سان ابىزدىڭ ءسانى قالعان جەر،
اسەت پەن اپپاقتىڭ ءانى قالعان جەر،
الىپبەك پەن يگەننىڭ كۇيى قالعان جەر،
ساق پەن ءۇيسىننىڭ ءۇيى قالعان جەر،
قوڭىراۋلى كەرۋەننىڭ سازى قالعان جەر،
شيجۇن حانشانىڭ نازى قالعان جەر،
اعارتۋدىڭ العاش شامى جانعان جەر،
ساياحاتتىڭ بۇرىن - سوڭدى باعى جانعان جەر، - دەپ ءشايىرلار جىرلاسا جىرلاعانداي، كورىكتى كوكقامىر دالاسىن انمەن الديلەپ، كۇيمەن كۇمبىرلەتكەن ايگىلى اسەت نايمانباي ۇلى، اپپاق مايتابان قىزى، دانەش راقىش ۇلى سىندى التى الاشقا تانىمالى تۇلعالار وتكەن، يگەن كۇرىشباي ۇلى مەن الىپبەك مالىك ۇلى سىندى دارىندى كۇيشىلەر، داداي مەن جابىقباي سندى ىلەدەگى العاشقى اعارتۋ شامىن جاققان اعارتۋشىلار، شەجىرەشى سۇلتان نۇراحىمەت ۇلى، نۇربولات وسپان ۇلى، مەملەكەت دارەجەلى كينو اكتەرى ءمۇتالىپ ءابدىراقپان ۇلى، اقىن، تىلگەر تولەپبەرگەن مەشپەتوۆ سىندى قوعامعا ەسەلى ۇلەس قوسقان ەگەيلەر تۋعان قۇت مەكەن قۇلجا اۋدانىنىڭ تاريحى دا، ونەگەسى دە وزگەشە.
مىنە، وسى قۇت مەكەندە، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 95 –جىلدىعىن قۇتتىقتاۋعا ارنالعان جەلىلەس قيمىلداردىڭ ءبىرى رەتىندە، قۇلجا اۋدانىنىڭ 11 - كەزەكتى كوكقامىر ساحارا مادەنيەتى اقىندار ايتىسى 3 – تامىز كۇنى كوكقامىردىڭ تۋراسۋ جايلاۋىندا شىمىلدىعىن اشتى. ايتىس دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قوياتىن القالى جۇرت قۇت مەكەننىڭ جۇپار اۋاسىمەن كوكىرەگىن تولتىرا تىنىستاپ، جاننات جايلاۋعا ات باسىن تىرەدى.
اقىندار ايتىسىن اۋداندىق حالىق ۇكىمەتى اكىمىنىڭ ۋاقىتتىق ورىنباسارى ءابىلقايىر قايىربەك ۇلى باسقاردى. اقىندار ايتىسى باستالار الدىندا، كۇنتارتىپ بويىنشا، الىس - جاقىننان كەلگەن سيلى قوناقتار تانىستىرىلىپ، مەملەكەت ءان ۇرانى ورىندالدى. ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى مال شارۋاشىلىق مەكەمەسىنىڭ ءنابيجان قاتارلى باسشىلارى، قۇلجا اۋدانىنىڭ باس اكىمى كامىلجان ءيۇسۇپجان ۇلى، اۋداندىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى باستىعىنىڭ ۋاقىتتىق ورىنباسارى، اۋداندىق قازىنا مەكەمەسىنىڭ باستىعى ياڭ رۋ چين، اۋدان اكىمىنىڭ بۇرىنعى ورىنباسارى شىن جيانپيڭ، ساياسي كەڭەس ءتوراعاسىنىڭ ۋاقىتتىق ورىنباسارى، اۋداندىق راديو – تەلەۆيزيا، مادەنيەت مەكەمەسىنىڭ باستىعى توقتالى قاتارلى الىس - جاقىننان كەلگەن سيلى قوناقتار بۇل رەتكى ايتىسقا ارنايى قاتىناستى. حالىقتىڭ مۇڭىن – مۇڭداپ، جوعىن جوقتاۋ، پارتيانىڭ ابزال ساياساتىنىڭ ءۇنىن قىزىل تىلىمەن كەستەلەپ حالىققا جەتكىزۋدەي اۋىر مىندەتتى ارقالاعان ساڭلاق اقىنداردىڭ ونەرىن تاماشالاۋعا قادىرلى باسشىلاردىڭ ارنايى ات باسىن بۇرعانىنا كورەرمەن قاۋىم قول سوعىپ ريزاشىلىقتارىن ءبىلدىردى.
الىس-جاقىننان كەلگەن سيلى قوناقتار تانىستىرىلىپ بولعان سوڭ اۋداندىق پارتكوم سەكراتارىنىڭ ورىنباسارى، اۋدان اكىمى كامىلجان ءيۇسۇپجان جولداس اۋداندىق پارتكوم مەن حالىق ۇكىمەتى اتىنان اقىندار ايتىسىنا ارناۋ ءسوزىن قازاقشا سويلەپ، قازاق ۇلتىنا دەگەن قۇرمەتىن ايگىلەدى. ول: كوكقامىرداي سايىن ساحارادا تامىز ايىندا قۇلپىرا اشىلعان گۇلدەردىڭ جۇپار لەبىمەن جەلپىنىپ، ىستىق ىقىلاسىمىزبەن تۋراسۋ جايلاۋىندا باس قوسىپ، بارلىعىمىز بىرلىكتە قۇلجا اۋداننىڭ 11 - كەزەكتى كوكقامىر ساحارا مادەنيەتى اقىندار ايتىسى قيمىلىنىڭ سالتاناتپەن باستالعاندىعىن قىزۋ مەرەيمەن قارسى الىپ وتىرمىز. مەن قۇلجا اۋداندىق پارتكوم مەن حالىق ۇكىمەتى جانە 450 مىڭ ءار ۇلت حالىق بۇقاراسى اتىنان وسى رەتكى ساحارا مادەنيەت قيمىلىنا قاتىناسقان ءار دارەجەلى باسشىلاردى، سيلى قوناقتاردى، دوستاردى قىزۋ قۇتتىقتايمىن، - دەي كەلىپ، ۇزاق جىلداردان بەرى اۋداننىڭ ساياحات كاسىبىنىڭ دامۋىنا، ساحارا مادەنيەت ىستەرىنە قامقورلىق جاساپ، كوڭىل ءبولىپ، قولداپ - قۋاتتاپ كەلە جاتقان ءار دارەجەلى باسشىلار مەن دوستارعا شىن جۇرەكتەن العىس ءبىلدىردى. ءسوز سوڭىندا ول قيمىلدىڭ باستالعاندىعىن جاريالادى. قيمىلدىڭ باستالعاندىعى جاريالانىسىمەن، اقسامايلى اجەلەردىڭ اق شاشۋى شاشىلىپ، كورەرمەننىڭ كوڭىلىنە مەرەكە شاتتىعى ۇيالادى.
ايتۋلى اسابا، جۇيرىك جۇرگىزۋشى جاڭاتاي قابدىكەرىم ۇلى مەن ريزا ءجانابىل قىزىنىڭ كۇمىس قوڭىراۋلى ۇنىمەن ايتىستىڭ كونسەرت نومىرلەرى ونان ارمەن ارلەنىپ جاريالانعاندا، ونەر دەپ سۋساپ كەلگەن حالىق سىلتدەي تىنا قالدى. ايتستىڭ بەتاشارى توپتىق كۇي «ەركە سىلقىممەن» اشىلىپ، ءانشىءمارزيا الىپبەك قىزى، كۇيشى باعدار جارقىن ۇلى، قازاق ءداستۇرلى ءان مەكتەبىنىڭ تۇلەگى ساۋلەجان تاعزيا ۇلى، كۇمىس كومەي باقىتبەك ءشارىپ ۇلى، ءانشى اباي نۇرمۇقان ۇلى سىندى ونەرلى ۇل - قىزدار يگەن كۇرىشبايدىڭ كۇيى «ءومىر تولعاۋى»، اسەتتىڭ «قوڭىرقاز»، «قىسىمەت» اندەرى، مايلىقوجانىڭ «انا قادىرى» اتتى تەرمەسى، اپپاقتىڭ «قۇباجاي» ءانى قاتارلى ورەلى ءان، كۇي، تەرمە، تولعاۋلاردى ورىنداعاندا، قيمىلدىڭ سالتاناتى اسىپ، مەرەيى تاسىپ، كورەرمەن كوڭىلىنەن جول تاپتى.
كونسەرتتەن سوڭ اقىنداردىڭ جەكپە - جەك ايتىسى باستالىپ، تۇلپار مەكەنىنىڭ اۋزىنا قۇس تىستەگەن تۇلپار اقىنى ەرلان امانقوجا ۇلى مەن قۇلجا اۋدانىنىڭ ستۋدەنت اقىنى سالتانات جۇماجان قىزى قاتارلى 7 جۇپ اقىن ساحناعا كوتەرىلىپ، ورەلى ايتىس جاساپ، ايتىس سۇيەر حالىقتى جەلپىندىرىپ، «وي بالە، ايتا ءتۇس» دەگىزىپ جاتتى. بۇل رەتكى ايتىستا جاسى ەڭ كىشى ىقىلاس بولات ۇلى مەن شاديلا سۇلتان قىزى قاتارلى بالا اقىندار بولاشاعىنان زور ءۇمىت كۇتتىرىپ، ءوز شامالارىنشا قىزىقتى ايتىس جاساپ، حالىقتىڭ القاۋىنا بولەندى. بوجىقان مەدەلقان ۇلى، كەنجەبەك اقشا ۇلى، ايشا اققوجا قىزى، ايشا ىرىسبەك قىزى، ءشامشىنۇر نۇراقىن قىزى سىندى ايتۋلى اعا اقىنداردىڭ ءىزىن جالعايتىن جەتكىنشەك اقىندارىمىز قاتارىنىڭ كۇننەن - كۇنگە مولايىپ كەلە جاتقانى دا حالىقتى ءسۇيىندىردى. قۇلجا اۋداندىق پارتكومنىڭ ۇگىت ءبولىمى ۇيىمداستىرىپ، اۋداندىق مال شارۋاشىلىق مەكەمەسى ۇستىنە الىپ وتكىزگەن بۇل رەتكى ايتۋلى دوداعا موڭعۇلكۇرە، توعىزتاراۋ، شاپشال قاتارلى اۋدانداردان ەرلان، باتىل، مۇقامەتجان، سۇلۋجان قاتارلى ۇزدىك اقىندار كەلىپ قاتىناسىپ، ءوز ونەرلەرىن كورسەتىپ، ايتىس مايدانىن دۋمانداتتى.
بۇل ەكى كۇندىك اقىندار ايتىسىندا باس تورەشى قيزاتتىڭ قاتاڭ باقىلاۋىمەن تۇرعانجان، تۇرسىنباي قاتارلى بەس ءادىلعازىنىڭ ءادىل باعاسىمەن قاراعاش اۋىلىنىڭ اقىنى ەركەباي قاناعات ۇلى ءبىرىنشى دارەجەلى جۇلدەنى جەڭىپ الىپ، 3000 مىڭ يۋانمەن زاتتاي سيلانسا، ەكىنشى دارەجەلى جۇلدەنى مازار اۋىلىنىڭ اقىندارى سالتانات جۇماجان قىزى مەن ارزىگۇل مامىتاقىن قىزى جەڭىپ الىپ، 2000 مىڭ يۋانمەن، ءۇشىنشى دارەجەلى جۇلدەنى قاس اۋىلىنىڭ اقىندارى نۇردالىم نۇريمان ۇلى، تۇرعانجان شاكى ۇلى، گۇلجان تۇماقباي قىزى قاتارلى اقىندار يەلەنىپ، 1000 يۋانمەن ماراپاتتالدى، شابىتتاندىرۋ سيلىعىنا اۋليە اۋىلىنان پاتيما مەن ىقىلاس، قاراعاش اۋىلىنان قايرات پەن شاديلا قاتارلى اقىندار يە بولىپ، 500 يۋانمەن زاتتاي سيلاندى.
قيمىل سوڭىندا اۋداندىق پارتكومنىڭ تۇراقتى جوراسى جارتاي مۇقاش ۇلى قيمىلدىڭ سىرگە جيار ءسوزىن سويلەپ، بەيزاتتىق مۇرامىز اقىندار ايتىسىنا ايىرىقشا توقتالدى. ول: اقىندار ايتىسى مادەنيەت - ساياحات مەرەكەسى ــ ساحاراداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ سالتاناتتى مەرەكەسى ءارى قۇلجا اۋدانىمىزدىڭ مادەنيەتتى جاپپاي دامىتۋ، قاۋىرت گۇلدەندىرۋدەگى ناقتىلى قيمىلى. ول قازاق ۇلتىنىڭ ءداستۇرلى مادەنيەتىن ايگىلەۋدە، ساحارا جىبەك جولى مادەنيەتىن ساۋلەلەندىرۋدە توتەنشە كەلەلى ماڭىز الادى. سوندىقتان اۋدان، اۋىل - قىستاقتارعا دەيىنگى ءار سالادا اقىندار ايتىسى سىندى بايىرعى حالىقتىق كوركەمونەردى ۇيىمداستىرۋعا جانە ونى دامىتۋعا، قورعاۋعا، وعان مۇراگەرلىك ەتۋگە جانە جاس اقىنداردى كوپتەپ تاربيەلەپ جەتىلدىرۋگە، اۋداننان جوعارى دارەجەدە سيلانعان اقىنداردى مادەنيەت - كوركەمونەر باستاماشىلارى قاتارىنا كىرگىزۋگە ايىرىقشا ءمان بەرۋ كەرەك. قۇلجا اۋدانىنىڭ اقىندار ايتىسىن داۋىرمەن بىرگە العا ىلگەرلەتۋىمىز كەرەك. وسى ورايدا مەن اۋداندىق ءتورت باسشىلىق اتىنان وسى كەزەكتى ونەر تويىندا تاماشا ناتيجەلەرگە قول جەتكىزگەن اقىن - ونەرپازدارعا شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىن ءارى ولاردى قۇتتىقتايمىن. اقىندارىمىز ساحارا مادەنيەتىنىڭ مۇراگەرى، قازاق بەيزاتتىق مادەني مۇرالارىنىڭ قورعاۋشىسى ءارى نەگىزگى ساتىنىڭ مادەنيەت وشاعىن جانداندىراتىن تىرەكتىلەر ەكەنىن بۇگىنگى ايتىستارىندا تولىق دالەلدەدى. دەمەك، اقىندارىمىز «كورىكتى شينجياڭ قۇرىپ، وتان ارمانىن جۇزەگە اسىرۋ» سىندى تاقىرىپتى توڭىرەكتەي وتىرىپ، قۇلجا اۋدانىنىڭ ءتۇرلى جاقتاعى قول جەتكىزگەن تابىستى ناتيجەلەرىن جىرلاپ، اۋدانىمىزدىڭ رۋحاني وركەنيەت قۇرىلىسى ءۇشىن ۇلەس قوستى ءارى ەگىنشى - مالشى قاۋىمعا رۋحاني ءلاززات باعىشتادى دەپ ايتا الامىن. مىنە وسىنداي قاسيەتتى حالىقىتىڭ قارسى الۋى مەن قۇرمەتىنە يە بولعان جاس اقىندارىمىز قاتارىنىڭ كۇننەن - كۇنگە مولايىپ كەلە جاتقانى بارلىعىمىزدى قۋانتىپ وتىر، - دەپ ايتىس سۇيەر حاۋىمدى جىگەرلەندىرىپ، جەلپىنتىپ، «بارەكەلدى» دەگىزدى.
بۇل جولعى ەكى كۇندىك قيمىل بارىسىندا اۋدانداعى 8 اۋىل مەن «اق جايىق»، «قايىڭ» سىندى ەكى ۇلتتىق كيىم - كەشەك قولونەر كوپەراتيۆى سەلبەستىك جاساپ، ۇلتىمىزدىڭ كيىم - كەشەك، قولونەر بۇيىمدارىن كورگىزبەگە قويىپ، ساياحاتشىلار مەن الارمانداردى باۋراپ، ەكى كۇن ىشىندە قىرۋار كىرىس كىرگىزسە، اۋداندىق دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە جوسپارلى تۋىت مەكەمەسى ساحارا مادەنيەتى مەرەكەسىندە حالىققا قولايلى قىزمەت وتەۋ تەكشەسىن دايىنداپ، جوسپارلى تۋىت قوعامىن ۇيىمداستىرىپ جانە اۋداندىق حالىق دوحترحاناسى، اۋداندىق اۋرۋدىڭ الدىن الۋ جانە ونى تىزگىندەۋ ورتالىعى، اۋليە، قاراعاش اۋىلدىق دوحترحاناسى قاتارلى بەس ەمدەۋ ورنىن اتتانىسقا كەلتىرگەن. بۇل ورىندار كاسىپتىك 20 دوحتىردى جىبەرىپ، مال شارۋاشىلىق رايونداعى مالشىلاردىڭ ناۋقاس كورسەتۋ قيىنشىلىعىن كوزدە ۇستاي وتىرىپ، 400دەن استام مالشى بۇقاراسىن ەلەكتروكارديوگراممامەن جانەB تيىپتەگى اسىرە دىبىس تولقىن ارقىلى اقىسىز تەكسەرىپ ەمدەگەن ءارى قۇنى 5000 يۋانعا جۋىق ءتۇرلى ءدارى – دارمەكتەردى تەگىن تاراتقان. مۇنان سىرت، جوعارىداعى شيپاحانالار، مال شارۋاشىلىعى، عىلىم – تەحنيكا، وقۋ – اعارتۋ، ءادىليا، قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ قاتارلى تاراۋلار ءتۇرلى ۇگىت پاراقشالارىن تاراتىپ، وسىنداي كەڭ كولەمدە جاسالعان ۇگىت قيمىلدارى مەن حالىققا اقىسىز قىزمەت وتەۋ قيمىلدارى اقىندار ايتىسنىڭ ءسانى مەن سالتاناتىن اسىرا تۇسكەننە ءدان ريزا بولعان مالشى قاۋىم قيماستىقپەن «حوش» ايتىپ اتتانىپ بارا جاتتى.
حابارىن جازىپ سۋرەتىن تۇسرگەن: تولقىن جايىربەك ۇلى، باعداۋلەت باتىربەك ۇلى
كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى