اقساي قازاق اۆتونوميالى اۋدانىنىڭ 60 جىلدىق مەرەيتويى تويلاندى

2014.08.04 12:49   كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

　　حالىق تورابى، 4 - تامىز، بەيجيڭ. (نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى) تامىز ايىنىڭ 3 – جۇلدىزىندا ايگىلى جىبەك جولىنىڭ بويىنداعى حىشي دالىزىنە ورنالاسقان اقساي قازاق اۆتونوميالى اۋدانىنىڭ 60 جىلدىق مەرەيتويى اقساي اۋدانىنداعى بايگە الاڭىندا سالتاناتپەن وتكىزىلدى.

　　مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۇلتتىق ىستەر كوميسسياسى مەن مەملەكەتتىك ۇلتتىق ىستەر كوميتەتى اقساي اۋدانىنىڭ 60 جىلدىق مەرەيتويىنا قۇتتىقتاۋ تەلەگرامماسىن جولدادى. گانسۋ ولكەلىك پارتكومنىڭ تۇراقتى مۇشەسى، بىرلىكساپ ءبولىمىنىڭ باستىعى، ولكەلىك قۇتتىقتاۋ ۇيىرمەسىنىڭ باستىعى ران ۋانشياڭ، گانسۋ ولكەلىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى ما چيڭلين، گانسۋ ولكەسىنىڭ ورىنباسار ولكە باستىعى لي رۇڭسان، گانسۋ ولكەلىك ساياسي كەڭەستىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى ما ۋىنيۇن، مەملەكەتتىك ۇلتتىق ىستەر كوميتەتى ساياسات، زاڭ – ءتۇزىم مەڭگەرمەسىنىڭ باستىعى، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۇلتتىق ىستەر كوميسسياسى، مەملەكەتتىك ۇلتتىق ىستەر كوميتەتى قاتارلى ورىنداردىڭ قۇتتىقتاۋ ۇيىرمەسىنىڭ باستىعى يا جىڭگىن قاتارلىلار مەرەيتويدىڭ اشىلۋ سالتىنا قاتىناستى.

　　ۇلتتىق تۇسكە يە باستالۋ سالتىندا ەكى اقبوز ءۇي ءمۇسىنىنىڭ سوڭىنان قازاقى كيىنگەن سالتاناتتى توپ باياۋ باسىپ ساحنا الدىنان ءوتتى، كەشەگىنىڭ كوزىندەي اق ساقالدى اتالار مەن اق سامايلى انالار، شولپىسى سىڭعىرلاعان سۇلۋلار مەن قولىنا اعاش ويما «قىران بۇركىتىن قوندىرعان» سەرى جىگىتتەر مادەنيەتتىڭ ۇزىلمەس مايەگىن ايگىلەپ، جاراسىمدى قوعامنىڭ جارقىن ۇلگىسىن بايقاتتى. باستاۋىش – ورتا مەكتەپ وقۋشىلارى دومبىرامەن جاڭا زاماننىڭ كۇمبىرلى كۇيىن شەرتتى، قاراكەرگە قامشى باسقان سەرى جىگىتتىڭ سەتەر بەينەسى مەن كۇيمە ىشىنەن تىسقا ۇيالا قاراعان سىرعالى سۇلۋدىڭ سىرلى جانارى دا ءوز جاراسىمىن تاۋىپ، سالتاناتتى شاراعا ءسانىن قوستى. قارا دومبىرانىڭ كۇمبىرلى ءۇنى ىشىندە ساحنا الدىنان وتكەن تۇيەلى كوش قازاقتىڭ كوشپەندىلىك مادەنيەتىن ءبىر قىرىنان بەينەلەدى.

　　ءيا، اقسايلىقتاردىڭ بۇگىنگى كوشى دە كەلىستى كەلبەتپەن، ءسان – سالتاناتىمەن الىس – جاقىنعا تانىمالى. ميحىناتقا تولى، زۇلىم زاماندا قيىندىققا مويىماعان ەرجۇرەك بابالاردىڭ سارقىتىنداي بۇگىنگى اقسايلىقتار جاڭا زامان ۇسىنعان ورايدى ويداعىداي مەڭگەرىپ، «ءبىر جەڭنەن قول، ءبىر جاعادان باس شىعارا» وتىرىپ، اۋداندى دامۋدىڭ دارا جولىنا سالىپ، تابىستىڭ بيىك بەلەسىنە شىعاردى. 60 جىل ىشىندە اۋدانداعى تۇرعىنداردىڭ تۇرمىس ورەسى بارىنشا جاقسارىپ، قالا مەن دالا تەڭ كوركەيىپ، حىشي دالىزىنەن قازاقى اۋدان بوي كوتەردى. مالشى مەن ديحان قالاعا جايعاسىپ، قالالاسۋ ورەسى %96تەن استى. 15 جىلدىق مىندەتتى وقۋ – اعارتۋ ىسكە اسىرىلىپ، قازاقتىڭ ۇلتتىق مادەنيەتى ويداعىداي قورعاۋعا الىندى، ۇلتتىق سالت – سانا ساياحاتى جانداندى، ەمدەۋ – دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى نەگىزىنەن كەمەلدەندى.

　　پارتيا ورتالىق كوميتەتى مەن مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ ىقىلاستى قامقورلىعىندا، 1954 – جىلى اقساي قازاق اۆتونوميالى اۋدانى قۇرىلىپ، بۇگىنگى كۇنگە دەيىن 60 جىلدىق تاريحتى باستان وتكەردى، پارتيانىڭ ۇلتتىق ساياساتىنىڭ شۇعىلاسىندا اقسايداعى ءار ۇلت حالقى ءبىر نيەت، ءبىر تىلەكپەن قۇلشىنا ەڭبەكتەنىپ، ءتۇرلى قيىنشىلىقتاردى جەڭىپ، ەكونوميكاسى دامىعان ، قوعامى العا باسقان، مادەنيەتتى گۇلدەنىپ - كوركەيگەن، ۇلتتارى ىنتىماقتى، حالقى باقىتتى تۇرمىسقا قول جەتكىزدى، ءتۇرلى سالادا زور تابىستارعا جەتىپ، ىلگەرىندى – كەيىندى «بۇكىل مەملەكەت بويىنشا ۇلتتار ىنتىماعىنداعى ۇلگىلى كوللەكتيۆ» «مەملەكەت بويىنشا باۋ – باقشالى اۋدان» «مەملەكەت بويىنشا ساۋ – سالەمەت اۋدان» «مەملەكەت بويىنشا مادەنيەتتى اۋدان» قاتارلى ون تۇرلىدەن استام مەملەكەت دارەجەلى سيلىققا يە بولدى.

　　اقساي قازاق اۆتونوميالى اۋدانى گانسۋ ولكەسى جيۋچۋان قالاسىنا قاراستى اۆتونوميالى اۋدان، گانسۋ ولكەسىندەگى قازاق ۇلتىن نەگىز ەتكەن بىردەن – ءبىر اۆتونوميالى اۋدان. اۋداننىڭ تابيعاتى كوركەم، جاراتىلىستىق بايلىعى مول، جەر اۋدانى 32 مىڭ شارشى كيلومەتر، قازاق، حانزۋ، حۇيزۋ، ۇيعۇر، سالا، تيبەت قاتارلى 11 ۇلتتان قۇرام تاپقان 10 مىڭ 600 جان سانى بار، مۇنىڭ ىشىندە قازاق ۇلتىنىڭ جان سانى 3110 ادام.

　　مۇنان سىرت، 60 جىلدىق مەرەيتوي بايلانىسىمەن اقساي اۋدانى مەرەكەلىك ساۋىق كەش، ات ونەرى، قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامدارى كورمەسى قاتارلى قيمىلداردى وتكىزدى.

　　كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى