- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
ۇكىمەت قىزمەتىنەن بايانداما
مەملەكەتتىك 12-كەزەكتى حالىق قۇرىلتايىنىڭ 2-ءماجىلىسى (2014 - جىلى 5 - ناۋرىز)
مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ زۇڭليى لي كىچياڭ
2014.03.17 15:56 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
قۇرمەتتى ۋاكىلدەر:
مەن مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ تاپسىرۋىمەن ماجىلىسكە ۇكىمەت قىزمەتىنەن بايانداما جاسايمىن، قاراپ شىعۋلارىڭىزدى، سونداي-اق مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ پىكىر ايتۋىن وتىنەمىن.
1. 2013-جىلعى قىزمەتتەرگە شولۋ
وتكەن ءبىر جىل وسى كەزەكتى ۇكىمەت زاڭ بويىنشا مىندەتىن وتەگەن ءبىرىنشى جىل، مىندەت اۋىر دا جاپالى بولدى. دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ قالپىنا كەلۋى اسا قيىن، ىشكى ەكونوميكانىڭ تومەندەۋ قىسىمى كۇشتى بولىپ، تابيعي اپات ارت-ارتىنان تۋىلىپ، قات-قابات قايشىلىقتار شىرما-شاتۋ بولعان كۇردەلى جاعدايدا، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقى شي جينپيڭ جولداس باس شۋجي بولعان پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ باسشىلىعىندا، سىندارعا بايىپتىلىقپەن توتەپ بەرىپ، كۇش سالا وتىرىپ قيىن قامالداردى الىپ، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ تۇتاس جىلداعى باستى كورسەتكىشتەرىن قاناعاتتانارلىقتاي ورىنداپ، رەفورما مەن ەسىك اشۋ جانە سوتسياليستىك وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىندا تاڭدانارلىقتاي كەلەلى تابىستارعا جەتتى.
ەكونوميكانىڭ اينالىمى ورنىقتىلىقتان وڭالۋعا بەتالىپ كەلەدى. ىشكى ءوندىرىستىڭ جالپى قۇنى 56 تريلليون 900 ميلليارد يۋانعا جەتىپ، الدىڭعى جىلعىدان %7.7 ارتتى. تۇرعىنداردىڭ تۇتىنۋ باعاسىنىڭ قىمباتتاۋ مولشەرى %2.6 كولەمىندە تىزگىندەلدى. قالا-قالاشىقتا تىزىمدەلگەن جۇمىسسىزدىق مولشەرى %4.1 كولەمىندە بولدى، 13 ميلليون 100 مىڭ ادام تىڭنان جۇمىستانىپ، تاريحتاعى ەڭ بيىك دەڭگەيگە جەتتى. يمپورت-ەكسپورت جالپى سوماسى 4 تريلليون امەريكا دوللارىنان اسىپ، تاعى دا تىڭ بيىككە كوتەرىلدى.
تۇرعىنداردىڭ كىرىسى مەن ەكونوميكالىق تيىمدىلىگى ءۇرتىس جوعارىلادى. قالا-قالاشىق تۇرعىندارىنىڭ ءوز مەڭگەرۋىندەگى كىرىسى ناق %7 ارتتى، اۋىل-قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ادام باسىندىق تازا كىرىسى ناق %9.3 ارتتى، اۋىل-قىستاقتا 16 ميلليون 500 مىڭ ادام كەدەيلىكتەن قۇتىلدى، قالا مەن اۋىل تۇرعىندارىنىڭ كىرىس پارقى ازايىپ كەلەدى. كولەمنەن جوعارى ونەركاسىپ كاسىپورىندارىنىڭ تاپقان پايداسى %12.2 ارتتى. قازىنالىق كىرىس %10.1 ارتتى.
قۇرىلىمدى رەتكە سالۋدا بەلسەندى تابىستارعا قول جەتتى. استىق ءونىم مولشەرى 1 تريلليون 200 ميلليارد جىڭنان اسىپ، ۇدايى 10 جىل مول ءونىم الىندى. قىزمەت وتەۋ كاسىبىنىڭ ارتقان قۇنىنىڭ اراسالماعى %46.1كە جەتىپ، تۇڭعىش رەت ەكىنشى شارۋاشىلىقتان وزدى. ورتا، باتىس بولەك رايوندار ءوندىرىسىنىڭ جالپى قۇنىنىڭ ارا سالماعى ۇزدىكسىز جوعارىلادى، وڭىرلىك دامۋدىڭ سايكەسىمدىلىگى كۇشەيدى. جالپى قوعامدا ەلەكتر تۇتىنۋ مولشەرى %7.5 ارتتى، جۇك تاسىمالى %9.9 ارتتى، باستى زات مولشەرى كورسەتكىشتەرى ەكونوميكانىڭ ارتۋىمەن سايكەسىمدى بولدى.
قوعامدىق ىستەر قارىشتاپ دامىدى. وقۋ-اعارتۋ، عىلىم-تەحنيكا، مادەنيەت، دەنساۋلىق ساقتاۋ قاتارلى سالالاردا تىڭ ىلگەرىلەۋگە قول جەتتى. شىنجوۋ ــ 10 مەن عارىشقا ۇشۋ، چاڭ - ى ــ 3 پەن ايعا شىعۋ، جياۋلۇڭمەن ادام الىپ تەڭىز تەرەڭىنە شوگۋدە جاڭا رەكورد جاراتىلدى. مىنە بۇلار جۇڭگو حالقىنىڭ جاڭاشىل ەل بولۋ نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋعا قابىلەتى دە، اقىل-پاراساتى دا تولىق جەتەتىندىگىن بىلدىرەدى.
وتكەن ءبىر جىلدا قيىندىقتار مەجەدەگىدەن كوپ، ناتيجەسى ويلاعانىمىزدان جاقسى بولدى. ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ سانى دا قوماقتى بولدى، ساپاسى دا جوعارىلاپ، بۇدان بىلايعا نەگىز قالاندى. وسىلار ءبىزدى جىگەرلەنە وتىرىپ العا باسىپ، ۇزدىكسىز تىڭ شۇعىلالى تابىستار جاراتۋعا ىنتالاندىردى.
ءبىر جىلدان بەرى قىزمەتتىڭ ورنىقتىلىق بارىسىندا ىلگەرىلەۋ سىندى باس اۋەنىنە تاباندى بولىپ، ورنىقتى ارتۋدى، قۇرىلىمدى رەتكە سالۋدى، رەفورمانى جەبەۋدى ءبىرتۇتاس جوسپارلاپ، ماكرولىق ساياساتتىڭ ورنىقتىلىعىنا تاباندى بولىپ، ميكرولىق ساياساتتى يكەمدى ەتىپ، قوعامدىق ساياساتپەن قامتاماسىزداندىرىپ، ماكرولىق تىزگىندەۋ وي جەلىسى مەن ادىسىندە جاڭالىق جاراتىپ، قازىرگىگە ءتيىمدى، بولاشاققا دا يگىلىگى تيەتىن شارالار قولدانىپ، ورنىقتى بولۋمەن بىرگە جۇمىستاردى تىندىرىپ، ورنىقتىلىق بارىسىندا ساپانى جوعارىلاتىپ، ىلگەرىلەپ، ءتۇرلى قىزمەتتەردە تاماشا باستاما جاراتتىق.
ءبىرىنشى، رەفورمانى ىشكەرىلەتىپ، ەسىكتى اشا ءتۇسىپ، بازاردىڭ ومىرشەڭدىگى مەن ىشكى قۋاتىن جانداندىردىق. ىشكى-سىرتقى ورتا قىم-قۋىت كۇردەلى، ماكرولىق تىزگىندەۋدە تالعام جاساۋ قيىن بولعان جاعدايدا، ءبىز بارىنشا كۇش سالىپ، رەفورما مەن ەسىك اشۋدى دامۋدىڭ ءتۇبىرلى شاراسى ەتىپ، بازار سىندى كومەسكى قولدى ىرقىنا قويا بەرىپ، ۇكىمەت سىندى جاريا قولدى ويداعىداي ىسكە سالىپ، ەكونوميكانىڭ ورنىقتى ارتۋىن جەبەدىك.
ءبىز ۇكىمەتتىڭ وزىنەن باستاپ جاقسارتىپ، فۋنكتسيادا بۇرىلىس جاساۋ، ۇكىمەتتى ىقشامداپ، ۇقىقتى تومەنگە بەرۋدى وسى كەزەكتى ۇكىمەتتىڭ ماڭداي الدى ءىرى ءىسى ەتتىك. مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ قۇرىلىم رەفورماسى تارتىپپەن جۇرگىزىلىپ، اكىمشىلىك تەكسەرىپ بەكىتۋ ىستەرىنەن 416سى توپقا ءبولىنىپ كۇشىنەن قالدىرىلدى جانە تومەنگە بەرىلدى، ۇكىمەت بەكىتەتىن قارجى قوسۋ نىساندارى مازمۇنىن جاساپ، ونەركاسىپ-ساۋدا تىزىمگە الۋ ءتۇزىمى رەفورماسىن ىلگەرىلەتتىك. جەر-جەرلەر ۇكىمەت فۋنكتسياسىندا بۇرىلىس جاساۋ جانە قۇرىلىم رەفورماسىن بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، اكىمشىلىك تەكسەرىپ بەكىتۋ ىستەرىن نەداۋىر ازايتتى. تيجارات باجىسىنىڭ ورنىنا ارتقان قۇن باجىسىن الۋدى تۇيىندە سىناق ەتۋ كولەمىن كەڭەيتتىك، اكىمشىلىك ءىس سيپاتىنداعى اقىلاردىڭ 348ىن كۇشىنەن قالدىرىپ جانە كەشىرىپ، كاسىپورىنداردىڭ 150 ميلليارد يۋاننان استام اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتتىك. وسىلار ارقىلى بازاردىڭ تۇساۋىن بوساتىپ، كاسىپورىنداردى الدەندىردىك، بۇكىل ەل بويىنشا تىڭنان تىركەتىلگەن كاسىپورىن %27.6 ارتتى، قوسىلعان حالىقتىق قارجىنىڭ اراسالماعى %63كە جەتتى. بانكە قارىزى وسىمىنە تولىق ەرىك بەرىلدى، بۇكىل ەلدە ورتا، شاعىن كاسىپورىنداردىڭ جارنا ۇلەسىن وتكەرمەلەۋ جۇيەسىن تۇيىندە سىناق ەتۋ جۇرگىزىلدى. جىلجىمايتىن مۇلىكتى تىزىمگە الۋ باستالدى. ۇكىمەت قۇرىلىمدارىن ىقشامداپ، ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ ارقىلى بازاردىڭ ومىرشەڭدىگى، دامۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشى جانە قوعامنىڭ جاسامپازدىق قۋاتى بارىنشا جانداندىرىلدى.
ءبىز ەسىك اشۋدىڭ ىشكەرىلەي ورىستەۋىن ىلگەرىلەتتىك. جۇڭگو شاڭحاي ەركىن ساۋدا سىناق رايونىن قۇرىپ، ازاماتتىق مامىلەگە پارىقتى شارالار تىزىمدىگىن قوسىپ قولدانۋ سىندى قابىلدانۋ الدىنداعى باسقارۋ ۇلگىسى جونىندە ىزدەنىس جاسادىق. جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىن قۇرۋ، 21 -عاسىر شاڭحاي جىبەك جولىن سالۋ ستراگيالىق ويىن ورتاعا قويدىق. جۇڭگو-شىعىس ازيا وداعى ەركىن ساۋدا رايونىنىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتتىق. شۆەتساريا جانە يسلانديامەن ەركىن ساۋدا كەلىسىمىن جاساستىق. سىرتقى ساۋدانىڭ ارتۋىن ورنىقتىرۋ ساياساتتارىن اتقارىپ، كەدەن، تەكسەرۋ-كارەنتيندەۋ قاتارلى باقىلاۋ قىزمەتتەرىن وتەپ، كۇن نۇرى ەنەرگياسىندىق ءونىمدەر وندىرەتىن كاسىپورىندار جونىندەگى «باعا جاردەمىنە، ادەيى ارزانداتىپ ساتۋعا قارسى تۇرۋ» قاتارلى ساۋدا ۇيكەلىستەرىنە ءساتتى توتەپ بەردىك. جىلدام تەمىر جول، يادرو ەلەكتر قاتارلى تەحنيكا-جابدىقتار شەتەلگە شىقتى، شەتەلدە قارجى قوسۋ بارىنشا كوبەيدى. شەتەلگە ساياحاتقا بارعانداردىڭ سانى 100 ميلليون ادام-رەتكە تايادى .ەسىك اشۋ ءۇرتىس ىلگەرىلەپ، دامۋ كەڭىستىگى كەڭەيە ءتۇستى.
ەكىنشى، ماكرولىق تىزگىندەۋ وي جەلىسى مەن تاسىلىندە جاڭالىق جاراتىلىپ، ەكونوميكا اينالىمىنىڭ ۇيلەسىمدى ارالىقتا بولۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتىلدى. اۋمالى-توكپەلى ەكونوميكالىق جاعدايدى كوزدە ۇستاي وتىرىپ، ءبىز ۇستامدىلىقتى ساقتاپ، ورنىقتى ارتۋ مەن جۇمىستانۋدى كەپىلدەندىرۋدىڭ تومەنگى شەگىن جانە اقشانىڭ قۇنسىزدانۋىنىڭ جوعارعى شەگىن ايقىندادىق، ەكونوميكا ۇيلەسىمدى ارالىقتا بولادى ەكەن، زەيىنىمىزدى شوعىرلاندىرىپ، تاسىلدە بۇرىلىس جاساپ، قۇرىلىمدى رەتكە سالۋدى بوساڭسىتپاي، ماكرولىق ساياساتتىڭ نەگىزگى بەتالىسىنان اۋىتقىماي، بازار جونىندەگى سەنىمدى كۇشەيتىپ، قوعامنىڭ مەجەلى مەرزىمىن ورنىقتىرامىز.
وتكەن جىلدىڭ الدىڭعى جارتىسىندا زور كولەمدى تولقۋ تۋىلىپ، ەكونوميكا جالعاستى تومەندەپ، ورتالىق قازىنانىڭ كىرىسىندە كوپ جىلدان بەرى بولماعان كەمەيۋ جارىققا شىقتى، بانكەلەر ارا كاسىپتەستەر نەسيەسىنىڭ ءوسىمى ەرەپايسىز جوعارىلادى، حالىقارادا جۇڭگو ەكونوميكاسى كۇرت تومەندەۋى مۇمكىن دەگەن لەبىز ەستىلدى. وسى جاعدايلارعا قاراتا ءبىز بەلسەندى قازىنالىق ساياساتقا جانە ورنىقتى اقشا ساياساتىنا تاباندى بولىپ، قىسقا مەرزىمدىك ۇدەتۋ شارالارىن قولدانبادىق، قىزىل سيفردى ارتتىرمادىق، اقشانى ارتىق تاراتپادىق، قايتا ۇتىمدى ۇسىنىلىمدى كوبەيتىپ، كومەسكى سۇرانىمداردى ىسكە قوسىپ، بازارداعى قىسقا مەرزىمدىك تولقۋعا سالماقتىلىقپەن توتەپ بەرىپ، بازاردى الاڭسىزداندىردىق، بۇل ەكونوميكانىڭ ورنىقتى تۇردە وڭالۋىندا قولدانىلعان شەشۋشى قارا بولدى. بىلتىرعى قازىنالىق قىزىل سيفر مەجە ەسەپ كولەمىندە تىزگىندەلدى، كەڭ ماعىناداعى اقشا %13.6 ارتتى، بۇل تىزگىندەۋ تالابىنا ۇيلەسەدى.
جالپى شامانى ساقتاۋ ساياساتىن ورنىقتىرۋمەن قاتار قولداعى اقشانى بەلسەنە ىسكە قوسىپ، ارتقان شامانى كادەگە جاراتتىق. قازىنالىق شىعىس ساپالىلاندىرىلىپ، ارناۋلى اۋدارىپ تولەۋ رەتكە سالىنىپ، ىقشامدالدى. ورتالىقتاعى پارتيا-ۇكىمەت ورگاندارى مەن ءىسورىندارىنىڭ جاي شىعىستارى %5 كەمىتىلدى، جەر-جەرلەر دە جاي شىعىستارىن كەمىتىپ، ودان جيىلعان قارجىنى حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋعا، ەكونوميكانى دامىتۋعا ىستەتتى. تاباتىن پايداسى شامالى كاسىپورىندارعا جەڭىلدىك بەرىلىپ، ودان 6 ميلليون كاسىپورىن يگىلىك كوردى. بۇكىل ەلدەگى ۇكىمەتتىك قارىزدار سانىن قازىنالىق باقىلاۋ جولىمەن اداقتادىق. فينانستىق باقىلاۋ-باسقارۋ مەن جىلجىمالى باسقارۋدى كۇشەيتۋ ارقىلى فينانستىڭ ورنىقتى اينالىمىن ساقتادىق.
ءۇشىنشى، شارۋاشىلىق قۇرىلىمىن رەتكە سالىپ، دامۋدىڭ ساپاسى مەن تيىمدىلىگىن جوعارىلاتۋعا بارىنشا نازار اۋداردىق. دامۋعا ورالعى بولىپ وتىرعان قۇرىلىمدىق ماسەلەلەرگە قاراتا، ءبىز ءدال ورنىن تاۋىپ شارا قولدانىپ، بازار ءتاسىلى مەن پارىقتاندىرۋ ساياساتىن قولدانۋ ارقىلى قۇرىلىمدى ساپالىلاندىرۋ بارىسىندا ارتۋدى ورنىقتىرىپ، جاڭالىق جاراتۋ ارقىلى ىلگەرىلەۋ بارىسىندا تيپتىك اۋىسۋىن جەبەپ، ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىكتى ارتتىرىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتىپ، بولاشاقتىق دامۋعا جول سالۋعا باسا نازار اۋداردىق.
اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ نەگىزى بەكەمدەلدى جانە كۇشەيتىلدى. وسىزامانعى اۋىل شارۋاشىلىعىن جان-جاقتىلى كەمەلدەندىرۋ رەفورماسىن تۇيىندە سىناق ەتۋ ىلگەرىلەتىلىپ، كوپ ءتۇرلى فورماداعى، لايىقتى كولەمدەگى شارۋاشىلىقتىڭ دامۋىنا قولداۋ بەرىلدى. شاعىن سۋ قويمالارىنان 15 مىڭىن حاۋىپتەن ارىلتىپ، بەكەمدەۋ تولىق ورىندالدى، اۋىل-قىستاقتاعى 63 ميلليون ادامنىڭ اۋىز سۋ حاۋىپسىزدىگى ماسەلەسى تىڭنان شەشىلدى. ەكولوگيانى قورعاۋ جانە كوركەيتۋ كۇشەيتىلدى، بۇكىل ەل بويىنشا ورمانمەن كومكەرىلۋ مولشەرى %21.6كە جەتتى.
شارۋاشىلىق قۇرىلىمىن رەتكە سالۋ تەزدەتىلدى. قىزمەت وتەۋ كاسىبىنىڭ دامۋىنا دەم بەرىلدى، گۇلدەنىپ كەلە جاتقان ستراتەگيالىق شارۋاشىلىقتاردىڭ دامۋىنا قولداۋ بەرىلدى، ءتورتىنشى بۋىن جىلجىمالى حابارلاسۋ رەسمي ساۋدالىق تۇتىنۋعا ءوتتى. ءبىر ءبولىم سالالاردىڭ ءوندىرىس قۋاتىنىڭ تىم ارتىپ قالۋى سىندى قايشىلىق بەلسەندى شەشىلدى. ەنەرگيانى ۇنەمدەپ، لاستىڭ شىعارىلۋىن ازايتۋ جانە لاستانۋدىڭ الدىن الۋ مەن ونى جونگە سالۋ ىلگەرىلەتىلىپ، ەنەرگيا جۇمسالىمىنىڭ كۇشەمەلىلىگى %3.7 تومەندەدى، كۇكىرت قوس توتىعىنىڭ شىعارىلۋ مولشەرى، حيميالىق وتتەگىنىڭ جۇمسالۋ مولشەرى جەكە-جەكە %3.5 جانە %2.9 تومەندەدى.
نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسى كۇشەيتىلدى. وڭتۇستىكتىڭ سۋىن سولتۇستىككە جەتكىزۋدىڭ شىعىس جەلىسىنىڭ 1-مەرزىمدىك قۇرىلىسى مەرزىمىنەن بۇرىن ءبىتىپ، سۋ جىبەرىلدى، ورتا جەلىسىنىڭ 1-مەرزىمدىك قۇرىلىسى مەرزىمىندە ءبىتتى. جەر استى قۇبىرلارى قاتارلى قالا نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسى ىلگەرىلەتىلدى. مۇناي، تابيعي گاز جانە ەلەكتر جەتكىزۋ توراپتارى كەڭەيتىلدى. بەيتۇنبا ەنەرگيامەن وندىرىلگەن ەلەكتردىڭ اراسالماعى %22.3كە جەتتى. حالىقتىق اۆياتسيا، سۋ تاسىمالى، ينفورماتسيا، پوچتا تورابى قاتارلى قۇرىلىستار كۇشەيتىلدى، تەمىر جول مەن تەز قارقىندى تاس جولداردىڭ قاتىناۋ ارالىعى 100 كيلومەتردەن استى، مۇنىڭ ىشىندە جوعارى قارقىندى تەمىر جولدىڭ قاتىناۋ ارالىعى 11 مىڭ كيلومەترگە جەتىپ، دۇنيە جۇزىندە الدىڭعى ورىنعا شىقتى.
جاڭالىق جاراتۋدى ىلگەرىلەتۋ ارقىلى دامۋدى جەبەدىك. جالپى قوعامدىق زەرتتەۋ-اشۋ شىعىسىنىڭ ىشكى ءوندىرىس جالپى قۇنىنداعى اراسالماعى %2تەن ارتتى. عىلىم-تەحنيكا ءتۇزىلىسى رەفورماسى ىشكەرىلەتىلىپ، بىلىمدە، تەحنيكادا جاڭالىق جاراتۋ قاتارلى تىڭ ينجەنەريالار ىسكە قوسىلدى. اسقىن ەسەپتەۋىش، ينتەلەگەنتتى قۇلتەمىر، ەرەكشە بۋدانداستىرىلعان كۇرىش قاتارلى شەشۋشى تەحنيكالاردىڭ ءبىر توبىندا كەلەلى تابىستارعا قول جەتتى.
ءتورتىنشى، حالىق تۇرمىسى شىنايى قامتاسىزداندىرىلدى جانە جاقساردى، قوعامدىق ادىلدىك پەن ادىلەتتىلىك جەبەلدى. قازىنالىق كىرىس پەن شىعىس قايشىلىعى ءبىرشاما كۇشتى بولعان جاعدايدا، ءبىز بارىنشا كۇش سالىپ، حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋدى باستان-اياق قىزمەتىمىزدىڭ شىعار ءتۇيىنى جانە تياناعى ەتتىك، ءتۇزىم قۇرىلىسىنا باسا ءمان بەرىپ، حالىق تۇرمىسىنىڭ كەپىلدىگىن مىقتى مەڭگەردىك، قوعامدىق ىستەردىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتتىك.
بۇقارانىڭ نەگىزگى تۇرمىسى قامتاماسىزداندىرىلدى. جوعارى مەكتەپ بىتىرگەندەردىڭ جۇمىستانۋىن جەبەۋ جوسپارى اتقارىلىپ، ولاردىڭ باسىم كوپ ساندىسى جۇمىستاندى. اۋىل-قىستاقتان اۋىسقان ەڭبەككۇشتەردىڭ جۇمىستانۋىنا قىزمەت وتەۋ مەن ولاردى جۇمىسقا جەتىلدىرۋ، قالا-قالاشىقتاعى جۇمىستانۋى قيىن ادامداردىڭ جۇمىستانۋىنا كومەك بەرۋ كۇشەيتىلدى. زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋى، قوعامدىق قۇتقارۋ ءتۇزىمى قۇرىلىسى ىلگەرىلەتىلدى، قالا مەن اۋىلدىڭ ەڭ تومەنگى تۇرمىستىق قامتاماسىزدىق ولشەمى جەكە-جەكە %13.1 جانە %17.7 جوعارىلاتىلدى، كاسىپورىننان زەينەتكە شىققانداردىڭ نەگىزگى زەينەتكەرلىك اقىسىنىڭ دەڭگەيى %10جوعارىلاتىلدى. قامتاماسىزدىق بەيقۇت ۇيلەرىنەن 6 ميلليون 600 مىڭى تىڭنان سالىنا باستالدى، ونىڭ 5 ميلليون 400 مىڭى نەگىزىنەن ءبىتىپ، ۇيدەن قيىندىق كورىپ وتىرعان ميلليونداعان بۇقارا جاڭا قونىسقا كوشىپ كىردى.
وقۋ-اعارتۋدىڭ دامۋى مەن وقۋ-اعارتۋ رەفورماسى ىلگەرىلەتىلدى. وقۋ-اعارتۋدا كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ينجەنەرياسى باستاپ جۇرگىزىلىپ، اۋىل-قىستاقتارداعى مىندەتتى وقۋ-اعارتۋدا ءالسىز مەكتەپتەردى قايتا سالۋ جوسپارى اتقارىلدى، وقۋشىلاردىڭ حورەكتىگىن جاقسارتۋ جوسپارىنان 32 ميلليون بالا يگىلىكتەندى .شوعىرلى جانە تۇتاسىپ جاتقان قيىنشىلىعى ەرەكشە اۋىر رايوندارداعى اۋىل-قىستاق وقىتۋشىلارىنا تۇرمىستىق قوسىمشا قاراجات بەرىلدى، ەرەكشە كەدەي رايوندارداعى اۋىل-قىستاق وقۋشىلارىنىڭ ءتۇيىندى جوعارى مەكتەپتەرگە ءتۇسىپ وقىعاندارىنىڭ سانى الدىڭعى جىلعىدان %8.5 كوبەيدى.
ەمدەۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ رەفورماسى ىشكەرىلەتىلدى. نەگىزگى ەمدەلۋ قامسىزداندىرۋىنىڭ جالپىلاي قامتۋى تولىق جۇزەگە اسىرىلدى، قالا، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ نەگىزگى ەمدەلۋىنە قازىنادان بەرىلەتىن قوسىمشانىڭ ولشەمى ادام باسىنا 280 يۋانعا كوتەرىلدى. نەگىزگى ءدارى-دارمەك ءتۇزىمى %80تەن استام اۋىل-قىستاق ەمحانالارىن قامتىدى. 28 ولكەدە اۋىر ناۋقاستىڭ ەمدەلۋىن قامسىزداندىرۋدى تۇيىندە سىناق ەتۋ ەتەك الدىرىلدى. ناۋقاستى شۇعىل قۇتقارۋدى تۇيىندە سىناق ەتۋ باستالدى. بۇكىل ەلدە مەملەكەتتىڭ نەگىزگى الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋعا قىزمەت وتەۋ نىساندارى ىسكە قوسىلدى، اۋىل-قىستاقتا جۇكتى بولۋ الدىنداعى تەكسەرۋ تەگىن جۇرگىزىلىپ، بۇدان 6 ميلليون وتباسى يگىلىك كوردى.
مادەنيەت ىستەرى مەن مادەنيەت شارۋاشىلىعىنىڭ اقاۋسىز دامۋى جەبەلدى. سارا مادەنيەت ونىمدەرىنىڭ ءبىر توبى جارىققا شىقتى، الەۋمەتتىك يگىلىك سيپاتىنداعى مادەنيەت قۇرىلعىلارى تەگىن اشىق ۇستالدى. مادەنيەت ءتۇزىلىسى رەفورماسى ىشكەرىلەتىلىپ، مادەنيەت بازارى قۇرىلىسى كۇشەيتىلىپ، مادەنيەت شارۋاشىلىعىنىڭ ۇستەمە قۇنى %15تەن استام ارتتى. حالىقتىق دەنە شىنىقتىرۋعا قىزمەت وتەۋ جۇيەسى كەمەلدەندىرىلدى،12-كەزەكتى مەملەكەتتىك سپورت جارىسى ءساتتى، ۇنەمشىلدىكپەن وتكىزىلدى.
بەسىنشى، قوعامدىق باسقارۋ ءتاسىلى جاقسارتىلىپ، قوعامنىڭ جاراسىمدىلىعى مەن ورنىقتىلىعى ساقتالدى .جاراتىلىستىق اپات سياقتى توسىن وقيعالارعا توتەپ بەرۋدە ءبىز ءتارتىپتى، پارمەندى شارالار قولدانىپ، ادامدى نەگىز ەتۋگە، زاڭدار مەن بەلگىلەمەلەر بويىنشا ىستەۋگە، عىلمي جولمەن توتەپ بەرۋگە تاباندى بولىپ، ءارى ۇتىمدى ءبىرجايلى ەتتىك، ءارى جاڭا مەحانيزم ورناتۋ جاعىندا ىزدەنىس جاساپ، قوعامدىق باسقارۋ ورەمىزدى جوعارىلاتتىق.
وتكەن جىلى ەلىمىزدىڭ سىچۋان ولكەسىنىڭ لۋشان اۋدانىندا، گانسۋ ولكەسىنىڭ مينشيان، جاڭشيان اۋداندارىندا جەر سىلكىنۋ، حيلۇڭجياڭ ولكەسىنىڭ سۇڭحۋاجياڭ وزەنى اعارىندا تاسقىن ءجۇرۋ، وڭتۇستىكتە شىجىعان ىستىق بولىپ، قۋاڭشىلىق تۋىلۋ، تەڭىز جاعالاۋىندا كۇشتى تايفىڭ جەلى سوعۋ قاتارلى اۋىر جاراتىلىستىق اپاتتار، ادامعا قۇس تۇماۋى جۇعۋ اۋرۋى تۋىلدى. ءبىز اپاتپەن شايقاسۋ مەن اپاتتان قۇتقاردا دارەجە بويىنشا جاۋاپتى بولىپ، ءوزارا سايكەسە وتىرىپ شۇعىل توتەپ بەرۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىردىق، ورتالىق ءبىرتۇتاس ورنالاستىرىپ، كومەك بەرىپ جانە قولداۋ كورسەتىپ، جەرگىلىكتى ورىندار سول ماڭنىڭ وزىندە ءبىرتۇتاس قولباسشىلىق ەتىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ ءومىرى مەن مال-مۇلكىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن ەڭ زور مۇمكىندىگىنشە قورعادىق.
ءوندىرىس حاۋىپسىزدىگى مەن بازاردى باقىلاۋ-باسقارۋ كۇشەيتىلدى. قاتىستى مەحانيزمدەر اقاۋسىزداندىرىلىپ، اۋىر حاۋىپسىزدىك شىرعالاڭدارى تەكسەرىپ ءبىرجاقتىلى ەتىلدى، سونداي-اق قاتىستى ادامداردىڭ جاۋاپكەرشىلىگى قۋزاستىرىلدى، ەرەكشە اۋىر شىرعالاڭ سىندى وقيعالاردىڭ تۋىلۋى %16.9 تومەندەدى. ازىق-تۇلىك، ءدارى-دارمەك باقىلاۋ-باسقارۋ قۇرىلىمى قايتا قۇرىلىپ، ازىق-تۇلىك پەن ءدارى-دارمەك حاۋىپسىزدىگى جونىندە ارناۋلى جونگە سالۋ جۇرگىزىلدى، نارەستەلەر ءسۇت پاراشوگىنىڭ ساپاسىنا ءدارى-دارمەك باسقارۋ ءادىسى بويىنشا قاتاڭ باقىلاۋ-باسقارۋ جۇرگىزىپ، حالىقتى ونى تۇتىنۋ جاعىنان الاڭسىزداندىردىق.
اكىمشىلىكتى زاڭمەن جۇرگىزۋدى ىلگەرىلەتتىك. مەملەكەتتىك كەڭەس مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنە 34 زاڭ ۇلگىسىن زاڭ ەتىپ شىعارۋعا، ەڭبەكپەن وزگەرتۋ ءتۇزىمىن كۇشىنەن قالدىرۋ جونىندەگى كەڭەس جوباسىن ۇسىندى، اكىمشىلىك زاڭ ەرەجەلەردەن 47 سىن جاسادى. ارىز-ارمان مەن جاراستىرۋدى ۇلاستىرىپ جۇرگىزۋ قىزمەت جۇيەسىن كەمەلدەندىرىپ، قوعامدىق قايشىلىقتاردىڭ الدىن الدى جانە ولاردى شەشتى .زاڭعا قايشى ءتۇرلى قىلمىستىق ارەكەتتەرگە زاڭ بويىنشا سوققى بەردى.
ورتالىقتىڭ 8 تارماقتى بەلگىلەمەسىنىڭ رۋحىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، بۇقارالىق لۋشيان تاربيەسى مەن امالياتتىق قيمىلدى ەتەك الدىرىپ، «ءتورت ستيلگە» باتىل قارسى تۇردىق، «ءۇش شارتتى» قاتاڭ اتقاردىق. ورتالىقتاعى مەملەكەت ورگاندارى ۇكىمەتتىك «ءۇش قاراجاتتى %35» كەمىتتى، 31 ولكەنىڭ ولكە دارەجەلى ورىندارىنىڭ كۇتىپ الۋ قاراجاتى %26 ازايدى. پاكتىك قۇرىلىسى مەن ءىرىپ-شىرۋگە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنىڭ تەبىنى كۇشەيتىلىپ، ءتارتىپ بۇزعانداردىڭ ءبىر توبى جازالاندى.
وتكەن جىل ەلىمىزدىڭ ديپلوماتيالىق قىزمەتىندە جاڭا جاعداي جاراتىلعان ءبىر جىل بولدى. شي جينپيڭ ءتوراعا قاتارلى جاڭا كەزەكتى مەملەكەت باسشىلارى 20 ەل توبى باسشىلارىنىڭ باس قوسۋى، ازيا-تىنىق مۇحيت ەكونوميكالىق ۇيىمى باسشىلارىنىڭ بەيرەسمي جيىنى، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ ەل باسشىلارى جيىنى، تەبىندى ەلدەر باسشىلارىنىڭ جيىنى، شىعىس ازيا باسشىلارىنىڭ تىزبەكتى جيىنى قاتارلى ماڭىزدى، كوپ جاقتىلى جيىندارعا قاتىناستى، ءبىرسىپىرا ەلدەرگە ساپارلاي بارىپ، كەسەك تابىستارعا قول جەتكىزدى. توڭىرەكتىك ديپلوماتيا قىزمەتى جاڭا ساتىعا ەندى. ەكونوميكالىق ديپلوماتيادا تىڭ ىلگەرىلەۋ جارىققا شىقتى. ەلىمىزدىڭ دامۋ ۇسىتىندەگى ەلدەرمەن اۋىس-كۇيىسى جانە سەلبەستىگى جاڭا ساتىعا كوتەرىلدى، باستى ءىرى ەلدەرمەن قاتىناسى ءوزارا ورنىقتىلىق بارىسىندا دامىپ كەلەدى، ەلىمىز كەلەلى حالىقارالىق جانە وڭىرلىك ىستەردە سونداي-اق دۋلى ماسەلەلەردە جاۋاپكەرلىك ۇستاناتىن ءىرى ەلدىك رولىن ساۋلەلەندىرىپ وتىر .ەلىمىزدىڭ يەلىك ۇقىعى مەن تەڭىز-مۇحيت جاعىنداعى ۇقىق-مۇددەسىن باتىل قورعادىق. ەلىمىزدىڭ سىرتقا ىقپالى كۇشەيىپ كەلەدى.
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
