- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
مۇقاعالي جىرلارىنا جۇڭگو قازاقتارىنىڭ ىقىلاسى
(«اققۋلار ۇيىقتاعاندا» پوەماسىنا بايلانىستى تۇڭعىش «جەتىم كول» كوركەم تەلەفيلمىنىڭ تۇسىرىلە باستاۋىنا وراي)
نۇربولات ءابدىقادىر
2015.07.02 10:53 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
ادەبيەتتە مەيلى قايسى ۇلتتىڭ ۋاكىلى ەكەنىنە، ءتىپتى تىلدەرىنىڭ دە باسقا-باسقا بولۋىنا دا قاراماستان، شىنايى ونەر يەلەرىنىڭ رۋحاني كەڭىستىگىنىڭ اسا شەكسىز بولاتىنى سونشا، اقىرىندا ولار تۇتاس ادامزات الەمىنە ورتاق وزىنە لايىق ءار-ءاربىر اسپان الادى. تۇعىرى بيىك اقيىق ماقاتايەۆ مۇقاعالي ونەردە شەكارا بولمايتىنىن ونەرىمەن دە، ومىرىمەن دە دالەلدەگەن انە سونداي ءىرى تالانت! ونىڭ ۇستىنە قازاقتىڭ قاسيەتتى قارا ولەڭىنىڭ جازبا ءتۇرىن ءبىزدىڭ تىلمەن اسەم ايشىقتاپ، كوسەم ءسوز ونەرىنىڭ اتىن شىرقاۋ بيىككە شىعانداتقان ابايدان سوڭعى دارا تۇلعا.
1954 – جىلى (اقىننىڭ 23 جاسىندا) «ادەبيەت جانە يسكوستۆو» (ۇرىمجىدەن شىعاتىن قازىرگى «شۇعىلا») جۋرنالىنىڭ 6 – سانىندا جاريالانعان مۇقاڭنىڭ «اكە تۋرالى ءسوز»، «ءبىزدىڭ جاقتىڭ ءىڭىرى» سياقتى ولەڭدەرىمەن جۇڭگو وقىرماندارى ەڭ العاش رەت تانىستى.
مۇقاعالي ادامداردىڭ اراسىنا جىبەرىلگەن اللانىڭ راسۋلى الىپتەس. مۇقاعالي تۋرالى ارناۋلار مەن ونىڭ ولەڭدەرىنە جازىلعان ماقالالاردىڭ سانىنا جەتۋ دەگەن - ول مۇندا دا مۇمكىن ەمەس شارۋا. ءبىراق مۇقاعالي كىتاپتارىنىڭ جۇڭگودا باسىلىم كورگەن ءتىزىمىن ۇسىنۋ-تۇتاس دۇنيە قازاقتارىنا كەرەك راۋا.
1988–جىلدان 2006–جىلدىڭ ارالىعىنا دەيىن بەيجيڭدەگى ۇلتتار باسپاسىنان، ۇرىمجىدەگى شينجياڭ حالىق باسپاسى مەن شينجياڭ جاستار-ورەندەر باسپاسىنان، كۇيتىڭدەگى ىلە حالىق باسپاسىنان مۇقاعاليدىڭ ىركەس-تىركەس 10 كىتابى باسىلىم كوردى. ايتالىق: «قازدار قايتىپ بارادى» (1988-جىل)، «جىلاپ قايتتىم ءومىردىڭ بازارىنان» (1995-جىل)، «اڭىزعا اينالعان ادام» (1996-جىل)، «جىرلايدى جۇرەك» (2001-جىل)، «جۇرەك دەمىن العاندا»، (2003-جىل)، «مۇقاعالي – قازاقتىڭ دومبىراسى» (2003-جىل)، «اققۋدىڭ قاناتىنا جازىلعان جىر» (2004-جىل)، «حوش، ماحاببات»، (2004-جىل)، «پوەزيا! مەنىمەن ەگىز بە ەدىڭ؟»، (2004-جىل)، «امانات»، (2006-جىل). مۇقاڭ كىتاپتارى سۇرانىسپەن قايتا-قايتا باسىلۋدا. بۇعان مىسال رەتىندە ءبىر عانا «قازدار قايتىپ بارادى» جيناعى قازىرگە دەيىن 10 قانشا مارتە قايتالانىپ باسىلىپ، ەڭ مول 20 نەشە مىڭ تيراجبەن وقىرمان قولىنا تابىس ەتىلگەنىن اتاساق بولادى.
2008 – جىلى قازان ايىنىڭ 25 – كۇنى ءۇرىمجى قالاسىندا، مۇقاعالي ماقاتايەۆ اتىنداعى حالىقارالىق قور قوعامى مەن «جاڭا اۋەن» كونسەرتتىك سەرىكتەستىگىنىڭ سەلبەسۋىمەن، ادامزاتتىڭ اقىنىنا اينالا باستاعان مۇقاعاليعا ارنالىپ «پوەزيا! مەنىمەن ەگىز بە ەدىڭ؟» اتىندا ءان – جىر كەشى ءوتتى. بۇل – ميللياردتار ەلىندە ەل ارالىق دەڭگەيدە وتكەن ونەردىڭ ناعىز حاس تالانتىنىڭ تۇڭعىش كەشى سانالدى. بۇعان قازاقستاننان جۇلدىز مۇقاعالي ۇلى مەن مۇقاعاليدىڭ كەلىنى، ماقاتايەۆ اتىنداعى حالىقارالىق قور قوعامىنىڭ قۇرمەتتى پرەزيدەنتى باقىتگۇل قىدىرباي قىزى ايداروۆا قاتىناستى. نۇربولات ءابدىقادىردىڭ وسى جايىندا جازعان «شاراپاتتى ونەردىڭ شادىمان كۇنى» اتتى ەستەلىك-ەسسەسى قازاقستاننان شىعاتىن رايىمبەك اۋداندىق «حانتاڭىرى» گازەتىنىڭ 2009 – جىلى 7 – اقپان سانىنىڭ 4 – بەتىندە جارىق كوردى.
«مير» باسپاسىنان مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ تاتار تىلىنە اۋدارىلعان جىر جيناعى جارىق كورىپ، وقىرمانعا ۇسىنىلعانىن، ونى اۋدارعان ءنازيلا ۋسمانوۆا-يۋسيموۆا ەكەنىن، ەندى تاتار حالقى دا مۇقاعاليدىڭ تۇراقتى وقىرمانى بولاتىنىن، «ولەڭگە شەكارا جوق» دەگەن تەڭەۋ مۇقاعالي سەكىلدى ناعىز اقىندارعا ارنالىپ ايتىلاتىنىن «مۇقاعالي» جۋرنالىنىڭ 2008-جىلعى 8-سانىنىڭ 16–بەتى حابارلادى.
مۇقاڭنىڭ الەمدى شارلاپ كەتكەنىنە جانە ءبىر دالەل، جۇڭگو توپىراعىندا جاساپ جاتقان وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ دە اقىن جىرلارىنا ەرىكسىز ءتانتى بولا باستاۋى دەر ەدىك. ايتالىق، مەنىڭ تۋعان جەرىم ءور تەكەستىڭ اقسۋ اۋىلىندا تۇراتىن موڭعۇل قالامگەرى بايىنتوقا مەمبە ۇلى مۇقاعاليدىڭ قىسقاشا ءومىر بايانىن، «ماحاببات ديالوگى»، «وتان»، «ەسىڭە مەنى العايسىڭ»، «كەڭ دۇنيە ءتوسىڭدى اش مەن كەلەمىن»، «وتىز بەسىنشى كوكتەم» قاتارلى 16 ولەڭىن جانە «كۇندەلىكتەرىنەن» جيىرمادايىن اۋدارىپ، ونى ۇرىمجىدەن شىعاتىن موڭعۇلشا قوس ايلىق «ءورىن سولمىن» (قازاقشا «جۇلدىزعا حات») جۋرنالىنىڭ 2002–جىلعى 5-سانىندا جاريالاعان. مۇنى وقىپ، موڭعۇل وقىرماندارىنىڭ مۇقاڭ تالانتىنا تاڭداي قاعا تامسانباعانى از.
مۇقاعاليدىڭ اكەسى سۇلەيمەننىڭ قارىنداسى بولىپ كەلەتىن ماقاتايدىڭ قىزى كەنجەتايدىڭ بەيىتى چاپچال اۋدانىنىڭ مازارىندا جاتىر. وسىعان بايلانىستى جازىلعان «مۇقاعاليدىڭ ىلەدەگى تۋىستارى» دەگەن كولەمدى ماقالامنىڭ تولىعى «پاراسات» تور بەتى ارقىلى كوپ كوڭىلىنە جول الدى، «مۇقاعالي» جۋرنالىندا مۇنىڭ ءۇزىندىسى، «انا ءتىلى» گازەتىندە سۇحبات فورماسى باسىلدى.
قازاقستاندا 2011 – جىلى 29 –، 30 - شىلدەدە وتكەن مەملەكەتتىك سيلىقتىڭ يەگەرى مۇقاعاليدىڭ 80 جىلدىق مەرەيتويى جايلى «شالكودەدە –سەكسەندە ماقاتايەۆ» اتتى تولىق بايانداۋىم 2012 – جىلعى «ىلە جاستارى» جۋرنالىنىڭ 5 - ، 6 – ساندارىندا، سونداي – اق «حالىق تورابىندا» (مۇندا 5 دانا سۋرەتپەن) جاريالاندى. وسى رەتتە، مۇقاڭنىڭ «قازدار قايتىپ بارادىسى» سانجى قالاسىندا تۇراتىن قايشا تاباراك قىزىنىڭ حانزۋ تىلىنە اۋدارۋىمەن، اتالعان كىتاپ مۇقاعاليدىڭ قاراسازداعى ادەبي مۇراجايىنا ۇسىنىلدى.
قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، اكتەر، رەجيسسەر اسقار نايمانتايەۆ مىرزانىڭ جەتەكشىلىگىندە اقىننىڭ «اققۋلار ۇيىقتاعاندا» پوەماسىنا 2013-جىلى تۇڭعىش «جەتىم كول» كوركەم تەلەفيلمىنىڭ تۇسىرىلە باستاۋى اقىن اتىن ونان سايىن ايگىلەمەك. سونداي-اق اسەكەڭ ءوزى قالاعان سەيىت ساۋاتاي ۇلى دەگەن باۋىرىمىز دا مۇقاعاليدىڭ رولىن ءوز بيىگىنەن تۇسىرمەيدى دەپ بىلەمىز.
سوندىقتان، مىنە! وسىدان 25 عاسىرداي بۇرىن جاساعان كونە گرەتسيانىڭ ايگىلى اقىنى ەزوب، سونداي-اق ودان كەيىنگىدەگى دە شىعىستىڭ ومار مەن حافيز سياقتى اتاقتى شايىرلارى سىقىلدى قۇددى مۇقاعاليدىڭ جىر جۇلدىزى دا عاسىر ۇزاعان سايىن ادامزات باردا جارقىراي بەرمەك.
2013.05.06 قۇلجا
ەسكەرتۋ: ماقالا «ىلە كەشى» گازەتى 2013-جىلعى شىلدەنىڭ 31-كۇنگى ءولارا سانىندا جارىق كورگەن.
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
