نەكەدەن اجىراسۋ سىندى كورگەنسىزدىك كوبەيمەسىن
ءسانيا ماماي قىزى
2015.04.07 16:02
{ ءارىپتىڭ ۇلكەن-كىشىلىگى كىشى ورتا ۇلكەن} باسىپ شىعارۋ
قوعام وتباسىنان قۇرالادى، وتباسىن قۇرىپ شاڭىراعىن كوتەرىپ، ۋىعىن شانشيتىن ەكى جاستىڭ جاراسقان ادال ماحابباتى نەگىزىندە ءبىر وتباسى جارىققا شىعادى. وسىلايشا، جاڭادان شاڭىراق كوتەرگەن ءاربىر وتباسىنىڭ بەرەكە-بىرلىگى، ءوزارا تاتۋ-ءتاتتى ىنتىماعى بۇكىل قوعامنىڭ جاراسىمدىلىعىنا سايادى. وتباسى بەرەكەسىز بولسا، سول وتباسىنداعى ۇرپاقتىڭ اقاۋسىز ءوسىپ-جەتىلۋىنە، قوعامدىق بارىس-كەلىس، كورشى قولاڭدارمەن قارىم-قاتىناس جانە جەكە ادامنىڭ ابىرويىنا دا ىقپال ەتەدى.
ەرلى-زايىپتىلار ورتاق تۇرمىس كەشىرۋ بارىسىندا، نەكە، وتباسى، ۇرپاق تاربيەسى، قوعامدىق بارىس-كەلىس، قىزمەت جاقتارىندا وزدەرىنىڭ وتەۋگە ءتيىستى بورىشتارىن تولىعىمەن ادا ەتۋمەن بىرگە، ەرلى-زايىپتىلار ءبىرى - بىرىنە قۇرمەت ەتىپ، ءوزارا ءتۇسىنىسىپ، وتباسى ەكونوميكاسىن ۇنەمشىلدىكپەن باسقارىپ، ورىنسىز باسەكەدەن اۋلاق بولىپ، وتباسىنىڭ بەرەكە-بىرلىگىن، جاراسىمدىلىعىن ساقتاعاندا عانا، شاڭىراقتارىن شايقالتپاي، جاراسىمدى وتباسىن قۇرۋعا بولادى. «ءۇي بولۋ وڭاي، ۇيلەسۋ قيىن» دەگەندەي، قازىرگى قوعامدا ءىشىنارا جاستار الىپ ۇشقان البىرت سەزىمنىڭ جەتەگىمەن ءبىر كورىپ عاشىق بولىپ، ەكى كورىپ ۇيلەنۋگە اسىق بولىپ، تەز ارادا ۇيلەنىپ الادى. كەيبىرى ىشكى جان سۇلۋلىعى ەمەس، سەيىل -سەرۋەن مەن ويىن تاماشانىڭ قۇلى بولىپ جۇرگەن، سىرتى جىلتىراعان سۇلۋلارمەن موتوسيكلدەرىن ءمىنىپ ەل كەزىپ، قولدارى جەتكەندەرى اۆتوكولىكتەرىن ايداپ، اۋىل ارالاپ، قالا جاعالاپ، مىرزالىق قۇرىپ جۇرگەن ەندىگىنىڭ «ءبىرجان سالدارى» ولار ءبىر جولعى وتىرىستا نەمەسە توراپتا تانىسا سالىپ باس قۇراپ الادى دا، از كۇندىك ماحاببات قىزۋى باسىلعاننان كەيىن ءبىرى-ءبىرىنىڭ بويىنداعى كەمشىلىكتەرىن كەيىن ءبىلىپ، بولىمسىز نارسەدەن ۇرىس-كەرىس شىعارىپ، سوڭى اجىراسۋعا اپارىپ تىنادى. كەيبىر جاستار وتباسىلارىندا ەركە-شولجاڭ ءوسىپ، ويىن تاماشانىڭ سوڭىندا كەتىپ، ەڭبەكتەنىپ جان باعۋدىڭ ەشقانداي ءجونىن بىلمەي، دايىن استىڭ يەسى بولىپ قالعاندىقتان، شاڭىراق كوتەرپ، ءتۇتىنىن ءوزى تۇتەتۋگە تۋرا كەلگەندە، ەڭبەك ىستەگىسى كەلمەي، قيىنشىلىققا توزە الماي، قايشىلىق تۋىلىپ، اقىر اجىراسىپ تىنادى. ءىشىنارا جاستار ىسجۇزىندىك جاعدايعا ساي اتا-ەنەنىڭ قولىنا، ۇلكەن ۇيگە كەلىن بولىپ بوساعا اتتاعاننان كەيىن، اتا -ەنەسىمەن ءتىل تابىسا الماي نەكەدەن اجىراسادى. كەمەلىنە كەلگەن كەيبىر وتاعاسىلارىنىڭ وتباسىلارىن ويرانداپ، ەلگە كۇلكى بولىپ نەكەدەن اجىراسىپ، سونشا جىل وتاسقان جۇبايىنا «مىنەزى جامان، ءتىلى اشتى، اقشا شاشقىش » سياقتى نەكەدەن اجىراسۋدىڭ شارتتارىن تولتىرىپ، اجىراسىپ جاتقاندارى دا بار. ەرجەتىپ ازامات جاسىنا تولعان بالالاردىڭ اتا - اناسىنىڭ مۇنداي سوراقىلىق ارەكەتىن قابىلداۋى وتە قيىن. ازامات جاسىنا تولماعان جاس بالالار وگەي اكە-شەشەنىڭ قاباعىنا قاراپ جاۋتاڭداپ، ءجابىر كورىپ وسەدى. بۇل سول ۇرپاقتىڭ اقاۋسىز ءوسىپ-جەتىلۋىنە زياندى. نەكەدەن اجىراسقانداردىڭ كەيبىرى ازامات جاسىنا تولماعان بالالارىن قارتايعان اتا-انالارىنا تاستاپ كەتەدى. ولاردىڭ باعۋ قۋاتى بولماعاندىقتان، جەتىمدەر مەكتەبىنە اپارىپ، ۇكىمەت باعىپ جاتقان جايتتەر دە جوق ەمەس. اكە -شەشەسى ءتىرى بولا تۇرا بالاسىنا قاراماعانى شىنىندا وكىنىشتى-اق!
مەيلى قانداي جولمەن اجىراسسا دا، ۇرپاقتىڭ الاڭسىز ءوسىپ-جەتۋىنە، ۇلتتىق سالت -داستۇرىمىزگە ناشار ىقپال تيگىزەرى داۋسىز. قازىرگى كەزدە راديو -تەلەۆيزورلارداعى زاڭ جونىندەگى كەڭەستەردە، ۇلتىمىزدىڭ نەكە داۋ-شارلارىنىڭ باسىم كوبىن ۇستايتىنىن ۇنەمى ەستىپ-ءبىلىپ جۇرەمىز. بۇرىن ۇلتىمىزدا نەكەدەن اجىراساتىندار وتە از بولاتىن. ۇلتىمىز ەجەلدەن جەتىمىن جىلاتىپ، جەسىرىن قاڭعىتپاعان. ەگەر جەسىرى كەتەر بولسا سول رۋعا ۇلكەن نامىس سانالادى.
وتكەن عاسىردىڭ 50-جىلداردان بەرى قاراي نەكەدەن اجىراسۋ دەگەندەردىڭ نەكەن ساياق ەكەندىگىن بۇگىنگى ۇلكەندەردىڭ اۋزىنان ەستىپ ءجۇرمىز. ءبىز بىلەتىن بەرتىنگى 80-، 90-جىلداردا دا نەكەدەن اجىراساتىنداردىڭ سانى ونشالىق كوپ ەمەس ەدى. ول كەزدە جاستاردىڭ نەكە ءىسىن كوبىنشە ۇلكەندەر بەلگىلەيتىن. ال بۇگىنگە كەلگەندە جاستاردىڭ نەكە ىسىنە ەشكىم كيلىكپەيتىن بولدى. ءبىر كەزدە ول اڭىسىن اۋدارعان قالىڭ مال دا قوعامنىڭ دامۋىنا ىلەسە تابيعي ازايدى. قازىرگى كەزدە كوبىنشە ەكى جاقتىڭ اتا-انالارى سەلبەسىپ جاڭا وتاۋدىڭ شاڭىراعىن كوتەرىپ بەرەدى.
حالقىمىزدىڭ ەكونوميكا، مادەنيەت جاقتارىندا تۇرمىس ورەسى نەداۋىر جوعارىلادى. قازىرگى جاستاردىڭ بارلىعى وقىعان مادەنيەتتى. الايدا، نەكەدەن اجىراساتىنداردىڭ سانى كۇن سايىن كوبەيىپ بارادى.
تالاي جاس وتاۋلاردىڭ شاڭىراعى شايقالىپ، كىناسىز جاس سابيلەر بايانسىز نەكەنىڭ قۇرباندىعى بولىپ جەتىمسىرەپ قالىپ جاتىر. بۇلايشا جەسىر ايەل، جەتىم بالا، ەسسىز ەركەك كوبەيە بەرسە ۇرپاقتاردىڭ الاڭسىز ءوسىپ-جەتىلۋىنە، ۇلت ساپاسىنا ىقپالىن تيگىزەدى. سوندىقتان جاستار ماحاببات، نەكە ىستەرىنە ات ءۇستى قاراماۋلارى ءتيىس. ۋاقىتتىق ويىن-تاماشانىڭ قىزىعىنا بولا قۇرىلعان ماحابباتتىڭ قۇلى بولماۋلارى، باسقالاردىڭ بايلىعىنا، اتاق-ابىرويىنا، ءمانسابىنا بولا قۇرىلعان ماحابباتتىڭ دا بايانسىز بولارىن كورە بىلگەنى ءجون. نەكە ءىسى ءار ەكى جاقتىڭ ماڭىزدى ءىسى بولعاندىقتان، كەڭ ويلانىپ، كەڭ تولعانىپ، ۇزاق ۋاقىتتىق، بولاشاقتىق جوسپار جاساپ، ءبىرىن-ءبىرى تولىق ءتۇسىنىپ، الداعى كەزدەسەتىن ءتۇرلى قيىنشىلىقتارعا قاسقايىپ قارسى تۇرا الاتىن، بىرلىكتە جەڭە الاتىن، وتباسىنىڭ باقىتى ءۇشىن ورتاق كۇش شىعاراتىن سەنىمدەرى بولعاندا عانا نەكەلەنۋلەرى ءتيىس. جاڭا وتاۋدىڭ شاڭىراعىن كوتەرگەننەن كەيىن دە ەرلى-زايىپتىلار وتباسىندا، كاسىپتە، ءبىرى-بىرىنە ءوزارا كومەكتەسىپ، ءبىرىن-ءبىرى شىنايى ايالاپ، قۇرمەت ەتۋلەرى، ومىردە ءمىنسىز ادام بولمايدى، كەمشىلىكتەرى بولسا تۇزەتىپ، ءبىرى-بىرىنە سەنىم ارتىپ، وتباسىن ۇقىپتى، ۇنەمشىلدىكپەن باسقارىپ، ەكى جاقتىڭ تۋىس-تۋعاندارى مەن يبالى قاتىناس ورناتىپ، قۇرمەتتەپ، ۇرپاقتارىنا وزدەرى الدىمەن جاقسى ونەگە كورسەتكەندە عانا، جاراسىمدى وتباسىن قۇرىپ، جارامدى ۇرپاق تاربيەلەپ، باقىتتى عۇمىر كەشە الادى.
كەلۋ قاينارى: تارباعاتاي اقپارات تورابى
ەرلى-زايىپتىلار ورتاق تۇرمىس كەشىرۋ بارىسىندا، نەكە، وتباسى، ۇرپاق تاربيەسى، قوعامدىق بارىس-كەلىس، قىزمەت جاقتارىندا وزدەرىنىڭ وتەۋگە ءتيىستى بورىشتارىن تولىعىمەن ادا ەتۋمەن بىرگە، ەرلى-زايىپتىلار ءبىرى - بىرىنە قۇرمەت ەتىپ، ءوزارا ءتۇسىنىسىپ، وتباسى ەكونوميكاسىن ۇنەمشىلدىكپەن باسقارىپ، ورىنسىز باسەكەدەن اۋلاق بولىپ، وتباسىنىڭ بەرەكە-بىرلىگىن، جاراسىمدىلىعىن ساقتاعاندا عانا، شاڭىراقتارىن شايقالتپاي، جاراسىمدى وتباسىن قۇرۋعا بولادى. «ءۇي بولۋ وڭاي، ۇيلەسۋ قيىن» دەگەندەي، قازىرگى قوعامدا ءىشىنارا جاستار الىپ ۇشقان البىرت سەزىمنىڭ جەتەگىمەن ءبىر كورىپ عاشىق بولىپ، ەكى كورىپ ۇيلەنۋگە اسىق بولىپ، تەز ارادا ۇيلەنىپ الادى. كەيبىرى ىشكى جان سۇلۋلىعى ەمەس، سەيىل -سەرۋەن مەن ويىن تاماشانىڭ قۇلى بولىپ جۇرگەن، سىرتى جىلتىراعان سۇلۋلارمەن موتوسيكلدەرىن ءمىنىپ ەل كەزىپ، قولدارى جەتكەندەرى اۆتوكولىكتەرىن ايداپ، اۋىل ارالاپ، قالا جاعالاپ، مىرزالىق قۇرىپ جۇرگەن ەندىگىنىڭ «ءبىرجان سالدارى» ولار ءبىر جولعى وتىرىستا نەمەسە توراپتا تانىسا سالىپ باس قۇراپ الادى دا، از كۇندىك ماحاببات قىزۋى باسىلعاننان كەيىن ءبىرى-ءبىرىنىڭ بويىنداعى كەمشىلىكتەرىن كەيىن ءبىلىپ، بولىمسىز نارسەدەن ۇرىس-كەرىس شىعارىپ، سوڭى اجىراسۋعا اپارىپ تىنادى. كەيبىر جاستار وتباسىلارىندا ەركە-شولجاڭ ءوسىپ، ويىن تاماشانىڭ سوڭىندا كەتىپ، ەڭبەكتەنىپ جان باعۋدىڭ ەشقانداي ءجونىن بىلمەي، دايىن استىڭ يەسى بولىپ قالعاندىقتان، شاڭىراق كوتەرپ، ءتۇتىنىن ءوزى تۇتەتۋگە تۋرا كەلگەندە، ەڭبەك ىستەگىسى كەلمەي، قيىنشىلىققا توزە الماي، قايشىلىق تۋىلىپ، اقىر اجىراسىپ تىنادى. ءىشىنارا جاستار ىسجۇزىندىك جاعدايعا ساي اتا-ەنەنىڭ قولىنا، ۇلكەن ۇيگە كەلىن بولىپ بوساعا اتتاعاننان كەيىن، اتا -ەنەسىمەن ءتىل تابىسا الماي نەكەدەن اجىراسادى. كەمەلىنە كەلگەن كەيبىر وتاعاسىلارىنىڭ وتباسىلارىن ويرانداپ، ەلگە كۇلكى بولىپ نەكەدەن اجىراسىپ، سونشا جىل وتاسقان جۇبايىنا «مىنەزى جامان، ءتىلى اشتى، اقشا شاشقىش » سياقتى نەكەدەن اجىراسۋدىڭ شارتتارىن تولتىرىپ، اجىراسىپ جاتقاندارى دا بار. ەرجەتىپ ازامات جاسىنا تولعان بالالاردىڭ اتا - اناسىنىڭ مۇنداي سوراقىلىق ارەكەتىن قابىلداۋى وتە قيىن. ازامات جاسىنا تولماعان جاس بالالار وگەي اكە-شەشەنىڭ قاباعىنا قاراپ جاۋتاڭداپ، ءجابىر كورىپ وسەدى. بۇل سول ۇرپاقتىڭ اقاۋسىز ءوسىپ-جەتىلۋىنە زياندى. نەكەدەن اجىراسقانداردىڭ كەيبىرى ازامات جاسىنا تولماعان بالالارىن قارتايعان اتا-انالارىنا تاستاپ كەتەدى. ولاردىڭ باعۋ قۋاتى بولماعاندىقتان، جەتىمدەر مەكتەبىنە اپارىپ، ۇكىمەت باعىپ جاتقان جايتتەر دە جوق ەمەس. اكە -شەشەسى ءتىرى بولا تۇرا بالاسىنا قاراماعانى شىنىندا وكىنىشتى-اق!
مەيلى قانداي جولمەن اجىراسسا دا، ۇرپاقتىڭ الاڭسىز ءوسىپ-جەتۋىنە، ۇلتتىق سالت -داستۇرىمىزگە ناشار ىقپال تيگىزەرى داۋسىز. قازىرگى كەزدە راديو -تەلەۆيزورلارداعى زاڭ جونىندەگى كەڭەستەردە، ۇلتىمىزدىڭ نەكە داۋ-شارلارىنىڭ باسىم كوبىن ۇستايتىنىن ۇنەمى ەستىپ-ءبىلىپ جۇرەمىز. بۇرىن ۇلتىمىزدا نەكەدەن اجىراساتىندار وتە از بولاتىن. ۇلتىمىز ەجەلدەن جەتىمىن جىلاتىپ، جەسىرىن قاڭعىتپاعان. ەگەر جەسىرى كەتەر بولسا سول رۋعا ۇلكەن نامىس سانالادى.
وتكەن عاسىردىڭ 50-جىلداردان بەرى قاراي نەكەدەن اجىراسۋ دەگەندەردىڭ نەكەن ساياق ەكەندىگىن بۇگىنگى ۇلكەندەردىڭ اۋزىنان ەستىپ ءجۇرمىز. ءبىز بىلەتىن بەرتىنگى 80-، 90-جىلداردا دا نەكەدەن اجىراساتىنداردىڭ سانى ونشالىق كوپ ەمەس ەدى. ول كەزدە جاستاردىڭ نەكە ءىسىن كوبىنشە ۇلكەندەر بەلگىلەيتىن. ال بۇگىنگە كەلگەندە جاستاردىڭ نەكە ىسىنە ەشكىم كيلىكپەيتىن بولدى. ءبىر كەزدە ول اڭىسىن اۋدارعان قالىڭ مال دا قوعامنىڭ دامۋىنا ىلەسە تابيعي ازايدى. قازىرگى كەزدە كوبىنشە ەكى جاقتىڭ اتا-انالارى سەلبەسىپ جاڭا وتاۋدىڭ شاڭىراعىن كوتەرىپ بەرەدى.
حالقىمىزدىڭ ەكونوميكا، مادەنيەت جاقتارىندا تۇرمىس ورەسى نەداۋىر جوعارىلادى. قازىرگى جاستاردىڭ بارلىعى وقىعان مادەنيەتتى. الايدا، نەكەدەن اجىراساتىنداردىڭ سانى كۇن سايىن كوبەيىپ بارادى.
تالاي جاس وتاۋلاردىڭ شاڭىراعى شايقالىپ، كىناسىز جاس سابيلەر بايانسىز نەكەنىڭ قۇرباندىعى بولىپ جەتىمسىرەپ قالىپ جاتىر. بۇلايشا جەسىر ايەل، جەتىم بالا، ەسسىز ەركەك كوبەيە بەرسە ۇرپاقتاردىڭ الاڭسىز ءوسىپ-جەتىلۋىنە، ۇلت ساپاسىنا ىقپالىن تيگىزەدى. سوندىقتان جاستار ماحاببات، نەكە ىستەرىنە ات ءۇستى قاراماۋلارى ءتيىس. ۋاقىتتىق ويىن-تاماشانىڭ قىزىعىنا بولا قۇرىلعان ماحابباتتىڭ قۇلى بولماۋلارى، باسقالاردىڭ بايلىعىنا، اتاق-ابىرويىنا، ءمانسابىنا بولا قۇرىلعان ماحابباتتىڭ دا بايانسىز بولارىن كورە بىلگەنى ءجون. نەكە ءىسى ءار ەكى جاقتىڭ ماڭىزدى ءىسى بولعاندىقتان، كەڭ ويلانىپ، كەڭ تولعانىپ، ۇزاق ۋاقىتتىق، بولاشاقتىق جوسپار جاساپ، ءبىرىن-ءبىرى تولىق ءتۇسىنىپ، الداعى كەزدەسەتىن ءتۇرلى قيىنشىلىقتارعا قاسقايىپ قارسى تۇرا الاتىن، بىرلىكتە جەڭە الاتىن، وتباسىنىڭ باقىتى ءۇشىن ورتاق كۇش شىعاراتىن سەنىمدەرى بولعاندا عانا نەكەلەنۋلەرى ءتيىس. جاڭا وتاۋدىڭ شاڭىراعىن كوتەرگەننەن كەيىن دە ەرلى-زايىپتىلار وتباسىندا، كاسىپتە، ءبىرى-بىرىنە ءوزارا كومەكتەسىپ، ءبىرىن-ءبىرى شىنايى ايالاپ، قۇرمەت ەتۋلەرى، ومىردە ءمىنسىز ادام بولمايدى، كەمشىلىكتەرى بولسا تۇزەتىپ، ءبىرى-بىرىنە سەنىم ارتىپ، وتباسىن ۇقىپتى، ۇنەمشىلدىكپەن باسقارىپ، ەكى جاقتىڭ تۋىس-تۋعاندارى مەن يبالى قاتىناس ورناتىپ، قۇرمەتتەپ، ۇرپاقتارىنا وزدەرى الدىمەن جاقسى ونەگە كورسەتكەندە عانا، جاراسىمدى وتباسىن قۇرىپ، جارامدى ۇرپاق تاربيەلەپ، باقىتتى عۇمىر كەشە الادى.
كەلۋ قاينارى: تارباعاتاي اقپارات تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
حابارلار
- ·ا ق ش – تىڭ بالتيمور قالاسىندا بۇلىك تۋىلدى
- ·حالىقارالىق كومەك اترەتتەرى نەپالعا جەتتى
- ·7 - كەزەكتى «پەيىل لوڭقاسى» فۋتبول جارىسى …
- ·2015-جىلعى اۆتونوميالى رايوننىڭ تۇڭعىش كەز…
- ·اۆتونوميالى رايوننىڭ 5-كەزەكتى جاستارمەن و…
- ·13-كەزەكتى قىسقى سپورت جينالىسىنىڭ ەرەكشە …
- ·«جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىندەگى كەدە…
- ·شينجياڭدا كاسپورىنعا ساياتىن اقى تۇرلەرى ا…
- ·شينجياڭ بويىنشا ونەركاسىپ-ساۋدا سالاسىنىڭ …
كوپ مەديا
ۇلتتىق مانەر
