- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
كىتاپ −ءومىردىڭ شام - شىراعى
ديداربەك زاكىرجان ۇلى
2015.11.06 16:49 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
كىتاپ − اقىل - ويدىڭ ەنشىسى؛ كىتاپ− وتكەن تاريحىڭدى ۇرپاعىڭا ۇعىندىرۋشى ۇلاعاتتى ۇستاز. ءبىز مىنا التىن عاسىردا اقىل - ويدان دا، ۇلى ۇستازدان دا كەندە ەمەسپىز. كەندەلىگىمىز بولسا ءوزىمىزدى - ءوزىمىز باعامداي بىلمەۋىمىزدەن تۋىنداعان قوراش ساناۋ يدەياسى بولار. ءبىز كىتاپتى قاپتاعان توپان سۋعا باتپايتىن الىپ كەمەگە بالاپ ءجۇرمىز. قانداي ۇلى، قانداي كەرەمەت سەنىم، ۇمىتكەرلىك. ويتكەنى، الىپ تەڭىزدىڭ ءوزى دە تەبەن كوز تامشىدان باستاۋ الاتىن جاراتىلىستىق زاڭدىلىققا باعىنىشتى. ونىڭ تامىرى − بۇلاق، باقىتى − تامشى. بۇلاق تا بىردەن بۇلقىنىپ اقپايدى، جىلان كوزدەنىپ بىردەن مىڭعا ۇلعايادى. تامشى دا بيىكتەن تومەنگە تامادى. تاما - تاما تەڭىزدى ات جالدانعان تولقىنعا جۇكتى ەتەدى. قۇشاعى سىرلى، قويناۋى قۇت تەڭىز دەگەنىمىز ۇنسىزدىك، تىنىمسىز قوزعالىس، تامشىدان قۇرالادى. بۇل الىپ تەڭىزدىڭ ايدىنىندا بۇلقىنعان تامشىنىڭ جانى ءارى تەگىنە ءتان قۇدىرەتى. ياعني «تەڭىزگە تامعان تامشىنىڭ» نازىك سۇلۋلىعى. سۇلۋلىق بار جەردە ءۇمىتتىڭ جانعان شامى سونبەيدى. سول ءۇشىن دە الىپ تەڭىز ايدىنى كۇندى وزىنە عاشىق ەتەدى.
ال، ءبىز ادامزات تا ءومىردىڭ ايدىنىنداعى قوزعالىس كۇشىنە يە ءبىر تامشى قاننىڭ قۇدىرەتىندە ءومىر ءسۇرىپ، ءومىردىڭ ءمانىن كەش تۇسىنەمىز. ءبىز عانا ەمەس، كەشەگى وتكەن اقىل - وي يەلەرى دە كەش ۇعىنعان. وعان اقىل - وي جاۋھارى − كىتاپ كۋا. نەگە دەيسىز عوي؟! الىپ تەڭىز ايدىنىنان ادامزات ءومىرىن قۇتقاراتىن كەمە تۋادا جوق، ول ءوز اقىل - ويىن كەمەلدەندىرۋ بارىسىنداعى ىزدەنىستىڭ، تالپىنىستىڭ، ۇزدىكسىز قۇلشىنىستىڭ جەمىسى. كەمە جوقتان بار بولىپ دامىدى، كەمەلدەندى. ال، كىتاپ تا سول سياقتى جوقتان بار بولدى. كەمەنىڭ قادىرىنە جەتۋ تابانى تەڭىزگە تيمەگەن بەيباقتىڭ تۇسىنە دە كىرمەيدى. ول سوندىق ءۇشىن كەمە. تەڭىز ايدىنىندا تاۋ تولقىندى كەۋدەسىمەن سوققان كەمەنىڭ العا ۇزاعانى سياقتى رۋحاني دۇنيەنىڭ جاۋھارى كىتاپ تا ءدال سونداي تاعدىردىڭ ەنشىسىندە. ول دا ءومىر مەن ءولىم ارپالىسىندا العا وزادى. كىتاپ ولمەيدى ەمەس، ولەدى. ونىڭ ءولۋى − وقىرماننىڭ وقىماۋى، توزۋى − ورتكە، سۋعا جەم بولۋى. ءبىراق، ونى ماڭگىلىك ولتىرمەيتىن نارسە: وزىق اقىل - وي، سەنىم مەن جاۋاپكەرشىلىك، ۇمىتكەرلىك. ويتكەنى، «ءۇمىت مۇمكىندىككە سۇيەنەدى، ءۇمىت بار جەردە جەڭىس بار» (شەكسپير).
اقىل - ويى تولىق جەتىلگەن، سانا - سەزىمى دۇرىس، ىنتاسى بار ۇرپاق قولىنداعى كىتاپ ماڭگىلىك اقىل - ويدىڭ جاۋھارى. ول كۇن سايىن كۇندەي نۇرلى ساۋلەسىن بارشا ۇمىتكەر جاس جۇرەكتەرگە سيلاي بەرمەك. جاس جۇرەكتەر قاشاندا اتا - انانىڭ الپەشتەۋىندەگى بالاۋسا تال. وعان نەنىڭ قاجەت ەكەنىن اتا - اناسى سەزە بىلمەسە، ول قانشالىق قۇنارلى توپىراقتان ءنار الىپ كوككە ورلەگەنىمەن «جالعىزدىڭ شاڭى شىقپايدى»، نە «جالعىز اعاشقا جان جۋىماس» بولادى. سوندىقتان دا ءومىردىڭ ءمانى، تىرلىكتىڭ ءسانى، جۇرەكتىڭ باقىتى كەنىشتى قازىنا كىتاپتان وزەك جالعايدى. ادام ءومىرى دە كىتاپ سياقتى ءاربىر بەت كۇندەلىكتەن، وزگەگە جىلۋلىق سيلايتىن اسىل سوزدەن، ماعىنالى تىلەكتەن قۇرالادى. ءومىرىڭدى قادىرلەي الماساڭ بۇگىن نە ەرتەڭ - اق جىرتىلىپ تىناسىڭ؛ ءومىرىڭدى ايالاي، قورعاي بىلمەسەڭ، وزەگىڭە ءورت كەتىپ كۇيىپ - جوعالاسىڭ؛ ءومىرىڭدى تۇسىنە بىلمەسەڭ، سۋ تيگەن قاعازداي ەزىلىپ تىناسىڭ. تەك، «ءومىردىڭ وزىندەي ماڭگىلىك دانالىق» كىتاپتا عانا.
كىتاپتى قادىرلەۋ − اقىل - ويىڭدى قادىرلەگەنىڭ؛ اقىل - ويىڭدى قادىرلەگەنىڭ ۇلتىڭنىڭ ءومىرىن ايالاعانىڭ؛ ۇلت ءومىرىن ايالاعانىڭ ۇرپاعىڭدى ونەرگە، اقىل - ويعا باۋلىعانىڭ. اقىل - ويعا كەنجەلىك ەتپەگەن ۇرپاق عانا ءومىردىڭ ات جالدانعان تەڭىز ايدىنىندا جەلگە قارسى قاراپ جەلكەن تارتا الادى. وندا جەلكەننىڭ جەلبىرەۋى ۇلتىڭنىڭ ەرتەڭگە سەنىم بايلاعان جىگەرىنىڭ، ءۇمىتىنىڭ جالاۋى بولماق. جالاۋدىڭ ۇرپاق قولىندا كوتەرىلمەۋى − اتا - انانىڭ بەيشارالىعى، بىلىمسىزدىگى، تار ورىستىلىگى. ءوز ءومىرىن ويىنشىق ەتكەن اقىماق تاعدىر كىتاپقا ۇلت تاعدىرىن بايلاماعان اتا - انانىڭ قولىنان جاسالادى. ساناسىزدىق جايلاعان كۇركەشەدە كىتاپتىڭ قۇنى وتتىق عانا. ال، بىلىمدىلىك ورەسى ەنجايلاعان كوشەلى ەلدىڭ كۇركەشەسىندە كىتاپ ونەگەلى ساۋلەسىن توگەتىن شام - شىراق. وندا قاراڭعىلىق، ۇمىتسىزدىك، تابانسىزدىق، نەمقۇرايدىلىق قاسىرەتى بولمايدى.
«ايداعانى بەس ەشكى، ىسقىرىعى جەر جارعان» قۇرعاق ايعايشىل، دۇنيەقورلىق تاستاي قاراڭقىعا باسىن كەسىپ الساڭ دا بارمايدى. ال، كىتاپ قۇمارلىق ــ قاراڭعىلىقتى جارىققا اينالدىراتىن قۋاتقا يە ىزدەنۋ ىنتاسى مەن ويشىلدىق. ويشىلدىققا قاجىر - قايراتىڭدى جۇمساپ وقىساڭ، كوكىرەگىڭە توقىساڭ، ويىڭ كەمەلدەنىپ، ادامدىق قۇندى سەزىنەسىڭ،
مىنەزدى بولساڭ، اقىلعا سەنسەڭ، ءومىردىڭ قۇندىلىعىن سەزىنگەن سايىن اقىل جاۋھارى كىتاپتى جان سەرىگىڭە بالايسىڭ. سودان بولار، اريستوتەل: «جاقسىلىقتى جاقسىدان تاپ» دەگەن. جاقسى مىنەزگە، بىلىمگە قۇشتار اتا - انانىڭ قولىنداعى جاس ۇلاندار ءبىلىمنىڭ، ونەردىڭ، كىسىلىكتىڭ، شىنايى دوستىقتىڭ ۇلى كوكەسى تەك عانا كىتاپ ەكەنىن سەزە بىلەدى. اتا - انا ءوزى كىتاپ وقىماي تۇرىپ، «ۇرپاق كىتاپ وقۋدان جەرىدى، كىتاپ بەتىن اشپايدى، بىلىمنەن قوجىرادى» دەسە، بەينە اقىماقتىڭ اقىماققا جاۋاپ بەرگەنى سياقتى كۇلكىلى جايت. ءبىراق، كىتاپ وقىمايتىن جاستاردى سىنداۋعا كەلگەندە، كوزىمىزدى تارس جۇمىپ، اتتاندايمىز - اۋ. ال، كىتاپ ساتىپ الۋعا كەلگەندە، سوقىر جارماعىمىزدى قيمايمىز. الايدا، جاستاردى ونەگەسىزدىككە ءوزىمىز تاربيەلەپ الىپ، كەمشىلىگىمىزدى ايتۋعا كەلگەندە سوقىر جارماق قيماعان پەيىلىمىزدى ولسەك تە ايتپايمىز. تەك، «وقيتىن قۇندى كىتاپ جوق. بالالارىمىزعا ونەگە، ۇلگى الارلىق كىتاپ جوق. مازمۇن تارتىمدىلىعى جوق» دەپ كىتاپقا ءمىن تاعىپ، جالقاۋلىعىمىزدى جالتاقوي مىنەزىمىزگە جاسىرىپ، جوقپەن اۋىز سۇرتەمىز. ونداي اتا - انادا كىتاپ وقۋ تالعامى، ويى، سانا - سەزىمى، اقىلى جوق. اقىلى جوق ادامعا اقىل ايتۋ − تاستان تامىر ىزدەگەنمەن بارابار ءونىمسىز شارا. ال، اقىلى تاستى تەسكەن جاندارعا قۇرعاق ايعايلاۋ قاجەت ەمەس. ولار ءومىردىڭ كوزى دە، ءوزى دە كىتاپ ەكەنىن مۇراتىنا جالاۋ ەتكەن، ۇيرەنۋدى سۇيەتىن، ۇلاعاتتى كوكىرەگىنە ۇيالاتقان، كىسىلىكتىڭ كيەسىن بويىنا، ويىنا، اقىلىنا كەمەڭگەر اقىلشى ەتكەن ماڭگىلىك دانالىق يەلەرى.«كىتاپ − ادام بالاسىنىڭ العا باسۋىنداعى باسپالداق» (م. گوركي). ءيا، باسپالداق بولعان جەردە كىتاپتىڭ ءومىردىڭ شام - شىراعى بولارى دا داۋسىز. ول ساناعا قاراڭعىلىق استە جولاتپايدى. اقىل - ويعا قاراڭعىلىقتىڭ قوناقتاماۋى دانالىقتىڭ قۇدىرەتى. مىنە، بۇل ءبىز وقۋعا ءتيىستى كىتاپتىڭ شەكسىز ۇلىلىعى، مەيىرى، قۇدىرەتى.
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
