«شىندىقتىڭ شىن سىرى − وسەك - اياڭنىڭ ەڭ كۇشتى تالقانداعىشى»
«حالىق گازەتىنىڭ» ءتىلشىسى لي چاڭيۇي
2021.08.13 16:24 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ شينجياڭعا ساياتىن ماسەلەلەر جونىندەگى 52 - رەتكى اقپار جاريالاۋ ءماجىلىسى 8 - ايدىڭ 12 - كۇنى شينجياڭنىڭ ءۇرىمجى قالاسىندا بەينە ەكران ارقىلى تۇتاستىرۋ فورماسىمەن وتكىزىلدى. جۇڭگو قوعامدىق عىلىمدار اكادەمياسىنان، شينجياڭ داشۋەسىنەن، شينجياڭ پەداگوگيكا داشۋەسىنەن كەلگەن مامان - وقىمىستىلار مەن جۇڭگو - شەتەل اقپارات قۇرالدارى جەلىدە تىكە تاراتۋ تاسىلىمەن قىرۋار فاكت، دەلو مىسالدارى جانە ەگجەي - تەگجەيلى ساندى مالىمەت ماتەريالدارى ارقىلى ا ق ش - تىڭ ءوزىنىڭ ءتۇرلى كىسىلىك ۇقىق سۇرقيالىعىمەن ساناسپاي، شينجياڭدى قارالاعان جيركەنىشتى ارەكەتىنە سوققى بەردى.
ا ق ش - تىڭ جۇڭگوعا قارسى كۇشتەرى قۇتىرىنا ويدان شىعارعان اتالمىش شينجياڭ «كەڭ كولەمدە زورلىقپەن ەڭبەككە سالدى» دەگەن ساندىراعىنا قاراتا، شينجياڭ پەداگوگيكا داشۋەسى ساياسي - زاڭ شۋەيۋانىنىڭ پروفەسسورى پىڭ ۋ - چيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ا ق ش - تىڭ وتىرىكتى قۇراستىرۋداعى ماقساتى وسىنى سىلتاۋراتىپ الىستان كيلىگىپ، ەكسپورتتى باسقارۋ شارالارىن بەتالدى قولدانىپ، جازالاۋ ارقىلى شينجياڭ كاسىپورىندارىن جانشىپ، «زورلىقپەن جۇمىسسىز قالدىردى»، «زورلىقپەن كەدەيلىككە ۇرىندىردى» دەگەن الىپقاشپا ءسوز شىعارىپ، شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىن كەدەي، تۇيىق، مەشەۋ كۇيدە قالدىرىپ، شينجياڭدى بىلىقتىرۋ. ءبىراق كىسىنىڭ كۇلكىسىن كەلدىرەتىنى، ا ق ش - تىڭ ءوزى − شىن مانىندە زورلىقپەن ەڭبەككە سالۋ ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان مەملەكەت. ا ق ش - تىڭ نەشە ءجۇز جىلدىق نەگىر قۇلداردى ساتۋ، جابىرلەۋ جانە كەمسىتۋ تاريحى بار، زورلىقپەن ەڭبەككە سالۋ − ا ق ش - تىڭ «ىرگە كوتەرۋ تاريحىنداعى» ماڭگى كەتپەيتىن كىر.
«21 – عاسىردىڭ وزىندە زورلىقپەن ەڭبەككە سالۋ سىندى قۇلدىق قوعامنىڭ زاھارى ا ق ش - تا ءالى دە تەرەڭ تامىر تارتقان، زيانكەستىككە ۇشىراۋشى سالاۋاتىنىڭ عانا وزگەرگەنى بولماسا، نەگىر قۇلدار دەپ ايتىلماعانىمەن، سىرتتان كەلگەن كوشپەندىلەر دەپ اتالىپ وتىر». پىڭ ۋ – چيڭ بىلاي دەدى: وتكەن 5 جىلدا ا ق ش - تىڭ بارلىق 50 شتاتى مەن ۆاشينگتون كولومبيا ەرەكشە رايونىندا زورلىقپەن ەڭبەككە سالۋ جانە ادام ساۋداسى دەلوسى مالىمدەلدى. ءار جىلى شەتەلدەردەن ا ق ش – قا ساتىلىپ، زورلىقپەن ەڭبەككە سالىناتىندار 100 مىڭنان اسادى، مۇنىڭ تەڭ جارىمى «قان سورعىش زاۆودتارعا» نەمەسە وتباسىلاردا قۇلدانۋعا جىبەرىلەدى. مۇنىڭ ىشىندە ا ق ش - تىڭ اۋىل شارۋاشىلىق سالاسى − زورلىقپەن ەڭبەككە سالۋداعى اۋىر اپات رايونى، باسىم كوپ ساندى ەگىس الاڭدارىنداعى جۇمىسشىلار − سىرتتان كەلگەن ەر كوشپەندىلەر، ولاردىڭ كوبى تىزىمگە الىنبايدى، كەز كەلگەن ۋاقىتتا شەكارادان قۋىپ شىعارىلۋى مۇمكىن.
بۇدان سىرت، ا ق ش - تىڭ تۇرمە جانە قاماۋعا الۋ جۇيەسى زورلىقپەن ەڭبەككە سالۋ پاسىق ارەكەتىن جاسىرىپ، بالا جۇمىسشىلاردى بەتالدى ىستەتۋ قۇبىلىسىمەن اتى شۋلى بولىپ وتىر. ا ق ش − دۇنيە جۇزىندەگى ب م ۇ - نىڭ «بالالار ۇقىعى شارتىن» بەكىتپەگەن بىردەن - ءبىر مەملەكەت. ا ق ش - تىڭ كەيبىر كاسىپتىك قوعامدارىنىڭ ساناعىنا قاراعاندا، ا ق ش - تا شامامەن 500 مىڭ بالا جۇمىسشى اۋىل شارۋاشىلىق ەڭبەگىمەن شۇعىلدانادى ەكەن، بالا جۇمىسشىلاردىڭ ەگىس دارىسىنەن راكقا شالدىعۋ قاتەرى ەرەسەكتەردىكىنىڭ 3 ەسەسىندەي ەكەن. حالىقارالىق ەڭبەكشىلەر ۇيىمىنىڭ ساناعىنا قاراعاندا، قازىرگە دەيىن ا ق ش تەك 14 ءتۇرلى حالىقارالىق ەڭبەك شارتىن عانا بەكىتكەن؛ ەڭبەك ۇيىمدارىنداعى 8 وزەكتى شارتتىڭ ىشىندە ا ق ش ەكەۋىن عانا بەكىتكەن، ياعني ا ق ش وسى شارتتاردى ەڭ از بەكىتكەن ەلدەردىڭ ءبىرى سانالادى.
ا ق ش - تىڭ جۇڭگوعا قارسى كەيبىر كۇشتەرىنىڭ شينجياڭدى «ءناسىل جويۋمەن» شۇعىلدانىپ وتىر دەگەنىنە قاراتا شينجياڭ داشۋەسىنىڭ پروفەسسورى زۇريات سىمايىل مىنانى ءبىلدىردى: ا ق ش - تىڭ ايىپتاۋلارى وتىرىك. ءىس جۇزىندە ا ق ش - تىڭ ءوزى − شىن مانىندە «ءناسىل جويۋمەن» شۇعىلدانىپ وتىرعان مەملەكەت. ا ق ش بايىرعى تۇرعىندار ينديانداردى اياۋسىز قىرعىندادى. بۇل كۇندە ينديانداردى نەگىز ەتكەن بايىرعى تۇرعىندار ا ق ش جالپى حالىق سانىنىڭ %2 ىن عانا ۇستايدى، يندياندار ءالى دە 2 - دارەجەلى ازاماتتار ساناتىندا تۇرمىس كەشىرۋدە، ۇقىقتارى اياق استى ەتىلۋدە.
ا ق ش افريكا تەكتى امەريكالىقتاردى كەمسىتەدى ءارى قالاعانىنشا ولتىرەدى. «ساقشىلاردىڭ زورلىقتى كۇش كارتاسى» توراپ بەكەتىنىڭ ساندى مالىمەتىندە كورسەتىلۋىنشە، افريكا تەكتى ادامدار ا ق ش جالپى حالىق سانىنىڭ %13 ىن عانا ۇستايدى، ءبىراق ساقشىلار جاعىنان اتىپ ولتىرىلگەن ادام سانىنىڭ %28 ىن ۇستايدى، افريكا تەكتى ادامداردى ساقشىلار جاعىنان ءولتىرىلۋ مۇمكىندىگى اق تاندىلەردىكىنىڭ 3 ەسەسىندەي ەكەن. 2013 – جىلدان 2020 – جىلعا دەيىن دەلوعا قاتىستى ساقشىلاردىڭ شامامەن %98 ى قىلمىستىق جاۋاپكەرلىككە تارتىلماعان، قىلمىسى تۇراقتاندىرىلعان ساقشى ءتىپتى دە از بولعان. اسىرەسە، 2020 - جىلى ا ق ش – تا تۋىلعان افريكا تەكتى ەر ادام فرەيدتىڭ ءولىمى جانە ودان تۋىلعان كەڭ كولەمدى قارسىلىق قيمىلى ا ق ش - تا ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان ۇزاق ۋاقىتتىق، جۇيەلى اۋىر ناسىلدىك كەمسىتۋشىلىكتى تاعى ءبىر رەت اشكەرەلەپ، امەريكاندىق ازشىلىقتاردى «دەم الا المايتىن» دەڭگەيگە جەتكىزدى.
ا ق ش ازيا تەكتى توپتاردى بەتالدى جابىرلەپ وتىر. «جۇڭگونى قاقپايلاۋ زاڭ جوباسى» 1943 - جىلعا كەلگەندە عانا كۇشىنەن قالدىرىلدى، ا ق ش پارلامەنتى 2012 - جىلعا كەلگەندە عانا سيمۆولدىق تۇرعىدان كەشىرىم سۇرادى. جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى جاعدايىندا ا ق ش - تىڭ جەر - جەرىندە ازيالىقتارعا باعىتتالعان زورلىقتى كۇش ارەكەتى اسقىنىپ، ءتۇرلى قورلاۋ، بالاعاتتاۋ، شابۋىلداۋ جايتتەرى تولاسسىز جارىققا شىقتى.
«وسىنشاما اۋىر ‹ءناسىل جويۋ› جانە ناسىلدىك كەمسىتۋ ماسەلەسى جاعدايىندا ا ق ش - تىڭ باسقا ەلدەردىڭ ۇلت ساياساتى جونىندە الباتى كوكيتىن قانداي تولىمدىلىعى بار؟ ا ق ش الدىمەن ءوزىنىڭ ىشكى ماسەلەسىن ويداعىداي شەشىپ، ونان سوڭ دۇنيە ءجۇزىنىڭ جاعدايىنا ‹كوڭىل ءبولۋى› كەرەك» دەدى زۇريات سىمايىل.
ا ق ش – تاعى جۇڭگوعا قارسى كەيبىر كۇشتەردىڭ شينجياڭ «مۇسىلمانداردى جانىشتادى» دەگەنىنە قاراتا جۇڭگو قوعامدىق عىلىمدار اكادەمياسى ا ق ش زەرتتەۋ ورنىنىڭ زەرتتەرمەنى ليۋ ۋەيدۇڭ مىنانى ءبىلدىردى: ا ق ش ءبىر جاعىنان مۇسىلماندارعا بارىنشا زيانكەستىك ىستەپ، ءىسلام ءدىنىن بارىنشا الاستادى، ەندى ءبىر جاعىنان، جۇڭگونىڭ شينجياڭىنىڭ ۇشقارىلىقتى الاستاۋىن كولدەنەڭ تارتىپ جازعىرىپ، شينجياڭنىڭ مۇسىلماندارىنا «كوڭىل بولگەنسىپ»، ۇشىنا شىققان جالعانشىلىق ىستەدى.
ليۋ ۋەيدۇڭ مىنانى ءبىلدىردى: ا ق ش – تىڭ مۇسىلماندارعا جۇيەلى زيانكەستىك ىستەۋىنىڭ سۇرقيالىعى ادامدى قايران قالدىرادى. ا ق ش ءدىني سەنىم ەركىندىگىنە جول بەرەمىز دەپ جار سالادى، ءبىراق ءىس جۇزىندە حريستيان دىنىنە سەنۋ ەركىندىگىن عانا دارىپتەيدى، دۇنيە جۇزىندەگى ءۇش ۇلكەن ءدىننىڭ ءبىرى سانالاتىن ءىسلام ءدىنى ۇزاق ۋاقىت قاقپايلانىپ، شەكتەمەگە ۇشىرادى، ءتىپتى تيىم سالىندى. مۇسىلماندار توبى ۇزاق ۋاقىت بويى كەمسىتۋگە، قىسىمعا ۇشىرادى، ءتىپتى زيانكەستىككە ۇشىرادى، ا ق ش - تىڭ كەيبىر ساياسي الاياقتارى مەن اقپارات قۇرالدارى مۇسىلماندار توبىن لاڭكەستەرمەن ۇنەمى تەڭەستىرىپ وتىردى. قازىرگە دەيىن ا ق ش - تىڭ ەل ىشىندەگى مۇسىلماندار «سىرتتان كەلگەن سەنىمسىزدەر» دەپ قارالىپ كەلەدى.
ا ق ش 2017 – جىلى 1 - ايدىڭ 27 – كۇنى اتالمىش «مۇسىلماندارعا تيىم سالۋ بۇيرىعىنا» قول قويىپ، يران، يراق، ليۆيا، سومالي، سۋدان، سيريا جانە يەمەن قاتارلى 7 مەملەكەتتىڭ ازاماتتارىنىڭ ا ق ش – قا كىرۋىنە تيىم سالدى. ا ق ش - تىڭ بۇرىنعى زۇڭتۇڭى ترامپتىڭ مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى ىستەرى كومەكشىسى فلين ءىسلام ءدىنىن «قاتەرلى وسپە» دەپ قاراپ، ءىسلاميزمدى «ءدىننىڭ استارىنا جاسىرىنعان» «ساياسي يدەيا» دەپ اتادى، مۇسىلمانداردان ۇرەيلەنۋ «ورىندى» دەپ قارادى. اق سارايدىڭ باس ستراتەگى بولعان باننونزە ءىسلام ءدىنىن «دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇشقارى ءدىن» دەپ اتاپ، ءىسلام دىنىنە سەنەتىن ادامدار ا ق ش - ىندا «5 - كالوننانى» قۇرىپ جاتىر دەپ جاريالادى.
«ولار ءىسلام دىنىنە تيتتەي دە قۇرمەت ەتپەيدى، مۇسىلماندارعا شىنايى كوڭىل بولمەيدى، قايتا ءىسلام دىنىنەن پايدالانىپ، مۇسىلمانداردىڭ ءدىني سۇيىسپەنشىلىگىنەن پايدالانىپ، ورنىقسىزدىق فاكتورلارىن تۋدىرىپ، شينجياڭدى بىلىقتىرۋ ماقساتىنا جەتۋدى كوزدەۋدە، بۇل − بۇكىلدەي قاسقىردىڭ ارام نيەتى» دەدى ليۋ ۋەيدۇڭ.
شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتىنىڭ اقپارات مالىمدەمەشىسى شۇي گۇيشياڭ مىنانى ءبىلدىردى: «شىندىقتىڭ شىن سىرى − وسەك - اياڭنىڭ ەڭ كۇشتى تالقانداعىشى». قازىرگى شينجياڭدا ەكونوميكا ساپالى دامىپ، ىشكى قوزعاۋشى كۇش پەن باياندى دامۋ قۋاتى ۇزدىكسىز كۇشەيدى؛ قوعامدىق جالپى جاعداي توتەنشە ورنىقتى بولىپ، ءۇرتىس 4 جىلدان استام ۋاقىت زورلىقتى كۇش لاڭكەستىك دەلوسى تۋىلمادى. قازىر شينجياڭ ءۇنىنىڭ بۇكىل دۇنيە جۇزىنە تارالۋىنا بايلانىستى، حالىقارالىق قوعام شينجياڭعا ساياتىن ماسەلەلەردە شىندىقتى بارعان سايىن ايقىن ۇعىنىپ وتىر. كوپتەگەن كوزقاراقتى جاندار كەۋدە كەرىپ العا شىعىپ، دۇرىسىن ايتىپ، شينجياڭدى القاپ، ا ق ش - تى جازعىرىپ، بوگەۋ بەرمەس ادىلەت اعىنىن قالىپتاستىردى. ا ق ش وتىرىكتى ديپلوماتيالىق ساياسات رەتىندە قاراپ، شينجياڭعا ساياتىن ماسەلەلەردە كورە تۇرا وتىرىك ايتۋدا، مۇنى «وتىرىكتى قۇراستىرۋ ماشيناسى» دەپ اتايمىز، ونىڭ جيىركەنىشتى ارەكەتى، ءسوز جوق، تاس – تالقان بولادى.
كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
سۋرەتتى حابار
لەبىز جازۋ
