بەتتى ساقتاۋ | باس بەت ەتۋ | حات ساندىعى | حابارلاسىڭىز | ءبىز تۋرالى
حالىق تورابى>>مادەنيەت

حانبالىقتا قازاقتىڭ ءبىر تويى ءوتتى

ـــ جۇڭگو قازاقتارىنىڭ مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى تۇڭعىش ادەبيەت سيلىعى ــ «اقساي» ادەبيەت سيلىعى تاراتىلدى

2015.02.02 09:19   كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى



  وسى رەتكى باعالاۋدا ەرلان نۇردىقان ۇلىنىڭ «كولەڭكە كوزىندەگى ەلەس» دەگەن شىعارماسى «اقساي» قازاق ادەبيەت سيلىعىنىڭ ارىس سيلىعىن الدى

  حالىق تورابى، 31 – قاڭتار، بەيجيڭ. (نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى، سەنبەك اۋەسقان ۇلى) قاڭتاردىڭ 31 – جۇلدىزىندا ەلىمىز قازاقتارىنان قالام ۇستاعان اقىن – جازۋشىلاردىڭ ءبىر شوعىرى بەيجيڭ قالاسىندا باس قوسىپ، مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى تۇڭعىش ادەبيەت سيلىعىمىز ــ «اقساي» ادەبيەت سيلىعىن تاراتۋ سىندى قاباعات قۋانىشقا تولى ساتكە كۋا بولدى. توي دەپ وتىرعانىمىز، ءتىل ونەرى سالاسىندا تىنباي تەر توگىپ، انا ءتىل مەن ادەبيەتىمىزدىڭ ەسەيۋىنە ەرىنبەي ەڭبەك ەتكەن اقىن – جازۋشىلارىمىزعا تابىستايتىن مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى سيلىقتىڭ بولعانى قانداي قۋانىش، سوندىقتان، مۇنى قازاقتىڭ تويى دەپ اتاۋدى ورىندى سانادىق.

  مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ بۇرىنعى ورىنباسار كوميتەت باستىعى سىمايىل امەت، مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەس مۇشەسى، ايگىلى جازۋشى اكبار ءماجيت ۇلى، جۇڭگو جازۋشىلار وداعىنىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى، پارتگرۋپپا مۇشەسى حى جيانميڭ، شينجياڭ ءوندىرىس – قۇرىلىس بيڭتۋانىنىڭ بۇرىنعى ورىنباسار سليڭيۋانى بوتاي كوپەن ۇلى قاتارلى باسشى جولداستار قاتىناستى.

  ءىس – شارانىڭ بەتاشار بولەگىندە جۇڭگو از ۇلت جازۋشىلار قوعامىنىڭ ۇنەمىلىك ىستەرگە جاۋاپتى ورىنباسار باستىعى يە مەي حانىم الدىمەن ءسوز كەزەگىن الىپ، «اقساي» ادەبيەت سيلىعىنىڭ جاعدايىنان قىسقاشا مالىمەتتەر بەرىپ، ەلىمىزدەگى از ۇلت ادەبيەتىنىڭ جەتكەن بيىگى مەن بەتكە العان باعدارى تۋرالى تولعامدى ويلارىن جەتكىزدى. بۇل سيلىقتىڭ تاراتىلۋىنا تىكەلەي قولداۋشى بولىپ وتىرعان گانسۋ ولكەسى اقساي قازاق اۆتونوميالى اۋدانىنا راحىمەتىن ءبىلدىردى. ىلە – شالا سوزگە ۇسىنىس ەتىلگەن گانسۋ ولكەسى اقساي اۋداندىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، اۋدان اكىمى باعدات مۇرات ۇلى اقساي اۋدانىن قىسقاشا تانىستىرىپ، اۋداننىڭ مادەنيەت سالاسىنداعى جەتىستىكتەرىن اڭگىمەلەدى. ونان سوڭ، جۇڭگو جازۋشىلار وداعى پارتگرۋپپاسىنىڭ مۇشەسى، حاتشىلار باسقارماسىنىڭ باستىعى، ورىنباسار ءتوراعاسى لي جيڭزى جولداس سوزگە شىعىپ، تاڭجارىق جولدى ۇلىنىڭ ولەڭدەرىن وقۋ بارىسىندا العان تىڭ اسەرىن بايانداپ، از ۇلت جازۋشىلارىنىڭ جۇڭگونىڭ ادەبيەت – كوركەمونەر سالاسىنىڭ وركەندەۋىنە قوسقان ۇلەستەرىنە قۇرمەتىن ءبىلدىردى. ءسوز سوڭىندا اقساي اۋداندىق پارتكومنىڭ مۇشەسى، ۇگىت ءبولىمىنىڭ باستىعى شۋە ليان سيلانعان شىعارمالار مەن اۆتورلاردىڭ ەسىمىن جاريالادى.

  وسى رەتكى باعالاۋدا ەرلان نۇردىقان ۇلىنىڭ «كولەڭكە كوزىندەگى ەلەس» دەگەن شىعارماسى «اقساي» قازاق ادەبيەت سيلىعىنىڭ ارىس سيلىعىن الدى؛ اكبار ءماجيت ۇلىنىڭ «اكبار ءماجيت ۇلى اڭگىمەلەرىنەن تاڭدامالار» (حانزۋ تىلىندە) جيناعى، جۇماباي ءبىلال ۇلىنىڭ «ولمەستىڭ كۇنىن بەر» پوۆەستەر جيناعى، قۇماربەك جۋانعان ۇلىنىڭ «ۇيقى قاشقان ۇزاق ءتۇن» پوۆەسى، اپەتاي مۇقاراپ ۇلىنىڭ «كيەلى كوش» تاريحي ەسسەسى «اقساي» قازاق ادەبيەت سيلىعىنىڭ دارىن سيلىعىن الدى؛ كاكەش قايىرجان ۇلىنىڭ «ءجاۋدىر شالعام» اۋدارما پوۆەستى، اينۇر ءماۋلىت قىزىنىڭ «تاڭجارىقتىڭ ولەڭدەر جيناعى» اۋدارماسى «اقساي» قازاق ادەبيەت سيلىعىنىڭ التىن كوپىر سيلىعىن الدى؛ ايدوس امانتاي ۇلىنىڭ «ايدوس – شولپان» (حانزۋ تىلىندە) رومانى، قاجىبەك ايدارقان ۇلىنىڭ «توبىلعى تورى ساۋلەلەر» جەلىلەس ولەڭدەرى «اقساي» قازاق ادەبيەت سيلىعىنىڭ تىڭ تەبىن سيلىعىن الدى.

  ءىس – شارا بارىسىندا ۋنيۆەرسيتەت وقۋشىلارى مەن جاس ونەرپازدار، شينجياڭنان جانە گانسۋدىڭ اقساي اۋدانىنان كەلگەن انشىلەر قازاقتىڭ ءان – كۇيىنەن شاشۋ شاشتى. سيلىقتاردى جۇڭگو جازۋشىلار وداعىنىڭ، جۇڭگو از ۇلت جازۋشىلار قوعامىنىڭ باسشىلارى مەن ەسىمى ەلگە تانىمالى قازاق جازۋشىلارى، اقساي اۋدانىنىڭ باسشىلارى تابىستادى.

  «اقساي» ادەبيەت سيلىعى جۇڭگو از ۇلت جازۋشىلار قوعامى اتىنان تابىستالادى، بۇل سيلىق اتالعان جازۋشىلار قوعامى مەن گانسۋ ولكەسىنىڭ اقساي قازاق اۆتونوميالى اۋداندىق حالىق ۇكىمەتى بىرلىكتە ۇيىمداستىرعان، ۇلتتار ادەبيەتى جۋرنال رەداكسياسى سەلبەسكەن مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى تۇڭعىش قازاق ادەبيەت سيلىعى. بۇل سيلىقتى تاعايىنداۋدا جۇڭگو قازاق جازۋشىلارىنىڭ ءار جانرداعى تاڭداۋلى ادەبيەت تۋىندىسىن سيلاۋ، جۇڭگو قازاق ادەبيەت جاسامپازدىعى مەن اۋدارما ىستەرىن جەبەۋ ماقسات ەتىلگەن.

  وسى ارادا شينجياڭداعى قالىڭ قازاق تۋىسقانداردان شالعايدا جاتسا دا، حالقىمىزدىڭ ادەبيەتى مەن مادەنيەتىن ۇلىقتاۋدا ونەگە كورسەتىپ جۇرگەن اقساي اۋدانىنداعى تۋىسقاندارعا جانە اۋداننىڭ ۇلتجاندى باسشى ازاماتتارىنا العىسىمىز بولەك. ءدانىشپان پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ ۇلتتىق ساياساتىن شىنايى دايەكتىلەندىرىپ، بوگەنايى بولەك ۇلتتىق سالت – سانالارىمىزدى، مادەنيەتىمىزدى قورعاۋدا اقساي اۋدانىنىڭ ەتكەن ەڭبەكتەرى ەرەسەن.

  اقساي قازاق اۆتونوميالى اۋدانى 1954 – جىلى قۇرىلعان، جەرى گانسۋ، چيڭحاي، شينجياڭ ءۇش ولكە، اۆتونوميالى رايوننىڭ تۇيىلىسىندە، مەملەكەتىمىزدەگى ءۇش قازاق اۆتونوميالى اۋدانىنىڭ ءبىرى. 60 جىلدان بەرى قازاق ۇلتىن نەگىز ەتكەن تۇتاس اۋدانداعى ءار ۇلت حالقى ءبىر نيەتپەن ىنتىماقتاسىپ، تاتۋ – ءتاتتى ءوتىپ، شۇعىلالى تابىس جاراتىپ كەلەدى. اۆتونوميالى اۋدان بۇرىن – سوڭدى «مەملەكەت بويىنشا ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى كوللەكتيۆ»، «مەملەكەت بويىنشا تازا اۋدان ورتالىعى»، «مەملەكەت بويىنشا وركەنيەتتى اۋدان ورتالىعى» قاتارلى مەملەكەت دارەجەلى ون نەشە داڭقتى اتقا قول جەتكىزگەن.

  جۇڭگو از ۇلت جازۋشىلار قوعامى «اقساي» قازاق ادەبيەت سيلىعىن تاعايىنداۋ مۇراسىمى 2014 – جىلى تامىزدىڭ 3 – كۇنى گانسۋ ولكەسىنىڭ اقساي قازاق اۆتونوميالى اۋدانىندا وتكىزىلگەن. العاشقى شىعارما جيناۋ، ساراپتاۋ قيمىلى باستالعاننان 2014 – جىلى قاراشانىڭ 25 – كۇنىنە دەيىن شينجياڭداعى ءار دارەجەلى ادەبيەت – كوركەمونەرشىلەر بىرلەستىگىنەن، جازۋشىلار قوعامىنان، باسپا ورنىنان، سونداي – اق ۇلتتار ادەبيەتى جۋرنال مەكەمەسىنەن، ۇلتتار باسپاسىنان جانە گۇيجوۋ ولكەسى تايجياڭ اۋداندىق ادەبيەت – كوركەمونەرشىلەر بىرلەستىگىنەن باعالاۋعا جولدانعان 107 شىعارما تاپسىرىپ الىنعان، مۇنىڭ ىشىندە قازاق تىلىندەگى شىعارما 102 (اۋدارما شىعارما قامتىلادى)، حانزۋ تىلىندەگى شىعارما 5، سيلىق باعالاۋ كەڭسەسىنىڭ بەكىتۋىمەن 94 شىعارما باعالاۋعا قاتىناستىرىلعان. جۇڭگو از ۇلت جازۋشىلار قوعامىنىڭ تۇڭعىش رەتكى «اقساي» قازاق ادەبيەت سيلىعىن ساراپتاۋ جيىنى قاڭتاردىڭ 5 – كۇنىنەن 7 – كۇنىنە دەيىن بەيجيڭدە وتكىزىلدى. بۇل رەتكى سيلاۋ قيمىلى قازاق ادەبيەتىندەگى كەسەك تابىس بولۋمەن بىرگە، جۇڭگو ادەبيەتىنىڭ دە كەسەك تابىسى سانالادى.ە

  ەستەرىڭىزگە سالا كەتسەك، «اقساي» قازاق ادەبيەت سيلىعىنىڭ ارىس سيلىعىنىڭ سيلىق سوماسى 120 مىڭ يۋان، دارىن سيلىعىنىڭ سيلىق سوماسى 30 مىڭ يۋان، التىن كوپىر سيلىعىنىڭ سيلىق سوماسى 30 مىڭ يۋان، تىڭ تەبىن سيلىعىنىڭ سيلىق سوماسى 30 مىڭ يۋان.

  ەندەشە، قۋانىش ۇزاعىنان سۇيىندىرسىن، جۇلدەلى تۋىندىلاردىڭ اۆتورلارىنا قۇتتى بولسىن دەي وتىرىپ، «اقساي» قازاق ادەبيەت سيلىعىنىڭ ومىرگە كەلۋىنە ۇلەستەرىن قوسقان ازاماتتار مەن قولداپ – قۋاتتاعان قاتىستى ورىندارعا العىسىمىزدى ايتامىز. ادەبيەتىمىز ايگىلى، مادەنيەتىمىز مايەكتى بولا بەرسىن!

  كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى

【1】 【2】 【3】 【4】 【5】 【6】 【7】 【8】 【9】 【10】 
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى

 سۋرەت