بەتتى ساقتاۋ | باس بەت قىلۋ | حات ساندىعى | حابارلاسىڭىز | ءبىز تۋرالى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى    
  • ورتالىق
  • ەل ءىشى
  • شينجياڭ
  • حالىقارا

سۋرەتتى حابار

حالىق تورابى

ءجاۋدىر شالعام(3)

2013.01.22 13:50    

  3

  تۇندە شاتىرلاپ ءبىر عاجايىپ وتكىنشى جاۋىن جاۋدى. تاڭەرتەڭ ەڭبەككە كەلگەندەر تاستاردىڭ شايىلىپ تازارعانىن، قۇم-قايراڭنىڭ تەگىستەلىپ، رەتىنە كەلگەنىن بايقادى. توسپا ناۋاسىنداعى سۋدىڭ دەڭگەيى دە ەكى قارىستاي كوتەرىلىپتى. سۋ بەتىنەن اسپانداعى قالدىق قارا بۇلتتىڭ كوك ساعىمى كولبەڭدەيدى. اۋارايى كۇرت سۋىتقان ءتارىزدى. كوپىر وتكىندەرىنەن ازىناعان كۇزگى جەل تەلەگەي تەڭىزدەي تولقىعان كەندىردىڭ سۋىلىنا ءۇن قوسىپ، ادامدى وزەگىن سۋىق الىپ، بويىنان جىلۋى قاشقان جانداي قالتىراتادى. قارت ۇستىنە كىر سىڭگەن سىرەۋ ەسكى ماقتالى مەشپەتىن كيگەن. تۇيمەدەن تۇلدىر مەشپەتتىڭ ەكى ءوڭىرىن قاۋسىرىنا بەلىن قىزىل ەلەكتر سىمىمەن بۋىپ العان. قارا بالا ءالى دە جالاڭكەۋدە، جالاڭاياق قالپىندا، قولپىلداعان كەڭ دامبالىمەن ءجۇر. ءبىراق تۇرىنەن تيتتەي دە توڭعان بەينە بايقالمايدى. تاستاعان با، الدە ءبىر جەرگە تىقتى ما، بۇرىنعى بەلىن بۋىپ جۇرگەن ەن شۇپەرەگى قازىر جوق. ونىڭ ورنىنا قىزىل ەلەكتر سىمىن بۋىنىپتى. سۇيەمگە جەتە قابىل وسىڭكى شاشى تال-تال بوپ، كىرپىكشەشەننىڭ تىكەندەرىندەي تىكىرەيىپ تۇر. جۇمىسكەرلەر تاستاعى ىركىلگەن جاڭبىر سۋىن كەشىپ قۇرىلىس الاڭىنا كەلگەن جالاڭاياق بالاعا اياپ تا، سۇيىنە دە قاراپ قالىپتى.

  - توڭدىڭ با؟- دەپ سۇرادى قارت ۇستا باسەڭ داۋىسپەن.

  نە دەپ تۇرعانىن مۇلدە تۇسىنبەگەندەي بالا قارت ۇستاعا ۇركە قارايدى.

  - سەنەن سۇراپ تۇرمىن، توڭدىڭ با؟- دەدى قارت داۋىسىن كوتەرىڭكىرەپ.

  ونىڭ جانارىنداعى ۇرەي نىشانى بىردەن عايىپ بولدى. سونان تۇقىراڭداپ وت جاعۋعا كىرىستى. مىنە، ول سول قولىمەن كورىكتى اقىرىن-اقىرىن باسىپ، جانىپ جاتقان ساباندى باقىلاپ، كومىر سالاتىن قالاقشاسىن وڭ قولىنا الىپ دايىن وتىر. قارت ۇستا توسەگىنىڭ باسىنان ءبىر كىر-كىر جەيدەنى الىپ قارا بالانىڭ يىعىنا جاپتى. قارا بالا وتە جايسىزدانعانداي قيقاڭ ەتتى. قارت ۇستا ۇزاي بەرە، يىعىنان جۇلىپ الىپ بۇرىنعى ورنىنا قايتا اپارىپ قويدى. قارت ۇستا باسىن شايقادى، سونان جۇرەسىنەن وتىرىپ تەمەكىسىن سورا باستادى.

  - قارا بالا، سەنى بۇل ارادان نەگە كەتكىسى كەلمەيدى دەسەم، جىلى پەشتىڭ قاسىنان ۇزاپ شىققىڭ كەلمەيدى ەكەن-اۋ. ەنەڭدى، قارشاداي بولساڭ دا، قۋلىعىڭا قۇرىق بويلامايدى،- دەدى الدە نەدەن ءىش دۇنيەسى قاڭىراپ، كوڭىلى ويسىراعان تەمىرشى جىگىت اۋزىن كەڭ اشىپ ەسىنەي.

  قۇرىلىس ورنى جاقتان ىسقىرىقتىڭ داۋىسى ەستىلدى. تەتە مەڭگەرۋشى ليۋ تايياڭ تۇگەل جينالىڭدار دەپ ايعايلادى. جۇمىسكەرلەر توسپانىڭ قارساڭىنداعى كۇنگەيگە جيىلدى. ءوز بىلەكتەرىن ۇستاپ ەركەكتەر ، شاقاي تابانىن سىرىپ ايەلدەر وتىر. قارا بالا جەتىنشى تۇعىرىقتىڭ جوعارعى جاعىنداعى جاپسارعا بايقاتپاي كوز سالادى. ونى نازارىنان تاسا ەتۋگە كوڭىلىندە الاڭ بار. تەتە مەڭگەرۋشى ليۋ تايياڭ كۇن سۋىتا باستادى، جۇمىس ۋاقىتىن ۇزارتۋعا تۋرا كەلىپ وتىر. توڭ ءجۇرىپ، مۇز قاتقانعا دەيىن مىندەتتى تۇردە تاعاندىق شۇڭقىردىڭ بەتونىن قۇيىپ بولۋىمىز كەرەك. بۇگىننەن باستاپ كەشكى ساعات جەتىدەن تۇنگى ونعا دەيىنگى ارالىق جۇمىس ۋاقىتى ەسەپتەلىنەدى. سوعان وراي ءار ادامعا جارتى جىڭ استىق، جيىرما تيىن اقشا قوسىپ بەرىلەدى دەدى. بۇل سوزدەردى ەستىگەندە ەكى جۇزدەن استام ادامنىڭ بەت-الپەتىندە ءار ءتۇرلى قۇبىلىس بولعانىمەن، ەشكىم قارسى پىكىر ايتا العان جوق. قارا بالا ءبادىزشى جىگىتتىڭ اق قۇبا ءجۇزىنە قىزىل رەڭ جۇگىرىپ، ەكى بەتىنەن نۇر تامعان نارتتاي ءديدارلى بويجەتكەننىڭ قۇپ-قۋ بولىپ كەتكەنىن عانا بايقادى.

  سول كۇنى تۇندە توسپا قۇرىلىسىنىڭ باسىنا ءۇش گاز شام اسىلدى. ونىڭ شاقىرايعان اق ساۋلەسى توڭىرەكتى كۇندىزگىدەي جايناتىپ جىبەردى. شامنىڭ ءبىرى بادىزشىلەرگە، ءبىرى تاس شاعاتىن ايەلدەرگە ءتان بولدى. ايەلدەردىڭ دەنى بالالى، ءۇي جاعدايى بار ادامدار ەدى. ولار جارتى جىڭ استىق پەن جيىرما تيىن اقشادان كەشتى. شالعاي قىستاقتاردان كەلگەن ون نەشە قىز عانا ۇركەردەي بولىپ جۇمىستى ءبىر شامنىڭ تۇبىنە جينالىپ ىستەۋگە پەيىل تانىتتى. كوپىر وتكىنىنىڭ ءبىرىن ەكى باسىن توسپا قاقپاقتارىمەن بىتەتىپ تۇنەمەلگە پايدالانۋعا باتىلدىق ەتكەندەر دە سولار ەدى. وتكىن تۇنەمەلىنىڭ اۋىز جاعىنان ەسىك رەتىندە ەڭبەكتەپ كىرىپ-شىعاتىن تەسىك قانا قالدىرىلدى. تۇندە جۇيزى بويجەتكەن كەيدە وسىندا تۇنەپ، كەيدە قىستاققا قايتىپ ءجۇردى (ونىڭ بولە اپەكەسى سول ماڭداعى قىستاقتا تۇراتىن. بولە جەزدەسى اۋدان ورتالىعىندا كۇندىك ىستەپ جۇرگەندىكتەن ۇيىنە قايتا المايتىن. بولە اپەكەسى وعان تۇندە ماعان سەرىك بول دەپ قولقالاعان-تىن). ءۇشىنشى شام تەمىرشىلەر تۇراتىن ۇڭگىرگە قويىلىپ، ونىڭ يگىلىگىن قارت ۇستا، تەمىرشى جىگىت جانە قارا بالا كوردى. بادىزشىلەردىڭ جۇمىس ورنىندا بالعالار تارسىلدايدى، اسىل بۇرعىلار كەمىرگەن تاستاردان ءالسىن-ءالى قىزىل ۇشقىندار جارقىلدايدى، ەڭبەك ەكپىنى - سۇيىنەرلىك. ءبادىزشى جىگىت مەشپەتىن شەشىپ تاستاپتى. قىزىل سپورت جەيدەسى دالا وتىنداي الاۋلاپ كورىنەدى. قىزدار جاعى شامدى شىر اينالا ، الا-قۇلا وي، ادەمى قيال الديىندە وتىرعانداي. بىردە سىقىلداپ كۇلسە، بىردە سىبىرلاسادى. بالعالارىنىڭ تاسقا ۇرىلعان دىبىسى دا سايابىر. سان قيلى داۋىستار ارەدىگىندە وزەننىڭ سارقىراعان دىبىسى قۇلاققا تيەدى. جۇيزى بويجەتكەن ورنىنان اقىرىن تۇردى دا وزەن جاققا اياڭدادى.

  - بايقا، سودىردىڭ ءبىرى باس سالماسىن،- دەدى قىزداردىڭ ءبىرى جەلكە تۇسىنان.

  جۇيزى بويجەتكەن ەدەمدە جارىق جەتەر جەردەن ۇزاپ شىقتى. بۇل تۇستا ارتتاعى شام جارىعى وعان بىرنەشە اپپاق تىكەنەكتى شار بولىپ، شار تىكەنەكتەرى ۇشىنان قىزارا، جۇمسارا اياعىنىڭ باسىنا دەيىن جەتىپ تۇرعانداي ەلەستەدى. سونان سوڭىرا، ول شام جارىعىنا قارسى ءجۇردى. ارتىنشا قارا بالا كىلت ەسىنە ءتۇسىپ، ول نەعىپ جاتىر ەكەن بىلەيىنشى دەگەن ويمەن جارىقتان بويىن اۋلاق سالدى دا، اياق الىسىن جىتىلەتىپ، كوپىردىڭ ءبىرىنشى تۇعىر دىڭگەگىنىڭ كولەڭكەسىنە كەلىپ تۇرا قالدى.

  بويجەتكەننىڭ كوزىنە ءبىر جۇمىستىڭ باسىن قايىرىپ جۇرگەن قارا بالا جاپ-جالاڭاش بادەنىنە جىلتىرىن جاعىنعان اينەكەيلى ارۋەي بەينەسىندە ەلەستەدى. تەرىسى دە قولا ءتۇستى سىر جاعىلعان جىرتىلمايتىن، تەسىلمەيتىن سەرىپپەلى دە سوزىلمالى حيكىمەتتەي كورىنۋدە. ونىڭ بويىنا ازداپ شىر دا بىتكەن سىقىلدى. مۇنىڭ دا ءجونى بار، ول قارا بالاعا قۇدايدىڭ قۇتتى كۇنى تۇستە اسحانادان ءتاۋىر نارسەلەر اكەلىپ بەرىپ ءجۇر. قارا بالا ءوز ۇيىنەن وتە سيرەك تاماقتانادى. تۇندە عانا ۇيىنە قايتادى. كەيدە ءتىپتى ۇيىنە قايتپاي، ۇڭگىرىنە جانتايا كەتەتىن ءتارىزدى. ءبىر كۇنى قارا بالانىڭ تاڭەرتەڭ ەرتە وسى ۇڭگىردەن توبەسىندە جابىسقان سابانى بار شىعىپ كەلە جاتقانىن كوزى شالىپ قالعان. قارا بالا كورىكتى قوس قولداپ باسىپ وتىر. قيمىل-قوزعالىسى شيراق، ەكسىمدى. ءبىر قاراعاندا كورىكتى باسقان بۇل ەمەس، مۇنى كورىك ورگە سەرپىپ وتىرعانداي سەزىلەدى. دەنەسى ىلگەرىندى-كەيىندى ىرعالعاندا، جۇپ-جۇمىر باسى اعىسى باياۋ سۋدا قالقىپ بارا جاتقان قاربىز، ءبىر ءتۇسىپ، ءبىر كوتەرىلىپ جىلت-جىلت ەتكەن قارا كوزدەرى اسەم ۇشقان شىراق قوڭىز بولىپ ەلەستەيدى.

  تەمىرشى جىگىت شىڭايتىن بۇرعىنىڭ جانىندا ءوزىنىڭ ۇيرەنشىكتى داعدىسى بويىنشا، شوي بالعانىڭ باسىن جەرگە قويىپ، سابىنان ۇستاپ تىك تۇر. ساقسىنعان پايىمدى اتەشتەي موينىن ءبىر جاعىنا قيسايتىپ، الدە نەگە قادالا قالىپتى.

  قارت ۇستا ابدەن قىزعان ءبىر ۇلكەن بۇرعىنى وتتان الدى. قارا بالا ونىڭ ورنىنا تاعى ءبىر بۇلىنگەن ۇلكەن بۇرعىنى اكەپ سالدى. بۇرعى الاۋلانىپ ارتىقشا قىزىپتى. قارت ۇستا ونى ءتوستىڭ ۇستىنە قويدى دا، شەتىن شەكىكپەن تىقىلداتتى. تەمىرشى جىگىت ءداۋ بالعانى قولىنا العان جەردەن بۇيىم قۇرلى كورمەي ۇيىرە سوقتى، كۇشپەن ۇرىلعان شوي بالعا قالقىپ كەلىپ تيگەندە بۇرعىدان بولات ۇشقىندار كوز ۇيالتا شاشىرادى. تاس قابىرعاعا سوعىلعان بولات ۇشقىندار ۇساقتالىپ اناعۇرلىم كوپ تۇيىرشەلەر تۇرىندە جەرگە شاشىلىپ جاتتى. قارا بالانىڭ بولىمسىز تومپايعان قارنىنا تۇسكەندەرى ءالسىز سەرپىلىپ، ادەمى جارتى شەڭبەر تۇرىندە كەرى قۇلايدى. بولات ۇشقىندارى قارا بالانىڭ قارنىنا سوعىلىسىپ جانە كەرى سەرپىلىپ اۋەدە ۇشقاندا اۋا ۇيكەلىسىنەن قىزىپ عاجايىپ دىبىس تا شىعارادى. ءبىرىنشى بالعادان كەيىن-اق تەمىرشى جىگىت بويىن جيناڭقىراپ ارەكەتىن جىلدامداتا ءتۇستى. بويجەتكەننىڭ كورۋ مۇشەلەرى ونى تاس قابىرعادا ەربەڭدەگەن ەلەس تۇرىندە قابىلدادى. قۇلاق تۇبىنەن بولات-تەمىردىڭ شىڭىلداعان كۇشتى دىبىسى ەستىلىپ تۇردى. تەمىرشى جىگىتتىڭ تەمىر شىنىقتىرۋ تەحنيكاسى اسا جوعارى ەدى. قارت ۇستانىڭ وڭ قولىنداعى شەكىك بالعانىڭ ءتوستىڭ شەتىنە ءتيۋى عانا شارت ەدى. توستەگى بۇرعىنىڭ ەندى قاي جەرىنە ۇرۋ كەرەك ەكەنى تەمىرشى جىگىتتىڭ كوڭىلىندە ايتپاسا دا سايراپ تۇراتىن. قارت ۇستا بۇرعىنى اينالدىرعاندا جانارى مەن ويى دا بۇرعىداعى ۇرۋعا ءتيىستى جەرگە تامان سىرعيدى، تەمىرشى جىگىت ءزىلمان بالعاسىن سول جەردى تاۋىپ سوعادى. قارت ۇستانىڭ ويى كەيدە ءتىپتى سول بالعاعا جەتە الماي قالادى.

  بويجەتكەن تەمىرشى جىگىتتىڭ شەبەرلىگىنە ءتانتى بولىپ تامسانىپ تۇر. ايتكەنمەن، قارا بالا مەن قارت ۇستاعا قاراۋدى ۇمىتقان جوق. بالعا سوعۋ ۇدەرىسىنىڭ ەڭ ءبىر تارتىمدى ساتىندە، سەلت ەتپەي سىلەيىپ (كوزدەرى جۇمىلىپ، كورىكتىڭ باسىلۋ ىرعاعىمەن بىردەي تىنىستاپ) ءبىر جولا قيمىلدان قالاتىن قارا بالا ەدى.تەمىرشى جىگىت الدىنداعى بۇرعىنى ەمەس، كىسىلىك قادىر-قاسيەتىن توقپاقتاپ جاتقاندايىشتەي جابىعىپ كۇيزەلەتىن كىسى قارت ۇستا ەدى.

  بۇرعى دەر پىشىنىنە كەلگەن سوڭ، قارت ۇستا تەرىس قاراپ ونى سۋاردى. تەمىرشى جىگىتكە ماعىنالى جانار تاستاپ، الىمسىنباعان تۇرمەن ميىق تارتتى. ۇستازىنىڭ قيمىل-قوزعالىسىن باعىپ، تىگىلە قاراپ تەمىرشى جىگىت تۇر. بويجەتكەن قارت ۇستانىڭ شەلەكتەگى سۋعا قولىن سالىپ بايقاعانىن، بۇرعىنى كوتەرىپ كوزىنە تامان اكەلگەنىن، سوسىن شەلەكتەگى سۋعا ەڭكەيىپ، قولىنداعى بۇرعىنىڭ ۇشىن سۋعا اقىرىن، وتە ەپپەن تيگىزگەنىن كورىپ تۇردى. شەلەكتەگى سۋدان ىسىلداعان دىبىس شىعىپ، ءجىپ-جىڭىشكە بۋ كوتەرىلە كەلە، قارت ۇستانىڭ قىزىل مۇرنىن كىرەۋكەلەدى. ءبىر تولاستان سوڭ، قارت ۇستا بۇرعىنى الىپ كوزىنىڭ الدىنا اكەلدى دە، بۇرعىنىڭ ۇشىنا ينەگە ءجىپ ساباقتاعانداي قادالىپ قارادى. سونان حيكىمەت كورىنىستىڭ ۇستىنەن تۇسكەندەي بەتىنە نۇر جۇگىردى، ءار بىر اجىمىنەن دە شەكسىز قۋانىشتىڭ نىشانى تەپسىدى. ونىڭ قاناعاتتانارلىق جاۋاپ تاپقانداي باسىن يزەي، بۇرعىنى سۋعا ءبىر-اق توعىتقانى دا سودان ەدى. بۋ بۋداقتاي كوتەرىلدى. ۇڭگىردە بۋدان قالىپتاسقان ساڭىراۋقۇلاق ءتارىزدى بۇيرا تۇتەك تەز ۇلعايدى. گاز شامنىڭ جارىعى مۇنارتا قىزاردى، نارسە بىتكەن قاراڭداپ بۇلىڭعىر مۇناردىڭ قۇشاعىندا قالدى. زاماتتا مۇنار ايىقتى. ۇڭگىردە تىنىشتىق قالپىنا كەلدى. باز-باياعىسىنداي قارا بالا ەلەس كەيپىندە كورىگىن باسىپ ءالى وتىر. باز-باياعىسىنداي تەمىرشى جىگىت ساقسىنعان اتەشتەي موينىن قيسايتا ساناسىن سابىلتىپ ءالى تۇر. باز-باياعىسىنداي ءجۇزى كۇرەڭىتكەن، كوزدەرى كىرتيگەن، قي قوڭىز ءراۋىشتى بىلەگىندەگى تىرتىعى دا باز-باياعى قالپىندا قارت ۇستا تۇر.

  قارت ۇستا ابدەن قىزارعان تاعى ءبىر بۇرعىنى الىپ شىقتى. سونان ماناعى ارەكەت تۇگەل ءبىر قايتالاندى. قارت ۇستا شىڭالعان بۇرعىنى سۋاراتىن كەزدە عانا جاعدايدا ازداپ وزگەرىس بولدى. قارت ۇستا قولىن سوزىپ سۋ رايىن بايقاعان سوڭ، شەلەككە ۇستەمەلەپ ءبىراز سۋىق سۋ قۇيدى. وعان كوڭىلى كونشىگەنى رەپەتىنەن بايقالدى. قارت ۇستا قولىنداعى بۇرعىنى سۋارايىن دەي بەرگەندە، تەمىرشى جىگىت ىرشىپ شەلەكتىڭ قاسىنا باردى دا، كوز ىلەسپەيتىن تەزدىكپەن قولىن شەلەككە جۇگىرتە قويدى. قارت ۇستا ەش ويلانباستان قولىنداعى بۇرعىنى ونىڭ بىلەگىنە باستى. ۇڭگىردەن شىققان ەتتىڭ قارىلعان قوڭىرسى ءيىسى بويجەتكەننىڭ مۇرنىنا كەلدى.

  تەمىرشى جىگىت «و-ۋۋ» دەپ قينالا ىشقىنىپ بويىن تەز جيناپ الدى.

  - ۇستاز، ءۇش جىل بولدى عوي!- دەدى ول قارت ۇستاعا سۋىق جىميىپ.

  قارت ۇستا بۇرعىنى شەلەككە تاستادى. ۇڭگىردى تاعى دا بۋ باستى. بويجەتكەن ولاردىڭ بەت-الپەتىن انىق كورە المادى. مۇنار اراسىنان قارت ۇستانىڭ «ەسىڭدە ۇستادىڭ با!» دەگەن ءبىر اۋىز ءسوزىن عانا ەستىدى.

  بويجەتكەن مۇناردىڭ سەيىلۋىن كۇتپەي، اۋزىن مىقتاپ باسىپ جۇگىرە جونەلدى. ءبىر كەرمەك ءدام جۇرەك زاپىرانىن قوزعاعانداي اسقازانى جايسىزداندى. ول تاس ءۇيىندىسىنىڭ الدىنداعى ورنىنا كەلىپ وتىردى.

  - جۇيزى،- دەدى قاسىندا وتىراتىن بويجەتكەن وسپاقتاپ،- كوپ اينالدىڭ عوي. الدە جاس جىگىتتىڭ بىرىمەن كەندىرلىككە كىرىپ كەلدىڭ بە؟

  ول ۇندەمەدى. كىلاۋىز قىزدىڭ مازاعىنا ءىش جيمادى، مۇمكىندىگىنشە ءۇنىمدى شىعارمايىن دەگەندەي القىمىن ەكى ساۋساعىمەن قىسىپ وتىرا بەردى.

  جۇمىستان قايتۋدىڭ ىسقىرىعى شالىندى. بويجەتكەن ءۇش ساعات بويى ءوڭ مەن ءتۇستىڭ اراسىندا جۇرگەندەي الماعايىپ كۇي كەشتى.

  - جۇيزى، جىگىتىڭدى ويلاپ وتىرسىڭ با؟

  - جۇيزى، جۇرەيىك.

  قاسىنداعى قىزدار شاقىرسا دا ول وتىرعان ورنىنان تاپجىلمادى. ول شام جارىعى تۇسكەن جەردەگى كولبەڭدەگەن كولەڭكەنى باقىلاپ وتىر.

  - جۇيزى،- دەدى ءبادىزشى جىگىت بويجەتكەننىڭ جەلكە تۇسىنان قاققان قازىقتاي قازديىپ،- بۇگىن ءتۇنى ماعان سەرىك بولسىن دەپ بولە اپەكەڭ مەنەن سالەم ايتىپ ەدى. بىرگە باراسىڭ بە؟

  - باراسىڭ با دەپ كىمگە ايتىپ تۇرسىڭ؟

  - ساعان نە بولعان؟ سالقىن ءتيىپ اۋىرىپ قالعاننان ساۋمىسىڭ؟

  - كىمگە سالقىن ءتيىپتى؟

  - سەنى ايتام!

  - قوي-شى.

  - جۇرەيىك پە؟

  - جۇرەيىك.

  كوپىردىڭ استىندا سۋ سارقىراپ اعىپ جاتىر. بويجەتكەن توقتادى. ءبادىزشى جىگىت ءبىر قادامداي عانا جەردە. بويجەتكەن ارتىنا بۇرىلدى. سەل بوگەيتىن توسپانىڭ باتىس تاراپىنداعى ۇڭگىردە شام ءالى جانىپ تۇر ەكەن. باسقا شامدار ءسونىپتى. ول قۇرىلىس ورنىنا قاراي بەتتەدى.

  - قارا بالاعا بارامىسىڭ؟

  - كورە كەتەيىن.-

  بىرگە بارايىق. ونىڭ ءيى قاتتى-اق، بەي-جاي ءجۇرسىڭ كوپىردەن قۇلاپ كەتپە، بايقا.

  جۇيزى ءبادىزشى جىگىتتىڭ ءتوس تاقاسىپ قالارداي تاياۋ تۇرعانىن سەزدى. ونىڭ جۇرەگىنىڭ «ءلۇپ-ءلۇپ» ەتكەن دىبىسى دا ەستىلىپ تۇرعانداي ەدى. ءجۇرىپ كەلەدى. ءجۇرىپ كەلەدى. باسىن انتەك قيسايتىپ ەدى، شەكەسى ءبادىزشى جىگىتتىڭ شىمىر يىعىنا سوعىلدى. بويجەتكەن شالقالاي بەردى. ءبىر الۋەتتى قول قۇشاقتاي الدى. ءبادىزشى جىگىتتىڭ كۇرەكتەي الاقانى بويجەتكەننىڭ زاعارا سىقپاسى زالىتتەس الماسىنا باسىلدى. ول ۋقالاپ-ۋقالاپ قويادى. قىز جۇرەگى ەمشەگىنىڭ استىڭعى تۇسىنان قولعا تۇسكەن كەپتەردەي بۇلقىنىپ سۇمدىق تۋلاپ كەتتى. اياقتار تىنباي ىلگەرى ادىمداپ كەلەدى. جارىققا تامان كەلگەندە بويجەتكەن ومىراۋىنداعى جىگىت قولىن يتەردى. جىگىت تە ءجون بىلەتىنىن ءبىلدىرىپ قولىن تارتىپ الدى.

  - قارا بالا،- دەپ داۋىستادى بويجەتكەن.

  - قارا بالا ،- دەپ داۋىستادى جىگىت تە.

  تەمىرشى جىگىت ولاردى سىڭار كوزىنىڭ ۇشىمەن كوزدەپ تۇر. شىقشىتى سولقىلداپ اۋىرىپ بارادى. قارت ۇستا ءوز توسەگىندە تەمەكى دورباسىن ماۋزەر كەزەگەن كىسىشە قوس قولداپ ۇستاپ وتىر. ول قىزىل ءديدارلى بويجەتكەن مەن اقسارى ءبادىزشىنى جانارىمەن شولا:

  - وتىرا تۇرىڭدار،- دەدى قالجىراعان قارلىعىڭقى داۋىسپەن،- بالا قازىر كەلەدى.

  ……قارا بالا بوس شەلەگىن كوتەرىپ، وزەن قاباعىنا قايقايىپ بارا جاتقان ەدى.

  - قارىن اشىپ كەتتى، قارا بالا شەلەگىڭدى الىپ، تەرىستىك جاقتان ءبىراز باتات جانە بىرنەشە شالعام قازىپ اكەلشى، وزەك جالعايىق،- دەگەن جۇمىستان بوساعاندا تەمىرشى جىگىت بوي قۇرىسىن جازا كەرىلىپ ءامىرلى لەبىزبەن.

  سوندا قارا بالا شالا ۇيقىلى كوزىن جاقسى اشا الماي قارت ۇستاعا كىلميە قارادى. سىرتقى اجارى سىنىق قارت ۇستا ۇيپا-تۇيپا بولىپ توسەگىندە وتىر ەدى.

  - نەمەنەگە قارايسىڭ؟ ءيتتىڭ عانا كۇشىگى! دودەڭ جۇمساعان سوڭ بارمايسىڭ با،- دەدى تەمىرشى جىگىت وڭەشىن سوزا وجىرەكتەپ. سونان ءجىبى بوساپ، جۇيكەسى ءجۇن بولىپ توسەگىندە مىجىرايىپ وتىرعان ۇستازىنا كوز قىرىن تاستادى. بىلەگىندەگى كۇيىك جاراقاتى ۋداي اشىپ اۋىرىپ تۇر. الايدا قولىنىڭ راحات سەزىمى بىلەگىنىڭ اۋىرۋ ازابىن ەلەتەر ەمەس. ول مەيىلىنشە جانعا جايلى، ناعىز بابىنداعى تەمپەراتۋراعا قول تيگىزگەنىنە ءدان ريزا ەدى.

  قارا بالا بوس شەلەكتى قولىنا الا، تىرپ-تىرپ باسىپ دالاعا بەتتەدى. ۇڭگىردەن شىعا «كۇمپ» ەتىپ قۇدىققا قۇلاپ تۇسكەندەي حال كەشتى. توڭىرەك تاس قاراڭعى ەدى. جانارىنان ۇشقىن جارقىلدايدى. قارا بالا جۇرەگى ۇركىپ شوڭقايىپ وتىرا قالدى. كوزىن تارس جۇمدى. ول كوزىن اشقاندا قويۋ قاراڭعىلىق ىدىراپ، اسپانداعى جۇلدىزدار مۇنى مەيىرلەنە ساۋلەسىنە بولەگەندەي، سۇرلانعان جەر-الەمگە دە جىلى شۋاعىن توگىپ تۇرعانداي سەزىلدى……

  وزەن قاباعىنا ەگىلگەن كەستەجاپىراقتار بۇتاقتارى ايقاسىپ شىرمالىسىپ كەتىپتى. بالا كەس-كەستەگەن بۇتاقتاردى ىقسىرمالاپ، يىقتارىن بۇرىستىرە ىلگەرى ءجۇرىپ كەلەدى. ول سۋ-سۋ بۇتاقتار مەن ۇشتارىنداعى ءداندى جەمىسىن سيپاپ قالىپ ەدى، كەستەجاپىراقتىڭ اشقىلتىم ءيىسى بۇرقىراپ كەتتى. كەنەت اياعى جۇپ-جۇمساق، جىلى نارسەگە ءتيدى دە «شيىق» ەتكەن دىبىس شىققانداي بولدى. سونان نە ەكەنىن تۇسپالداپ ۇلگەرگەنشە، پىر ەتىپ ۇشا جونەلگەن ءبىر بودەنە لاقتىرعان تاستاي كەندىرلىككە تىك شانشىلىپ عايىپ بولدى. بالا قاپ دەدى. الگىندە بودەنە جاتقان جەردى اياعىمەن بايقادى، توسەلگەن شوپتەر قۇپ-قۇرعاق ەكەن، قۇستىڭ دەنە جىلۋى ءبىلىنىپ تۇر. ول قاباقتان بويجەتكەن مەن ءبادىزشى جىگىتتىڭ شاقىرعان داۋىسىن دا ەستىدى. تەمىر شەلەكتى قاڭعىرلاتىپ ەدى، ولار قايتا شاقىرمادى. سول ءسات الدىڭعى جاقتان سارقىراپ اققان وزەننىڭ دىبىسى قۇلاعىنا كەلدى. قىستاق جاقتاعى اعاشتاردىڭ اراسىنان بايعىزدىڭ شاقىرعان سۇركەي داۋىسى دا ەستىلدى. وگەي شەشەسى ەكى نارسەدەن: كۇننىڭ كۇركىرەگەنىنەن جانە بايعىزدىڭ شاقىرعانىنان ولەردەي قورقۋشى ەدى. ول كۇندە-كۇندە كۇن كۇركىرەسە ەكەن، بايعىزدار ءار كۇنى تۇندە وگەي شەشەمنىڭ تەرەزەسىنە كەلىپ شاقىرسا ەكەن دەپ تىلەيتىن-دى. كەستەجاپىراقتاردىڭ بۇتاعىنداعى شىق سۋىنا بالانىڭ بىلەگى شىلقىدى. ول بىلەكتەرىن دامبالىنا ءسۇرتىپ-ءسۇرتىپ قويدى. قاباقتاعى جولدى كەسىپ، قىردان قيالاپ استىرتقا ءتۇستى. بۇل كەزدە كوزدەرى قاراڭعىعا ابدەن ۇيرەنىپ قالعان ەكەن. نارسەلەر انىق كورىنە باستادى. توپىراق قوڭىرايىپ ، باتاتتىڭ كۇلگىن جاپىراقتارىنداعى نازىك رەڭكتىك ايىرماشىلىق ءبارى-ءبارى ايقىن اجىراتىلارداي. ول جەرگە جۇرەسىنەن وتىرا، جۇيەكتەردى تىرمالاپ اشىپ باتاتتى شەتىنەن ءۇزىپ الىپ، شەلەككە داڭعۇر-دۇڭعىر سالىپ جاتتى. ارى-بەرى تىرمالاعاننان كەيىن ساۋساعىنان ءبىر نارسە تۇسكەندەي بولىپ، باتات جاپىراعىنان «سىرت» ەتكەن دىبىس شىقتى. وڭ قولىمەن سول قولىن سيپاپ ەدى، الگى بالعامەن ۇرىپ العان ساۋساعىنىڭ تىرناعى ءتۇسىپ قالعان ەكەن. شەلەك تە اجەپتاۋىر اۋىرلاپتى. ول شەلەگىن كوتەرىپ شالعام تانابىنا كەلدى. سونان قاتارىنان التى شالعامدى جۇلدى دا، جاپىراعىن ءۇزىپ تاستاپ، تامىر تۇينەگىن شەلەككە سۇڭگىتتى……

  - سەن قارا بالانى قايدا جىبەردىڭ؟- دەپ سۇرادى تەمىرشىدەن ابىرجىعان ءبادىزشى جىگىت.

  - نەسىنە ابىرجيسىڭ؟ ول سەنىڭ بالاڭ ەمەس قوي!

  - قارا بالا-شە؟- دەپ تەمىرشى جىگىتتىڭ سىڭار كوزىنە قادالا قارادى بويجەتكەن دە.

  - تۇرا تۇرىڭدار، باتات اكەلۋگە جىبەرگەم. كەتپەڭدەر، باتات ءپىسىرىپ جەيمىز،- دەدى تەمىرشى جىگىت جىلى ەمەۋرىن ءبىلدىرىپ.

  - ۇرلىق ىستەۋگە جىبەردىڭ بە؟

  - قايداعى ۇرلىق؟ ۇيىنە الىپ كەتپەسە ۇرلىققا جاتپايدى،- دەدى تەمىرشى جىگىت ءمىزباقپاي.

  - ءوزىڭ نەگە اكەلمەيسىڭ؟

  - مەن ۇستازىمىن.

  - شاتپاق!

  - شاتپاق دەسەڭ دەي بەر!- تەمىرشى جىگىتتىڭ سىڭار كوزى ءبىر جارق ەتىپ قالدى. سونان ەسىك جاققا موينىن سوزىپ بۇرقىلداي جونەلدى،- قارا بالا ەنەڭدى ۇرايىن، قايدا ءجۇرسىڭ، باتاتتى البانيادان اكەلمەيتىن شىعارسىڭ؟

  قارا بالا يىعى سالبىراپ، شەلەگىن ەكى قولداپ كوتەرىپ، ەسىكتەن تانتىرەكتەي كىردى. بالشىققا اۋناپ تۇرعانداي ءۇستى-باسى باتتاسقان باتپاق.

  - ۋاۋ، بالاقايىم! باتىل ەكەنسىڭ. بىرنەشەۋ اكەل دەسەم، ءبىر شەلەك قىپ اكەلىپسىڭ عوي،- دەدى تەمىرشى جىگىت قارا بالانى كىنالاي داڭعىرلاپ،- بار، شالعامدى كولشىككە اپارىپ جۋىپ اكەل.

  - قويىڭىز. ونى جۇمساي بەرمەڭىز،- دەدى بويجەتكەن،- ءسىز كورىك باسىپ باتاتتى پىسىرە بەرىڭىز. مەن شالعامداردى جۋىپ اكەلەيىن.

  تەمىرشى جىگىت باتاتتاردى شوقتىڭ اينالاسىنا قالاپ شىعىپ، كورىك باسۋعا كىرىستى. جۇيزى جۋعان شالعامدارىن ءبىر تازا تاستىڭ ۇستىنە اكەلىپ قويدى. ءبىر كىشىلەۋ شالعام جەرگە ءتۇسىپ، دومالاعان بويى تەمىر كەبەكتەرىن ۇستىنە جابىستىرا تەمىرشى جىگىتتىڭ اياعىنىڭ استىنا بارىپ توقتادى. ول اياعىنىڭ استىنداعى شالعامعا ەڭكەيدى.

  - ماعان بەرىڭىز، قايتا جۋىپ اكەلەيىن،- دەدى بويجەتكەن.

  - قاجەتسىز، مىنا ۇلكەن-ۇلكەن بەس شالعامدى تاۋسا الۋىمىزدىڭ ءوزى كادىك،- دەدى تەمىرشى جىگىت قولىنداعى شالعامدى توسكە قويىپ جاتىپ.

  قارا بالا كورىكتى ءوزى باسپاقشى بولىپ، تەمىرشى جىگىتتىڭ الدىنا باردى.

  - دەم الساڭ بولماي ما،- دەدى قارا بالاعا تەمىرشى جىگىت بويجەتكەنگە ءبىر قاراپ قويىپ، - ءيت-شوشقا-اي. جۇمىستان موينىڭ بوساي قالسا الاقانىڭ قىشىپ كەتە مە وسى؟ جارايدى، ساعان-اق بەرەيىن. ماعان رەنجىمەڭدەر. اقىرىنىراق باسا عوي. نەعۇرلىم باياۋ بولسا، سولعۇرلىم جاقسى. وت كۇشتى بولسا كۇيىپ كەتەدى.

  ءبادىزشى جىگىت پەن بويجەتكەن ۇڭگىردىڭ باتىس جاقتاعى تاس قابىرعاسىنىڭ الدىندا قاتار وتىر. تەمىرشى جىگىت قارا بالانىڭ ارت جاعىنا تىزەسىن بۇكتى. قارت ۇستا بەتىن وڭتۇستىككە بەرىپ، مۇشتەگىندەگى تەمەكىسى الدە قاشان كۇلگە اينالسا دا، تەمەكى دورباسىن كوتەرە ۇستاپ، تەرىستىك جاقتاعى ءوز توسەگىندە جۇرەلەگەن كۇيى ەكى شىنتاعىن تىزەسىنە قويىپ مەلشيە قالعان.

  ءتۇن اۋدى. قارا بالا كورىگىن سىپايى باسىپ وتىر. كورىكتىڭ جەل ۇرلەيتىن كۇجى ۇيىقتاپ جاتقان نارەستەنىڭ مۇرنىنداي پىس-پىس ەتەدى. وزەن سۋىنىڭ سارقىراعان دىبىسى ماناعىدان دا ايقىندالىپ سايداقتالا ەستىلەدى. ونى ەستۋگە عانا ەمەس، كورۋگە دە بولاتىنداي، ءپىشىنى دە، ءتۇر-ءتۇس، بوياۋى دا بار سياقتانادى. قۇم قايراندا اسىر سالىپ ءبىرىن-ءبىرى قۋىپ جۇرگەن، ۋاق قۇمدا نازىك باشايلارىنىڭ سيدا ءىزى قالىپ جاتقان ۇساق جانۋارلار ەلەسى ەمىس-ەمىس كولبەڭدەيدى، قىلداي نازىك كۇمىس ىشەكتەن ءۇزىلىپ شىققان تالماۋراعان سىزىلما مايدا ءۇن وزەننىڭ ەمەن-جارقى سارىنىنان ساڭىلاۋ تاۋىپ ارا-تۇرا ءتاتتى سىڭعىرلايتىنداي. توسپانىڭ تەرىسكەي تاراپىنداعى كەندىرلىكتەن «شولپ» ەتكەن دىبىس شىعا، كەندىر ساباقتارى ءبىر-بىرىنە سوعىلىسىپ، جاپىرىلا تەڭسەلىپ ءبىر زاماتتا ازار تىنشىدى. بۇكىل قۇرىلىس باسىندا ءبىر عانا گازشام شاقىرايىپ تۇر. ءاۋ باستا اشىق دالادا جانعان ەكى گاز شامدى توڭىرەكتەگەن ۇشار قانات جاندىكتەر جارىقتان ساتكە كوز جازعانمەن، ەندى مىنە سول جارىعىن مىنا تەمىرشىلەر تۇراعىنان تاپقانداي. شام شيشاسىنا بىرىنەن سوڭ ءبىرى «تىرس-تىرس» سوعىلادى. ءبادىزشى جىگىت شامعا جاقىن بارىپ، ونىڭ گاز تۇتقاسىن پىس-پىس ەتكىزىپ بىرنەشە باستى، شامنىڭ شيشاسى شاتىناپ سىنىپ تەسىك پايدا بولدى. سول تەسىكتەن ءبىر بۇزاۋباس كىردى دە شامنىڭ تورلاما بىلتەسىن قاعىپ كەتتى. ۇڭگىردىڭ ىشىنە قاراڭعىلىق ورنادى. ءبىر اۋىقتان سوڭ (قاراڭعىعا كوزدەرى ۇيرەنە كەلە)، ءبىر-ءبىرىنىڭ بەت-الپەتىن تاني الاتىن بولدى. قارا بالا كورىكتى باسقان سايىن ۇلبىرەگەن قىرمىزى جىبەكتەي الاۋ جالىن جەلىپ-جەلىپ ەتەدى. جاڭا پىسكەن باتاتتىڭ ادەمى ءيىسى اڭقي باستادى. تەمىرشى جىگىت وتتاعى باتاتتاردى قىسقاشىمەن اۋدارىستىرىپ شىقتى. باتاتتىڭ جاعىمدى ءيىسى ءتىپتى مۇرىن جارىپ بارادى. اقىرىندا ولار باتات پەن شالعامعا قاتار باس قويدى. سۋىعىن سۋىقتاي قاربىتا، ىستىعىن ىستىقتاي از-ازدان سىلپىلداتىپ، شىلپىلداتىپ ۇرتتارىنا تىعىپ اساي باستادى. مۇرىندارىنىڭ ۇشى تەرشىدى. تەمىرشى جىگىت باسقالاردان ءبىر شالعام، ەكى باتاتتى ارتىق سوقتى. قارت ۇستا اۋىز دا تيمەي، تاس مۇسىندەي مەلشيە قالعان.

  - قارا بالا ۇيىڭە قايتاسىڭ با؟- دەپ سۇرادى بويجەتكەن.

  قارا بالا ءتىلىن شىعارىپ، ەرنىندەگى باتات جۇعىندارىن جالاپ-جالاپ قويدى. كىشكەنە قارنى قامپيا قالىپتى.

  - وگەي شەشەڭ سەنى كەلەدى دەپ ەسىگىن ىلمەي جاتار ما؟- دەدى ءبادىزشى جىگىت،- ساباننىڭ اراسىنا جانتايا كەتەسىڭ بە؟

  قارا بالا كۇرك ەتىپ ءبىر جوتەلدى دە قولىنداعى باتاتتىڭ قابىعىن وتقا تاستادى. سونان كورىكتى بىرنەشە مارتە باستى. قابىق ءبۇرىسىپ بارىپ، قاعازداي لاپ ەتتى. قوڭىرسى اششى ءيىس مۇرىنعا كەلدى.

  - نە ورتەپ وتىرسىڭ، جەكسۇرىن؟- دەدى تەمىرشى جىگىت،- ۇيىڭە قايتپاي-اق قوي. سەنى ءوزىم بالا قىلامىن. ءارى وكىل بالام، ءارى شاكىرتىم بولاسىڭ. مەنىمەن بىرگە جاھان كەزەسىڭ. ءىشىپ-جەيتىن نارسەدەن تارىقتىرمايمىن.

  تەمىرشى جىگىتتىڭ ءسوزى اياقتاي بەرە، ۇڭگىردەن اسا اسەرلى ءبىر مۇڭلى ءان شىرقالدى. قۋانىش قۇنداعىنا بولەنگەن ءبادىزشى جىگىتتىڭ كوڭىلى بىردەن جەلدەي ەسىپ، سۋداي تاسىدى. قايسى كۇنى ساحنا ءسوزى مە، جىر ءماتىنى مە، ايتەۋ وسى ءاننىڭ باسقى جولدارىن ەستىپ قالعانى بار-دى.

  «عاشىق بولدىم بالاۋ جاسقا، جىر ونەرگە ءتانتى بوپ، بىرگە بولساڭ ارمانىڭمەن نە كورسەڭ دە كوڭىل توق…… ».

  قارت وتكىن قاقپاعىنىڭ تاقتايىنا ارقا سۇيەپ وتىر. كەندىرلىك جاقتاعى ىرگەنىڭ ساڭىلاۋلارىنان كىرگەن ەسىنەك ەكسىم توبەسىندەگى تال-تال بۋرىل شاشتارىن شالقىپ جانعان پەش وتىنداي جەلپىلدەتىپ دامىل بەرمەيدى. قارتتىڭ جۇزىندە تولقۋ بار. جاق بۇلشىقتارى بىلەۋلەنە جىبىرلايدى. كوزدەرى كۇيگەن كومىردەي قارا جالىن شاشادى.

  …… وتاسىپ ەك ءۇش جىل بىرگە، ۇمىتتىڭ دەگدار ءبارىن سەن. ادال شەكسىز ماحابباتىم قور بولارداي نە ەتىپ ەم. جاز ىستىقتا سامال بولدىم، قىس قىراۋدا قامال بولدىم. سۋمەن كىردىم، كۇلمەن شىقتىم، بىلە-بىلسەڭ پاناڭ بولدىم.……جەر-سۋى مول سەن تورەسىڭ، قازىر كۇيەۋ سارايعا دا. سورلى بولدىم ءبىر بەيشارا، زارلامايىن قالاي عانا……

  بويجەتكەن ءوزىن مۇلدە ۇمىتقان ەدى. اۋزىن اشىپ اڭىرىپ قالىپتى، كىرپىك تە قاقپايدى. قارت ۇستانىڭ بەت-الپەتىندەگى ءار-ءبىر نازىك وزگەرىستى قاپىسىز قاداعالاپ، سورايعان كەڭىردەگىنىڭ جۇتقىنشاق تۇسىنداعى سىناپتاي سىرعىپ، ارلى-بەرلى قوزعالىپ تۇرعان شەمىرشەك – بيدايلىعىنان كوز المايدى. زارلى سارىن، مۇڭدى ىرعاققا ەلتىپ، كوڭىلى مەيىلىنشە بوساپ وتىر. قاراشىعى جاسقا شىلانىپ ەندى جىلاۋعا اينالعاندا، جاڭاعى اۋەن بىردەن شيراپ، ايبىندانىپ، اسقاقتاي بەردى. بويجەتكەننىڭ نازىك كوڭىلى جەل وتىندەگى تال شىبىقتاي تەربەلىپ تە، تەبىرەنىپ تە بارادى. سول ءسات جانسىزدانعانداي شىمىلداعان ءبىر عاجاپ سەزىم جۇلىنىنان ورلەپ قاراقۇسىنان ءبىر-اق شىقتى. بويجەتكەن تابيعي تۇردە قيسايىپ ءبادىزشى جىگىتتىڭ يىعىنا سۇيەنە بەردى. ءبادىزشىنىڭ مۇيىزدەنگەن الاقانىن قولىنا الىپ تاماشالاپ ەرمەك قىلا وتىرعانىمەن، ونىڭ بۇكىل ەسى-دەرتى قارت ۇستانىڭ جىرىنا، كوڭىل اۋانىنا ءبىرجولا اۋعان ەدى. قارت ۇستانىڭ اشاڭ جۇزىنەن زيات سىمبات تاپقانداي، سول ارادان جىردا باياندالعان ءوز ەرتەڭىن دە بايقاعانداي كۇي كەشۋدە……

  ءبادىزشى جىگىت بويجەتكەندى ايالاي باۋىرىنا تارتتى. بويجەتكەننىڭ قاپ-قاتتى ەمشەگىن كۇرەكتەي الاقانىمەن ۋقالاي وتىرۋدى دا ۇمىتقان جوق. تەمىرشى جىگىت قارا بالانىڭ جەلكە تۇسىندا وتىر ەدى. ءبىراق كوپ وتپەي قوپاڭداي باستادى. ونىڭ نازارىندا قارت ۇستانىڭ ءانى – ەسەكتىڭ اقىرعانى، جۇيكەگە ءتۇرپىدەي تيەدى. ودان قۇلاق ساسيدى. ءبىر تولاستان سوڭ، قۇلاعىنا ەشتەڭە كىرمەدى. ول جارتىلاي جۇرەلەپتى. اقشيعان سىڭار كوزى بويجەتكەندى ءىشىپ-جەپ بارادى. قىز بەتىنە جانارىنىڭ شەڭگەلىن دە سالادى. ونى شىنىمەن دال قىلارداي، قان قىلارداي. ءبادىزشى جىگىت قىز كوكىرەگىنە ءمۇلايىمسي قول اپارعاندا، تەمىرشىنىڭ ىشىنە وت كەتتى، وت! ول وتتىڭ جالىنى كومەيىن قاۋىپ، مۇرنىنان دا، اۋزىنان دا بۇركىلىپ شىقتى. ول ءوزىن ءدال قازىر سىعىلعان سەرپپەنىڭ ۇستىندە وتىرعانداي سەزىنۋدە. تيەك انتەك بوساسا، كوككە اتىلىپ كوپىردىڭ بەتون بەتىنە توبەسىمەن سوقتىعىسارداي. ول تىستەنىپ زورعا شىداپ وتىر.

  قارا بالا ەكى قولىن كورىككە ارتىپتى. پەشتىڭ وتى تىم ءالسىز. كومىر شالانىڭ ۇستىندە لاپ-لاپ ەتىپ ءبىرى جاسىل، ءبىرى سارى – ەكى جالىن سەكەك قاعادى. كەيدە ولاردى اۋا اعىنى پەشتەن ەداۋىر جوعارى كوتەرىپ اكەتەدى. اۋەدە ءبىراز قالىقتاپ، بىرەۋدىڭ كولەڭكەسى قوزعالا قالسا، الگى جالىندار قايتا تومەن تۇسەدى. قازىر بالانىڭ نازارىنداعى - ادامدار ەمەس، قايتا الدىنداعى وسى ەكى جالىن. ول ءبىر كوزىمەن سارى جالىندى، تاعى ءبىر كوزىمەن جاسىل جالىندى باقىلاسام-اق دەيدى. بۇل – مۇمكىن ەمەس قوي. ەكى كوزدىڭ كورۋ اياسىنءبىر-بىرىنەن ايىرۋدى ءتاڭىر ادامعا جازباعان. تالابى جەر بولعان بالا كوزىن وتتان تايدىرىپ، وڭ مەن سولىنا كوز جۇگىرتتى. سونان كوزى پەشتىڭ الدىندا تۇرعان توسكە ءتۇستى. ءتوس تاربيىپ جاتقان ءداۋ ماقۇلىقتاي ەلەستەيدى. ول اۋزىن العاش اشىپ اۋىر كۇرسىندى (كۇرسىنىستى قارت ۇستانىڭ ءان ايتقان اسقاق داۋىسى باسىپ كەتتى). قارا بالانىڭ جايشىلىقتاعى ۇلكەن كوزى بۇل تۇستا ءتىپتى شىراداي جاندى. ونىڭ كوز الدىندا عاجايىپ كوركەم سۋرەت كەستەلەنگەن ەدى: جاپ-جالتىر ءتوس. مىڭ قۇلپىرعان سال سامالا ساعىمدانىپ سىلاڭ قاعادى. سال سامالا سىلاڭ قاققان اينا توستە ءبىر التىن رەڭدى شالعام تۇر. ءپىشىنى مەن توپانى ىرىلەۋ المۇرتتاي عانا. بالا ونىڭ شۇبالعان قۇيرىعىن دا، قۇيرىقتاعى التىن بورتە الىپتەس شاشاقتاردى دا انىق بايقادى. شالعام ءجاۋدىر دە جايناقى ، اسەم دە ايشىقتى ەدى. مولدىرەگەن، زەر ءتۇستى قابىعى جاۋتىلدەگەن كۇمىس قىلاڭ سۇيىقتىقتى وراپ الىپتى. ءون بويىنداعى بەدەر جاراسىمى، ءوڭ شىنايىلىعى جانە ادەمى دوعاشانى شەڭبەرلەي راۋلانعان ۇزىندى-قىسقالى التىن اراي ساۋلەلەر شالعامدى ەرەكشەلەندىرىپ-اق تۇر. ساۋلەنىڭ ۇزىنى - ءبيداي قىلتىعىنداي، قىسقاسى – كىرپىكتەي عانا. نە كەرەك، ءبارى التىنعا مالعانداي. …… قارت ۇستانىڭ شىرقاپ سالعان ءانى نە ءبىر الىس قياندارعا شىركەي شىبىننىڭ ىزىڭىنداي تالماۋراپ بولسا دا جەتىپ جاتقانداي. بالا كولەڭكەدەي سەلتيىپ، كورىكتەن ءوتتى دە ءتوستىڭ الدىنا بارىپ توقتادى. ول جانشىلىپ تا، كۇيىپ تە كورگەن، كىشكەنتاي كۇيەلەش قولىن العا سوزدى، قولى ءدىر-ءدىر ەتەدى…… قارا بالانىڭ قولى جەتە بەرگەندە تەمىرشى جىگىت تاپ بەرىپ، ونى باس سالدى. شەلەكتەگى سۋدى دا اقتارىپ كەتتى. اعىل-تەگىل كولكىمە. قارت ۇستانىڭ توسەك ورنى شىلقا سۋ بولدى. شالعامدى تارتىپ العان تەمىرشى جىگىتتىڭ جالعىز كوزى قۇتىرىنا قانتالاپ كەتكەن ەكەن.

  - ءيت-شوشقا، اكەڭ - توبەت! شەشەڭ - قانشىق! شالعام سەنىڭ قاي تەڭىڭ؟ قانىم قۇرعاپ، كەنەزەم كەۋىپ، ءشولىمدى وسىمەن باسايىن دەپ وتىرسام، ەربيىپ كەلە جاتقانىن!

  تەمىرشى جىگىت قاپ-قارا تىستەرىن ىرسيتىپ، ۇڭىرەيگەن اۋزىن ارانداي اشىپ، شالعامدى اساي بەرگەندە، قارا بالا ەلىكتىڭ لاعىنداي سەكىردى. سيديعان ارىق قولى تەمىرشىنىڭ بىلەك يىنىنەن كىردى دە دەنەسى كەڭىستىكتە ءبىر ساتكە قالىقتاپ، دىك ەتىپ سىرعىپ ءتۇستى. شالعام تەمىرشىنىڭ قولىنان جەرگە ۇشىپ كەتتى. تەمىرشى جىگىت قارا بالانى قۇيرىعىنان كوزەپ تەۋىپ قالدى. قارا بالا مۇرتتاي ۇشىپ بويجەتكەننىڭ قۇشاعىنا توبەسىمەن شانشىلدى. ءبادىزشى جىگىت بالانى جىعىلۋعا ۇلگىرتپەي ۇستاپ قالدى.

  قارت ۇستا قارلىققان داۋىسپەن بولسا دا، ناشىنە كەلتىرىپ سالعان ءانىن دوعارىپ، وتىرعان ورنىنان سوزالاڭداي كوتەرىلدى. بويجەتكەن مەن ءبادىزشى جىگىت تە تۇرەگەلدى. التى بىردەي كوز تەمىرشى جىگىتكە قادالا قالعان. قارا بالانىڭ باسى اينالىپ، جەر-دۇنيە بىرگە دوڭگەلەپ بارادى، ول باسىن شايقاپ-شايقاپ جىبەردى. تەمىرشى جىگىت شالعامدى اۋزىنا تاعى دا سالعالى جاتىر ەكەن. جەردەن ءبىر كومىر قوقىسىن الدى دا، تەمىرشىگە جىبەرىپ قالدى. جىبەرگەن قوقىس تەمىرشىنىڭ شەكەسىن جالاپ ءوتىپ، ارتقى تاقتاعا ءتيدى دە قارت ۇستانىڭ توسەگىنە ءتۇستى.

  - شەشەڭدى بالەن ەتەيىن-اي، جانىڭنان تويعان ەكەنسىڭ!- دەپ تەمىرشى جىگىت ىزاعا بۋلىعىپ، بالاعا تاپ بەردى.

  - بۇل - قاي زومبىلىق، جاس بالانى جابىرلەمەكشىمىسىڭ؟- دەدى ءبادىزشى جىگىت سۋىرلىپ العا شىعا.

  - شالعامىن وزىنە قايتارىپ بەر،- دەدى بويجەتكەن.

  - قايتارىپ بەر دەيسىڭ بە؟ اعاشونەسى قاساقانا بەرمەيدى، تەمىرشى جىگىت وسىلاي دەپ، جۇگىرىپ سىرتقا شىقتى دا قارىمىنىڭ جەتىسىنشە شالعامدى بار كۇشىمەن لاقتىردى. شالعام ساقپاننىڭ تاسىنداي زۋلادى. ءبىر تالايدان كەيىن وزەن جاقتان سۋعا بارىپ تۇسكەن دىبىسى ەستىلدى.

  كوز الدىنان التىن ءتۇستى كەمپىر قوساق جارقىلداي ەلەس بەرگەن قارا بالا ءبادىزشى جىگىت پەن بويجەتكەننىڭ الدىنا سىلق ەتىپ قۇلاپ قالدى.
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
 
  بۇل حابارعا باعاڭىز
  • 1. جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
    2. قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
    3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
    4. ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.