بەتتى ساقتاۋ | باس بەت قىلۋ | حات ساندىعى | حابارلاسىڭىز | ءبىز تۋرالى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى    
  • ورتالىق
  • ەل ءىشى
  • شينجياڭ
  • حالىقارا

سۋرەتتى حابار

حالىق تورابى

تۇرسىن جۇرتباي ۇلى: ابايدىڭ ويى بۇكىل ادامزاتقا ورتاق(3)

2012.12.24 14:03     كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

  ءتىلشى: «اباي» رومانىنداعى اباي مەن قۇنانباي وبىرازى شىنايى ومىردەگى كەيىپكەرلەردىڭ بەينەسىنە قانشالىقتى جۋىق؟ ادەتتە بۇل وبىرازداردىڭ ناقتى ومىردە وزگەشە تۇستارى بولعانى جايلى ەمىس-ەمىس ەستيمىز، اسىرەسە، قۇنانباي وبىرازى تۋرالى.

  تۇرسىن جۇرتباي ۇلى: بۇل زاڭدى، كوركەم ادەبيەت دەگەنىمىز، ول ءومىردىڭ قارابايىر شىندىعى ەمەس. ومىرلىك شىندىق بار، تاريحي شىندىق بار، كوركەم شىندىق بار. جازۋشى ءۇشىن ومىردەگى مىڭ شىندىقتى، تاريحي مىڭ كوزقاراستى ۇنتاقتاي كەلىپ، كوركەم ءبىر كوزقاراس جاساۋ كەرەك. ياعني كوركەم شىندىق دەگەنىمىز ابسوليۆتتى شىندىق، كوركەم شىعارمانىڭ ماقساتى ومىردەگى شىندىقتى، تاريحي شىندىقتى، جوق-باردى تەرىپ، جاماۋ قىپ جاماپ، شەكپەن قىلىپ كيگىزۋ ەمەس. بۇكىل كيىم ـــ وي تۇتاس بولۋ ءۇشىن، ءبىر-اق شىندىق جاسالادى. سوندىقتان دا، «اباي جولى» مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي» اتتى كەيىپكەر ارقىلى تۋىنداتقان، قازاق حالقىنىڭ ومىرىنە، قازاق حالقىنىڭ تاريحىنا دەگەن كوركەم كوزقاراسى. اۆەزوۆتىڭ ءوزى دە: «مەنىڭ رومانىم ومىرلىك شىندىق ەمەس، كوركەمدىك شىندىق، مەن اباي وبىرازى ارقىلى ابايدىڭ رۋحىن، اقىندىق رۋحىن الەمگە تانىتقىم كەلەدى، بارلىق جيعان-تەرگەن شىندىقتارىمدى وسى ابايدىڭ بەينەسىنە جيدىم، سول ارقىلى قازاق حالقىنىڭ كوشپەلى ءومىرىنىڭ بارلىق بوياۋىن جەتكىزگىم كەلدى،-دەيدى.

  مەنىڭ ءدارىس وقىعاندا شاكىرتتەرىمە ايتاتىن ەڭ ءبىرىنشى ءسوزىم، مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي جولى» رومان ەپوپەياسىندا ءبىر دە ءبىر سويلەم تاريحي نەمەسە ومىرلىك شىندىقتى بەينەلەمەيدى، ول ابايدىڭ ومىرىمەن جانە سول تاريحي ومىرمەن سايكەس كەلمەيدى. مۇندا ومىرلىك شىندىق جوق، الايدا، مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي جولى» رومان ەپوپەياسىندا اباي وبىرازى تۋرالى ءبىر دە ءبىر جول، ءبىر سويلەمدە جالعاندىق جوق، وندا ۇلكەن كوركەمدىك شىندىق بار. ەگەر ابايدىڭ تۋعانىنان باستاپ، كوز جۇمعانىنا دەيىنگى ءومىرىن ءتىزىپ شىعاتىن بولسا، وندا «اباي» رومانىن، «اباي جولى» كىتابىن كىم وقىر ەدى، ءىشىڭ پىسىپ كەتەر ەدى.

  كوركەمدىك شىندىق دەگەنىمىز ابدەن جيىنتىقتالعان تۋىندى. مىسالى: جەر بەتىندە ۋران شاشىلىپ جاتىر، مىسقالداپ قانا تابىلادى، سونى قوپارىپ قانشاما مىڭداعان، ميلليونداعان توننا رۋدادان بارماق باسىنداي ءبىر مىسقالداي عانا اتوم جاسايدى، سول ءبىر مىسقال اتوم ۇلكەن ستانسيانىڭ نەگىزىن قالايدى. كوركەم شىندىق تا، كوركەم شىعارما دا سونداي، بارلىق ءومىردى قوپارىستىرىپ كەلىپ، تۇيىندەپ اكەلىپ، تۇينەكتەي عانا شىندىقتى ۇسىنۋ كەرەك. وكىنىشكە وراي ءبىزدىڭ ءىشىنارا ادەبيەت تانۋشىلارىمىز، ءىشىنارا قازاق وقىرماندارىمىز ومىرلىك شىندىق پەن كوركەمدىك شىندىقتى اجىراتا بىلمەيدى. سوندىقتان دا ابايدىڭ ءومىر بايانىن «اباي جولى» رومان ەپوپەياسى ارقىلى تۇسىنەدى، بۇل شىندىققا مۇلدەم سايكەس كەلمەيدى.

  ءبىر عانا دالەل كەلتىرەيىن: اباي 13 جاسىندا سەمەيدەن اۋىلىنا قايتىپ بارا جاتادى، سوندا كەلگەننەن كەيىن قودار مەن قامقا وقيعاسىنا جولىعادى، سودان كەيىن بوجەيدىڭ ولىمىنە قاتىسىپ، وعان اس بەرۋدى ۇيىمداستىرادى. ال ومىردە قودار-قامقا وقيعاسى 1834 ـــ 1838-جىلداردىڭ اراسىندا بولعان، ياعني، اباي تۋىلاردان 15-20 جىل بۇرىن وتكەن وقيعا، اۆەزوۆ: قودار-قامعا وقيعاسىن اباي ەستىگەن بولۋى مۇمكىن،-دەپ جازادى حاتيرەسىندە. ەكىنشى، بوجەي 1850-جىلى دۇنيەدەن وزعان، ول كەزدە اباي بەس جاستا، قانشاما ءدانىشپان بولسا دا، بەس جاسىندا بۇكىل قازاق جينالعان استى باسقارىپ، ونىڭ جيىنىن-تەرىنىن وتكىزىپ، ءجون كورسەتە المايدى. مۇنىڭ بارلىعى اۋەزوۆتىڭ قازاقتىڭ تۇرمىسىن ابايدىڭ ومىرىمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، كوركەم شىعارمادا بەينەلەيىن دەگەن كوركەم قيالى. كوركەم شىعارمادا جازۋشىعا بەرىلگەن ۋاقىت پەن كەڭىستىكتىڭ مولشەرى بار، اۋەزوۆ سونى تولىقتاي پايدالانىپ وتىر. ويتكەنى، وسى وقيعالار فەۆوداليزمدە، اباي ءومىر سۇرگەن داۋىردە بولۋى مۇمكىن، نەمەسە بولعان، دەمەك اۋەزۆتىڭ شىندىعى كوركەمدىك شىندىق، ول شىندىق راس. سوندىقتان دا، جۇڭگوداعى ادەبيەتشىلەر مەن ادەبيەت تاريحشىلارىنا، وقۋلىق جازاتىن ۇستازدارعا نازىم: ابايدىڭ ءومىرىن مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي جولى» رومان ەپوپەياسىنداعى سيۆجەتتىك جەلىمەن تۇسىندىرۋگە بولمايدى، ول ۇلكەن قاتەلىك.

جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
 
  بۇل حابارعا باعاڭىز
  • 1. جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
    2. قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
    3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
    4. ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.