الامان ايتىس ءوتتى قاس بويىندا

(نىلقى اۋدانىنىڭ 29-كەزەكتى اقىندار ايتىسى مەن 24-كەزەكتى ۇلتتىق ءداستۇرلى دەنە-تاربيە قيمىلى جايلى)

ەركىنبەك وكەن ۇلى مەن بەكمۇقامەت نۇردانبەك ۇلى حابارلايدى

2013.07.25 09:22   كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

كۇيمەلى كوش

　　ەرەكشە قاسيەتتى اراسان بار،

　　جەر ەكەن ءبىر عاجايىپ قاراساڭدار.

　　اڭ-قۇسقا تولعان اسىل تاۋ سالاسى،

　　كوز تارتار كورىنىسى بيىك زاڭعار.-دەپ، ايگىلى اقىن اسىلقان مىڭجاسار ۇلى تولعاعانداي دالاسى مالعا تولعان، قويناۋىنا قۇت ۇيىعان، ەڭسەلى ەل، ىرىستى جەردە، تاريحتىڭ ءىزى قالعان تاڭبالىنىڭ باسىندا، تايبۋرىلدىڭ شابسىنداي بۋىرقانعان قاسيەتتى قاسىندا، اقباس شىڭىن كۇن سۇيگەن ايگىلى اقتاستىڭ تەنتەك جايلاۋىندا شىلدەنىڭ 20-كۇنى نىلقى اۋدانىنىڭ 29-كەزەكتى اقىندار ايتىسى جانە 24-كەزەكتى ۇلتتىق ءداستۇرلى دەنە-تاربيە قيمىلى ءوتتى.

　　الامان ايتىسقا الىس-جاقىننان شابىسى شاپقان اتتى شالدىقتراتىن قاسيەتتى قاراعايلى قاس وزەنى بويىنداعى كەۋدەسىن گۇل كومكەرىپ، جاۋىرىنى جاسىل ءپۇلىس جامىلعان شۇرايلى القاپ تەنتەك جايلاۋىنا ارنايى ورنالاستىرىلعان سالتاناتتى ساحناعا قاراي اعىلدى تامام جۇرت.

　　قيمىلدىڭ باستالۋ سالتىن نىلقى اۋداندىق پارتكومنىڭ تۇراقتى مۇشەسى، ۇگىت ءبولىمنىڭ باستعى ءاليما ايىپ قىزى باسقاردى. مەملەكەت تۋ شىعارىلىپ، الىس-جاقىننان كەلگەن قۇرمەتتى قوناقتار تانىستىرىلعاننان كەيىن، نىلقى اۋداندىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، اۋدان اكىمى نۇركال قاناپ ۇلى بۇل رەتكى قيمىلعا ارناپ اۋداندىق پارتكوم مەن حالىق ۇكىمەتى اتىنان قارسى الۋ ءسوزىن سويلەدى. ىلە-شالا ۇلى تويدىڭ ءدۇبىرلى پاراتتان ءوتۋ سالتى باستالىپ، اق سامايلى اجەلەر مەن اق ساقالدى اتالار، سالبۋرىندى ساياتشىلار، ادۋىن اقىندار، دۇلەي كۇشتىڭ يەسى بالۋاندار، بوزجىگىتتەر مەن بويجەتكەندەر توبى، ءارقايسى اۋىل، قالاشىق، فەرمالاردىڭ سايگۇلىك مىنگەن ساربازدارى، ءساليحالى سالتتى كوز الدىمىزعا ەلەستەتكەن ساۋلەتتى كوش كەرۋەنى ءبارى-ءبارى دە ساحىنا الدىنان سال قۇرىپ وتكەندە، كورگەن جاندى تەبىرەنتىپ، بويىنداعى قانىن تاسىتتى.

　　ءاۋپىرىم دەپ العاشقى ساحنانىڭ كەزەگىن الىپ، ءسوز سۇلەيلەرىنە سيىنىپ، شابىت شالقۇيرىقتارىن قامشىلاي شىققان كۇنەستىڭ اسقاق داۋىستى اقىنى باقىتالى تىلەۋبەردى ۇلى مەن نىلقىنىڭ ءورىت ءتىلدى، گۇل ءمۇسىن اقىنى گۇلمان ۇلىقپان قىزى جۇرەكتەن جىر قۇسىن ۇشىرىپ، شاراپاتتى ەلگە جىردان شاشۋ شاشتى. وسىدان سوڭ جۇپ-جۇبىمەن ساحنا تورىنە كوتەرىلگەن اقىندار ۇشقىر وي، وتكىر ءتىل ارقىلى، پارتيانىڭ نۇر شۇعىلاسىنا كەنەلگەن باي-باقىتتى تۇرمىستارىن، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 92 جىلدىق مەرەي تويى مەن ورتالىقتىڭ شينجياڭ قىزمەتى جونىندەگى اڭگىمە ءماجىلىسى اشىلعاندىعىنىڭ 3 جىلعا تولعاندىعىن، شۋىرما، اقتاس، تاڭبالى جايلاۋىنىڭ ساياحات ابزالدىلىعىن تىلگە تيەك ەتتى. ازۋىن ايعا بىلەگەن ادۋىن اقىندار تىلىنەن تىكەن تايعان شەشەندەردەي ءوزارا جاراسىمدى ءازىل-قالجىڭ، قاعىتپالار مەن ورامدى وي، تولعاقتى تۇيىندەرگە توقتالىپ، سۇلۋ ءسوزدىڭ كەرەمەتىن كورسەتىپ، ەستىر قۇلاقتىڭ قۇرىشىن قاندىرسا، جاۋىننان كەيىنگى قاۋلاپ اشىلعان جاۋقازىنداي قانيپا، ءمارمار، نۇرشات قاتارلى جاس ايتىس اقىندارى دا، وزىندىك ورەلى وي تاستاپ بۇگىنگى باسەكەلى داۋىردە ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قايشىلىقتار مەن كەلەڭسىزدىكتەردى اشىپ ايتىپ، اقىندار ايتسىنداعى تاماشا بەت-بەينەنى قالىپتاستىردى. بالاۋسا اقىنداردىڭ وزىندىك ورە تانىتىپ، ءورت تىلمەن، ەگەس تۋدىرىپ، جۇيەلى سوزبەن نامستى ۇشتايتىن، تاپ بەرمەدە ءناسيحات ايتىپ تاربيە بەرەتىن، قوعام اۋقىمىنا، زامان تالابىنا ساي جۇيەلى، وبرازدى، كوركەم ءتىلدى، سۋرەتكەرلككە يە، تاپقىر ويلى، سۇبەلى جىرلارى ايتىس دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قوياتىن ولەڭ قۇمار قاۋىمدى ءبىر جەلپىنتىپ تاستادى. قارا ورمانداي حالقىمىزدىڭ ىقىلاسى مەن ىنتاسى سونشالىق، ايتىسپەن بىرگە تەرمە، تولعاۋ تىڭداعان ساحنا الدىنداعى كورەرمەندەردىڭ قىزۋ قول شاپالاق ۇندەرى شاتىرلاپ، تۇس-تۇستان ەنتەلەي ەلەگىزە تۇستى.

　　وسى رەتكى اقىندار ايتىسىمەن بىرگە كوكپار تارتۋ، قىز قۋار، تەڭگە ىلۋ، بالۋان سالۋ، بۇقا تارتىس، بايگە، جورعا جارىسى سياقتى ۇلتتىق ەرەكشەلىككە يە قيمىلداردىڭ قىزىعى ءبىر توبە. ات قۇلاعىندا ويناعان بالا شاباندوزدار قيقۋ سالىپ، جەلقابىز جۇيرىكتەرىن كومبەدەن كورسەتسە، ات ۇستىندەگى اتان جىلىك ازاماتتار سەركەنى اسپانعا لاقتىرىپ، قارسىلاسىنا قارىمىن كورسەتىپ جاتتى. بوز جىگىتتەرگە ەسەسىن جىبەرگىسى كەلمەگەن قىز-كەلىنشەكتەر استىنداعى اتىن ويناقتاتىپ قىز قۋارعا ءتۇسىپ جۇرتتى ءتىپتى دە جەلپىندىرە ءتۇستى. ەكى يىعىنا ەكى جىگىت مىنگەندەي، جاۋىرىنى قاقپاقتاي، جۇدىرىعى توقپاقتاي اكپارداي باتىر ەلدىڭ ۇلاندارى ورتاعا شىعىپ، ارىپتەسىن اساۋ جامباسقا الىپ، اسىقشاء ۇيىرىپ، بالۋندىقتىڭ قۇدىرەتىن تانىتىپ، تەنتەك جايلاۋىن انمەن جىرعا بولەپ، كوركەم اقتاستىڭ ءسان-سالتاناتىن اسىردى.

　　وسى رەتكى الامان ايتىسقا نىلقى اۋدانىنان 20 اقىن جىر دوداسىنا ءتۇسىپ، اقىن مەيىرجان ابدىكەرىم ۇلى ەرەكشە دارەجەنى قانجىعاسىنا بايلاسا، گۇلمان ۇلىقپان قىزى مەن ەرنۇر ەربولات ۇلى 1-دارەجەنى، ۇمىتگۇل تۇرسىن قىزى، باقىتجان باعدار ۇلى، اراي تۇرسىنعازى قىزى 2-دارەجەنى، ءالبوسىن دوگەي ۇلى، جانار نۇرباي قىزى قاتارلى 4 اقىن 3-دارەجەنى ەنشىلەدى. تولعامدى تولعاۋ ايتىپ، تەرمەنى تەرەڭنەن تولعاعان تەرمەشىلەردەن قانات قابدوللا ۇلى باس جۇلدەنى، ابەۋسەيىت ماناپ ۇلى، جاڭانۇر قوجا ۇلى 2-دارەجەنى، قۇرالبەك قاھارمان قىزى، سالتانات، نۇرجۇما قاتارلىلار 3-دارەجەنى ەنشىلەدى.

　　وسى رەتكى قيمىلدىڭ ءساتتى باستالىپ، تابىستى اقىرلاسۋىنا بەلسەنە سايكەسكەن ورىنداردان كوللەكتيۆ 1-دارەجەنى مىس اۋىلى، 2-دارەجەنى بال فەرما (ءناسىلدى ارا فەرماسى)، 3-دارەجەنى قاراتوبە اۋىلى ەنشىلەدى.

　　سونىمەن، ءبىر جارىم كۇنگە جالعاسقان قاس بويىنداعى قارا ولەڭ تويى ءوز مارەسىنە جەتىپ، تۇسكى اسقا دا قاراماي ايتىس تىڭداپ الاقىزىپ، تەرمە تىڭداپ تەبىرەنىپ، اق تاڭنان كەش باتقانشا، اق تاڭداي اقىندارىن القاعان القالى جۇرت، جىر قۇدىرەتى مەن ءتىل قۇدىرەتىن جوعارى باعالاپ، جازيرالى جايلاۋ توسىندە، تابيعاتتىڭ لاززاتىمەن بىرگە رۋحاني قازىناعا دا قارىق بوپ قالدى. جاسىل دالا كەلبەتى كورگەن جاننىڭ كوز مەيىرىن قاندىرىپ، اقىنداردىڭ ايشىقتى جىر جولدارى جۇرت جۇرەگىنەن تەرەڭ جول تاۋىپ، قالىڭ قاۋىمنىڭ بۇدان بىلايعى جەردەگى اڭگىمە تيەگىنە اينالىپ قالا بەردى.

　　سۋرەتتەردى ەركىنبەك وكەن ۇلى تۇسىرگەن

　　كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى