسى ءارى دوسى تۇرعىسىنان، ونىڭ ەلىمىزدىڭ از ۇلت ادەبيەت سالاسىنىڭ دامۋىنا جاساعان قوعامدىق ەڭبەگى مەن ۇلەسىنە شىن جۇرەگىمنەن ءتانتى بولامىن. مەنىڭشە، ول راسىندا ناعىز وقىمىستى، ەلىمىز قازاق ۇلتىنان شىققان ايگىلى ءتىل مامانى. ونىڭ عىلمي ورەسى وسى ءبىر «قازاقشا-حانزۋشا سوزدىكتەن» اق ايگىلەنەدى. «قازاقشا-حانزۋشا سوزدىك» وشپەس عىلمي قۇندىلىعىمەن تاريحي ەڭبەك بولىپ، نۇربەك ابىكەن ۇلىنىڭ ەسىمى دە حالىق جۇرەگىنەن ماڭگىلىك ورىن الادى.

  كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى

جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى

 سۋرەت