بەتتى ساقتاۋ | باس بەت ەتۋ | حات ساندىعى | حابارلاسىڭىز | ءبىز تۋرالى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى    
  • ورتالىق
  • ەل ءىشى
  • شينجياڭ
  • حالىقارا

سۋرەتتى حابار

حالىق تورابى>>كوپ بەتتىك حابارلار

تۇرسىن جۇرتباي ۇلى: ابايدىڭ ويى بۇكىل ادامزاتقا ورتاق

سۇحباتتاسقان: نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى

2012.12.24 14:03     كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

تۇرسىن جۇرتباي ۇلى (سۋرەت عالامتوردان الىندى)

  ءتىلشى: بالالىق شاعىڭىز، جالىندى جاستىعىڭىز، ەرشىمدى ەڭبەك جولىڭىز بۇل جاقتاعى باۋىرلاستارىڭىزدى قىزىقتىرادى، ءوزىڭىز جايلى سىر شەرتە وتىرساڭىز.

  تۇرسىن جۇرتباي ۇلى: جالىندى جاستىق دەپ ەسكە الاتىنداي سونشا ءبىر سالتاناتتى، بۋىرقانىپ تۇرعان بالالىق شاقتى كەشكەنىم جوق. ءبىراق، سول بالالىق شاقتاعى مەنىڭ ومىرگە دەگەن ىقىلاسىم، كوزقاراسىم، دۇنيەنى قابىلداۋ، اسەرلەنۋ، وي قورىتۋ سياقتى ىشكى رۋحاني كۇيىم مەنىڭ كەيىنگى ومىرىمە ۇلكەن اسەر بەردى دەپ ويلايمىن. ەگەر سول كۇندەردى اقىل ساناسىنان، وي ەلەگىنەن وتكىزسەم، مەنىڭ قالعان ءومىرىنىڭ بارلىعى سول بالالىق شاققا تىكەلەي قاتىستى جانە سول كۇندەرمەن تىكەلەي تامىرلاسىپ جاتادى. وسى ۋاقىتقا دەيىن 30دان اسا كىتاپ شىعاردىم، سونىڭ ءار قايسىسىندا بالالىق شاقتان تامىر تارتىپ جاتقان ءبىر ۇزىك ءجىپ، ياعني، ءبىر جۇيكە تامىر بار. كەيدە ويلايمىن: مەن سول بالالىق شاعىمداعى جۇيكەمدى جۇيكەلەپ ءومىر ءسۇرىپ جاتقان سياقتىمىن. ونداعى دۇنيەنى قابىلداۋ سەزىمدەرىم مەنىڭ 30 جاسقا دەيىن جازعان «جەر بەسىك» رومان-نوۆەللامدا، «قار استىنداعى كوبەلەك» اتتى رومان-نوۆەللامدا تولىقتاي قامتىلدى دەپ ويلايمىن. سونىڭ اراسىندا «جول شەتىندەگى بالا»، سودان كەيىن، سەمەيدەگى دەگەلەڭ اتوم سىنايتىن پوليگونى تۋرالى «تارعىل تاستار» دەگەن ەكى شاعىن حيكايات قانا جازىلماي قالدى. سول شىعارما ارقىلى مەنىڭ جان دۇنيەمدى تولىقتاي تۇسىنۋگە بولادى. ال دۇنيەنى كوركەم ويلاۋعا سەبەپكەر بولعان شىعارما، ءالى كۇنگە دەيىن ءوزىمنىڭ كوكەيىمنەن كەتپەيتىن قازاقتىڭ «قىز جىبەك» داستانى دەپ ويلايمىن.

  مەن شەشەدەن ەرتە جەتىم قالدىم، اپايىم بەسىنشى سىنىپتان كەيىن مەكتەپتەن قول ءۇزدى، ءبىزدى باعىپ، كىر-قوڭىمىزدى جۋىپ، تاماعىمىزدى ىستەۋ ءۇشىن. ال تولەۋ دەگەن قارىنداسىم ءبىر جاسىندا، ەمشەكتەن تولىق قانىپ ەمبەي جەتىم قالدى. سوندىقتان دا ومىرگە ءبىر مۇڭلى سارىنمەن، مۇڭلى جانارمەن قارايتىن نازىك، قوڭىر، سازدى اۋەن ىلعي دا سانامدى، جۇرگىمدى بيلەپ تۇرادى. شەشەم دۇنيەدەن وتەر كەزىندە، ءتۇن ىشىندە كوزىمدى اشىپ قاراسام، اكەممەن باقۇلداسىپ: «ءاي قۇداكەلدى، مىنا ۇشەۋىن، و دۇنيەگە بارعاندا، پايعامباردىڭ اق تۋىنىڭ استىندا سەنىڭ قولىڭنان الامىن، ساعان امانات، وسى ۇشەۋىنىڭ قاباعىنا كىربەڭ تۇسىرمە»،-دەپ جاتىر ەكەن. ويانىپ كەتتىم، سۇيتسەم اپايىم دا تىڭداپ جاتىر ەكەن. ءبىراق قوشتاسىپ السىنشى دەپ، ەكەۋمىز دە ۇندەمەي كورپەنىڭ استىنا تىعىلىپ، بۇعىپ جاتتىق. وسى ءبىر اۋەن ءالى كۇنگە دەيىن ەسىمنەن كەتپەيدى. سول كۇنى بوران بولاتىن، تاڭەرتەڭ قار تىزەدەن اسا جاۋعان. كۇن اشىلدى، سوندا قاردى بەلىمنەن ومبىلاپ وتىرىپ، شەشەمنىڭ قايتىس بولعانى تۋرالى وزگە جۇرتقا ءوزىم ەستىرتىپ، حابارلاپ ەدىم، سول ءبىر اۋەندەر مەنىڭ كوڭىل-كۇيىم بولىپ الدى. «قىز جىبەكتى» جاتقا ايتاتىنمىن، اسىرەسە، قوس وبانىڭ تۇبىندە تولەگەنگە جەبە ءتيىپ، اۋەدەن ۇشقان التى قازبەن قوشتاساتىن جەرىن ىلعي دا جاتقا ايتىپ، جىلاپ وتىراتىنمىن:

  اۋەدەن ۇشقان التى قاز،

  اتايىن دەسەم وعىم از.

  قونار بولساڭ قونىپ كەت،

  مىنە مايدان، مىنە ساز،-دەپ، سودان كەيىن ەلگە ۇشقان قازداردان اناسىنا، اكەسى بازاربايعا، قارىنداسى قارلىعاشقا سالەم ايتىپ:

  ەرتە تۋعان كوبەگەن،

  بازارباي ۇلى تولەگەن،-دەپ كەلىپ، سانسىزبايمەن قوشتاسىپ:

  «قىز جىبەك مەنىڭ جەسىرىم، سانسىزباي سونى امەڭگەرلىككە السىن» دەگەن جەرىنە كەلگەندە، نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، وكسىپ جىلايتىنمىن. «مەن ءبىر اتادان جالعىزبىن، مەن ەگەر ءولىپ قالسام ارتتا تۇياق قالمايدى، نە ورنىمدى باساتىن سانسىزباي جوق» دەپ. وسى ءبىر ۋايىممەن-وي مەنى تەربەتىپ وتىرىپ، ەرىكسىز كوركەم شىعارماعا الىپ كەلگەن سياقتى. ال العاشقى شىعارمانى جازۋعا يتەرمەلەگەن، قازاقستاننىڭ ءبىزدىڭ تولقىنداعى جازۋشىلارىنىڭ بارلىعىنىڭ بەسىگى بولعان بەردىبەك سوقباقبايەۆتىڭ «مەنىڭ اتىم قوجا» شىعارماسى. وسى ءبىر شىعارما بۇگىنگە دەيىن بالالاردىڭ قيالىن الديلەپ كەلەدى. ءبىز سول بەردىبەكتىڭ شاپانىنان شىقتىق دەسەك تە بولادى.

  ودان كەيىنگى ۇلكەن وقيعا سەمەيدەگى دەگەلەڭ پوليگونى. مەن سول پوليگوندا 1964-جىلعى 18-تامىزعا دەيىن تۇردىم، اكەم سول سىناق پوليگونىنىڭ مالىن باقتى، ول سىناقتان كەيىن جىلقى، قوي، سيىرلاردىڭ جۇندەرى ءتۇسىپ، وكىرىپ بارىپ قۇلاپ جاتادى. سويتسەم، ولاردى ادەيى سىناۋ ءۇشىن باعادى ەكەن. اكەم كۇزدە اۋىلعا قايتادى، كوكتەمدە قايتا بارادى. ءبىزدىڭ اۋىل پوليگوننان 60 شاقىرىم جەردە تۇردى، سەمەيدىڭ اباي اۋدانى، وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، «اباي جولىندا» اباي قىستىگۇنى بوراندا اداسىپ بارىپ، توعجانمەن تابىساتىن ماشان تاۋىنىڭ ەتەگى، اققوزى قىستاعى، قوڭىر اۋليە دەگەن جەر. سونداعى كورگەندەرىم مەنىڭ بالا سانامدى ەرتە ەسەيتتى، العاشقى ولەڭدەرىمنىڭ ءوزى سول اق قان اۋرۋىنا ۇشىراعان ادامداردىڭ تاعدىرى، سونىڭ ىشىندە كەيىن اتىن وزگەرتىپ، (ويتكەنى جاريالاۋ كەرەك بولدى) «جاپون شالى» دەپ العان ولەڭدەرىم. ال، العاشقى قالام ۇستاۋىمنىڭ وزىنە وسى ءبىر كوڭىلدەگى ويلارىم وزەك بولدى. جاڭاعى دەگەلەڭدەگى پوليگوننان ۇلكەن اپايىم، مۇعالىم ءتۇبىتقان راباي قىزى كەلىپ الىپ كەتتى، ارتىمنان اپايىم مەن قارىنداسىم كەلدى، سودان كەيىن بارىپ اكەمدى ول جەردەن بوساتتى، بۇل ءبىزدىڭ ومىرىمىزدەگى ۇلكەن ءبىر وزگەرىس دەپ بىلەمىن.

  سول كەزدە مەنىڭ ورىسشام ءتاپ-ءتاۋىر بولاتىن، ويتكەنى كىلەڭ ورىس اسكەرلەرىنىڭ ىشىندە جۇرەمىز. اۋىلعا كەلگەندە بالالار مەنى «شوقىنشىق» دەپ مازاقتاپ، سودان قازاق تىلىنە بۇتىندەي بەت بۇردىم. ءتىپتى ۋنيۆەرسيتەتتە سول كونە، ەجەلگى ادەبيەتتەن؛ ءبىرىنشى كۋرستىڭ وزىندە لەكسيا وقىپ، ەمتيحان تاپسىرعاندا دا وسى تىلدەن ۇزاپ كەتكەم جوق. وسى كۇنگە دەيىنگى ەمىپ جۇرگەن ەمشەگىم ـــ سول قازاق ءتىلى. اراپ ءتىلى مەنىڭ شەتەل ءتىلىم بولدى، ءتاپ-ءتاۋىر باستىعىپ، ءتىل ۇستارتىپ قالىپ ەدىم، ول سول ۇمىتىلعان كۇيىنشە قالدى. الايدا، الپىس توعىزىنشى جىلدان باستاپ، اراپ حارپىندەگى شاعاتاي تىلىندەگى جازبالاردى، سونان كەيىن اراپتىڭ ءال-احبار گازەتىن وقىپ جاتتىقتىم، سونىڭ پايداسى، مىناۋ الاش ارداگەرلەرىن اقتاۋ كەزىندە ءتيدى. مەن الاش ارداگەرلەرىن اقتاۋ كوميسسياسىندا ادەبي كەڭەسشى بولدىم، ايتەۋىر كەرەگىمە سول وقىعان ءبىلىمنىڭ جاراعانىن وزىمە قاناعات تۇتامىن.

  ال «جازۋشى بولۋ ءۇشىن باقىتسىز بالالىق كەرەك دەيدى» مارك تۆەن، ەگەر سول شىن بولاتىن بولسا، مەن ول مەكتەپتى مەن تولىقتاي، كۇيىنىشىمەن، سۇيىنىشىمەن، ۋايىمىمەن، قۋانىشىمەن قوسا كەشتىم دەپ ويلايمىن، قازىرگە دەيىن مەنىڭ بالالىق شاعىمنىڭ سارىنى مەنىڭ سانام مەن جۇرگىمدى الديلەپ تۇرادى.

جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
 
  بۇل حابارعا باعاڭىز
  • 1. جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
    2. قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
    3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
    4. ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.