«14 - بەسجىلدىق» جوبا مەزگىلىندە زاڭدى ءدال اتقارۋدى، ەگجەي - تەگجەيلى قىزمەت وتەۋدى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋ كەرەك
سالىق جيناۋ ءتىپتى دە قولايلى، ءتىپتى دە زەيىندى، ءتىپتى دە ءدال بولادى (ساياساتتىق تۇسىنىك)
«حالىق گازەتىنىڭ» ءتىلشىسى ۋاڭ گۋان
2021.04.06 15:59 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
«14 - بەسجىلدىق» جوبا مەزگىلىندە سالىق جيناۋدى وسىزامانداندىرۋدى جوعارى ساپامەن ىلگەرىلەتۋدىڭ قانداي جالپى جوباسى بار؟ بىرنەشە كۇننىڭ الدىندا ج ك پ ورتالىق كوميتەتى كەڭسەسى، مەملەكەتتىك كەڭەس كەڭسەسى «سالىق جيناۋ – باسقارۋ رەفورماسىن اناعۇرلىم تەرەڭدەتۋ جونىندەگى پىكىردى» باسىپ تاراتىپ، زاڭدى ءدال اتقارۋدى، مۇقيات قىزمەت وتەۋدى، دالمە – ءدال باقىلاپ – باسقارۋدى، شىنايى جونگە سالۋدى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋدى ايقىن بەلگىلەدى.
بۇدان بىلاي قانداي جوعارى ءونىمدى، زەردەلى سالىق قىزمەت وتەۋى اتقارىلادى؟ سالىق ءىرى ساندى مالىمەتىن قايتكەندە ىشكەرىلەي پايدالانۋعا بولادى؟ وسى ماسەلەلەر جونىنەن ءتىلشى قاتىستى كاسىپورىندار مەن ماماندارعا تىلشىلىك ىستەدى.
جۇمىس ءتارتىبى ىقشامدالىپ، سالىق تاپسىرۋ، اقى تاپسىرۋ ۋاقىتى قىسقارتىلادى
«الدىن الا كەلىسۋ يقۋاتى اناعۇرلىم قولايلى ما، جوق پا»، «مەڭگەرۋ جۇيەسىنىڭ ورنىقتىلىعىن تاعى دا جوعارىلاتۋعا بولا ما، جوق پا» ... گۋاڭدۇڭ سالىق تاراۋلارى تاياۋدا ورىستەتكەن «زەردەلى جۇمىس بىتىرۋگە جەتەكشىلىك ەتۋ» تاقىرىبىنداعى شوعىرلى بايقاپ كورۋ قيمىلىندا ءبىر توپ «سالىق تاپسىرۋعا قىزمەت وتەۋدى بايقاپ كورۋگە جەتەكشىلىك ەتۋشى» پايدالانۋشى تۇرعىسىنان 19 ءتۇرلى ۇسىنىستى ورتاعا قويدى، سالىق تاراۋلارى دەر كەزىندە اڭىس قايتارىپ، «زەردەلى جۇمىس بىتىرۋگە جەتەكشىلىك ەتۋدىڭ» فۋنكتسياسىن ساپالىلاندىرۋدى، كەمەلدەندىرۋدى ىلگەرىلەتتى.
قازىر گۋاڭدۇڭ ولكەسىندەگى تىزىمگە الىنعان سالىق تاپسىرۋعا قىزمەت وتەۋدى بايقاپ كورۋگە جەتەكشىلىك ەتۋشىلەردىڭ سانى 3066 ادام، مۇنىڭ ىشىندە سالىق تاپسىرۋشىلار 2661، سالىق قىزمەتكەرلەرى 405. بيىل جىل باسىنان بەرى گۋاڭدۇڭ ولكەسىنىڭ سالىق تاپسىرۋعا قىزمەت وتەۋدى بايقاپ كورۋگە جەتەكشىلىك ەتۋشىلەرى 316 ءتۇرلى سۇرانىستى ورتاعا قويىپ، ەلەكتروندىق سالىق مەكەمەسى، «گۋاڭدۇڭدا سالىق ىستەرىن تۇتاستىرۋ» شاعىن قولدانىسى (سەرۆيس) سياقتى جۇيەلەردىڭ ۇزدىكسىز جاقسارۋىن جەبەدى.
قاجەتتى دالمە - ءدال ۇعىسۋ سالىق تاپسىرۋشىلاردىڭ رازىلىعىن اناعۇرلىم جوعارىلاتۋعا پايدالى بولدى. بيىل «حالىققا قولايلى سالىق ءبىتىرۋ كوكتەم سامالى قيمىلىندا» 10 ۇلكەن تۇردەگى 30 ءتۇرلى حالىققا قولايلى، حالىققا پايدالى، حالىققا ءتيىمدى 100 پارشا شارا العا قويىلدى. اتقارىلعان ءبىر ايدان استام ۋاقىتتا 100 پارشا شارانىڭ 5/1 ىنەن استامى ۋاعىندا تياناقتاندى، جىل سوڭىنان بۇرىن تولىق تياناقتاندىرۋعا كۇش سالىنباق.
«پىكىردە» بىلاي دەپ اتاپ كورسەتىلدى: ساپالى، جوعارى ءونىمدى، زەردەلى سالىق - اقى قىزمەت وتەۋىن كۇش سالا اتقارۋ كەرەك. مۇنىڭ ىشىندە سالىق - اقى تيىمدىلىك ساياساتىنان تىكەلەي، تەز يگىلىكتەنۋگە كەپىلدىك ەتۋ جاعىندا، ءتيىمدى ساياساتتاردان يگىلىكتەنۋ ءتارتىبى مەن رەسمياتتەرىن ونان ارى ىقشامداپ، «ءوزى تۇجىرىم جاساۋ، ءوزى مالىمدەۋ، ىستەن كەيىن باقىلاۋ - باسقارۋ» كولەمىن ۇزدىكسىز كەڭەيتۋدى تالاپ ەتۋ؛ سالىق تاپسىرۋ رەت سانى مەن ۋاقىتىن ۇزدىكسىز ازايتۋ جاعىندا، سالىق (اقى) تۇرلەرىن جان - جاقتى مالىمدەۋدى زور كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، ءبىر ءبولىم سالىق تۇرلەرىن جيناۋ مەرزىمىن زاڭ بويىنشا قىسقارتىپ، مالىمدەۋ رەت سانى مەن ۋاقىتىن ازايتۋ كەرەك.
بەيجيڭ مەملەكەتتىك بۇعالتىرلىق شۋەيۋانىنىڭ پروفەسسورى لي شۇيحۇڭ بىلاي دەدى: «پىكىردە» بەلگىلەنگەن سالىق الۋ - باسقارۋ رەفورماسىن تەرەڭدەتۋدىڭ كوپ ءتۇرلى شاراسى سالىق تاپسىرۋدىڭ قولايلىلىعى جاعىندا وتە كوپ بەينەلەندى. مىسالى، تالوندى ەلەكترونداندىرۋ رەفورماسى سالىق تاپسىرۋشىلاردىڭ وزىندىك قۇنىن تومەندەتۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى، اۆتوماتتى الدىن الا تولتىرىپ، مالىمدەۋ سالىق تاپسىرۋعا توتەنشە زور قولايلىلىق جاراتادى.
جەبە ماركالى ءۇي جيھازدارى توبى شەكتى جارنا سەرىكتەستىگىنىڭ قازىنا قىزمەتكەرى چىن يۇنمىڭ بىلاي دەدى: سالىق تاراۋلارى ورتاعا قويعان «نەگىزگى، قوسىمشا سالىق - اقىنى بىرىكتىرىپ مالىمدەۋ» يقۋاتى توتەنشە قولايلى بولدى، بۇرىن بىرنەشە ءتۇرلى سالىق - اقىنى تۇرلىشە بەتتى اشىپ مالىمدەۋ كەرەك ەدى. قازىر ءبىر بەت اشساق بولعانى، ونىڭ ۇستىنە ارتقان قۇن سالىعىن مالىمدەسە بولعانى، باسقا قوسىمشا سالىق - اقى ساندى مالىمەتتەرى اۆتوماتتى شىعا كەلەدى. سالىق - اقى تۇرلەرىن مالىمدەۋدى ىشكەرىلەي ىقشامداۋدى، بىرىكتىرۋدى ءۇمىت ەتەمىز.
«جاناسپايتىن» سالىق تاپسىرۋ قىزمەت وتەۋى كەڭەيتىلدى
سۋجوۋ ۋىندۋ قورشاعان ورتا عىلىم - تەحنيكا سەرىكتەستىگىنىڭ قازىنالىق جاۋاپتىسى جىڭ شيانيان بىلاي دەدى: بۇرىن مەن جۇمىس ءبىتىرۋ تەرەزەلىگىنە ماتەريالدى تولىق الىپ بارعاندا عانا بەلەت، كەستەنى سالىستىرۋداعى قالىپسىزدىق جايتتەرىن بىتىرە الاتىنمىن. قازىر «سالىق تاپسىرۋعا اقىلدىق ءجون سىلتەۋ» جۇيەسىنەن پايدالانىپ، تەك قول تەلەفونعا بەلەت، كەستەنى سالىستىرۋداعى قالىپسىزدىق جايتتەرىنىڭ سەبەبى مەن قىسقاشا تۇسىنىكتى جازىپ قالدىرسام بولعانى، تەكسەرىپ ماقۇلداۋدان وتكەننەن كەيىن جۇمىستارىمدى ءبىتىرىپ الامىن.
سالىق ىستەرىن بىتىرۋگە قىزمەت وتەۋ ونىمدىلىگىن اناعۇرلىم جوعارىلاتۋ ءۇشىن، كۇنشان قالالىق سالىق مەكەمەسى «سالىق ىستەرىن ۋيچاتتا ءبىتىرۋ» شاعىن قولدانىسىنا سۇيەنىپ، سالىق ىستەرىن بىتىرۋگە قىزمەت وتەۋ قاجەتىمەن ۇشتاستىرىپ، جىلجىمالى سالىق ىستەرىن باسقارۋدى دانەكەر، سالىق ىستەرىن باسقارۋعا قىزمەت وتەۋ ءىرى ساندى مالىمەتىن تىرەك ەتكەن «سالىق تاپسىرۋعا اقىلدىق ءجون سىلتەۋ» جۇيەسىن زەرتتەپ جاسادى.
سالىق تاراۋلارى تاياۋ جىلداردان بەرى ساندى مالىمەت بايلىعىن ىشكەرىلەي اشۋدى، ەگجەي - تەگجەيلى اشۋدى، زەردەلى تالداۋ جاساۋدى جانە توعىستىرۋدى، ورتاق يگىلىكتەنۋدى كۇشەيتىپ، ءىرى ساندى مالىمەتتەردەن پايدالانىپ، سالىقتى جونگە سالۋدىڭ وسىزاماندانۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، «جاناسپايتىن ۇلگىدەگى» سالىق تاپسىرۋ قىزمەت وتەۋىنىڭ كولەمىن ۇزدىكسىز كەڭەيتتى. قازىر «جاناسپايتىن ۇلگىدەگى» سالىق تاپسىرۋ تىزىمدىگى 214 تۇرگە جەتتى، مۇنىڭ ىشىندە 203 ءتۇرىن توراپتا بىتىرۋگە بولادى، وسىلايشا «كەزدەسپەي قىزمەت وتەۋ، قاشان دا جەلىدە بولۋ» نەگىزىنەن جۇزەگە اسىرىلدى.
«پىكىردە» مىنالار اتاپ كورسەتىلدى: سالىق ءىرى ساندى مالىمەت بۇلت تەكشەسىن ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرىپ، ساندى مالىمەت بايلىعىن اشۋدى، پايدالانۋدى كۇشەيتىپ، مەملەكەتتىڭ جانە قاتىستى تاراۋلاردىڭ ينفورماتسيا جۇيەسىمەن ءوزارا بايلانىس جاساۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋ كەرەك. كولەمى ۇلكەن، ءتۇرى كوپ، قۇنى جوعارى، تۇيىرشىكتەرى جىڭىشكە سالىق ءىرى ساندى مالىمەتىن قالىپتاستىرىپ، ساندى مالىمەت فاكتورلارىنىڭ جەبەۋ رولىن ءونىمدى ساۋلەلەندىرۋ كەرەك. زەردەلى سالىق ءىرى ساندى مالىمەتىنە تالداۋ جاساۋدى كۇشەيتىپ، سالىق ءىرى ساندى مالىمەتتەرىنىڭ ەكونوميكالىق اينالىسقا تۇجىرىم جاساۋ جانە قوعامدىق باسقارۋ سياقتى سالالاردا ءتىپتى دە ىشكەرىلەي قولدانىلۋىن ۇزدىكسىز كۇشەيتۋ كەرەك.
لي شۇيحۇڭ بىلاي دەپ قارادى: «پىكىردىڭ» تالابى بويىنشا، ەلىمىز بۇكىل ەل بويىنشا بىرلىككە كەلگەن ەلەكتروندىق سالىق مەكەمەسىن قۇرۋ جونىندە ىزدەنىس جاسايدى. قۋاتتى سيفرلى تەكشەدەن پايدالانىپ سالىق باسقارۋ ارقىلى قات - قابات ساندى مالىمەتتەردى اشۋعا جانە ونان ءونىمدى پايدالانۋعا بولادى.
ۇتىمسىز زاڭ اتقارۋدان ساقتانىپ، تاراۋلاردىڭ سەلبەستىگىن كۇشەيتۋ كەرەك
رۇنو عىلىم - تەحنيكا (شاندۇڭ) شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ سالىق قىزمەتكەرى دىڭ حانىم بىلاي دەدى: «وسى جولى ‹تۇڭعىش رەت جازا قولدانباۋدان› يگىلىكتەندىك، بۇدان كەيىن، ءسوز جوق، ۋاعىندا مالىمدەپ، سالىق زاڭىنىڭ تالابىنا بويسۇنامىز». قىزمەت قاربالاستىعىنان ول ءوتىنىش بەرۋ ۋاقىتىن ۇمىتىپ كەتەدى. سالىق تاراۋلارىنىڭ شەكتى مەرزىم ىشىندە تۇزەتۋگە بۇيىرۋ ۇقتىرۋىن تاپسىرىپ العاننان كەيىن، ول دەرەۋ ماتەريالداردى الىپ سالىق قىزمەت وتەۋ زالىنا بارىپ، جازانى قابىلداۋعا دايىندالادى، ءبىراق جاۋاپكەر تۇڭعىش رەت ۋاقىتىن وتكىزىپ العان جاعدايدا ايىپ اقشا كەشىرىم ەتىلەتىنىن ۇعادى. جينان قالاسىنىڭ سالىق تاراۋلارى تاياۋدا ءىس جۇزىندىك جاعدايعا نەگىزدەلىپ، سالىق زاڭىنا قايشى ارەكەتتەرگە قاراتا «تۇڭعىش رەت جازا قولدانباۋ» تىزىمدىگىن ەگجەي - تەگجەيلى جاساپ، زاڭ بويىنشا اكىمشىلىك جازا قولدانباۋ ۇيعارىمىن قاراپايىم ءارى تەز بەلگىلەيدى.
«پىكىردە» مىنالار ايقىن بەلگىلەندى: سالىق زاڭىن اتقارۋ سالاسىندا «تۇڭعىش رەت قايشىلىق جاساعانداردى جازالاماۋ» تىزىمدىگى ءتۇزىمىن زەرتتەپ جالپىلاستىرۋ كەرەك. جەر – جەردەگى سالىق ورگاندارىنىڭ امالياتتىق ىزدەنىستەرىن قورىتىندىلاۋ نەگىزىندە، سالىق باس مەكەمەسى تاياۋدا ءبىرىنشى توپتا 10 ءتۇرلى مازمۇندى قامتىعان بۇكىل ەل بويىنشا ءبىر تۇتاس سالىق اكىمشىلىك جازاسىنىڭ «تۇڭعىش رەت زاڭعا قايشىلىق جاساعان جاعدايدا ايىپ سالماۋ» سىندى سالىققا ساياتىن ىستەر تىزىمدىگىن جاريالادى، كەيىن تاعى باسقا دا «تۇڭعىش رەت زاڭعا قايشىلىق جاساعان جاعدايدا ايىپ سالماۋ» ىستەرى ءۇرتىس جاريالانادى.
ۇتىمسىز، تالعامدى، «ءبارىن ءبىر شىبىقپەن ايداۋ» سىڭايىنداعى زاڭ اتقارۋدان قالاي ساقتانىپ، زاڭدى تاجىريبەلىك اتقارۋدان زاڭدى عىلمي، دالمە - ءدال اتقارۋعا بۇرىلىس جاساۋدى ىلگەرىلەتۋگە بولادى؟ «پىكىردە» سالىق زاڭىن اتقارۋ ءتۇزىمى مەن مەحانيزمىن كەمەلدەندىرۋ، سونداي – اق سالىق ىستەرىن باقىلاپ – باسقارۋدى ءدال اتقارۋ جونىنەن ناقتى تالاپتار ورتاعا قويىلدى.
«ءارى الۋعا ءتيىستى سالىق - اقىنى جيناپ الۋمەن بىرگە، كاسىپورىننىڭ قالىپتى ءوندىرىس - تيجاراتىنا ىقپال جاساۋدان ساقتانىپ، بازار تۇلعالارىنا ەڭ از كەدەرگىلىك جاساۋدى جۇزەگە اسىرىپ، باقىلاۋ - باسقارۋ ونىمدىلىگىن بارىنشا جوعارىلاتۋ كەرەك». جۇڭگو سالىق عىلمي قوعامى باستىعىنىڭ ورىنباسارى جاڭ ليانچي بىلاي دەپ قارادى: بولاشاقتا «دالمە - ءدال باقىلاۋ – باسقارۋ» مەن «ادال بولىپ، بىرگە جونگە سالۋدىڭ» ءونىمدى ۇشتاسۋىن جەبەۋ كەرەك. سالىق الۋ - باسقارۋ تەك سالىق تاراۋلارىنىڭ عانا ءىسى ەمەس، سالىق تاراۋلارى مەن سالىققا ساياتىن جاقتاردىڭ نەگىزگى تۇلعالىق كۇشىن ءبىر تۇتاس سايكەستىرىپ، سالىق كىرىسىن بىرگە جونگە سالۋ جاعدايىن قالىپتاستىرۋ كەرەك.
سالىق كىرىسىن بىرگە جونگە سالۋدى ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن، جەر - جەر بەلسەنە ىزدەنىس جاسادى. شاندۇڭدا لياۋچىڭ قالالىق سالىق مەكەمەسى مەن دامۋ جانە رەفورما كوميتەتى قاتارلى 28 تاراۋ 52 ءتۇرلى ساندى مالىمەتتەن ورتاق يگىلىكتەنۋ تىزىمدىگىن بەلگىلەپ، «لياۋچىڭ قالاسىنىڭ سالىق كىرىسىن بىرگە جونگە سالۋ قىزمەتىن اتقارۋ جوباسى» قاتارلىلاردى باسىپ تاراتتى؛ چۇڭچيڭدە دادۋكوۋ رايوندىق سالىق مەكەمەسى مەن جەرگىلىكتى قوعامدىق قامسىزداندىرۋدى وتەۋ قۇرىلىمى تاراۋلاردىڭ ينفورماتسيا جەتكىزۋ ارناسىن قۇردى، جاڭادان قامسىزداندىرۋعا قاتىناسقان ورىندار قوعامدىق قامسىزداندىرۋدى وتەۋ قۇرىلىمىندا قامسىزداندىرۋعا قاتىناسقاننان كەيىن، قاتىستى ينفورماتسيا ماتەريالدارى سالىق تاراۋلارىنا ءبىر تۇتاس جەتكىزىلەدى، كاسىپورىنداردىڭ سالىق تاراۋلارىنا بارىپ تىزىمگە الدىرۋىنىڭ قاجەتى جوق؛ نيڭبودا سالىق تاراۋلارى مەن قامسىزداندىرۋ قۇرىلىمدارى ينفورماتسيادان ورتاق يگىلىكتەنۋدى كۇشەيتىپ، «سالىققا كەپىلدىك ەتۋ سەلبەستىك مەحانيزمىن» ورناتتى.
«پىكىردە» مىنالار ايقىن بەلگىلەندى: سالىقتى بىرگە جونگە سالۋ جاعدايىن ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ جانە كەڭەيتىپ، تاراۋلاردىڭ سەلبەستىگىن كۇشەيتۋ، قوعامنىڭ سايكەسۋىن كۇشەيتۋ، سالىقتى ءادىليالىق جاقتان قامتاماسىز ەتۋدى كۇشەيتۋ جانە حالىقارالىق سالىق سەلبەستىگىن كۇشەيتۋ سياقتى مازمۇنداردى العا قويۋ كەرەك. جاڭ ليانچي: «4 جاقتاعى شارالاردىڭ بىرتىندەپ تياناقتانۋىنا ىلەسە، ەلىمىزدىڭ سالىقتى جونگە سالۋ دەڭگەيى تىڭ ساتىعا كوتەرىلەتىن بولادى» دەدى.
كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
سۋرەتتى حابار
لەبىز جازۋ
