ءۇستىرت اسپانىندا ەرەك جارقىراعان جۇلدىز
− ”ءداۋىر ونەگەسى“ لاچين بايەكەنىڭ ىزگى ىستەرىن جاريالاۋ سالتىنان ەستەلىك
انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ليۋ شياڭ
2021.03.05 15:25 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
3 - ايدىڭ 3 - كۇنى ورتالىق راديو - تەلەۆيزيا باس ستانسياسىنىڭ ”ءداۋىر ونەگەسىن“ تاراتۋ زالىندا ستۋديانىڭ ارتقى كورىنىس ەكرانىندا التىن ءتۇستى ”ءداۋىر ونەگەسى“ دەگەن جازۋ جارقىراي نۇر شاشىپ تۇر، ”ءداۋىر ونەگەسى“ لاچين بايەكەنىڭ ىزگى ىستەرىن جاريالاۋ سالتى باستالدى.
لاچين بايەكە كوزى تىرىسىندە تاشقورعان تاجىك اۆتونوميالى اۋدانى تىزناپ اۋىلى تىزناپ قىستاعى قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ مۇشەسى، شەكارا كۇزەتشىسى بولعان. 2021 - جىلى 1 - ايدىڭ 4 - كۇنى سۋعا ءتۇسىپ كەتكەن بالانى قۇتقارۋ جولىندا نەبارى 41 جاسىندا ەرلىكپەن قۇربان بولدى.
لاچين بايەكە ءومىرىن وتاننىڭ شەكارا قورعانىس ىستەرىنە ارنادى. 2004 - جىلى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولعاننان بەرى ول وتانعا دەگەن قالتقىسىز ادالدىعىمەن پامير ۇستىرتىندە تاپجىلماي تۇرىپ، مەملەكەتتىڭ بەدەلى مەن ءاربىر سۇيەم جەرىن جاستىق كوكتەمىمەن جانە ىستىق قانىمەن قورعادى، شەكارا قورعانىس كوماندير - جاۋىنگەرلەرى مەن جەرگىلىكتى ورىنداعى مالشىلار ونى بۇلت ۇستىندە قالىقتاپ شەكارانى كۇزەتكەن، شەكارانى قورعاعان ”پامير قىرانى“ دەپ اتادى.
تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن ەسكە الىپ، ونەگەگە قۇرمەت ءبىلدىردى
قوڭىرقاي ءجۇز، مومىن كۇلكى، ۇلكەن ەكراننان لاچين بايەكەنىڭ سۋرەتى بىرتە - بىرتە كورىنە باستادى. ”ول ادامداردىڭ ەسىندە، سۇيەكتەن وتەتىن مۇزداي سۋىق كولدە كوزىن باقىرايتا اشىپ،’ بالا، الدىمەن بالانى قۇتقارايىق‘ دەپ ايعايلاپ، ءومىرىنىڭ سوڭعى ساتىنە دەيىن بالانى دەنەسىمەن كوتەردى...“ ساحنانىڭ ورتاسىندا ورتالىق راديو - تەلەۆيزيا باس ستانسياسىنىڭ جۇرگىزۋشىسى ۋاڭ نيڭ لاچين بايەكەنىڭ قاھارماندىق ىستەرىن اسەرلى ەتىپ بايانداپ تۇر.
سول ارادا قىسقا بەينە جازبا قويىلدى، جان تەبىرەنتەرلىك كورىنىستەر كوز الدىدان ءوتىپ، ادالدىقپەن شەكارانى قورعاعان، قالتقىسىز ۇلەس قوسقان شەكارا كۇزەتشىسىنىڭ وبرازى قايتالاي كورىندى −
”لاچين بايەكە مەنى قۇتقارىپ قالعان، شەكارا كۇزەتشىسى بولىپ ىستەگەن 16 جىلدا، ونىڭ ءسىرا قانشا ادامدى قۇتقارعانىن ەشكىم ساناپ بەرە المايدى“.
”2011 - جىلى قىستا تاۋدا قالىڭ قار جاۋىپ، شەكارا قورعانىسى قاراۋىلىندا ازىق تاۋسىلىپ قالدى. 18 كيلومەترلىك تاۋ جولىندا لاچين بايەكە قاردى ومبىلاپ 4 ساعاتتان استام ءجۇرىپ، كەشكى استان بۇرىن ازىق - تۇلىكتى الدىڭعى شەپ قاراۋىلىنا اكەلدى. ال ونىڭ ەكى اياعىنان جان كەتىپ، ۇسىگەن ەرىندەرى كوگەرىپ كەتتى“.
”بىلتىر قىستاعىمىز كاپۋستا ەككەن ەدى، ىندەت سەبەبىنەن جاقسى ساتىلمادى. لاچين بايەكە ىرىقتىلىقپەن ساتىپ الۋشىمەن حابارلاسىپ، ەرىكتى بولىپ، ەگىنشى - مالشىلاردىڭ كوكونىستى جيناۋىنا كومەكتەسىپ، ەڭ سوڭىندا كاپۋستا تۇگەل ساتىلىپ كەتتى“.
...
كوپشىلىك لاچين بايەكەنىڭ وتكەن كۇندەرىن ساعىنىشپەن ەسكە الىپ، ونىڭ ىزگى ىستەرىنەن قۋاتتى رۋحاني كۇش قابىلدادى. جاريالاۋ سالتىنا ينتەرنەت ارقىلى قاتىناسقان 110 ”بۇلت كورەرمەن“ ەكراننىڭ ارعى جاعىندا تەبىرەنىستى كوز جاستارىنا ەرىك بەرىپ، ءالسىن - ءالى شىتپەن جۇزدەرىن ءسۇرتىپ وتىردى.
شەكارانى ادالدىقپەن كۇزەتىپ، قالتقىسىز ۇلەس قوستى
قىسقا فيلم قويىلىپ جاتقان اراسىندا، لاچين بايەكەنىڭ قاشقار داشۋەسىندە ۇيرەنۋدە بولعان كەزدەگى جاتاقتاسى مۇساجان نۇردۇن، حونچيراپ شەكارا قورعانىسى ليانىنىڭ جەتەكشىسى ليۋ شياۋلۇڭ، قارۋلى ساقشى قاشقار شەكارا قورعانىسى تارماق اترەتى تاشقورعان تاجىك اۆتونوميالى اۋداندىق جىلجىمالى ورتا اترەتىنىڭ بۇرىنعى جەتەكشىسى ياڭ سىميڭ، سونداي - اق لاچين بايەكەنىڭ اكەسى − ساقا شەكارا كۇزەتشىسى بايەكە كەلدىبەك بىرىنەن سوڭ ءبىرى ساحناعا شىعىپ، تىلشىلىكتى قابىلداپ، بارلىق ادامعا قاھارمان وتباسىنىڭ كەرەمەت اڭگىمەلەرىن ونان ارى ىشكەرىلەي، شىنايى تۇردە ءتۇسىندىرىپ بەردى.
مۇساجان نۇردۇن 2018 - جىلى لاچين بايەكەمەن تانىسقان. ول بىلاي دەدى: لاچين بايەكەمەن تانىسقان كۇننەن باستاپ ونىڭ باسقالارعا كومەكتەسۋدى قۋانىش سانايتىندىعىن بايقادىم. ”ۇيرەنۋ كەزىندە، ءار كۇنى تاڭەرتەڭ مۇعالىم مەن ساباقتاستار كەلۋدەن بۇرىن، ول دىمقىل ورامالمەن دوسكانى تاپ - تازا ءسۇرتىپ قوياتىن، بوردىڭ ءىزى قالمايتىن. وقۋدان قايتقان سوڭ ساباقحانانىڭ ەدەنىن جۋىپ، پارتالاردى ءسۇرتىپ شىعاتىن“.
ۇستىرتتە تامىر تارتىپ، ءۇن - ءتۇنسىز ۇلەس قوستى. لاچين بايەكەنىڭ ارعى اتاسىنان باستاپ ەسەپتەگەندە وسى قاراپايىم تاجىك وتباسىنىڭ وتان شەكاراسىن كۇزەتكەنىنە، قورعاعانىنا 70 نەشە جىل بولدى. ”شەكارا بەلگىسىن ءبىر ميلليمەتر دە قوزعالتقىزباۋ“ سەنىمىنەن اينىمادى، ولار ادىلەت جولىندا ەشتەڭەدەن تايىنبايدى.
2004 - جىلى لاچين بايەكە قاسيەتتى ”ۇتىلامالى تاياقشانى“ وتكىزىپ الىپ، شەكارا كۇزەتشىسى بولدى، ول ءوزىن ”اسكەري كيىم كيمەيتىن شەكارا قورعانىسى جاۋىنگەرى“ دەپ اتادى. ءىس جۇزىندە، ول كەزىندە قارۋلى ساقشى شەكارا قورعانىسى جاۋىنگەرى دە بولعان ەدى. اسكەري بولىمدەگى شىڭدالۋ لاچين بايەكەنى ونان ارى قايسار ەتىپ شىعاردى، سونداي - اق وعان ءوزى ارقالاعان بورىشتى ونان ارى تەرەڭ تانىتتى.
لاچين بايەكە 2001 - جىلى 12 - ايدا قارۋلى ساقشى قاشقار شەكارا قورعانىسى تارماق اترەتىندە مىندەت وتەپ، 2003 - جىلدىڭ اياعىندا قوسىننان شەگىندى. ”ول جاڭا اسكەرلەر ليانىندە تۇرعان كەزىندە، مەن ونىڭ جەتەكشىسى بولدىم“، - دەدى ياڭ سىميڭ: ”ونى كورگەن جەردەن بويى الاسا، جۇدەڭ سەزىندىم“.
اسكەري بولىمدەگى ءومىرى باستالعان كەزدە، لاچين بايەكەنىڭ جاتتىعۋ ناتيجەسى تىم شىركىن - اي ەمەس ەدى. دەنە قۋاتى، الدە قارۋ قولدانۋ جاعىنداعى ناتيجەسى بولسىن، ورتاشا دەڭگەيدەن تومەن بولدى.
”ءبىراق ول جاسىعان جوق، قاتتى قاجىرلىلىق تانىتىپ، ءتىپتى بارىن سالا كىرىستى. ءار كۇنى كەشتە ىرىقتىلىقپەن جاتتىعۋ جاسايتىن“. ياڭ سىميڭ نەبارى 3 ايدان كەيىن لاچين بايەكەنىڭ جاتتىعۋ ناتيجەسىنىڭ تارماق اترەت بويىنشا ءبىرىنشى ورىنعا ءوتىپ، جاۋىنگەر سەرىكتەرىنىڭ ەرەكشە سۇيىنگەنىن ايتىپ تەبىرەندى.
ۇلىنىڭ ءتىرى كەزىندەگى سۋرەتتەرىن كورىپ، ادامداردىڭ وتكەن ىستەر جونىندەگى باياندارىن تىڭداپ، ساحنادا تۇرعان شاشى اپپاق كۇمىستەي اعارعان بايەكە كەلدىبەك كوز جاسىن كولدەتتى.
”سۇيىكتى ۇلىمنان ايىرىلعانىما ەرەكشە قايعىرامىن. ءبىراق قايتا ومىرگە كەلسە، ونىڭ تيتتەي ءارى - ءسارى بولماستان بالانى قۇتقاراتىندىعىنا سەنەمىن. شەكارا كۇزەتشىسى بولعان كەزىمدە ومىرىمە تونگەن حاۋىپكە قاراماي وزەنگە ءتۇسىپ كەتكەن اسكەري شيپاگەردى قۇتقارعانمىن، لاچين بايەكە بۇل اڭگىمەنى بىلەدى. ءبىز كومپارتيا مۇشەسىمىز، باسقالار كومەككە مۇقتاج بولعاندا، ءسوز جوق، ادىلەت جولىندا ەشتەڭەدەن تايىنباي الدىدا ءجۇرۋىمىز كەرەك، ونى كىشكەنتاي كەزىنەن وسىلاي تاربيەلەدىم“. بايەكە كەلدىبەكتىڭ ءسوزىن ەستىگەندە ۋاڭ نيڭ بىرنەشە رەت بۋلىعىپ سويلەي الماي قالدى.
قاھارمان رۋحى ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاستى
”ونىڭ ىزگى ىستەرى مەن وسكەلەڭ رۋحىن ۇگىتتەۋ، ماداقتاۋ ءۇشىن، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى ۇگىت ءبولىمى لاچين بايەكە جولداسقا ’ءداۋىر ونەگەسى‘ اتاعىن تولىقتاپ بەرۋدى ۇيعاردى“.
العا ىلگەرىلەۋگە جىگەرلەندىرەتىن مۋزيكا ءۇنى ىشىندە، لاچين بايەكەنىڭ اكەسى، ايەلى جانە ۇلى مەن قىزى سيلىق تاپسىرۋشىنىڭ قولىنان ەستەلىك زناگى مەن داڭق كۋالىگىن تاپسىرىپ الدى.
اكەسىنىڭ وسى سالماقتى داڭقىن ارقالاعان لاچين بايەكەنىڭ قىزى دۇرحان لاچين تەبىرەنە بىلاي دەدى: ”اكەم مەنى ەرتىپ بەيجيڭنىڭ تيان - انمىن الاڭىنا بارىپ مەملەكەت تۋىن شىعارۋدى كورسەتۋگە ۋادە ەتكەن ەدى، بۇل جولى اقىرى ءوز كوزىممەن كوردىم. ونىڭ اقىلىن الىپ، جاقسى ۇيرەنىپ، داشۋە وقىپ، قوعامعا جارامدى ادام بولامىن“.
لاچين بايەكەنىڭ ۇلى لادير لاچين قولىنا ءبىر كيىم ۇستاپ تۇر. لاچين بايەكە مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى، بۇل كيىمدى ول بەيجيڭگە ماجىلىسكە بارعاندا كيۋ ءۇشىن ارنايى دايىنداعان بولاتىن، ءبىراق مۇنى كيە المادى.
”مەن دە كەيىن اكەم سياقتى اسكەري بولىمدە اسكەر بولىپ، قوسىننان شەگىنگەننەن كەيىن اۋىلعا قايتىپ شەكارا كۇزەتشىسى بولامىن. اكەمنىڭ دە ارمانى وسى بولاتىن“، - دەدى لادير لاچين ساڭقىلداعان ۇنمەن.
لاچين بايەكەنىڭ قىزمەتى وتە قاربالاس، ۇيىندە بولاتىن ۋاقىتى وتە از، ءبىر ءۇيلى جاندار وتباسىلىق سۋرەتكە دە تۇسپەگەن، مۇنىڭ ءوزى بۇكىل وتباسىنداعىلاردىڭ وكىنىشى بولىپ قالدى. سول كۇنى بالالارى ساحنادا وسىنداي تاسىلمەن وتباسىلىق سۋرەتكە ءتۇسۋدى ويلاپ ونىڭ كيىمىن الا كەلدى.
فوتو اپپاراتتىڭ شارت ەتە تۇسكەن ءۇنى ەستىلدى، لاچين بايەكە كوزى تىرىسىندە ەڭ جاقسى كورەتىن ”گۇل نەگە سونشاما قىزىل“ دەگەن ءان بىرتىندەپ اۋەلەدى.
”گۇل نەگە سونشاما قىزىل... ول جاستىق كوكتەم قانىمەن سۋارىلعان“. شارلاۋ كەزىندە لاچين بايەكە قالجىراپ شارشاعان كەزىندە وسى ءان وعان كۇش - قۋات بەرەتىن.
تامىلجىعان ءان اۋەنى ىشىندە جاريالاۋ سالتىنىڭ شىمىلدىعى باياۋ جابىلدى. ەكرانداعى اسقاق سەزىم الاۋلاعان، پارتياعا كىرۋ وتىنىشىندە جازىلعان ”كۇش - قۋاتىم سارقىلعانشا حالىق ءۇشىن، وتان ءۇشىن كوپتەپ جاقسى ىستەر ىستەيمىن“ دەگەندى ومىرىمەن امالياتتا ايگىلەگەن لاچين بايەكەگە قۇرمەت جانارىمەن قاراعان بارلىق ادام ونەگەنىڭ كۇشىن سەزىندى.
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
