حالىق شارۋاشىلىعى مەن الەۋمەتتىك دامۋدىڭ 2018-جىلدىق جوسپارىنىڭ اتقارىلۋ احۋالى جانە 2019-جىلدىق جوسپار جوباسى تۋرالى بايانداما(4)
ــــ 13-كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 2-ماجىلىسىندە 2019-جىلى 3-ايدىڭ 5-كۇنى جاسالدى
مەملەكەتتىك دامۋ جانە رەفورمالاۋ كوميتەتى
2019.07.01 11:24 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
8) حالىق تۇرمىسى كۇش سالا قامتاماسىزداندىرىلىپ جانە جاقسارتىلىپ، حالىق جۇرتشىلىعى دامۋ جەتىستىكتەرىنەن اناعۇرلىم مول، اناعۇرلىم تەڭ يگىلىكتەندى. حالىقتى وزەك ەتۋ سىندى دامۋ يدەياسىنان بۇلجىماي، حالىق جۇرتشىلىعى جاپپاي كوڭىل ٴبولىپ وتىرعان كورنەكتى ماسەلەلەردى تىعىز توڭىرەكتەپ، حالىققا ٴتيىمدى قىرۋار شارا مۇقيات، شىنايى تياناقتاندى.
ٴبىرىنشى، جۇمىستانۋدى ورنىقتىرۋ ٴتارتىپتى ىلگەرىلەدى. كەزەكتە جانە بۇدان كەيىنگى ٴبىر مەزگىلدە جۇمىستانۋدى جەبەۋ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋ جونىندەگى ٴبىرقانشا پىكىر، عۇمىرلىق كاسىپتىك ونەرگە جەتىلدىرۋ ٴتۇزىمىن جالپىلاستىرۋ جونىندە پىكىر شىعارىلىپ اتقارىلدى. جۇمىستانۋعا، شارۋاشىلىق جاراتۋعا الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ تىنباي كۇشەيتىلدى، كاسىپورىندارعا كومەكتەسىپ جۇمىس ورنىن ورنىقتىرۋ تەبىنى ارتتىرىلدى، ديقان جۇمىسكەرلەر سياقتىلاردىڭ اۋىلىنا قايتىپ كاسىپ كوزىن اشۋىن قولداۋدى تۇيىندە سىناق ەتۋ قىزمەتى ٴۇرتىس ىلگەرىلەتىلدى. جوعارى وقۋ ورىندارىن تاۋىسقان وقۋشىلاردىڭ جۇمىستانىپ كاسىپ كوزىن اشۋىن جەبەۋ جوسپارى سياقتىلار تەرەڭدەي اتقارىلدى. جان-جاقتىلى كاسىپتەنۋدى ىلگەرىلەتۋگە الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ جونىندەگى جەتەكشى پىكىر جاسالىپ جاريالاندى، ”ينتەرنەت + جۇمىستانۋعا الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ“ جاپپاي جۇرگىزىلدى. ادام كۇشى بايلىعى بازارىنىڭ ۋاقىتتىق ەرەجەسى جاريالانىپ اتقارىلىپ، ادام كۇشى بايلىعىنىڭ بازار جۇيەسى بىرتىندەپ اقاۋسىزداندى.
ەكىنشى، قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ ٴتۇزىمى كەمەلدەنە ٴتۇستى. كاسىپورىن جۇمىسشى- قىزمەتشىلەرىنىڭ نەگىزدىك زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋ قورىن ورتالىق رەتتەۋ ٴتۇزىمى رەسىمي اتقارىلىپ، قالا مەن اۋىل تۇرعىندارىنىڭ نەگىزگى زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋ مامىلەسىن تۇراقتاندىرۋ جانە نەگىزگى زەينەتكەرلىك اقىسىن قالىپتى رەتتەۋ مەحانيزمى ورناتىلدى. قوعامدىق قامسىزداندىرۋ وتەمىن جيناۋ قۇرىلىمدارىنىڭ قىزمەتىن ٴبىرتۇتاستاندىرۋ نىق قاداممەن ىلگەرىلەپ، قوعامدىق قامسىزداندىرۋ وتەمىن جيناپ باسقارۋ ٴتۇزىمى ونان ارى ولشەمگە ٴتۇسىرىلدى. قالا مەن اۋىل تۇرعىندارىنىڭ نەگىزگى ەمدەلۋ قامسىزداندىرۋىن بىرلەستىرۋ ٴتۇزىمى جالعاستى جۇرگىزىلدى. زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋى 942 ميلليوننان استام ادامدى، نەگىزگى ەمدەلۋ قامسىزداندىرۋى 1 ميلليارد 344 ميلليوننان استام ادامدى قامتىدى. مەملەكەتتىڭ ولكە اتتاپ، سىرت جەردە ەمدەلۋدى ەسەپتەن كوتەرۋ تەكشەسى اناعۇرلىم كەمەلدەنىپ، ولكە اتتاپ ەمدەلۋگە تۇراقتاندىرىلعان ەمدەۋ قۇرىلىمدارى اۋدان دارەجەلى اكىمشىلىك جەرلەردى تولىق قامتىپ، سىرتتا جۇرگەن ديقان جۇمىسكەرلەر، سىرتتان كەلىپ جۇمىستانعان، كاسىپ كوزىن اشقاندار دەرلىك قامتۋ كولەمىنە الىنىپ، سىرت جەرلەردە ەمدەلىپ، تىكەلەي ەسەپ جاپقانداردىڭ جيىنتىعى ٴبىر ميلليون 526 مىڭ ادام-رەتكە جەتتى. تۋىت قامسىزداندىرۋى مەن جۇمىسشى-قىزمەتكەرلەردىڭ ەمدەلۋ قامسىزداندىرۋىن بىرىكتىرۋدى تۇيىندە سىناق ەتۋ نىق قاداممەن جۇرگىزىلدى. جۇمىسسىزدىق قامسىزداندىرۋىنىڭ ”تۇرمىسقا كەپىلدىك ەتۋ، جۇمىسسىزدىقتىڭ الدىن الۋ، جۇمىستانۋدى جەبەۋ“ فۋنكتسياسى جالعاستى كەمەلدەندىرىلدى. ەڭ تومەنگى تۇرمىستىق قامتاماسىزدىق ٴتۇزىمى جالعاستى كەمەلدەنىپ، ەڭ تومەنگى تۇرمىستىق قامتاماسىزدىق قالا مەن اۋىلداردا تولىق جالپىلاستى، ٴارى قامتاماسىزدىق دەڭگەيى ٴۇرتىس جوعارىلادى. قوسىننان قايتقان اسكەريلەردى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ اناعۇرلىم كۇشەيتىلىپ، ناۋقاستانىپ اۋىلىنا قايتقان، سوعىسقا، سىناققا قاتىسىپ اسكەردەن بوساعاندار سياقتى قامقورلىق جاسالاتىنداردىڭ تۇرمىس كومەك قاراجاتى ولشەمى جوعارىلاتىلدى. قوعامدىق يگىلىك جونىنەن قىزمەت وتەۋ جۇيەسى كۇشەيتىلىپ، قوعامدىق قۇتقارۋدىڭ جان-جاقتىلى رەفورما سىناعى جۇيەلى جۇرگىزىلدى. قالا-قالاشىقتاردىڭ قامتاماسىزدىق بەيقۇت ٴۇي قۇرىلىسى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەپ، قالا-قالاشىقتاعى لاشىق مەكەندەردى قايتا قۇرۋدا 6 ميلليون 260 مىڭ ٴۇي تىڭنان سالىنا باستادى، مايعا بەرىلەتىن 1 ميلليون الەۋمەتتىك ٴۇي تىڭنان ارتتى، ٴىرى، ورتاشا قالالاردىڭ تۇرعىن ٴۇي مايلاۋ بازارى جەدەل جەتىلدىرىلدى.اۋىل-قىستاقتا ٴبىر ميلليون 900 مىڭ وتباسىنىڭ حاۋىپتى ٴۇيى جاڭالاپ سالىندى.
ٴۇشىنشى، نەگىزگى الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋدىڭ ولشەم جۇيەسى جەدەل قالىپتاستى. نەگىزگى الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋدىڭ ولشەم جۇيەسىن قۇرۋ، اقاۋسىزداندىرۋ جونىندەگى جەتەكشى پىكىر جارىققا شىعىپ اتقارىلدى، نەگىزگى الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋدىڭ ولكە دارەجەلى تىزىمدىگىنىڭ تولىق قامتىمى ىسكە اسىرىلدى. وقۋ-اعارتۋدى وسىزامانداندىرۋ، جالپى حالىق دەنساۋلىعىن قامتاماسىز ەتۋ، مادەنيەت-ساياحاتتى ساپالىلاندىرۋ، الەۋمەتتىك دەنە تاربيەنى جالپىلاستىرۋ، قوعامدىق قىزمەت وتەۋمەن تولىق قامتۋ سىندى بەس ٴىرى الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ ينجەنەرياسى بار كۇشپەن ىلگەرىلەتىلدى. 9 جىلدىق مىندەتتى وقۋ-اعارتۋدىڭ بەكەمدەلۋ شاماسى %94.2 كە، تولىق ورتا مەكتەپ جاسىنداعىلاردىڭ وقۋعا ٴتۇسۋ جالپى مولشەرى %88.8 كە جەتتى، قازىنالىق وقۋ-اعارتۋ قاراجاتى شىعىسىنىڭ ىشكى ٴوندىرىس جالپى قۇنىندا ۇستاعان سالىستىرماسى جانە دە %4 تەن استى. ”ينتەرنەت + ەمدەۋ، سالاماتتىق“ جەدەل دامىپ، ۇكىمەتتىك شيپاحانالاردىڭ جان-جاقتىلى رەفورماسى جالعاستى تەرەڭدەدى، مەملەكەتتىڭ نەگىزگى ٴدارى-دارمەك ٴتۇزىمى اناعۇرلىم كەمەلدەنىپ، ٴدارى-دارمەكتى شوعىرلى ساتىپ الۋ جانە پايدالانۋدى تۇيىندە سىناق ەتۋ بايىپپەن ىلگەرىلەتىلدى، شەكارا سىرتىندا بازارعا شىعارىلعان جاڭا دارىلەردى تەكسەرىپ باعالاۋ، بەكىتۋ تەزدەتىلىپ، راكقا قارسى يمپورتتىق دارىلەردەن مۇلدە كەدەن سالىعىن الماۋ ىسكە اسىرىلدى، راكقا قارسى 17 ٴتۇرلى ٴدارىنىڭ باعاسى نەداۋىر ٴتۇسىرىلدى ٴارى ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى ارقىلى ەسەپتەن كوتەرۋ تىزىمىنە الىندى، ۋاكسينالىق ٴدارى-دارمەكتەردىڭ حاۋىپسىزدىك ماسەلەسى جەدەلدەتە شەشىلدى. ەمدەۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ قۇرىلىمدارىنىڭ توسەك سانى مەجەمەن ٴار مىڭ ادامعا 6.05 تەن تۋرا كەلەدى. مادەني مۇراعاتتاردى قورعاۋ، پايدالانۋ رەفورماسىن كۇشەيتۋ جونىندەگى ٴبىرقانشا پىكىر باسىلىپ تاراتىلىپ اتقارىلدى، ٴتۇرلى مۇرا بايلىقتارىن قورعاۋ جاعدايى ۇتىمدى جاقسارتىلدى. ۇلى كانال مادەنيەتىن قورعاۋ، جالعاستىرۋ، پايدالانۋ پلانى باعدارلاماسى جاسالىپ بولدى. الەۋمەتتىك مادەنيەت قۇرىلعىلارىن تەگىن اشىق ۇستاۋ قىزمەتى ٴۇرتىس جۇرگىزىلدى، دەنە شىنىقتىراتىن ميلليون كيلومەترلىك جاياۋلار جولىن سالۋ ينجەنەرياسىن اتقارۋ جوباسى جاسالدى، 82 مىڭ دەنە تاربيە مايدانى تىڭنان قوسىلدى. قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋمەن تولىق قامتۋ كۇشەيتىلىپ، تۇرمىستا قينالعان مۇگەدەكتەرگە بەرىلەتىن تۇرمىستىق جاردەم تۇزىمىنەن 9 ميلليون 400 مىڭ ادام يگىلىكتەندى، 11 ميلليون 640 مىڭ سالماقتى مۇگەدەك كۇتىمدەۋ جاردەمىنەن يگىلىكتەندى. جەتىم بالالار تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ ٴتۇزىمىنەن 398 مىڭ جەتىم بالا يگىلىكتەندى، بۇكىل ەلدەگى مۇگەدەك جەتىم بالالاردى ەمدەۋ، ساۋىقتىرۋ ىسكە استى. جۇكتى كەزىندە ساپالى ۇرپاق كورۋگە قىزمەت وتەۋ ۇزبەي جۇرگىزىلىپ، ايەلدەردى ايالاپ، قىزمەت وتەۋ جۇيەسى ۇزدىكسىز اقاۋسىزداندىرىلدى. الەۋمەتتىك زاڭدىق قىزمەت وتەۋ جۇيەسى ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرىلدى. تۇتاس جىلدا 15 ميلليون 230 مىڭ بالا دۇنيەگە كەلىپ، جىل سوڭىنداعى جالپى حالىق سانى 1 ميلليارد 395 ميلليون ادامعا جەتىپ، جان سانىنىڭ تابيعي ٴوسۋ مولشەرى ‰3.81 بولدى.
جالپى جاقتان قاراعاندا، 2018-جىلعى ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ دامۋىنداعى باستى نىسانالار مەن مىندەتتەر ٴبىرشاما جاقسى ورىندالىپ، ٴۇش ٴىرى قامال الۋ شايقاسىنىڭ باستاماسى جاقسى بولدى، ۇسىنىم جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورما ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىلىپ، رەفورمالاۋ، ەسىك اشۋ تەبىنى كۇشەيتىلىپ، حالىق تۇرمىسى ۇزدىكسىز جاقسارىپ، ەكونوميكانىڭ ورنىقتى، اقاۋسىز، باياندى دامۋى مەن قوعامدىق جالپى جاعدايدىڭ ورنىقتىلىعى ساقتالىپ، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرۋ نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋعا تىڭ قادام تاستالدى. توتەنشە قىم-قۋىت، كۇردەلى ىشكى-سىرتقى جاعدايدا ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىندا وسىنداي تابىستارعا جەتۋ وڭاي-وسپاق قولعا كەلمەدى. مۇنى بارىنشا قاستەرلەۋ كەرەك. بۇل شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ باعداردى ايقىنداۋىنىڭ، قۇنىتتاپ جوبالاپ ورنالاستىرۋىنىڭ، پارمەندى باسشىلىعىنىڭ ناتيجەسى، شي جينپيڭ جاڭا ٴداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ جاپپاي جەتەكتەۋىنىڭ، عىلىمي جەتەكشىلىگىنىڭ، تابىستى امالياتىنىڭ ناتيجەسى، بۇكىل پارتيانىڭ، بۇكىل ەلىمىزدەگى ٴار ۇلت حالقىنىڭ جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، قايراتتانا ىلگەرىلەۋىنىڭ، شىنايى يگەرىپ، ناقتى ىستەر ىستەۋىنىڭ ناتيجەسى.
2018-جىلعى ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ دامۋ جاعدايىنان قاراعاندا، ەكونوميكانىڭ ارتۋى، جۇمىستانۋ، باعانىڭ جالپى دەڭگەيى، حالىقارالىق كىرىس-شىعىستىڭ تەڭگەرىلۋى سىندى باستى كورسەتكىشتەر ۇيلەسىمدى ارالىقتى ساقتادى، جاڭالىق اشۋ ارقىلى دەم بەرۋ، بايلىق قاينارىن ۇنەمدەۋ، ەكولوگيانى قورعاۋ، قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ سىندى جوعارى ساپالى دامۋدى بىلدىرەتىن كورسەتكىشتەر جاقسارا ٴتۇستى، 19 تەجەمدىك كورسەتكىشتىڭ ىشىندە 18 ىنىڭ جىلدىق نىساناسى ورىندالدى، 10 مىڭ يۋاندىق ىشكى ٴوندىرىس جالپى قۇنىندا سۋ جۇمسالىمى مولشەرىنىڭ تومەندەتۋ كورسەتكىشىنىڭ ورىندالۋ جاعدايى مەن جىلدىق نىسانا اراسىندا پارىق جاتىر. بۇل كورسەتكىشتىڭ 2018-جىلعى جوسپارىنداعى نىسانا %2. 5 تومەندەتۋ بولاتىن، العاشقى ساناققا قاراعاندا%1. 5 تومەندەگەن، جوسپارداعى نىسانادان1. 0 پايىز كەم. مۇنداعى باستى سەبەپ: 2018-جىلى بۇكىل ەل بويىنشا جاۋىن سۋىنىڭ ازايۋىنان جەر بەتى سۋىنىڭ جالپى مولشەرى شامامەن 80 ميلليارد تەكشەمەتر كەمەيىپ، ٴىشىنارا رايوندار اۋىر قۋاڭشىلىق ىقپالىنا ۇشىراعاندىعى سەبەپتى اۋىل شارۋاشىلىعىنا وزەننەن الىنعان سۋدىڭ مولشەرى ارتىپ كەتتى؛ وڭتۇستىكتىڭ سۋىن سولتۇستىككە جەتكىزۋ ينجەنەرياسى ارقىلى سولتۇستىك جۇڭگو رايوندارى ەكولوگيالىق سۋمەن تولىقتىرىلدى، بۇكىل ەل بويىنشا ەكولوگيالىق تۇتىنىلعان سۋدىڭ مولشەرى 2017-جىلعىدان ٴبىرشاما كوپ ارتتى، جان-جاقتىلى فاكتورلار سەبەبىنەن 10 مىڭ يۋاندىق ىشكى ٴوندىرىس جالپى قۇنىنداعى سۋدىڭ جۇمسالۋىنىڭ تومەندەۋ مولشەرى جالپى جىلدىق نىساناداعىدان 0.1 پايىز كەم بولدى.
46 مەجەلى كورسەتكىشتىڭ 44 نىڭ ىسكە قوسىلۋ جاعدايى جىلدىق مەجەلى نىساناعا ۇيلەستى نەمەسە ونان جاقسى بولدى. الايدا، قوعامدىق قارجى قۇراۋ كولەمىنىڭ ارتۋ مولشەرى مەن قالا-قالاشىق تۇرعىندارىنىڭ جۇمساۋعا بولاتىن كىرىس كورسەتكىشىنىڭ ٴىس جۇزىندىك اينالىم قۇنىندا مەجەدەگى قۇننان بەلگىلى دارەجەدە پارىق بولدى، قوعامدىق قارجى قۇراۋ كولەمى شاماسىنىڭ ارتۋ مولشەرى كورسەتكىشتەرى جونىندە، بۇل كورسەتكىشتىڭ 2018-جىلعى مەجەلى نىساناسى مەن ”2017-جىلعى ٴىس جۇزىندىك ارتۋ قارقىنى نەگىزىنەن تەڭەلدى“، 2017-جىلدىڭ سوڭىنداعى قوعامدىق قارجى قۇراۋ كولەمىنىڭ شاماسى %13.4 ارتتى، 2018-جىلدىڭ سوڭىندا ٴىس جۇزىندە %9.8 ارتىپ، مەجەلى نىسانادان بەلگىلى پارىق ساقتالدى. ۇسىنىم جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمادا ۇيلەسىمدى اقشا-فينانستىق ورتا ازىرلەۋ ٴۇشىن، تۇلعالى شارۋاشىلىقتى ورنىقتى قارجى قۇراۋمەن سۇيەمەلدەۋ بىرگە، جەرگىلىكتى ۇكىمەتتىڭ كومەسكى قارىزىن ارناعا ٴتۇسىرۋ، ٴۇي-جاي، ورتا باعالاۋىندا ولشەمگە جەتپەگەن كاسىپورىندارعا، ٴوندىرىس قۋاتى اسىپ قالعان سالالارعا قارجى قوسۋدى ۇيلەسىمدى تىزگىندەۋ، قارجىنىڭ تۇلعالىق شارۋاشىلىقتان شىعىپ، تۇلعاسىز شارۋاشىلىققا اعىلۋىن تىزگىندەۋ، قارجىنىڭ ٴونىمسىز اينالىمىن ازايتۋ قاتارلى شارالار ىرىقتىلىقپەن قولدانىلعاندىقتان، قوعامدىق قارجى قۇراۋ كولەمى شاماسىنىڭ ارتۋ مولشەرى جىلدىق مەجەلى نىساناداعى ورەدەن تومەن بولعانىمەن، اتاقتاعى GDP نىڭ ارتۋىمەن نەگىزىنەن قارايلاس بولدى. قالا-قالاشىق تۇرعىندارىنىڭ جۇمساۋىنا بولاتىن ورتاشا كىرىسىنىڭ ارتۋ قارقىنى جونىندە، بۇل كورسەتكىشتىڭ 2018-جىلعى مەجەلى نىساناسى ”ەكونوميكانىڭ ارتۋىمەن قاتارلاسىپ“، 2018-جىلعى GDP ٴىس جۇزىندە %6.6 ارتتى، قالا-قالاشىق تۇرعىندارىنىڭ جۇمساۋىنا بولاتىن ورتاشا كىرىسى ٴىس جۇزىندە %5.6 ارتىپ، مەجەلى نىسانادان بەلگىلى پارىقتى ساقتادى.مۇندا باستىسى، ەكونوميكانىڭ قۇلدىراۋ قىسىمى كۇشەيىپ، تۇلعالى شارۋاشىلىقتىڭ، اسىرەسە شاعىن، تابىسى ماردىمسىز كاسىپورىنداردىڭ قيىنشىلىعىنىڭ اۋىرلاۋىنىڭ، ٴىشىنارا سالالاردا كاسىپورىندىڭ پايداسىنىڭ ازايۋىنىڭ ىقپالىنان ەڭبەكاقى سيپاتىندىق كىرىس تومەندەگەندىگى سەبەپتى بۇكىل ەل بويىنشا قالا-قالاشىق تۇرعىندارىنىڭ جۇمساۋىنا بولاتىن كىرىسىنىڭ ارتۋ قارقىنى جىلدىق مەجەلى نىساناداعىدان تومەن بولدى.
سونىمەن بىرگە، ٴبىز ەكونوميكالىق اينالىمنىڭ جالپى تۇلعاسى ورنىقتى ەكەنىن، ورنىقتىلىق بارىسىندا ىلگەرىلەپ وتىرعانىن، ٴبىراق ورنىقتىلىق بارىسىندا قۇبىلىپ، قۇبىلۋدان الاڭداۋشىلىق تۋىپ وتىرعاندىعىن سەرگەكتىكپەن تانىپ جەتتىك. حالىقارالىق جاعدايدان قاراعاندا، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ جالپى جاعدايىندا تەرەڭ وزگەرىستەر ۇدەپ، بۇكىل جەر شارىندا اۋمالى-توكپەلىلىك كوزدەرى جانە حاۋىپ-قاتەر تۇيىندەرى مولايدى. ەلىمىزدىڭ سىرتقى ورتاسى كۇردەلى دە قيىن، دۇنيە ەكونوميكاسىنىڭ وڭالۋ اۋقىمىنىڭ جالعاسۋىنان ٴۇمىت بولعانىمەن، ٴبىراق قورعانىمپازدىق، ٴبىرجاقتىلىق اۋىرلاي تۇسۋدە، باستى دامىعان ەكونوميكالىق تۇلعالاردىڭ اقشانى رەتكە سالۋىنىڭ اسەرى جالعاستى كورنەكتى بولدى، ٴىشىنارا جاڭادان گۇلدەنگەن ەكونوميكالىق تۇلعالار ٴدوپ كەلىپ وتىرعان حاۋىپ-قاتەرلەر كوبەيدى، حالىقارادا كوپ قولدى تاۋارلاردىڭ باعاسىنىڭ تولقۋى كۇشەيىپ، وڭىرلىك ساياسي حاۋىپ-قاتەرى اسقىنىپ، بۇكىل جەر شارىندا ەكونوميكا مەن ساۋدانىڭ ارتۋ قارقىنى باياۋلاۋعا بەتالدى. ەل ٴىشى جاعدايىنان قاراعاندا، ٴبىرىنشى، ەكونوميكا قۇلدىراۋ قىسىمىنا ٴدوپ كەلدى. ىشكى سۇرانىستىڭ ارتۋى باياۋلاپ، نەگىزدىك قۇرىلعى، جاساۋ كاسىبى، ٴۇي-جاي اشۋ قاتارلى سالالارعا قارجى قوسۋدىڭ ورنىقتى ارتۋىن ساقتاۋ قيىنداي ٴتۇستى. تۇرعىنداردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋدا قيىنشىلىق كوبىرەك بولۋ، اۆتوكولىك سىندى ٴداستۇرلى تۇتىنۋ باياۋلاۋ. ت. ب. فاكتورلاردىڭ ىقپالىنا ۇشىراپ، تۇتىنۋدىڭ ورنىقتى ارتۋى سىندارعا ٴدوپ كەلىپ وتىر. ەكىنشى، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ، اۋىل-قىستاقتىڭ نەگىزى ٴالى دە ٴالسىز. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ عىلىم-تەحنيكالىق ورەسىن جوعارىلاتۋعا تۋرا كەلەدى، اۋىل-قىستاقتىڭ نەگىزدىك الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋمەن قامداۋى جانە نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسى ٴالى دە مەشەۋ، شارۋالاردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋ ارناسىن كەڭەيتۋگە تۋرا كەلەدى. ٴۇشىنشى، تۇلعالى شارۋاشىلىق كوپتەگەن قيىنشىلىقتارعا ٴدوپ كەلۋدە. حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ، اسىرەسە شاعىن، تابىسى ماردىمسىز كاسىپورىنداردىڭ قارجى قۇراۋى قيىن بولۋ، قىمباتقا ٴتۇسۋ ماسەلەسى ٴالى دە ٴونىمدى شەشىلمەدى، حالىقتىق كاسىپورىندارعا قارىز بەرگىسى كەلمەۋ ، قارىز بەرۋدى ادەيى كەشەۋىلدەتۋ، اۋەل دەسەڭىز، قارىزدى مەرزىمىنەن بۇرىن قايتارىپ الۋ، قارىزدى ٴۇزىپ تاستاۋ قۇبىلىسى ٴومىر سۇرۋدە، ەنەرگيا، شيكىزات ماتەريال، ادام ىستەتۋ، جەر پايدالانۋ سياقتىلاردىڭ وزىندىك قۇنى ٴبىرشاما جوعارى، كاسىپورىنداردىڭ پايدا تابۋ كەڭىستىگى تارايىپ وتىر. ساۋدالىق ورتانى اناعۇرلىم ساپالىلاندىرۋعا تۋرا كەلەدى، ٴادىل باسەكەلەسۋ بازار مەحانيزمى ٴالى دە كەمەلدى ەمەس، مال-مۇلىك ۇقىعى مەن ٴبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋ دەرلىكتەي تولىق ەمەس، اكىمشىلىك پەن ساۋدانىڭ باۋىرمال، پاك جاڭاشا قاتىناسى ٴالى دە كەمەلدەنبەدى. ٴتورتىنشى، ٴالى دە جوعارى ساپادا دامۋداعى ولقىلىق تەجەمىن الاستاۋعا تۋرا كەلەدى. كەلەلى العاشقى جاسامپازدىق سيپاتتى عىلىم-تەحنيكا جەتىستىگى كوپ ەمەس، كەيبىر شەشۋشى ۇيتقىلىق تەحنيكالاردىڭ تىزگىنى باسقالاردىڭ قولىندا، عىلىم-تەحنيكا جەتىستىگىنىڭ وندىرگىش كۇشكە اينالۋ ونىمدىلىگى جوعارى ەمەس. كاسىپ سالاسى قۇرىلىمىن ٴالى دە ساپالىلاندىرۋ قاجەت بولىپ وتىر، دامۋدىڭ جاڭا قوزعاۋشى كۇشى ٴالى دە جەتكىلىكتى ەمەس. ٴىشىنارا رايونداردا ەنەرگيا بايلىعىنىڭ تەجەمى كۇشتى، ەكولوگيالىق ورتا ماسەلەسى ٴالى دە كورنەكتى. بەسىنشى، وڭىرلەر بويىنشا بولەكتەنۋ اۋقىمى ٴالى دە جالعاسۋدا. ورتا، باتىس بولىكتەگى كەيبىر رايونداردىڭ قۇرىلىمدى رەتكە سالۋ قيىندىعى ٴبىرشاما اۋىر، كەيبىر رايوندار فاكتورلارىنىڭ باۋراۋ قۋاتى ٴالسىز، دارىندى سىندى ساپالى بايلىقتىڭ سىرتقا اعىلۋى ٴبىرشاما اۋىر، دامۋ قيىندىعى اۋىرلاۋى مۇمكىن. التىنشى، ٴتۇيىندى سالالارداعى حاۋىپ-قاتەر قىسىمى ٴبىرشاما زور. سىرتقى ورتاداعى تۇراقسىزدىقتىڭ ساۋدا، شەكارا اتتاعان كاپيتالدىڭ اعىلۋى، كوپ قولدى تاۋار بازارى سىندى ارنالار ارقىلى ەلىمىزگە كىرۋ حاۋىپ-قاتەرى اۋىرلاۋدا، ەل ىشىندەگى جارنا، زايوم، ۆەكسەل بازارلارىنىڭ، ينتەرنەتتىك فينانس جانە ٴۇي-جاي بازارلارىنىڭ كومەسكى حاۋپىنە نەمقۇرايدى قاراۋعا بولمايدى. جەتىنشى، قوعامداعى حالىق تۇرمىسى سالاسىندا ٴالى كوپتەگەن ماسەلەلەر مەن سىندار ٴومىر سۇرۋدە. ٴىشىنارا ولكەلەردە جۇمىستانۋدا قۇرىلىمدىق سيپاتتى قايشىلىقتار كورنەكتى بولىپ وتىر، تۇرعىندار كىرىسىنىڭ جالعاستى ارتۋىن تەجەيتىن فاكتورلار مولايۋدا، وقۋ-اعارتۋ، ەمدەلۋ، زەينەتكەرلىك جاقتارىندا الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ ۇسىنىمى جەتكىلىكتى ەمەس، حالىقتىڭ قارتتانۋ دارەجەسى ۇزدىكسىز ارتۋدا. سونىمەن بىرگە، ٴبىزدىڭ قىزمەتىمىزدە دە ولقىلىقتار ٴومىر سۇرۋدە، كەيبىر ساياسات بەلگىلەۋدەگى كورەگەندىك، باعىتتامالىلىق، ونىمدىلىك جاقتارىندا ٴالى دە ٴىشىنارا جەتەرسىزدىكتەر ٴومىر سۇرۋدە. كاسىپورىنداردىڭ ۇيلەسۋ دارەجەسى ماسەلەسى تولىق ەسكەرىلمەدى؛ كەيبىر ساياساتتىق تاراۋلار اراسىندا ٴبىرتۇتاس پىلانداۋ-سايكەستىرۋدى كۇشەيتۋگە تۋرا كەلەدى، كەيبىر رەفورما شارالارى مەن ساياساتتىڭ تياناقتانۋ ناتيجەسى كورنەكتى ەمەس، كەيبىر ارناۋلى جوبالار مەن نىساندار قۇرىلىسىن دەركەزىندە باستاۋ قاجەت بولىپ وتىر؛ كەيبىر جەرلەردىڭ ساياساتتى اتقارۋىندا قاراپايىمداستىرۋ، ٴبىر تاياقپەن ايداۋ ماسەلەسى ٴومىر سۇرۋدە.
جوعارىدا ايتىلعان ماسەلەلەرگە ٴبىز بارىنشا ٴمان بەرىپ، ٴارى تاۋقىمەت تانىمىن كۇشەيتىپ، تومەنگى شەك بويىنشا وي جۇگىرتۋگە تاباندى بولىپ، باستى قايشىلىقتاردى يگەرىپ، ولاردى باعىتتامالى تۇردە شەشىپ، ٴتۇرلى حاۋىپ-قاتەردىڭ تىزبەكتەلگەن اسەرىنەن، قاباتتاسا تارالۋىنان ۇتىمدى ساقتانۋىمىز كەرەك؛ ٴارى قوعامدىق باستى قايشىلىقتاردىڭ وزگەرىسىن قاداعالاي وتىرىپ، ەلىمىز دامۋىنىڭ ماڭىزدى ستراتەگيالىق وراي مەزگىلىنەن جاپپاي ويداعىداي پايدالانىپ، ستراتەگيالىق ۇستامدىلىقتى ساقتاپ، ٴسوزسىز جەڭىسكە جەتۋ سەنىمىنە تاباندى بولىپ، سىندى ورايعا، قىسىمدى قوزعاۋشى كۇشكە اينالدىرىپ، ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپامەن دامۋىن ىلگەرىلەتۋىن جەدەلدەتۋىمىز كەرەك.
2019-جىلى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ جالپى تۇلعالىق تالابى، باستى نىسانالارى جانە ساياساتتىق باعدارى
2. 2019-جىل جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاندىعىنىڭ 70 جىلدىعى، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرۋداعى، ٴبىرىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋداعى شەشۋشى جىل، ەكونوميكانى، قوعامدى دامىتۋ قىزمەتىن تىڭعىلىقتى ىستەۋ توتەنشە ماڭىزدى.
1) جالپى تۇلعالىق تالاپتار.
2019-جىلى، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، شي جينپيڭ جاڭا ٴداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتەكشى ەتىپ، پارتيا 19-قۇرىلتايىنىڭ جانە پارتيا 19-كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ەكىنشى، ٴۇشىنشى جالپى ماجىلىستەرىنىڭ رۋحىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، ”بەستى ٴبىرتۇلعالاندىرۋ“ جالپى تۇلعالىق ورنالاستىرۋىن ٴبىرتۇتاس ىلگەرىلەتىپ، ”ٴتورتتى جاپپاي ورىنداۋ“ ستراتەگيالىق ورنالاستىرۋىن سايكەستى ىلگەرىلەتىپ، ورنىقتىلىق بارىسىندا العا ىلگەرىلەۋ سىندى نەگىزگى قىزمەت اۋەنىنە، جاڭاشا دامۋ ۇستانىمىنا، جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋگە، ۇسىنىم جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى ارقاۋ ەتۋگە، بازارلانۋ رەفورماسىن ىشكەرىلەتۋگە، ەسىكتى جوعارى دەڭگەيدە ايقارا اشۋعا تاباندى بولىپ، وسىزاماندانعان ەكونوميكالىق جۇيە قۇرۋدى جەدەلدەتۋ، ٴۇش ٴىرى قامال الۋ شايقاسىن ۇزدىكسىز ويداعىداي جۇرگىزۋ، ميكرو سۋبيەكتتەردىڭ ومىرشەڭدىگىن جانداندىرۋعا كۇش سالۋ، ماكرولىق تىزگىندەۋدە جاڭالىق اشۋ جانە ونى كەمەلدەندىرۋ، ورنىقتى ارتتىرۋ، رەفورمانى جەبەۋ، قۇرىلىمدى رەتتەۋ، حالىق تۇرمىسىنا يگىلىك جەتكىزۋ، حاۋىپ-قاتەردەن ساقتانىپ، ورنىقتىلىقتى ساقتاۋ قىزمەتىن ٴبىرتۇتاس ىلگەرىلەتۋ، ەكونوميكا اينالىمىنىڭ ۇيلەسىمدى ارالىعىن ساقتاۋ، جۇمىستاندىرۋدى، فينانستى، سىرتقى ساۋدانى، شەتەل قارجىسىن، قارجى قوسۋدى، مەجەلى مەرزىمدى اناعۇرلىم ورنىقتىرۋ، بازار سەنىمدىلىگىن كۇشەيتۋ، حالىق جۇرتشىلىعىنىڭ تابىس سەزىمىن، باقىت سەزىمىن، حاۋىپسىزدىك سەزىمىن كۇشەيتۋ، ەكونوميكانىڭ باياندى، اقاۋسىز دامۋى مەن قوعامدىق جالپى جاعدايدىڭ ورنىقتىلىعىن ساقتاپ، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋ ٴۇشىن شەشۋشى نەگىز قالاپ، جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرىلعاندىعىنىڭ 70 جىلدىعىن ۇزدىك تابىستارمەن قۇتتىقتاۋ كەرەك.
ناقتى قىزمەتتەر بارىسىندا، ورتالىق كوميتەتتىڭ ەكونوميكالىق قىزمەت ٴماجىلىسىنىڭ رۋحىن بەرىك يگەرىپ، كەلەلى ستراتەگيالىق ورايدىڭ تىڭ ٴمانىن تەرەڭ يگەرىپ، ”بەسكە مىزعىماي تاباندى بولۋدى“ شىنايى ورىنداۋ كەرەك. ٴبىرىنشى، ۇسىنىم جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى ارقاۋ ەتۋدەن جازباۋ. رەفورمانىڭ ادىستەرىن ٴتىپتى دە كوپ قولدانىپ، بازارلاندىرۋ، زاڭمەن جونگە سالۋ تاسىلدەرىن ٴتىپتى دە كوپ قولدانىپ، ”بەكەمدەۋ، كۇشەيتۋ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋ، ىركىلىكسىزدەندىرۋ“ جاعىندا كۇش سالىپ، ۇسىنىم جۇيەسى ساپاسىن كۇش سالا جوعارىلاتۋ. ەكىنشى، جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋدە مىزعىماي تاباندى بولۋ. جوعارى ساپالى دامۋ كورسەتكىشى جۇيەسىنىڭ باعدار كورسەتۋ رولىن ٴونىمدى ساۋلەلەندىرۋ، وسىزاماندانعان ەكونوميكالىق جۇيە قۇرۋدى جەدەلدەتۋ، جاڭالىق اشۋ ارقىلى دامۋدى ىلگەرىلەتۋ ستراتەگياسىنىڭ تەبىنىن كۇشەيتۋ، اسكەري ونەركاسىپ پەن حالىقتىق ونەركاسىپتىڭ توعىسىپ دامۋىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋ، ساياساتتى تياناقتاندىرۋدى شوگەلدىكپەن يگەرىپ، تىنباي ەڭبەكتەنىپ، دامۋدىڭ يكەمدىلىگىن كۇشەيتۋ. ٴۇشىنشى، قۋاتتى ەل ٴىشى بازارىن قالىپتاستىرۋدى جەبەۋدەن جازباۋ. قوعامداعى باستى قايشىلىقتىڭ وزگەرىسىن قاداعالاي وتىرىپ، جوعارى ساپامەن دامۋدى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتۋ، ۇسىنىم جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى ىشكەرىلەتۋ ارقىلى ىشكى بازار سۇرانىسىن ۇزدىكسىز ۇلعايتۋ جانە قاناعاتتاندىرۋ، ورتا، ۇزاق مەرزىمدىك دامۋدىڭ كومەسكى كۇشىنىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى جەبەۋ، ەكونوميكانىڭ باياندى، اقاۋسىز دامۋىن ىلگەرىلەتۋ. ٴتورتىنشى، ٴۇش ٴىرى قامال الۋ شايقاسىن تاباندىلىقپەن ويداعىداي جۇرگىزۋ. جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرۋ سىندى جالپى جاعدايلىق نىساناعا نازار اۋدارىپ، تومەنگى شەك بويىنشا وي جۇگىرتۋگە تاباندى بولىپ، نەگىزگى قايشىلىقتاردى يگەرىپ، دالمە-ٴدال شارا قولدانىپ، قامال الۋدا قيىنشىلىقتى جەڭىپ، مىندەتتەردى مەرزىمىندە ورىنداۋعا كەپىلدىك ەتۋ، بۇقارانىڭ تابىس سەزىمىن شىنايى كۇشەيتۋ. بەسىنشى، تاباندىلىقپەن بازارلاندىرۋ رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، ەسىكتى جوعارى دەڭگەيدە ايقارا اشۋ. كوز الداعىعا دا، ۇزاق بولاشاققا دا ٴتيىمدى رەفورمالاۋ، ەسىك اشۋ شارالارىنىڭ ٴبىر توبىن جاساپ اتقارۋ، بازاردىڭ سۋبيەكتتىك ومىرشەڭدىگىن بارىنشا كۇشەيتۋ، قوعامداعى ٴارقايسى جاقتىڭ بەلسەندىلىگىن، ىرىقتىلىعىن، جاسامپازدىعىن تولىق جۇمىلدىرۋ.
سونىمەن بىرگە، ٴۇش قاتىناستى ويداعىداي يگەرۋگە كۇش سالۋ كەرەك. ٴبىرىنشى، ەل ٴىشى مەن حالىقارانىڭ قاتىناسىن ٴبىرتۇتاس پلانداۋدى ويداعىداي جۇرگىزىپ، ٴارى سىرتقى وزگەرىسكە توتەپ بەرۋگە ٴمان بەرىپ، ٴارى ەل ٴىشىنىڭ دامۋىن تياناق ەتۋگە ٴتىپتى دە نازار اۋدارىپ، سىندارعا توتەپ بەرۋگە باتىل بولىپ، حاۋىپ-قاتەردى وراي ەتۋگە شەبەر بولىپ، ٴوز ىستەرىمىزدى ويداعىداي ىستەۋگە كۇش سالىپ، ەل ىشىندە ۇزاقتان بەرى باسىلىپ قالعان ٴتۇزىلىس سيپاتتى قۇرىلىمدىق قايشىلىقتاردى ۇيلەسىمدى، ٴتارتىپتى تۇردە جاقسى شەشۋ؛ ەكىنشى، ورنىقتى ارتۋ مەن حاۋىپ-قاتەردەن ساقتانۋدىڭ قاتىناسىن ويداعىداي تەڭگەرۋ، ەكونوميكانىڭ ارتۋىن ورنىقتىرۋ، جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋ بارىسىندا سىندارعا توتەپ بەرىپ، حاۋىپ-قاتەردى باسەڭدەتۋ، ماكرولىق ساياساتتىڭ ۇلاسپالىلىعىن، ورنىقتىلىعىن ۇزدىكسىز ساقتاۋ، حاۋىپ-قاتەردەن ساقتانۋدىڭ ريتىمىن جانە تەبىنىن ويداعىداي يگەرۋ، مەجەنى، ارتۋدى ورنىقتىرۋعا، قۇرىلىمدى رەتتەۋگە ٴتيىمسىز قوس-قابات اسەردىڭ قالىپتاسۋىنان ساقتانۋ. ەكونوميكانىڭ ۇيلەسىمدى كولەمدەگى اينالىمن شىنايى قامتاماسىزداندىرۋ كەرەك. ٴۇشىنشى، ۇكىمەت پەن بازار قاتىناسىن ويداعىداي ٴبىرجاقتى ەتىپ، رەفورمالاۋ مەن جاڭالىق اشۋ ادىسىنەن كوپتەپ پايدالانىپ، بازاردىڭ بايلىقتى ورنالاستىرۋداعى شەشۋشى رولىن ساۋلەلەندىرۋ، ۇكىمەتتىڭ رولىن ٴتىپتى دە جاقسى ساۋلەلەندىرۋ، ماكرولىق ساياساتتىڭ ورنىقتىلىعىن، ۇتىمدىلىعىن كۇشەيتىپ، ميكرو سۋبيەكتتەردىڭ ومىرشەڭدىگىن ىنتالاندىرا ٴتۇسىپ، ىشكى قوزعاۋشى كۇشتەردى ارتتىرۋ.
2) باستى مەجەلى نىسانالار.
جوعارىدا ايتىلعان تالاپتار مەن قىزمەت وي جەلىسىنە نەگىزدەلىپ، قاجەت پەن مۇمكىندىكتى تولىق ويلاستىرا وتىرىپ، 2019-جىلعى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ باستى مەجەلى نىسانالارى العا قويىلدى:
ـــــ ەكونوميكالىق ارتۋدىڭ ۇيلەسىمدى كولەمىن ساقتاۋ. ىشكى ٴوندىرىستىڭ جالپى قۇنىنداعى مەجەلى نىسانا %6 ــــ %6.5 ارتتىرىلادى. مۇندا نەگىزىنەن مىنالار ويلاستىرىلدى: ٴبىرىنشى، ەكونوميكانىڭ اينالىمىنداعى ورنىقسىزدىق، تۇراقسىزدىق فاكتورلارى تولىق مەجەلەنىپ، شىندىقتى ٴىس جۇزىنەن ىزدەۋ پرينسيبى بويىنشا، ەكونوميكالىق ارتۋدىڭ مەجەلى نىساناسى ۇيلەسىمدى رەتكە سالىنادى. سونىمەن قاتار، ەكونوميكانىڭ ارتۋ قارقىنىنىڭ ماۋسىمدىق وزگەرىسى ويلاستىرىلىپ، ارالىقتىق مەجەلى نىسانا قولدانىلىپ، يكەمدىلىك ارتتىرىلادى. ەكىنشى، ەكونوميكانىڭ ۇيلەسىمدى ارتۋ قارقىنى ساقتالادى، مۇنداعى ماقسات ـــ تىڭنان جۇمىستانۋدىڭ قاجەتىن قاناعاتتاندىرۋ، ٴارى جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋ، ۇسىنىم جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى تەرەڭدەتۋ، ٴۇش ٴىرى قامال الۋ شايقاسىن جاقسى جۇرگىزۋ ٴۇشىن قاجەتتى ماكرولىق ورتا جاراتۋ، بۇل بازاردىڭ مەجەلى مەرزىمىن ورنىقتىرۋعا ٴتيىمدى. ٴۇشىنشى، بۇل مەجەلى نىسانا ەلىمىزدىڭ كەزەكتەگى ەكونوميكالىق ارتۋداعى كومەسكى كۇشىمەن، بيىلعى 1-، 2-، 3- كاسىپ سالالارىنىڭ ارتۋ مەجەلى نىساناسىمەن سايكەسەدى، 3-كاسىپ سالاسىنىڭ ورنىقتى ارتۋى ەكونوميكانىڭ ورتاشا، جوعارى قارقىنمەن ارتۋىن ساقتاۋ ٴۇشىن پارمەندى تىرەك بولادى.
ـــــ ەكونوميكالىق دامۋدىڭ ساپاسى مەن ونىمدىلىگىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋ. ”ٴۇشتى ازايتۋ، ٴبىردى تومەندەتۋ، ٴبىردى تولىقتاۋدىڭ“ جەتىستىكتەرى كۇش سالا بەكەمدەلىپ، ماكرولىق سۇيمەندىك شاماسى نەگىزىنەن ورنىقتىرىلىپ، قازىنا-فينانس حاۋىپ-قاتەرىنەن ۇتىمدى ساقتانىلادى جانە ول تىزگىندەلەدى؛ جالپى قىزمەتكەرلەردىڭ ەڭبەك ونىمدىلىگى %36. ارتتىرىلىپ، عىلىم-تەحنيكا العاباسارلىعىنىڭ قوسقان ۇلەسى %2.59 كە، زەرتتەۋ، سىناق ەتۋ، دامىتۋ قاراجاتىنىڭ جۇمسالىم كۇشەمەلىلىگى %2.2 كە؛ بۇكىل ەل بويىنشا تۇراقتى حالىقتىڭ قالا-قالاشىقتانۋ مولشەرى %6.60 كە، نوپوستاعىلاردى قالا-قالاشىقتاندىرۋ مولشەرى %4.44 كە جەتكىزىلەدى؛ ەكولوگيالىق ورتا اناعۇرلىم جاقسارتىلادى، شاڭ-توزاڭدى (PM2.5) ازايتۋ ولشەمىنە جەتپەگەن ايماق دارەجەلى جانە ودان جوعارى قالالاردىڭ شاڭ-توزاڭ قويۋلىعى %2 تومەندەتىلەدى، ىشكى ٴوندىرىستىڭ جالپى قۇنىنداعى ەنەرگيانىڭ بىرلىكتىك سارىپ ەتىلۋى %3 شاماسىندا، ىشكى ٴوندىرىستىڭ جالپى قۇنىنداعى كومىرتەگى قوس توتىعىنىڭ بىرلىكتىك شىعارىلۋى %6.3 شاماسىندا تومەندەتىلەدى، نەگىزگى لاس زاتتاردىڭ شىعارىلۋ جالپى مولشەرى ۇزدىكسىز ازايتىلادى؛ قالا-اۋىل تۇرعىندارى كىرىسىنىڭ ارتۋى ەكونوميكانىڭ ارتۋىمەن نەگىزىنەن قاتارلاستىرىلادى، قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋدىڭ قامتۋ كولەمى اناعۇرلىم كەڭەيتىلەدى، وقۋ-اعارتۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، مادەنيەت، قارتتار كۇتىمى سياقتى ﻧﻪﮔﯩﺰگى اﻟﻪۋﻣﻪﺗﺘﯩﻚ ﻗﯩﺰﻣﻪت وﺗﻪۋدﯨﯔ تەڭگەرىلۋ دەڭگەيى اناعۇرلىم جوعارىلايدى. ساپا، ونىمدىلىك، قۇرىلىمدى كورسەتەتىن وسى كورسەتكىشتەرگە باسا ٴمان بەرىلەدى، مۇندا باستىسى مىنالار ەسكەرىلەدى: جاڭا دامۋ ۇستانىمىنا، حالىقتى وزەك ەتۋ سىندى دامۋ يدەياسىنا تاباندى بولىپ، ساپانى ٴبىرىنشى ورىنعا قويۋ، ونىمدىلىككە الدىمەن ٴمان بەرۋ پرينسيبى بويىنشا، جوعارى ساپالى دامۋدىڭ ۇسىنىم، سۇرانىم، قوسىلىم جانە ٴوندىرۋ، ٴبولىس، ماكرولىق شارۋاشىلىقتىڭ اينالىمى سياقتى جاقتارداعى ەرەكشەلىكتەرى ويداعىداي ايگىلەنىپ، حالىق جۇرتشىلىعىنىڭ تابىس سەزىمى مەن باقىت سەزىمى ۇزدىكسىز جوعارىلاتىلادى.
ــــــ جۇمىستانۋ جاعدايىن جالپى تۇلعالىق جاقتان ورنىقتىرۋ. قالا-قالاشىقتاردا 11 ميلليوننان استام ادامدى تىڭنان جۇمىستاندىرۋ مەجەلى نىسانا ەتىلدى؛ بۇكىل ەلدەگى قالا-قالاشىقتارداعى انىقتالعان جۇمىسسىزدىق مولشەرى مەن قالا-قالاشىقتارداعى تىزىمگە الىنعان جۇمىسسىزدىق مولشەرىنىڭ مەجەلى نىساناسى جەكە-جەكە %5.5 جانە %5.4 كولەمىندە بولادى. قالا-قالاشىقتاردا تىڭنان قوسىلعان جۇمىستانۋ جالپى مولشەرى جاعىندا: ول ٴارى 2019-جىلى تىڭنان جەتىلگەن ەڭبەككۇشتەردىڭ قالا-قالاشىقتاردا جۇمىستانۋ قاجەتىن قامتيدى، ٴارى ارتىق ٴوندىرىس قۋاتى قاتاردان قالعان كاسىپورىندارداعى جۇمىسشى-قىزمەتكەرلەردى ورنالاستىرۋعا، جۇمىسسىز قالعانداردى قايتالاي جۇمىستاندىرۋعا، اۋىل-قىستاق ەڭبەككۇشتەرىن باسقا كاسىپكە اۋىستىرىپ جۇمىستاندىرۋعا بەلگىلى مۇمكىندىك قالدىرىلادى. ەكونوميكانىڭ نەگىزى جاعى مەن ەكونوميكالىق ارتۋدىڭ جۇمىستاندىرۋ قۋاتىنان قاراعاندا ەكونوميكانىڭ %6 ــــ %6.5 تىك ارتۋ قارقىنى جۇمىستانۋ ورنىن تىڭنان ارتتىرۋ نىساناسىن جۇزەگە اسىرا الادى. جۇمىسسىزدىق مولشەرى جاعىندا: بۇكىل ەلدەگى قالا-قالاشىقتارداعى انىقتالاتىن جۇمىسسىزدىق مولشەرى %5.5 كولەمىندە تىزگىندەلەدى، مۇندا باستىسى يمپورت-ەكسپورت حالىقارالىق ەكونوميكالىق ورتانىڭ ىقپالىنداعى تۇراقسىزدىق پەن جوعارى وقۋ ورىندارىن بىتىرگەن وقۋشىلاردىڭ كوبەيۋى سياقتى فاكتورلار ەسكەرىلىپ، ورنىقتى جۇمىستاندىرۋ جونىندەگى بەكىمنىڭ سونداي-اق جۇمىستانۋدى الدىڭعى ورىنعا قويۋدى اتقارۋدىڭ، جۇمىستانۋدى قامتاماسىزداندىرۋدى كۇشەيتۋدىڭ ساياساتتىق بەتالىسى ويداعىداي بەينەلەنەدى. بۇكىل ەلدەگى قالا-قالاشىقتارداعى تىزىمگە الىنعان جۇمىسسىزدىق مولشەرىنەن قاراعاندا، جۇمىسسىزدىق مولشەرى جۋىق جىلداردان بەرى ٴۇرتىس %4 شاماسىندا ساقتالىپ كەلەدى، %5.4 ىشىندە ەسكەرىلگەندە، وندا نەگىزىنەن دەرەكتىڭ ماۋسىمدىق وزگەرىسى ەسكەرىلىپ، لايىقتى مۇمكىندىك قالدىرىلدى. سونىمەن بىرگە، تۇتاس جىلدان قاراعاندا، ٴتىپتى دە جاقسى ناتيجەلەرگە جەتىپ، جۇمىسسىزدىق مولشەرى سالىستىرمالى تۇردە ٴبىرشاما تومەن دەڭگەيدە تىزگىندەلەدى.
ـــــ باعانىڭ جالپى دەڭگەيىن نەگىزىنەن ورنىقتىرۋ. تۇرعىنداردىڭ تۇتىنۋ باعاسىنىڭ قىمباتتاۋ مەجەلى نىساناسى %3 شاماسىندا بولادى. مۇندا نەگىزىنەن مىنالار ويلاستىرىلادى: قايتا قىمباتتاۋ فاكتورىنان قاراعاندا، 2019-جىلعى تۇرعىنداردىڭ تۇتىنۋ باعاسىنداعى قايتا قىمباتتاۋ فاكتورى شامامەن 7.0 پايىز بولدى. تىڭنان قىمباتتاۋ فاكتورىنان قاراعاندا، افريكا شوشقاسى وباسى سياقتىلاردىڭ ىقپالىمەن، كەيبىر ازىق-تۇلىكتەردىڭ باعاسى قىمباتتاۋى مۇمكىن؛ قىزمەت وتەۋ كاسىبىنىڭ باعاسى قىمباتتاۋ بەتالىسىن ساقتايدى، يمپورت ەتىلگەن كوپ قولدى تاۋارلار باعاسى جوعارىلاۋ مۇمكىندىگى ٴالى دە ٴومىر سۇرەدى.
ـــــ حالىقارالىق كىرىس-شىعىستىڭ نەگىزگى تەپە-تەڭدىگىن ساقتاۋ. يمپورت-ەكسپورت ورنىقتى بولۋ بارىسىندا ساپاسى جوعارىلاتىلادى. مۇندا نەگىزىنەن مىنالار ويلاستىرىلادى: قاجەتتىلىك جاعىنان قاراعاندا، حاۋىپ-قاتەر مەن سىندار كوبەيگەن جاعدايدا، حالىقارالىق كىرىس-شىعىستىڭ نەگىزگى تەپە-تەڭدىگى مەن شەتەل اقشاسى ساقتىق قورىنىڭ ۇيلەسىمدى كولەمىن ساقتاۋ ەكونوميكانىڭ، فينانستىڭ جانە بازاردىڭ مەجەلى مەرزىمىن ورنىقتىرۋعا ٴتيىمدى. جارامدىلىق جاعىنان قاراعاندا، 2019-جىلى الەمدىك ەكونوميكا-ساۋدانىڭ ارتۋ اۋقىمىنىڭ جالعاسۋىنان ٴالى دە ٴۇمىت بار، ەلىمىز 2-كەزەكتى ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ حالىقارالىق سەلبەستىگى جونىندەگى ەل باسشىلارىنىڭ تالقى مىنبەرىن جانە 2-كەزەكتى جۇڭگو حالىقارالىق يمپورت كورمەسىن وتكىزەدى، بۇلاردىڭ بارلىعى ەلىمىزدىڭ يمپورت-ەكسپورتىنىڭ ورنىقتى ارتۋىنا ٴتيىمدى. سونىمەن بىرگە، ٴبىر تاراپشىلدىقتىڭ، ساۋدا قورعانىمپازدىعىنىڭ ەلىمىزدىڭ يمپورت-ەكسپورتىنا بولعان ىقپالىن، اسىرەسە، جۇڭگو-ا ق ش ساۋدا قاقتىعىسىنىڭ تۇراقسىزدىق فاكتورلارىن ەسكەرە وتىرىپ، سىرتقى ساۋدانىڭ نەگىزگى كولەمىن ورنىقتىرۋ العى شارتىمەن، ساۋدا قۇرىلىمىن ساپالىلاندىرۋ، ساپاسىن جوعارىلاتۋ جەبەلەدى.
3) باستى ساياساتتىق باعدار.
ماكرولىق ساياساتتا كەرى دۇركىندىكتى رەتتەۋ كۇشەيتىلىپ، بەلسەندى قازىنا ساياساتى مەن ورنىقتى اقشا ساياساتى جالعاستى اتقارىلادى، اۋقىمعا ساي الدىن الا رەتتەۋ مەن ازداپ رەتتەۋ جۇرگىزىلەدى. قۇرىلىمدىق ساياساتتا ٴتۇزىلىس-مەحانيزم قۇرىلىسى كۇشەيتىلىپ، رەفورمادان قوزعاۋشى كۇش الۋعا تاباندى بولىپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاپيتال مەن مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىن، قازىنا، باجى، فينانس، جەر، بازارعا كىرۋ، قوعامدىق باسقارۋ سياقتى سالالار رەفورماسى تەرەڭدەتىلەدى. قوعامدىق ساياسات جاعىندا تولىق قامتاماسىزداندىرۋ فۋنكتسياسى كۇشەيتىلىپ، جۇمىستانۋدى الدىڭعى ورىنعا قويۋ ساياساتى اتقارىلىپ، بۇقارانىڭ نەگىزگى تۇرمىسىنىڭ تومەنگى شەگى شىنايى كەپىلدەندىرىلىپ، باسقارۋ قىزمەت وتەۋگە سىڭىرىلەدى.
ــــ بەلسەندى قازىنالىق ساياساتتىڭ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋعا كۇش سالىنادى. 2019-جىلعى قازىنالىق قىزىل سيفر %8.2 بويىنشا ورنالاستىرىلىپ، الدىڭعى جىلعى مەجە ەسەپتەن 2.0 پايىز جوعارىلايدى؛ قازىنالىق قىزىل سيفر 2 تريلليون 760 ميلليارد يۋان بولىپ، الدىڭعى جىلعى مەجە ەسەپتەن 380 ميلليارد يۋان ارتتىرىلادى؛ سونىمەن بىرگە، جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەردىڭ ارناۋلى زايومىنىڭ كولەمى كوپ مولشەردە ارتتىرىلادى. باجىنى ازايتىپ، اقىنى تومەندەتۋ ٴتىپتى دە زور كولەمدە اتقارىلىپ، ارتقان قۇن باجىسى رەفورماسى ىشكەرىلەتىلىپ، ارتقان قۇن باجىسىنىڭ مولشەرى ناقتىلى تومەندەتىلەدى، وزگەرىس ەنگىزىلگەننەن كەيىنگى جەكەلەر تابىس باجىسى زاڭى جانە ونى اتقارۋ ەرەجەسى جاپپاي اتقارىلادى، كاسىپورىنداردىڭ قوعامدىق قامسىزداندىرۋ وتەمى اۋىرتپالىعى كورنەكتى جەڭىلدەتىلەدى. قازىنا شىعىسى قۇرىلىمى رەتكە سالىنىپ جانە ساپالىلاندىرىلىپ، جاي شىعىس %5 تىڭ ۇستىندە ازايتىلىپ، ”ٴۇش ٴتۇرلى ۇكىمەتتىك“ قاراجات تاعى دا %3 اينالاسىندا ازايادى. ٴتۇيىندى شىعىس شىنايى قامتاماسىزداندىرىلىپ، قازىنالىق قارجىنىڭ ولقىلىقتاردى ورنىن ٴدال تاۋىپ تولىقتىرۋ جانە حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىزداندىرۋ رولى ويداعىداي ساۋلەلەندىرىلەدى، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدا قامال الۋ، ”اۋىل شارۋاشىلىق، اۋىل-قىستاق، ديقاندار“، قۇرىلىمدى رەتتەۋ، عىلىم-تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ، ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ، حالىق تۇرمىسى سياقتى سالالارعا قوسىلىم ارتتىرىلادى. اۋدارىپ تولەۋدىڭ رولى اناعۇرلىم ويداعىداي ساۋلەلەندىرىلىپ، ورتالىقتىڭ جەرگىلىكتى ورىندارعا اۋدارىپ تولەۋى نەداۋىر كوپ مولشەردە جالعاستى كوبەيتىلەدى، اۋدان دارەجەلى نەگىزگى قازىنانىڭ قۋاتىن قامتاماسىزداندىرۋ مەحانيزمىنە رەفورما جاسالىپ، جانە ول كەمەلدەندىرىلىپ، قيىنشىلىعى بار وڭىرلەر مەن نەگىزگى ساتىداعى ۇكىمەتتەردىڭ حالىقتىڭ نەگىزگى تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ قۋاتى كۇشەيتىلەدى.
ــــ ورنىقتى اقشا ساياساتىندا اينالىمداعى اقشانى كوبەيتۋ مەن ازايتۋ ۇيلەسىمدى ەتىلەدى. كەڭ ماعىناداعى اقشا (M2) مەن قوعامدىق قارجى قۇراۋ كولەمىنىڭ ارتۋ قارقىنىنىڭ ىشكى ٴوندىرىس جالپى قۇنىنداعى اتاقتاعى ارتۋ قارقىنى سايكەستىرىلىپ، 2018-جىلعى ٴىس جۇزىندىك ارتۋ قارقىنىمەن نەگىزىنەن تەڭگەرىلىپ، ەكونوميكالىق اينالىمنىڭ لايىقتى ارالىعىن ساقتاۋدىڭ قاجەتى قاناعاتتاندىرىلادى. ٴتۇرلى اقشا ساياساتى قۇرالىنان يكەمدى پايدالانىپ، اينالىمنىڭ لايىقتى، جەتكىلىكتى بولۋى مەن بازار ٴوسىمى دەڭگەيىنىڭ ۇيلەسىمدىلىگى مەن ورنىقتىلىعى ساقتالادى. اقشا ساياساتىنىڭ دانەكەرلىك مەحانيزمى كەمەلدەندىرىلىپ، اقشا ساياساتى مەن فينانستىق باقىلاۋ-باسقارۋ سياقتىلاردىڭ سايكەسىمدىلىگى كۇشەيتىلەدى، ٴوسىم بازارعا بەيىمدەلۋ رەفورماسى تەرەڭدەتىلىپ، تىكەلەي قارجى قۇراۋ سالىستىرماسى جوعارىلاتىلىپ، تۇلعالىق ەكونوميكا اسىرەسە جاساۋ كاسىبى كاسىپورىندارى مەن شاعىن، تابىسى ماردىمسىز كاسىپورىنداردىڭ، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ قارجى قۇراۋى قيىن، قارجى قۇراۋ قۇنى جوعارى بولۋ ماسەلەسى ۇتىمدى باسەڭدەتىلەدى. سىندىرىلىمدى قالىپتاستىرۋ مەحانيزمى اناعۇرلىم كەمەلدەندىرىلىپ، حالىق اقشاسى سىندىرىلىمىنىڭ يكەمدىلىگى كۇشەيتىلەدى، ﺷﻪﻛﺎرا ارالىق ﻛﺎﭘﻴﺘﺎل اﻳﻨﺎﻟﯩﻤﯩﻦ ﺑﺎﻗﯩﻼۋ-ﺑﺎﺳﻘﺎرۋ ﻛﯘﺷﻪيتىلىپ، حالىق اقشاسى سىندىرىلىمىنىڭ ۇيلەسىمدى، تەپە-تەڭ دەڭگەيىنىڭ نەگىزگى ورنىقتىلىعى ساقتالادى. جارنا بازارى، زايوم بازارى، شەتەل اقشاسى بازارىنىڭ ورنىقتىلىعى ٴارى قالىپسىز وزگەرىسكە دەركەزىندە توتەپ بەرۋ كۇش سالا ساقتالىپ، فينانس حاۋىپ-قاتەرى مەن كومەسكى كىناراتتاردىڭ الدى الىنادى جانە ول جويىلادى.
ـــــ جۇمىستانۋدى الدىڭعى ورىنعا قويۋ ساياساتى جاپپاي كۇشەيتىلەدى. جۇمىستانۋدى ورنىقتىرۋ مەن جەبەۋ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ ماڭداي الدى نىساناسى ەتىلىپ، جۇمىستانۋدى جەبەۋدىڭ ساياساتتىق جۇيەسى كەمەلدەندىرىلىپ، كوپ بولىپ شارۋاشىلىق قۇرىپ، جالپى بولىپ جاڭالىق اشۋدىڭ جۇمىستانۋدى ۇلعايتۋداعى تىرەكتىك رولى ٴتىپتى دە جاقسى ساۋلەلەندىرىلەدى. جۇمىستانۋ مۇمكىندىگى مول قىزمەت وتەۋ سالاسى مەن ٴىشىنارا ەڭبەك تۇتىنىمى جوعارى كاسىپ سالالارىن دامىتۋ جەبەلەدى، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ، ورتا، شاعىن، تابىسى ماردىمسىز كاسىپورىنداردىڭ جۇمىستانۋدىڭ نەگىزگى ارنالىق رولى ساۋلەلەندىرىلەدى، جوعارى وقۋ ورىندارىن بىتىرگەن وقۋشىلار، ديقان جۇمىسكەرلەر، قوسىننان شەگىنگەن اسكەريلەر، جۇمىستان بوساعان جۇمىسشى-قىزمەتكەرلەر قاتارلى شوعىردىڭ جۇمىستانۋى جەبەلەدى، كاسىپتىك ونەرگە جەتىلدىرۋ كەڭ كولەمدە ورىستەتىلىپ، يكەمدى جۇمىستانۋعا، جۇمىستانۋدىڭ جاڭا فورماتسياسىنا قولداۋ كۇشەيتىلەدى، الەۋمەتتىك جۇمىستانۋعا جان-جاقتىلى قىزمەت وتەۋ كۇشەيتىلىپ، ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىندا اناعۇرلىم جوعارى ساپالى جانە اناعۇرلىم تولىق جۇمىستانۋدى جۇزەگە اسىرۋ قۇلشىنا ىلگەرىلەتىلەدى.
ساياساتتى ٴبىرتۇتاس پلانداپ سايكەستىرۋ كۇشەيتىلەدى. جوعارى دەڭگەيدە جوبالاۋ جۇمىسى اناعۇرلىم جاقسى ىستەلىپ، ساياساتتىڭ ۇلاسپالىلىعى، ورنىقتىلىعى جانە سايكەستىلىگى ارتتىرىلىپ، ساياسات شىعارۋدىڭ ورايى جانە تەبىنى ويداعىداي يگەرىلىپ، مەملەكەتتىڭ دامۋ جوسپارىنىڭ ستراتەگيالىق جەتەكتەۋ رولى ساۋلەلەندىرىلەدى، جىلدىق حالىق شارۋاشىلىعى مەن الەۋمەتتىك دامۋ جوسپارىنىڭ ورنالاستىرىلۋىن ”13-بەسجىلدىق“ پلان «باعدارلاماسىنىڭ» اتقارىلۋىمەن ۇشتاستىرۋعا باسا ٴمان بەرىلىپ، قازىنا، اقشا، كاسىپ سالاسى، ٴوڭىر سياقتىلاردىڭ ەكونوميكالىق ساياساتتى سايكەستىرۋ مەحانيزمى اقاۋسىزداندىرىلىپ، ماكرولىق ەكونوميكالىق ساياساتتى باعالاۋ مەحانيزمىن ورناتۋ جونىندە ىزدەنىس جاسالادى، ساياساتتىڭ سايكەسپەۋىنىڭ، كەمەلدەنبەۋىنىڭ الدى الىنىپ، ساياساتتىق اسەردىڭ كەرى قاباتتاسۋ، كەرى دولايلاسۋ احۋالدارىنىڭ تۋىلۋىنىڭ الدى الىنادى. كاسىپ سالاسى ساياساتىنىڭ جالپىعا ٴتيىمدى بولۋىنا، فۋنكتسيالانۋىنا تاباندى بولىپ، ۇسىنىم قۇرىلىمىن ساپالىلاندىرۋعا، ۇسىنىم ساپاسىن جوعارىلاتۋعا قولداۋ كورسەتۋ كۇشەيتىلەدى. باسەكەلىك ساياساتتىڭ نەگىزدىك ورنى نىعايتىلىپ، بازاردىڭ بايلىقتى ورنالاسىترۋداعى شەشۋشى رولى مەن ۇكىمەتتىڭ رولىن ونان ارى ساۋلەلەندىرۋ كوزدە ۇستالىپ، ٴادىل باسەكەلىك تەكسەرۋ جانە مونوپوليالاۋعا، جوسىقسىز باسەكەگە قارسى تۇرۋ جونىندە زاڭ اتقارۋ كۇشەيتىلەدى، ۇكىمەتتىڭ ارەكەتى جۇيەگە ٴتۇسىرىلىپ، اكىمشىلىك مونوپوليالاۋ مەن جەرگىلىكتى قورعانىمپازدىق جويىلىپ، تەحنيكا، ورتانى قورعاۋ، ساپا، حاۋىپسىزدىك قاتارلى ولشەمدەر ساپالىلاندىرىلادى جانە كەمەلدەندىرىلەدى، بازار رۇقسات ولشەمى تومەندەتىلىپ، مال-مۇلىك ۇقىعى ٴتۇزىمى مەن بازاردان شەگىنۋ ٴتۇزىمى كەمەلدەندىرىلىپ، ٴادىل باسەكەلەسەتىن تۇزىمدىك ورتا جاراتىلىپ، مەملەكەت بويىنشا ٴبىرتۇتاس ٴىرى بازار ونان ارى قۇرىلادى جانە كەمەلدەندىرىلەدى، ورتاشا، شاعىن كاسىپورىنداردىڭ جەدەل جەتىلۋى شابىتتاندىرىلادى. وڭىرلىك ساياساتتىڭ وڭىرلىك سايكەسىمدى دامۋ ستراتەگياسى جەدەل تياناقتاندىرىلىپ، جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ىستەۋ، تۇرگە ٴبولىپ جەتەكشىلىك ەتۋ جۇرگىزىلەدى، سالىستىرمالى باسىمدىلىق ساۋلەلەندىرىلىپ، فاكتورلاردىڭ ٴتارتىپتى اعىلۋى جەتەكتەلىپ، وڭىرلىك سەلبەسىك مەحانيزمى مەن بازاردى ٴبىرتۇلعالاندىرىپ دامىتۋ مەحانيزمى اقاۋسىزداندىرىلادى. قالا مەن اۋىلدى توعىستىرا دامىتۋدىڭ ٴتۇزىلىس-مەحانيزمدەرى مەن ساياسات جۇيەسى جەدەل ورناتىلادى. اۋىل شارۋاشىلىعىنان اۋىسقان حالىقتىڭ قالا تۇرعىنىنا اينالۋى جونىندەگى ساياسات جۇيەسى كەمەلدەندىرىلىپ، ديقان جۇمىسكەرلەر جانە بىرگە جۇرگەن وتباسىنداعىلارىنىڭ قالا-قالاشىقتاعى نەگىزگى الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋدەن تەڭ يگىلىكتەنۋى ىلگەرىلەتىلىپ، حالىقتى كوشىرۋ جانە قالا-اۋىل قۇرىلىسى جاعىنداعى ىشكى سۇرانىمنىڭ كومەسكى كۇشى ارتتىرىلادى.
جاۋاپتى رەداكتورى : مانەپ ەربول ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
