بەتتى ساقتاۋ | باس بەت ەتۋ | حات ساندىعى | حابارلاسىڭىز | ءبىز تۋرالى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى    
  • ورتالىق
  • ەل ءىشى
  • شينجياڭ
  • حالىقارا

سۋرەتتى حابار

حالىق تورابى

ءدىني ىستەردى زاڭ بويىنشا باسقارىپ، ءدىن جاراسىمدىلىعىن جەبەدى

2016.06.16 15:05    

  2 – ماۋسىمدا مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ اقپارات كەڭسەسى «شينجياڭداعى ءدىني سەنىم ەركىندىگى جاعدايى» اتتى اق تىستى كىتاپتى جاريالادى، اق تىستى كىتاپتا «زاڭ بويىنشا باسقارىلاتىن ءدىني ىستەردىڭ» ءبىر ءبولىمى ايىرىم كورسەتىلىپ، ەلىمىزدىڭ ءدىني ىستەردى زاڭ بويىنشا باسقارۋ يدەياسى، سونداي – اق ۇكىمەتتىڭ ءدىني ىستەردى زاڭ بويىنشا باسقارۋ بەكىمى ايگىلەنگەن. ءتىلشىمىز ءدىني ىستەردى زاڭ بويىنشا باسقارۋ قىزمەتى جونىندە شينجياڭ قوعامدىق عىلىمدار اكادەمياسى زاڭ عىلىمىن زەرتتەۋ ورنىنىڭ تەتە اعا زەرتتەۋشىسى چىن چيمەن سۇحبات وتكىزدى.

  ەرتە زاماننان قازىرگى داۋىرگە دەيىن بولسىن، جۇڭگو نەمەسە شەتەلدە بولسىن، قوعامدىق ءتۇزىم مەيلى قانداي بولسا دا، ءدىني ىستەردى مەملەكەت باسقارىپ كەلەدى. «مەملەكەتتى زاڭمەن جونگە سالىپ، زاڭمەن جونگە سالىناتىن سوتسياليستىك ەل قۇرعان زامانىمىزداعى جۇڭگودا، اسىرەسە، وڭىرلىك جاعدايى كۇردەلى شينجياڭدا، زاڭ مەن ءدىننىڭ قاتىناسىن جاقسى ءبىر جاقتى ەتىپ، ءدىني ىستەردى زاڭمەن جونگە سالىناتىن ارناعا تۇسىرگەندە عانا، ازاماتتاردىڭ ءدىني سەنىم ەركىندىگىن تولىق قامتاماسىز ەتۋگە، ءدىننىڭ قوعامداعى بەلسەندى رولىن بارىنشا ساۋلەلەندىرۋگە، سول ارقىلى ءدىننىڭ سوتسياليستىك قوعامعا سايكەسۋىن جەبەپ، شينجياڭنىڭ قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىعىن قورعاۋعا بولادى»، - دەدى چىن چي. ءدىني ىستەردى زاڭ بويىنشا باسقارۋدىڭ مىناداي قاجەتتىلىگى بار:

  ءدىني ىستەردى زاڭ بويىنشا باسقارۋ – ەلىمىزدىڭ حالىقارالىق شارتتاردا بەلگىلەنگەن قاتىستى بورىشتارىن وتەۋدەگى تابيعي تالابى. ەلىمىز ب م ۇ ماقۇلداعان ءدىن ماسەلەلەرىنە قاتىستى « بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى ەرەجەسى» (1945 – جىل)، «مەملەكەتتىڭ ۇقىق – مۇددە جارناماسى جوباسى» (1946 - جىل)، «دۇنيە جۇزىلىك ادامدىق ۇقىق جارناماسى» (1948 - جىل)، «ازاماتتىق ۇقىق پەن ساياسي ۇقىق جونىندەگى حالىقارالىق شارت» (1966 – جىل)، «ءدىندى نەمەسە سەنىمدى سىلتاۋ ەتكەن ءارقانداي فورماداعى قاقپايلاۋشىلىق پەن كەمىستۋشىلىكتى جويۋ جارناماسى» (1981 – جىل) سياقتى ءدىن ماسەلەسىنە قاتىستى حالىقارالىق شارتتار مەن جارنامالارعا قول قويعان ەلدەردىڭ ءبىرى، شارتتاردا بەلگىلەنگەن «ءدىني سەنىم ەركىندىگىن قورعاۋ، قالىپتى ءدىني قيمىلداردى قورعاۋ، ءدىني وشپەندىلىك تۋدىراتىن نەمەسە ۇلتتىق بولشەكتەۋشىلىككە جەلىكتىرەتىن ارەكەتتەردى زاڭ بويىنشا جازالاۋ» بورىشىن، ءسوز جوق، وتەۋى ءتيىس. سوندىقتان ءدىني ارەكەتتەردى زاڭمەن ارناعا ءتۇسىرۋ، زاڭدىلارىن قورعاۋ، زاڭسىزدارىن تەجەۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ، كەۋلەپ كىرۋىن توسۋ، ءدىندى جەلەۋ ەتكەن ءتۇرلى قىلمىستىق ارەكەتتەرگە سوققى بەرۋ – دۇنيە جۇزىندەگى ەلدەردىڭ قولداناتىن ورتاق شاراسى. ءدىني ىستەردى زاڭ بويىنشا باسقارۋ – مەملەكەتتى زاڭمەن جونگە سالۋدىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولەگى. مەملەكەتتى زاڭمەن جونگە سالۋ دەگەنىمىز پارتيانىڭ باسشىلىعىندا، ەلىمىزدىڭ ەكونوميكا، مادەنيەت ىستەرىن، قوعامدىق ىستەرىن نەگىزگى زاڭ جانە زاڭداعى بەلگىلەمەلەر بويىنشا باسقارىپ، سان – سالالى قىزمەتتەردىڭ زاڭ بويىنشا ورىستەتىلۋىن قامتاماسىزداندىرۋ. ءدىني ىستەر دە مۇنان تىس ەمەس. مەملەكەتتىڭ ءدىني ىستەردى زاڭ بويىنشا باسقارۋى – ءدىني ىستەردى زاڭ – ءتۇزىم ارناسىنا ءتۇسىرىپ، ءدىني ىستەردى باسقارۋدى تۇزىمدەندىرۋ، زاڭمەن جونگە سالۋ، جۇيەلىلەندىرۋ دەگەندىك، ول باسقارۋشىلاردىڭ اۋىسۋىمەن وزگەرمەيدى، بەلگىلى بىرەۋلەردىڭ ويىنا قاراي ءتىپتى دە وزگەرمەيدى. ءدىني ىستەردى زاڭمەن جونگە سالۋ – زاڭمەن جونگە سالىنعان جۇڭگو قۇرۋدىڭ كەم بولسا بولمايتىن مازمۇنى.

  «ءدىني ىستەردى زاڭ بويىنشا باسقارۋداعى ەڭ سوڭعى نىسانا – ازاماتتاردىڭ دىنگە سەنۋ ەركىندىگىن قامتاماسىز ەتۋ بولىپ تابىلادى». چىن جى بىلاي دەدى: شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونى قۇرىلعاننان بەرى، ءار ۇلت حالقى دىنگە سەنۋ ەركىندىگى ۇقىعىنا يە بولىپ كەلدى، دىنگە سەنۋ مەن دىنگە سەنبەۋ، بۇرىن سەنسە قازىر سەنبەۋ، بۇرىن سەنبەسە قازىر سەنۋ، قانداي دىنگە سەنۋ نەمەسە ءبىر ءدىننىڭ ىشىندە قايسى ءمازھاپقا سەنۋ بۇكىلدەي ازاماتتاردىڭ ءوز ەركىندىگىندە. ءدىن مۇريتتەرىنىڭ ءدىني قيمىل ورىندارىندا، سونداي – اق ءدىني جوسىن بويىنشا ءوز ۇيىندە وتەگەن ءارقانداي قالىپتى ءدىني ارەكەتتەرى زاڭنىڭ قورعاۋىندا بولادى، ءارقانداي ورگاننىڭ، توپتىڭ، جەكەنىڭ كيلىگۋىنە بولمايدى. مۇنىڭ ءبارى ەلىمىزدىڭ «نەگىزگى زاڭى» مەن پارتيانىڭ ءدىن ساياساتىندا ازاماتتارعا بەرىلگەن دىنگە سەنۋ ۇقىعى. «زاڭ بويىنشا باسقارۋ» دەگەنىمىز مەملەكەتتىڭ قازىرگى قاتىستى زاڭدارى مەن ساياساتتارىنا نەگىزدەلىپ باسقارۋ دەگەن ءسوز. مۇنداعى ءتۇبىرلى ماقسات – ازاماتتاردىڭ دىنگە سەنۋ ەركىندىگىن شىن مانىندە قامتاماسىز ەتىپ، قالىپتى ءدىني قيمىلداردىڭ تارتىپپەن جۇرگىزىلۋىنە كەپىلدىك ەتىپ، ءدىني توپتاردىڭ زاڭدى ۇقىق – مۇددەسىن قورعاۋ.

  چىن چي بىلاي دەپ تانىستىردى: ءدىني ىستەردى زاڭ بويىنشا باسقارۋ مىناداي 2 نەگىزگى مازمۇندى قامتيدى: ءبىرىنشى، ءدىني قيمىل تۇلعاسى ءدىني قيمىلدارمەن شۇعىلدانۋ بارىسىندا مەملەكەتتىڭ نەگىزگى زاڭىنا، زاڭدارىنا، زاڭ - ەرەجەلەرىنە جانە قاتىستى ءدىني ساياساتتارعا، ءسوز جوق، بويسۇنۋى، ۇقىعىن اتقارۋمەن بىرگە، بەلگىلى بورىشىن دا وتەۋى كەرەك؛ ەكىنشى، ۇكىمەتتىڭ ءارقانداي اكىمشىلىك ارەكەتتەرى نەگىزگى زاڭ مەن قاتىستى زاڭدار نەگىزىندە اتقارىلۋى كەرەك. بۇل مەيلى دىنگە سەنەتىن قاۋىم نەمەسە ۇكىمەتتىڭ زاڭ اتقارۋ قىزمەتكەرلەرى بولسىن، بارلىعىنان زاڭ جونىندەگى تانىم مەن زاڭمەن جونگە سالۋ يدەياسىن كۇشەيتۋدى، زاڭداعى بەلگىلەمەلەرگە سانالىلىقپەن بويسۇنۋدى، دىنگە سەنەتىن قاۋىمنان زاڭدى ءدىني قيمىلدارمەن اينالىسۋدى، زاڭ اتقارۋشى قىزمەتكەرلەردەن ءدىني ىستەردى زاڭمەن جونگە سالۋدىڭ جەتەكشىلىگىندە باسقارۋدى، سول ارقىلى زاڭ مەن ءدىننىڭ تاماشا ىقپالداستىعىن جەبەۋدى تالاپ ەتەدى.اماليات بارىسىندا شينجياڭ بەلسەندى ىزدەنىستەر ارقىلى ءدىني ىستەردى زاڭ بويىنشا باسقارۋدىڭ، ءدىن جاراسىمدىلىعىن جەبەۋدىڭ دۇرىس جولىن تاپتى. 2015-جىلى 1-قاڭتاردا «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ ءدىني ىستەر ەرەجەسى» رەسمي اتقارىلىپ، ورتالىقتىڭ شينجياڭ قىزمەتى جونىندەگى 2-رەتكى اڭگىمە ءماجىلىسى مەن اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ كەلەلى شەشىمدەرى، ورنالاستىرۋلارى تولىق ايگىلەنىپ، جەرگىلىكتى زاڭ شىعارۋ ەرەكشەلىگى كورنەكتىلەندىرىلىپ، كۇشتى باعىتتامالىلىعىن بايقاتتى. ماسەلەن، سوڭعى جىلدارى ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ شينجياڭعا كەۋلەپ كىرۋ ماسەلەسىنە قاراتا ارناۋلى ەرەجە شىعارىلىپ، ارناعا ءتۇسىرىلدى؛ «ءارقانداي ۇيىمنىڭ نەمەسە جەكەنىڭ ءدىني ۇشقارى يدەيانى ۇگىتتەۋىنە، ءدىني ۇشقارى ارەكەتتەرگە قاتىناسۋىنا، ءدىني قيمىلداردان پايدالانىپ نەمەسە ءدىندى جەلەۋ ەتىپ، قالىپتى ءوندىرىس، تيجارات قيمىلدارىنا، توي - تومالاق، ءولىم - ءجىتىم سياقتى ۇلتتىق عۇرىپ - ادەت پەن تۇرمىستىق سالىتتارعا كيلىگۋىنە، مادەنيەت، كوركەمونەر، دەنەتاربيە قيمىلدارىنا كيلىگۋىنە بولمايدى؛ زاڭ بويىنشا تىزىمگە الىنباعان نەكەنى ءدىني سالت بويىنشا وتكىزۋگە بولمايدى؛ كيىم - كەشەك، بەلگى سياقتىلاردان پايدالانىپ، ءدىني قىزبالىققا بەرىلۋگە، ءدىني ۇشقارى يدەيا تاراتۋعا بولمايدى». «ءۇش ءتۇرلى كۇشتىڭ» عالامتور، جىلجىمالى حابارلاسۋ سياقتى وسى زامانعى اقپارات قۇرالدارىنان پايدالانىپ، كەۋلەپ كىرىپ، ءبۇلدىرۋ ارەكەتتەرىمەن شۇعىلدانعاندىعىنا قاراتا تيىم سالۋ تارماعىن ايقىن العا قويدى: «ءارقانداي ۇيىمنىڭ نەمەسە جەكەنىڭ سيفرلى باسىلىم، عالامتور، جىلجىمالى تەلەفون سياقتىلاردان پايدالانىپ، مەملەكەتتىڭ تۇتاستىعىن، قوعامنىڭ ورنىقتىلىعىن، ەكونوميكانىڭ دامۋىن، عىلىم - تەحنيكانىڭ العا باسۋىن بۇلدىرەتىن مازمۇنداردى ەستۋىنە، كورۋىنە، ساقتاپ الۋىنا، جاساۋىنا، كوبەيتۋىنە جانە تاراتۋىنا؛ ۇلتتىق وشپەندىلىك، ۇلتتىق كەمسىتۋشىلىك قوزعاپ، ۇلتتار ىنتىماعىن بۇلدىرۋىنە؛ ۇلتتىق بولشەكتەۋشىلىكتى، ءدىني ۇشقارى يدەيانى جانە زورلىقتى كۇش لاڭكەستىك ارەكەتىن ۇگىتتەۋىنە؛ ءدىن جاراسىمدىلىعىنا نۇقسان جەتكىزىپ، ۇقساماعان ءدىن اراسىندا نەمەسە ءدىننىڭ ءوز ىشىندە قايشىلىق تۋدىرۋىنا؛ قوعامدىق الەۋمەتتىك ءمورالعا نەمەسە جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى مادەنيەت داستۇرىنە زيان جەتكىزەتىن ارەكەتتەرمەن اينالىسۋىنا بولمايدى»، ت، ب. سول ارقىلى ەلىمىزدىڭ «نەگىزگى زاڭى» مەن باسقا دا زاڭداردى، سونداي - اق شينجياڭنىڭ جەرگىلىكتى زاڭ - ەرەجەلەرى ارقىلى ءدىني ىستەردى زاڭ بويىنشا باسقارۋدى زاڭ جاعىنان پارمەندى قولدادى.

  «مىنە بۇدان ءدىني ىستەردى زاڭ بويىنشا باسقارۋدىڭ تەك حالىقارالىق قوعامدا ءبىر تۇتاس پايدالانىلاتىن ءتاسىل عانا بولىپ قالماستان ءارى ەلىمىزدىڭ دە ۇزاق ۋاقىتتان بەرى تاباندى بولىپ كەلگەن ءدىن ساياساتى ەكەندىگىن، ءدىني ىستەردى زاڭمەن جونگە سالۋدى، زاڭ بويىنشا باسقارۋدى جۇزەگە اسىرعاندا عانا، ەلىمىزدىڭ ءدىن جاراسىمدىلىعىن، قوعام جاراسىمدىلىعىن جۇزەگە اسىرۋعا بولاتىندىعىن بىلۋگە بولادى»،-دەدى چىن چي.
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
 
  بۇل حابارعا باعاڭىز
  • 1. جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
    2. قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
    3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
    4. ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.