كوكقامىردا وتكەن سالتانات

ماقالاسىن جازىپ، فوتو سۋرەتتەرىن تۇسىرگەن: باعداۋلەت باتىربەك ۇلى، تولقىن جايىربەك ۇلى

2015.07.31 14:23   كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

　　كوكقامىر ساحاراسى ولەڭ – جىردىڭ بەسىگى دەگەن اتىمەن التى الاشقا ايگىلى، تابيعاتى جانعا جايلى، سۋى ءمولدىر، ءشوبى شۇيگىن كەڭ القاپتى، قاسيەتتى مەكەن.

　　مىنە وسى قاسيەتتى مەكەندە ارعىننان اتتى شىققان ءانشى، كومپوزيتور اسەت نايمانباي ۇلى، ايگىلى كۇيشى، انشى الىپپەك مالىك ۇلى، يگەن كۇرىشباي ۇلى، «كوك وزەن» انىمەن بۇكىل قازاققا تانىمالى اپپاق اپامىز سياقتى نار تۇلعالاردىڭ ءىزى قالىپ، اۋەنى اسقاقتاعان، كۇيى كۇمبىرلەگەن، تاۋ مەن تاسىنا، ءمولدىر بۇلاعىنا تامشى بوپ قۇيىلعان. تارلان دالانىڭ تاريحى انە سونداي جىر بولىپ، كۇي بولىپ، ءان بولىپ بىزگە جەتكەن.

　　مىنە وسى قاسيەتتى كوكقامىر ساحاراسىنىڭ تۋرا اسۋ قويناۋىندا قۇلجا اۋدانىنىڭ 10 – كەزەكتى كوكقامىر ساحارا مادەنيەت قيمىلى 28 - شىلدەدەن 29 – شىلدەگە دەيىن 2 كۇن دابىرالى تويلاندى.

　　بۇل جولعى قيمىلدىڭ باستالۋ سالتاناتىنا قۇلجا اۋداندىق پارتكوم مەن ۇكىمەت باسشىلارى، اۋدانعا ەڭبەگى سىڭگەن دەمالىستاعى قارت باسشىلار، سونداي – اق، قۇلجا اۋدانىنداعى ەگىنشى – مالشى جۇرتشىلىعى بولىپ 10 مىڭعا جۋىق ادام قاتىناستى.

　　قازاق ۇلتىنىڭ ساحارا مادەنيەتىن ايگىلەيتىن تۇيەلى كوش كەرۋەنى، سالبۋرىن سالتاناتىن ايگىلەيتىن قۇسبەگىلەر قوسىنى مەن شىمقاي جيرەن ات پەن قاراكەرگە مىنگەن اتالار مەن اجەلەر، بوز جىگىتتەر مەن سىلقىمداردىڭ ۇلتتىق كيىم – كەشەكتەرىنەن تارتىپ، ات – ابزەلدەرىنە دەيىن كورگەن جاننىڭ كوز مەيىرىن قاندىردى.

　　تۇلپارلارى اۋىزدىقتارىمەن الىسقان شاباندوزدار تىزگىنمەن الىسىپ جيىلعان توپ الدىنان وتسە، كوكپاردان ونەر كورسەتۋگە قاتىناساتىن قارىمدى جىگىتتەر كوك سەركەنى قولدان – قولعا وتكىزىپ، مىعىم كۇشتەرى مەن ىسىلعان ونەرلەرىن ايگىلەدى. قىزقۋارعا شىققان قىز - جىگىتتەر ات جالىندا ويناپ، قامشى ءۇيىرىپ، تاقيا قاعار ويىنمەن حالىقتى قىران – كۇلكىگە بولەدى. تەكەس اۋدانىنىڭ ات ويىنى كلۋبىنان ۇسىنىسپەن كەلگەن قازاق ازاماتتار جۇيتكىگەن تۇلپار ۇستىندە قيىن دا كۇردەلى ونەر كورسەتىپ، كورەرمەننىڭ تاڭدايىن قاقتىردى. سال – سەرىلەر توبىندا مەملەكەتتىك 1- دارەجەلى حالىق ءانشىسى ماناپقازى مىساقان ۇلى مەن قۇلجا اۋدانىنداعى ساۋلەجان تاعزيا ۇلى، باقىتبەك ءشارىپ ۇلى قاتارلى جاس انشىلەر اسەت نايمانباي ۇلىنىڭ «قىسىمەت» سياقتى ءبىر توپ اسقاق داۋىستى اندەرىن ات ۇستىندە اۋەلەتىپ كەزەكپەن ورىنداعاندا، ونەر سۇيەر حالىقتىڭ قۇلاق – قۇرىشىن قاندىرىپ، بارەكەلدى دەگىزىپ، اسەتتىڭ ارۋاعىن ءبىر اۋناتتى. ءدۇبىرلى تويدىڭ اساباسى، تانىمال جۇيرىك جۋرگىزۋشى جاڭاتاي قابدىكەرىم ۇلى مەن قۇلجا اۋدانىنىڭ جاس اقىنى سالتانات ولەڭمەن اسپەتتەپ، سالتاناتتى قيمىلدىڭ مەرەيىن اسىردى.

　　سول كۇنى تۇستەن كەيىن قۇلجا اۋدانىنا ەڭبەگى سىڭگەن قارت اقىن كەنجەبەك اقشا ۇلى، باتىر ءادىلعازى ۇلى، بوجىقان مەدالقان ۇلى، ءشامشنۇر اقىن قىزى، زاكىرجان قاتارلى بەس قارت اقىنعا قۇلجا اۋدانى حالقىنا ەڭبەگى سىڭگەن قارت اقىن اتاعىن، قيساگەر اپا ايشا اققوجا قىزىنا قازاقتىڭ بەيزاتتىق مادەنيەتىن قورعاۋشى قيساگەر اتاعىن بەردى. اۋدان باسشىلارى ولارعا وقالى تون جاۋىپ، ولاردىڭ ايتىستارى ەنگەن، شينجياڭ حالىق باسپاسى جاعىنان شىققان «ۇكىلى مايدان» دەگەن جيناقتى تابىس ەتىپ، قۇرمەت تورىنەن ورىن بەردى.

　　وسىدان سوڭ قۇلجا اۋدانىنىڭ اۋليە، قاراعاش، مازار، قاس اۋىلدارىنان كەلگەن 6 جۇپ اقىن جىر دوداسىنا ءتۇستى. تەكەس، توعىزتاراۋ اۋدانىنان ۇسىنىسپەن كەلگەن جاس اقىن شاپاعات، مۇقامەتجاندار سارالانعان اقىندارمەن ايتىسقا ءتۇسىپ، جىر مايدانىن دۇبىرلەتتى. ولەڭگە سۋساعان حالىقتىڭ ءشولىن قاندىرىپ، شۇرايلى ايتىس جاساعان قاراعاش اۋىلىنىڭ اقىنى ەركەباي قاناعات ۇلى باس جۇلدەنى، قۇلجا اۋداندىق 3 - ورتا مەكتەپتىڭ اقىنى دينا سادىق قىزى، اۋليە اۋىلىنىڭ اقىنى ساعىمگۇل ىرىسكەلدى قىزى 2 - دارەجەلى، نۇردالىم، سالتانات، گۇلجان قاتارلى 3 اقىن 3 - دارەجەلى جۇلدەنى ەنشىلەپ، حالىقتىڭ قۇرمەتىنە بولەندى.

　　اقىندار ايتىسىنىڭ ارەدىگىندە ونەر كورسەتكەن تەرمەشىلەر مەن انشىلەر دە سيلىق ساحناسىنان بوي كورسەتتى. ەرتەسى تاڭەرتەڭ سوم بىلەكتى 5 جۇپ پالۋان قازاقشا كۇرەسكە ءتۇستى. ناتيجەدە مازار اۋىلى بوربوسىن قىستاعىنان كەلگەن ساۋلەتبەك تۇردىبەك ۇلى باس بايگەنى، اۋليە اۋىلى قۇلىستى قىستاعىنان كەلگەن ەربول 2 - دارەجەلى، قاراعاش اۋىلى كەلگەن ەرسىن 3 - دارەجەلى جۇلدەنى ەنشىلەدى.

　　قۇلجا اۋدانىنىڭ 20 اۋىل، الاڭىنان جانە كورشى اۋدانداردان كەلگەن 86 بايگە اتتى 3 گرۋپپاعا ءبولىپ، الامان بايگەگە قوستى. تۇياعىنان وت شىعارىپ، اۋىزدىعىمەن الىسقان تۇلپارلاردان مازار اۋىلى بوربوسىن قىستاعىنان كەلگەن وتاربايدىڭ اتى باس بايگەنى، شاپشال اۋدانىنان كەلگەن ءالعازىنىڭ اتى 2 - دارەجەلى، قاراعاش اۋىلىنان كەلگەن قۇرمانجاننىڭ اتى 3 - دارەجەلى جۇلدەنى ەنشىلەدى. وسىلايشا 7 اتقا بايگە بەرىلدى.

　　«تارامايتىن توي، جينالمايتىن داستارقان جوق» دەگەندەيىن، كوكقامىر ساحاراسىنداعى ءدۇبىرلى تويدىڭ قىزىعى مارەسىنە جەتىپ، ەل – جۇرتتى شاتتىققا، دۋمانعا بولەدى. سۋرەتتە: كوكقامىر ساحاراسىنداعى سالتاناتتى تويدان تۇسىرىلگەن كوركەم فوتو سۋرەتتەر.

　　كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى