ەگەي ەر، ەرەن ەڭبەك

«تاريح تاڭبالارى» اتتى 8 سەريالى دەرەكتى فيلىمنىڭ تاراتىلۋ سالتى ءوتتى

2013.05.13 14:06  

　　قۇلقايتەكتى نۇرلان جانايقان ۇلى ۇرىمجىدەن حابارلايدى. قۋاندىق كوبەن ۇلىنىڭ «تاريح تاڭبالارى» اتتى 8 سەريالى دەرەكتى فيلىمىنىڭ تاراتىلۋ سالتى 7-مامىر شينجياڭ تەلەۆيزياسىنىڭ جيىن زالىندا ءوتتى. جينالىسقا سۇلتان جانبولاتوۆ، جاقىپ مىرزاقانوۆ، ءشامىس قۇمار ۇلى، كوبەن اسقار ۇلى، كەنجەقان كارمەن ۇلى قاتارلى تاريحشى، جازۋشى، اقىن اعالاردان سىرت شينجياڭ گازەتى مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باس رەداكتورى تەگىس زايبەك ۇلى، شينجياڭ حالىق راديو ستانسياسىنىڭ ورىنباسار باستىعى ەمەن اڭداماس ۇلى، اۆتونوميالى رايوندىق قوعامدىق عىلىمدار بىرلەستىگىنىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى قادىلبەك قاقان ۇلى،اۆتونوميالى رايوندىق ءتىل- جازۋ قىزمەت كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى جارقىن ابىلەز ۇلى، ىلە پەداگوگيكا ينيستيتۋتى وقۋ-اعارتۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى سەرىكبول داۋلەتكەلدى ۇلى (قۋاندىقتىڭ جوعارى مەكتەپتەگى كلاس جەتەكشىسى) قاتارلى باسشىلاردان بولىپ 60قا تارتا ادام قاتىناستى.

　　جينالىستى شينجياڭ تەلەۆيزياسىنىڭ ورىنباسار باستىعى قانات ەرەجەپ ۇلى جۇرگىزدى. تاراتۋ سالتىنىڭ جالپى جاعدايى ايتىلعان سوڭ «تاريح تاڭبالارىنىڭ» رەجيسسەرى، جۇرگىزۋشىسى، فيلىمگەر قۋاندىق كوبەن ۇلى وسى تاريحي دەرەكتى فيلمدى ءتۇسىرۋدى 2005-جىلدان باستاپ قولعا العانىن، تەلە كامەراعا تۇسىرۋ بارىسىن، دامۋ جاعدايىن، قيىنشىلىعىن باياندادى.

　　جيىننىڭ كۇن ءتارتىبى بويىنشا ەكىنشى كەزەكتە 8 سەريالى فيلىمنىڭ سىعىمدالعان 80 مينۋتتىق نۇسقاسى قويىلدى.

　　فيلىمنەن كەيىن تاريحشى جاقىپ مىرزاقانوۆ تاريحي فيلىم جايلى ءوز كوزقاراسىن ايتتى. ىلە شالا جازۋشى، تاريحشى، عالىم اعامىز سۇلتان جانبولاتوۆ بۇل فيلىمگە جوعارى باعاسىن بەردى. سونداي-اق جانە باسقا ماماندار مەن تەلەگەرلەر ءوز كوزقاراسىن بىلدىردى. جيىن ارەدىگىندە قۋاندىق كوبەن ۇلىنىڭ شينجياڭ عىلىم-تەحنيكا باسپاسىنان جارىق كورگەن «تاريح تاڭبالارى» جانە شينجياڭ اسەمونەر باسپاسىنان باسىلعان «سىرلى سىنتاستار» اتتى ەكى كىتابىنىڭ تۇساۋىن قوس عالىمىمىز جاقىپ مىرزاقانوۆ بەن سۇلتان جانبولاتوۆ اعالارىمىز كەستى.

　　ايتا كەتۋگە تاتيتىنى وسى فيلىمدى كامەراعا ءتۇسىرۋ جۇمىسى وسىدان 8 جىل بۇرىن باستالىپتى. قۋاندىق كوبەن ۇلى 2005- جىلى كوكتەمدە شىڭگىل اۋدانى چىڭحاي قىستاعىندا «قاتيپانىڭ ءبىر جىلى» اتتى دەرەكتى فيلىم ءتۇسىرۋ بارىسىندا جولىققان ءبىر كەزدەيسوق وقيعادان باستاپ حالقىمىزدىڭ باعا جەتپەس جادىگەرلىگى، ەلىمىزدىڭ مادەني مۇراسى بولعان سىنتاس، بۇعىتاس، كونە قۇرىلستار، بايىرعى قابىرلار مەن جارتاس سۋرەتتەرىن تەلە كامەرا كوزىنە ءتۇسىرىپ، ەستەلىككە الۋ بەكىمىنە كەلىپتى. باستابىندا شاعىن ارناۋلى حابار جاساماقشى بولىپ، ءوزى ىستەپ وتىرعان شينجياڭ تەلەۆيزياسىنىڭ «گۇلدەر-اي» ايدارىن اقساتپاي ىستەي جۇرۋمەن بىرگە كامەراعا تۇسىرە باستاپتى. دەسەدە كەيىن كەلە، شينجياڭداعى جادىگەرلىك جايلاردىڭ ءتۇرىنىڭ مول، كولەمىنىڭ كەڭ ەكەندىگىن ويلاپ 2009-جىلعا كەلگەندە وسى 8 سەريانىڭ تۇڭعىش جوسپارىن جاساپ، قۇناپيا ءداۋىتقان ۇلى، مۇراتبەك قۇمار ۇلىنىڭ وپەراتورلىعىندا جۇيەلى جۇمىسقا كىرىسپتى. فيلىم ءتۇسىرىلۋ بارىسىندا سولتۇستىك شىعىس شينجياڭنىڭ 32 اۋدان-قالاسىن، وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ قاشقار، اقسۋ، تۇرپان، بايىنعولىن، قىزىلسۋ سىندى ايماق-وبلىسىن ارالاپتى. جالپى فيلىمگە ءوز قالتاسىنان 200 مىڭ يۋان جۇمساسا، ال «سىرلى سىنتاستار »اتتى كىتابىنا 18 مىڭ يۋان اقشا كەتىپتى. بۇل جايلى قۋاندىق كوبەن ۇلى بىلاي دەدى: جاستىق كۇندە وكىنىش قالماۋى كەرەك، ءوزىم قىزىققان، ويعا العان نارسەگە قانشا قاراجات كەتسەدە رازىمىن. تەك ماعىنالى، ءماندى جۇمىس بولسا بولدى. ءار ۇلت ءوز تاريحىن ءوزى جازعانى ابزال!.

　　ۇعىسۋعا قاراعاندا، قۋاندىق كوبەن ۇلى 2011- جىلى مامىر ايىندا تەلە كامەراعا تۇسىرگەن فيلىمنىڭ العاشقى ەكى نۇسقاسى نەگىزىندە شينجياڭ تەلەۆيزياسىنىڭ 4-قابات جيىن زالىندا باسشى، مامان، زەرتتەۋشى، تاريحشى اعالاردى ۇسىنىس ەتىپ، فيلىمگە پىكىر توپتاپتى، سونداي- اق جالپى فيلىمگە قاتىستى ءبىر ءبولىم تاريحي اتاۋلاردى العاشقى ساتىدا ارناعا تۇسىرۋ جۇمىستارىن دا قالت جىبەرمەي ىستەگەن ەكەن. سونداي-اق ەندىگى قادامدا قانداي جۇمىس جاساۋ جايلى تاريحشى، مامانداردان كەڭەس الىپتى، سول رەتكى جينالىسقا 40قا تارتا ادام قاتىناسقان كورىنەدى. 2012-جىلدىڭ جەلتوقسانىندا دەرەكتى فيلىمنىڭ تەلە كامەراعا ءتۇسىرۋ جۇمىسى اياقتاپ، 2013-جىلدىڭ قاڭتار ايىنان باستاپ 8 سەريالى دەرەكتى فيلىم قۇراستىرۋ ساتىسىنا وتكەن. 3 گرۋپپاعا ءبولىنىپ 4 ايلىق قۇراستىرۋدان شىققان دەرەكتى فيلىم تەلەۆيزيا، ارنا باسشىلارىنىڭ 5 رەتكى قاتاڭ تەكسەرۋىنەن ءوتىپتى. ءار ءبولىمى 45 مينۋتتان تۇراتىن بۇل دەرەكتى فيلىمدە زەرتتەۋشى، مامان، دوكتور، پروفەسسور، تاريحشى، مادەنيەت قىزمەتكەرى بولىپ جالپى 45 ادامعا تىلشىلىك جاسالىپتى.

　　«تاريح تاڭبالارى» اتتى 8 سەريالى دەرەكتى فيلىم «سىرلى سىنتاستار»، «جارتاستاعى جۇمباقتار»، «بايىرعى قالا مەن قورعاندار»، «بايىرعى قابىرلار»، «كونە قۇرىلىستار» (2 ءبولىم) «ورتەڭ» جانە «مۇرانىڭ مۇڭى» سىندى بولەكتەن تۇرادى ەكەن. ءبىر-بىرىنەن بولۋگە مۇلدە بولمايتىن بۇل 8 سەريالى دەرەكتى فيلىم شينجياڭ تاريحى، قازاق ۇلتىن قۇراعان رۋ- تايپالار، جادىگەرلىك ورىندار، مادەني مۇرالار تۋراسىندا اڭگىمە ايتادى. ۇزاق جىلدىق جوسپارلاۋ، جۇيەلى رەجيسسەرلىك، مول مازمۇندى مونتاجبەن جارىققا شىققان بەرىلىمنىڭ حالىققا وزىندىك بەرەرى بار ەكەندىگى داۋسىز.

　　قۋاندىق كوبەن ۇلى 8 جىلدىق جۇمىس بارىسىندا شينجياڭ تەلەۆيزياسىنىڭ ورىنباسار باستىعى قانات ەرەجەپ ۇلى، 8-ارنا باس باقىلاۋشىسى قانات تولەش ۇلى، باقىلاۋشى جەڭىس جيىنقان ۇلى قاتارلى اعالاردىڭ ەرەكشە قولداعانىن، سونداي-اق فيلىمنىڭ قۇراستىرىلۋى بارىسىندا تەحنيك بولانتاي مۇقامەديا ۇلى، دارقان قايرات ۇلى قاتارلى ازاماتتاردىڭ تەحنيكالىق كومەك كورسەتكەنىن ايرىقشا اتاپ ءوتتى.

　　8 جىل تۇسىرىلگەن 8 سەريالى فيلىم «تاريح تاڭبالارى» جۋىقتا شينجياڭ تەلەۆياسىندا تاراتىلادى ەكەن. سۋرەتتەردى تۇسىرگەن: ارداق كوبەن قىزى

　　كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى