حالىق اقشاسىنىڭ بەتىندەگى «جاي كەيىپكەرلەردىڭ» رەال ءومىرى جونىندە

2015.11.23 13:10   كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

　　حالىق تورابى، 23 - قاراشا، بەيجيڭ. (مانەپ ەربول ۇلى) 12– قاراشا كۇنى ورتالىق بانكە جاڭا نۇسقاداعى ءجۇز يۋاندىق حالىق اقشاسىن رەسمي تاراتتى. ءسىز جايشىلىقتا كونە اقشالاردىڭ بەتىندەگى سۋرەتكە نازار اۋدارىپ كورىپ پە ەدىڭىز، حالىق اقشاسىنىڭ بەتىندە مەملەكەت باسشىلارىنىڭ سۋرەتىنەن باسقا دا كوپتەگەن جاي ادامداردىڭ سۋرەتى بار، ولاردىڭ اراسىندا از ۇلت قىز - جىگىتتەرىنىڭ سۋرەتى دە بار ەكەندىگىن ايرىقشا ايتا كەتۋگە تۋرا كەلەدى. ولاي بولسا،ءسىرا ولار كىمدەر، ولاردىڭ سۋرەتتى قالايشا حالىق اقشاسىنىڭ بەتىنە باسىلعان، بۇل ادامدار قازىر قانداي، قاي جەردە، نە ىستەيدى؟ ەندەشە، وسى ورايدا ولار تۋرالى قىسقاشا ايالدايىن.

　　1. «ون يۋاندىق» اقشانىڭ بەتىندەگى جۇمىسشى ــ تۇڭعىش حالىق اقشاسىن جوبالاۋشى

　　1948 – جىلى 1 – قاڭتار كۇنى جۇڭگو حالىق بانكەسى حۋابەي بانكەسى نەگىزىندە، بەيحاي بانكەسى، باتىس سولتۇستىك ديقاندار بانكەسى بىرىكتىرىلىپ، حىبەي ولكەسىنىڭ شىجياجۋاڭ قالاسىندا قۇرىلدى. سونىمەن بىرگە تۇڭعىش توپتاعى حالىق اقشاسىن تاراتتى. ياڭ چي تۇڭعىش توپتاعى حالىق اقشاسىن جوبالاۋشى، ورنەكتەپ جاساۋشى ءارى ءبىرىنشى توپتاعى ون يۋاندىق حالىق اقشاسىنىڭ بەتىندەگى جۇمسشى تۇلعاسى. ياڭ چي جۇمىسشى وتباسىندا، جاي يىڭ ديقان وتباسىندا تۋىلعاندىقتان، باسشىلار 50 يۋاندىق حالىق اقشاسىنىڭ بەتىندەگى ورنەككە جۇمىسشى – ديقاننىڭ وبرازىن جوبالاۋدى ءجون كورگەن. ياڭ چي كەيىن ارمياعا ەرىپ تۋعان جەرى شاڭحايعا بارىپ، شاڭحاي اقشا جاساۋ زاۆودىندا ىستەپ، سول ارادان دەمالىسقا شىققان. بۇل كۇندەرى ول ءالى دە جۇڭگوشا سۋرەت سىزۋمەن اينالىسادى.

　　2. «ءبىر يۋاندىق» اقشانىڭ بەتىندەگى سۋرەت ــ ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش تراكتورشى قىزى

　　1962 – جىلى ءساۋىر ايىندا، ەلىمىز بانكەسى ءۇشىنشى توپتاعى حالىق اقشاسىن تاراتتى. ءبىر يۋاندىق حالىق اقشاسىنىڭ بەتىنە باتىر تۇلعالى قىز تراكتورشىنىڭ جەر جىرتىپ بارا جاتقان سۋرەتى باسىلعان. ول جاڭا جۇڭگونىڭ تۇڭعىش تراكتورشى قىزى لياڭ جۇن ەدى. لياڭ جۇن 1950 – جىلى مەملەكەتتىك ەڭبەك وزاتتى بولىپ، ءتوراعا ماۋزىدۇڭ قاتارلى مەملەكەت باسشىلارىنىڭ ىقىلاستى قابىلداۋىندا بولعان. لياڭ جۇن حاربين قالالىق اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالار مەكەمەسىنىڭ بۇرىنعى باس ينجەنەرى، پروفەسسور دارەجەلى ينجەنەر. كەزىندەگى جالىنداعان وزات قىز قازىر سەكسەننەن استى.

　　3. «ەلۋ تيىندىق» اقشانىڭ بەتىندەگى توقىماشى قىز كەلبەتى

　　ءۇشىنشى توپتاعى حالىق اقشاسىن تاراتقانداعى ەلۋ تيىندىق حالىق اقشاسىنىڭ بەتىندەگى سۋرەتتەگى توقىماشى قىز ــ جياڭ ديڭگۇي. جياڭ ديڭگۇيدىڭ اكەسى جياڭ گۋاڭناي 19 – ارميانىڭ باس قولباسشىسى، سۇڭ - حۋ گارنيزوننىڭ باس قولباسشىسى. جياڭ ديڭگۇيدى جاي ادام دەۋگە دە، جاي ادام ەمەس دەۋگە دە بولادى. جاي ادام دەيتىنىمىز جياڭ ديڭگۇي قاراپايىم توقىماشى، ءار كۇنى توقىماشىلىق سەحىندا قاربالاس جۇمىسپەن اينالىسادى. ونىڭ قاراپايىم تىلەگى شەشەسىنە جاقسى قارايلاسۋ، ال ونى جاي ادام ەمەس دەيتىنىمىز، ونىڭ بەينەسىنىڭ حالىق اقشاسىنىڭ بەتىنە باسىلعاندىعىنان ەمەس، ونان دا ماڭىزدىسى ونىڭ اكەسى جياڭ گۋاڭناي بولعاندىعىنان ەدى.

　　4. «جيرما تيىندىق» اقشانىڭ بەتىندەگى مەڭگەرمە باستىعى

　　1980 - جىلى جيرما تيىندىق حالىق اقشاسى تاراتىلدى، اقشانىڭ بەتىنە ەكى سۇلۋ از ۇلت بويجەتكەنىنىڭ باس سۋرەتى باسىلعان. سول جاعىنداعى سۇلۋ قىز قازىر حۋنان ولكەلىك اۋىل شارۋاشىلىق مەڭگەرمەسىنىڭ باستىعىنىڭ ورىنباسارى مىندەتىن اتقاراتىن حۋاڭ چيپيڭ ەدى. حۋاڭ چيپيڭ 1979 - جىلى مەملەكەت قۇرىلعاندىعىنىڭ 30 جىلدىق مەرەي تويىنا از ۇلت ۋاكىلى رەتىندە حۋنان ولكەسىنەن بەيجيڭگە بارعان، حالىق اقشاسىنىڭ بەتىنە باسىلعان سۋرەت سول كەزدە تارتىلعان. ونىڭ جانىنداعى تاعى ءبىر سۇلۋ قىز حۋاڭ چيپيڭ سياقتى ەلىمىزدىڭ جەر - جەرىنەن كەلگەن از ۇلت ۋاكىلدەرىنىڭ ءبىرى.

　　5. «ءبىر يۋاندىق» اقشانىڭ بەتىنە سۋرەتى باسىلعانىن ٶزى دە بىلمەگەن ادام

　　2007 - جىلى جەرگىلىكتى ورىنداعى قاتىستى جاقتاردىڭ تەكسەرۋى ارقىلى ءتورتىنشى توپتاعى حالىق اقشاسىنداعى ءبىر يۋاننىڭ بەتىنە باسىلعان دۇڭزۇ بويجەتكەننىڭ سۋرەتى گۇيجوۋ ولكەسى سۇڭجياڭ اۋدانى چيڭيۇن اۋىلى بايني قىستاعىنىڭ تۇرعىنى شى ناييىننىڭ بويجەتكەن كەزىندەگى سۋرەتى ەكەندىگى تۇراقتاندىرىلدى. بۇل ءىس سول جەردە اسا زور اڭىس قوزعادى. شى ناييىن جاس كەزىندە وتە سۇلۋ بولعان، قىر مۇرىن، قاراقات كوز، قۇلاڭ شاشتى ارۋ كورگەننىڭ ءبارىن باۋرايتىن، اۋىلداستارى ونى «اۋىلىمىزدىڭ گۇلى» دەپ اتاساتىن. بىرەۋلەر وعان ءبىر يۋاندىق حالىق اقشاسىن كورسەتىپ: «مۇنداعى سۋرەت ساعان ۇقسايدى ەكەن»، - دەگەندە بارىپ، ول كوپ جىلدىڭ الدىنداعى ءبىر ءىستى ەسىنە الادى، مولشەرمەن 1978 -جىلى، 16 جاستاعى شى ناييىن دۇڭزۋدىڭ ۇلتتىق كيىمىن كيىپ الىپ، دوستارىمەن بىرلىكتە سۇڭجياڭ اۋدانى لوشياڭ قالاشىعىنداعى جارمەنكەگە كەتىپ باراجاتقان جولىندا، كۇلىمسىرەگەن بەيتانىس ءبىر جىگىت ونىڭ پورترەتىن سىزىپ العان. بۇل ءىستى كەيىن شى ناييىن ۇمىتىپ كەتەدى. شى ناييىن 22 جاسقا شىققان جىلى جەڭگەتايدىڭ تانىستىرۋىمەن بايني قىستاعىنداعى شى شۇەحايمەن نەكەلەنەدى. ەرلى - زايىپتى ەكەۋى قازىر باقىتتى تۇرمىس كەشىرۋدە، ەكى بالاسى بار، قازىر ولار باسقا جەرلەرگە بارىپ جۇمىس ىستەيدى.

　　كەلۋ قاينارى حالىق تورابى