بەتتى ساقتاۋ | باس بەت قىلۋ | حات ساندىعى | حابارلاسىڭىز | ءبىز تۋرالى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى    
  • ورتالىق
  • ەل ءىشى
  • شينجياڭ
  • حالىقارا

سۋرەتتى حابار

حالىق تورابى

كەڭسايداعى كوش

2013.03.28 10:50     كەلۋ قاينارى : ءتاڭىرتاۋ تورابى


  شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى قالياكبار ۇسەمقان ۇلى مەن ەرىكتى ءتىلشى ماقسات ازات ۇلى ىلەدەن حابارلايدى:

  ءداستۇرلى مال شارۋاشىلىق تاسىلىنە وزگەرىس جاساپ، وسى زامانعى مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋ قىزمەتىن اۆتونوميالى رايونىمىز مال شارۋاشىلىعىن شالقىتىپ، مالشىلاردى دوڭگەلەك داۋلەتتى ورەگە جەتكىزۋدەگى نەگىزگى ءتۇيىننىڭ ءبىرى رەتىندە مىقتى ۇستاپ كەلە جاتقانىنا ءبىر قانشا جىلدان اسسادا، ءىشىنارا وڭىرلەردە ءشوپتىڭ سونىسىن، سۋدىڭ تۇنىعىن قۋىپ، ءتورت ماۋسىم كوشىپ- قونىپ جۇرەتىن ادەت ءالى وزگەرگەن جوق. ءىشىنارا وڭىرلەردە ادام وتىرىقتانعانىمەن، مال وتىرىقتانبادى. قورالى مالدى قولدا باعۋعا جەم-ءشوپ جەتىسپەگەندىكتەن(جەم-ءشوپ تە قىمبات)، مالشىلاردىڭ كوبى ارىق-تۇراعىن عانا قولدا باعىپ، قالعانىن «قىس قىستاۋعا، كۇز كۇزەۋگە» ءتۇسىرىپ باياعىشا كۇن كەشىپ كەلەدى.

  ءتورت ماۋسىمداعى كوشتىڭ ميعاناتى دا از ەمەس، ارينە. 2008-جىلى اشىلعان اۆتونوميالى رايوننىڭ مال شارۋاشىلىق قىزمەتى جينىندا مالدى ماشينامەن كوشىرۋ اۋىزعا الىنعانىمەن، بۇل شارا كوپ وڭىرلەردە ءالى ناقتاپ جۇزەگە اسقان جوق. قورالى قويىن 4 ماۋسىم بويى ماشينامەن تاسۋعا مالشىلاردىڭ دا قالتاسى كوتەرمەيدى. كوش جولدارى بۇزىلىپ، جايلىم تاناپقا ءبولىنىپ، تەمىر تورمەن قورشاپ تاستالعاندىقتان، ءىشىنارا وڭىرلەردە مالشىلار قورالى قويىن اۆتو كولىكتەر ارى-بەرى ايقاسىپ جاتاتىن اسپالت جولمەن ايدايدى. سونىڭ ءبىر مىسالى رەتىندە كەڭسايداعى جوعارى قارقىندى اۆتو سايراقپەن كوشەتىن قورعاس، قۇلجا اۋداندارىنىڭ مالشىلارىن اتاۋعا بولادى.

  قورعاس اۋدانىنىڭ مالشىلارى قىستا قاراكەمەر، كۇنگەي، ورتاقسارى، كوكجامباس وڭىرلەرىن قىستاسا، جازدا كەڭسايدىڭ اۋىزىنان ورلەي قونىپ، سايرام، اقساي، كوكساي... وڭىرلەرىن جايلايدى. قىس قىستاۋعا، جاز جايلاۋعا، كۇز كۇزەۋگە، ناۋرىز ايى تۋرا كوكتەۋلىككە كوشەتىن وسى مالشىلاردى بۇل كۇندە 7-8 قونىپ جەتەتىن جولدىڭ الىستىعى ەمەس، كەڭسايدىڭ ىشىندەگى كوش جولىنىڭ قولايسىزدىعى قينايدى. وتە-موتە، 312 مەملەكەت تاس جولىنىڭ سايرام-المالىساي بولەگى تۇتاستىرىلىپ، جوعارى قارقىندى اۆتو سايراعى پايدالانۋعا بەرىلگەلى بۇرىن جول جاعالاپ، ساي ساعالاپ كوشەتىن ەلدىڭ كەڭسايداعى كوشى جولى ۇلكەن ماسەلەگە اينالعان. ەكى جاعى تىك بەت، قۇلاما جارتاس، ساي اڭعارىنان باسقا جول جوق كەڭساي ىشىنە اۆتو سايراق سالىنعالى بۇرىنعى كونە جولدى جاعالاپ جۇرەتىن شۇبىرمادان دا جۋرناق قالماعاندىقتان، مالشىلار سوڭعى كەزدەرى قورالى قوي، ءۇيىرلى جىلقى، تابىندى سيىرىن ۇلكەندى-كشىلى اۆتو كولىكتەردىڭ «اياعى» ۇزىلمەيتىن اۆتو سايراقتىڭ ۇستىمەن ايداۋعا ءماجبۇر بولعان. قورالى قويدى قويىپ، كولدەنەڭ كەسىپ وتكەن جان يەسىنىڭ ءوزى امان قالمايتىن جوعارى قارقىندى جولدا قورالى قوي ايداۋ وڭاي ما؟! ءارى ەڭكەيىس، ءارى اينالما شىنتاق جولدارى كوپ اۆتو سايراقتا وتكەن جىلى 200 دەن استام قوي شىعىن بولىپ، ءبىر قويشى مەرت بولىپتى. تۇنەلدىڭ ىشىنەن ءوتىپ بارا جاتقان قويدى بايقاماي، تەبىنمەن كەلگەن اۋىر جۇك ماشيناسى ارتىنان ءتۇرىپ، الدىنان شىققاندا 115 قويدى ءبىر جولدا «شەلپەك» قىلعانىن كورگەن مالشىلار كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءتاۋباسىن ۇيرەدى...

  ءبىر تاۋىرى، كەڭساي ىشىمەن ءبىر جىلدا 4 رەت كوشەتىن مالشىلاردىڭ وسى ءبىر قيىنشىلعى ىلە وبلىسىنداعى قاتىستى ورىندار مەن قورعاس اۋدانىنداعى باسشىلاردىڭ نازارىنان تىس قالماپتى. جىل سايىن تۋىلاتىن زياننىڭ الدىن الىپ، مالشىلاردىڭ امان-ەسەن كوشۋىنە كومەك قولدارىن سوزۋ ءۇشىن بيىل قاتىستى ورىندار ەرتە باستان ورنالاستىرۋ جاساپ، كوكتەمگى قوشى-قون جۇمىسىنا قاتىستى ءبىر قانشا ءتۇرلى بەلگىلەمەر شىعارىپتى...

  ءتىلشى 312 مەملەكەت تاس جولىنىڭ سايرام- المالىساي بولەگىنە كەلگەندە قورعاس اۋداندىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىنە قاراستى المالى ساقشى بولىمشەسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى اۆتو سايراق بويىندا كەزەكشىلىك ىستەپ تۇرعانىن كوردى. ولار ءبىر جاعىنان، اۆتو كولىكتەردىڭ قارقىنىن باسەيتىپ، كولىك تىزگىنشىلەرىنە اۆتو سايراقتىڭ كوش جۇرەتىن بولەگىندە اقىرىن ءجۇرۋدى ەسكەرتسە، ەندى ءبىر جاعىنان، الىستان تاڭدايى كەۋىپ، تۇتىگىپ كەلە جاتقان مالشىلارعا سۋسىندىق بەرىپ، مالىن ايداسىپ، جول جاعدايىن ۇقتىرىپ، اماندىققا كوڭىل ءبولۋدى قاداعالاۋمەن ابىگەر ەكەن.

  −بيىل كوكتەمگى قوشى-قون مەزگىلىندە مالشىلاردىڭ مالى مەن باس اماندىعىنا كەپىلدىك ەتۋ ءۇشىن ءبىر قىدىرۋ ورنالاستىرۋلار جاسالدى. سول ورنالاستىرۋ بويىنشا ءبىزدىڭ وسى ارادا كەزكشىلىك ىستەپ، كوشكەن ەلگە كومەكتەسىپ تۇرعانىمىزعا ءبىر اپتادان استى. بۇل جولمەن قورعاس اۋدانىنىڭ 600 قورا قويى، قۇلجا اۋدانىنىڭ 100 قورا قويى(مولشەرمەن)كوشەدى. 15-ناۋرىزدان باستاپ كوشكەن، قازىر كوشىپ بولۋعا تايادى. قاتىستى ورىنداردىڭ تالابىنا ساي جول اپاتى تۋىلۋىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن بيىل مالشىلاردىڭ جوعارى قارقىندى جولدا تۇندە كوشۋىنە تيىم سالدىق، سونىمەن بىرگە، وتكەن جىلعى جول اپاتتارىنان تاجىريبە قابىلداپ، مالدى قارسى باعىتتاعى جولمەن ايداتتىق. مۇنىڭ دا وزىندىك سەبەبى بار، بىرىنشدەن، قارسى باعىت قايقايىس بولعاندىقتان، اۆتو كولىكتەر اقىرىن جۇرەدى، ەكىنشىدەن، كولىك جۇرگىزۋشىلەر قارسى باعىتتا كەلە جاتقان كوشتى ەرتەرەك بايقايدى ەكەن،-دەيدى قورعاس اۋداندىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىنە قاراستى المالى ساقشى بولىمشەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى ءابدىقاميت ومار ۇلى. ابەكەڭنىڭ تانىستىرۋىنشا، وتكەن جىلى مالشىلاردىڭ كەڭسايدان امان-ەسەن كوشىپ شىعۋىنا كەپىلدىك ەتۋ ءۇشىن قاتىستى ورىندار كەڭسايداعى قاتىناستى ۋاقىتشا توقتاتىپ تا كورىپتى. ءبىراق قاتىناس كەپتەلىپ، ارى-بەرى جۇرگەن جۇرگىنشىلەرگە كوپتەگەن قولايسىزدىقتار اكەلگەندىكتەن، بيىل بۇل شارانى كۇشىنەن قالدىرىپ، جوعارداعى تاسىلدەردى قولدانىپتى. دەگەنمەن، ساقشىلار كەزەكشىلىك ىستەپ، مالشىلار ساقتىقتى كۇشەيتكەنىمەن، شىعىن بيىل دا جوق ەمەس كورىنەدى. تۇنىمەن اۆتو سايراق بويىندا تۇنەپ، جەرگە جارىق تۇسە كوشكەن ەل كەڭسايدىڭ اۋىزىنان شىققانشا (مالشىلاردىڭ جوعارى قارقىندى جولمەن جۇرەتىن بولگىنىڭ ۇزىندىعى 30 كيلومەترگە جۋىق) شىعىنسىز كەتە الماپتى. قورعاس اۋدانىنا قاراستى المالى مال فەرماسىنىڭ تۇرعىنى ءشاتايدىڭ 45 قويىن، قورعاس اۋدانى ساربۇلاق اۋىلىنىڭ تۇرعىنى كادىردىڭ 22 قويىن، قويشىبايدىڭ 18 قويىن ماشينا باسىپ ءولتىردى دەيدى جاعدايدى بىلەتىن جەرگىلىكتى مالشىلار. ءبىر ءتاۋىرى مالشىلار شىعىن بولعان ءار ءبىر مالىنا ارتى 1450 يۋاننان، الدى 1700 يۋانعا دەيىن تولەم الىپتى. «قىستاي باعىپ، ءتول بەرەتىن كەزىندە <قىرىلىپ> قالعانى قينايدى. بەرگەن تولەم سوماسى دا از، ءبىراق دەر كەزىندە قولىمىزعا تيگەنىنە قۋانىپ، سوعان قاناعات قىلدىق» دەيدى مالى شىعىن بولعان ءشاتاي باستاعان مالشىلار.

  مالشىلار ساقشىلاردىڭ كەزەكشىلىك ىستەۋى قوشى-قون جۇمىسىنا كوپ قولايلى بولعانىن ايتادى. «ەگەر قاتىستى ورىندار ورنالاستىرۋ جاساماعاندا، بيىل دا شىعىن از بولماس ەدى. وسى تۇرعىدان العاندا، المالى ساقشى بولىمشەسىندەگى ازاماتتارعا كوپ العىس ايتامىز»،- دەيدى بىزگە كەزىككەن مالشى جىگىتتەر.

  جوعارى قارقىندى جولداعى اپاتتان الاڭداپ، بيىل ماشينامەن كوشكەن مالشىلار دا مول ەكەن. ءبىراق ءبىر قويدى كوشىرۋگە 10 يۋاننان كىرە اقى تولەگەن ولار قورالى قويدى تاسۋعا ەكى-ءۇش مارتە جۇرۋگە تۋرا كەلەتىنىن ايتىپ، «اتتەڭ ايىرىم كوش جٶلى بولسا، وسىنداي شىعىندار بولماس ەدى» دەگەن تالاپتارىن دا ءسوز رەتى كەلگەندە بۇلىك ەتكىزدى.

  قاتىستى ورىنداردان ۇعىسۋىمىزشا، مالشىلاردىڭ بۇل تالابى دا جەردە قالمايتىن كورىنەدى. «مالشىلاردىڭ كوشى-قون قينشىلىعىن شەشۋ ءۇشىن بيىل ءساۋىر ايىنان باستاپ، كەڭساي ىشىنەن كەڭدىگى 6 مەتر، ۇزىندىعى 30 كيلومەترگە جۋىق كوش جولى سالعىزامىز. بۇعان جۇمسالاتىن 80 ميلليون يۋان قارجى تياناقتانىپ، جۇمىس باستالۋ الدىندا تۇر»،-دەيدى وبلىس باستىعى مانەن زەينەل ۇلى.


جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
 
  بۇل حابارعا باعاڭىز
  • 1. جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
    2. قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
    3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
    4. ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.