- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
مۇراگەرلىك جونىندە زاڭدىق كەڭەستەر
2015.03.13 13:31
رەداكتور ەسكەرتپەسى:
ج ك پ 18 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءتورتىنشى جالپى ماجىلىسىندە مەملەكەتتى زاڭ بويىنشا جونگە سالۋ رەسىمي جولعا قويىلدى، ازاماتتاردىڭ زاڭ ۇيرەنۋى، زاڭدى ءبىلۋى، زاڭعا بويسۇنۋى كەزەكتەگى قوعامدىق جاعداي جونىنەن العاندا اسا ماڭىزدى. قوعامدىق ەكونوميكانىڭ دامۋىنا ىلەسە ادامدار اراسىنداعى مۇددەلىك قاتىناستان تۋىندايتىن ءتۇرلى داۋ - شارلار دا كۇننەن كۇنگە كوبەيۋدە. وسى قاتاردا مۇراعا تالاسۋدان تۋىنداعان داۋ - شارلار دا از ەمەس. ەندەشە، ازاماتتار وسى جاعىندا ءوز ۇقىق - مۇددەسىن قالاي قورعاۋى كەرەك، قانداي جولدار ارقىلى ءوزىنىڭ مۇراگەرلىك ۇقىعىن زاڭ ارقىلى قامتاماسىزداندىرا الادى؟ مىنە وسى ساۋالدار توڭىرەگىندە ازاماتتارىمىزعا از دا بولسا سەپتىگى تيەر مە دەگەن ويمەن گازەتىمىزدىڭ وسى سانىندا جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ «مۇراگەرلىك زاڭى» جونىندە قاتىستى زاڭدىق كەڭەستەردى بەرۋدى ءجون كوردىك.
وسيەت بويىنشا مۇراگەرلىك ەتۋدە قانداي ىستەرگە نازار اۋدارۋ، مۇرا ۇلەستىرۋ باستالعاننان كەيىن نەلەرگە كوڭىل ءبولۋ كەرەك؟
وسيەت بويىنشا مۇراگەرلىك ەتۋدە نازار اۋداراتىن ىستەر: اقىل - ەسى جوق نەمەسە اقىل - ەسىندە كەمىستىك بار ادامنىڭ وسيەتى كۇشكە يە بولمايدى. وسيەتتە وسيەت قالدىرۋشىنىڭ شىن نيەتى بەينەلەنۋى كەرەك. زورلاۋ، الداۋ ارقىلى قالدىرىلعان وسيەت، جالعاننان جاسالعان وسيەت جانە وزگەرتىلگەن وسيەت، وزگەرتىلگەن مازمۇن زاڭدىق كۇشىنە يە بولمايدى. ازاماتتاردىڭ الەۋمەتتىك كۋالاندىرۋدان وتكىزۋ، ءوزى جازۋ، باسقالارعا جازدىرۋ، دىبىس تاسپاسىنا الدىرۋ ارقىلى وسيەت قالدىرۋىنا جانە اۋىزشا وسيەت قالدىرۋىنا بولادى. وسيەتتە ەڭبەك قۋاتى كەمشىل ءارى كىرىس قاينارى جوق مۇراگەردىڭ ۇلەسى ساقتالۋ كەرەك. الەۋمەتتىك كۋالاندىرۋدان وتەتىن وسيەتتى وسيەت قالدىرۋشى الەۋمەتتىك كۋالاندىرۋ ورگانىنىڭ كۋالاندىرۋىنان وتكىزەدى؛ ءوزى جازاتىن وسيەتتى سول ادام ءوزى جازىپ، وعان قولىن قويىپ، جىل، اي، كۇنىن جازىپ قويادى؛ باسقاعا جازدىرعان وسيەتكە ەكىدەن ارتىق ادام باسى - قاسىندا تۇرىپ كۋا بولادى. وسيەتتى سونىڭ ىشىندەگى بىرەۋى جىل، اي، كۇنىمەن تولىق جازادى ءارى جازعان ادام، كۋاگەرلەر جانە وسيەت قالدىرۋشى قول قويادى.
دىبىس تاسپاسىنا الىنعان وسيەتكە ەكىدەن ارتىق ادام كۋالىك ەتەدى. شۇعىل جاعدايدا اۋىزشا وسيەت قالدىرۋىنا بولادى. بۇل كەزدە ەكىدەن ارتىق ادام كۋاگەر بولۋى كەرەك. شۇعىل جاعداي ءوتىپ كەتسە وسيەتتى جازباشا نەمەسە دىبىس تاسپاسى ارقىلى قالدىرسا بولادى. بۇل كەزدە اۋىزشا وسيەت كۇشىنەن قالادى، اقىل - ەسى جوق نەمەسە اقىل - ەسى كەمتار ادامداردىڭ، مۇراگەردىڭ، مۇرا اتاۋشىنىڭ سونداي - اق مۇراگەر جانە مۇرا اتاۋشىمەن مۇددە قاتىناسى بار ادامداردىڭ وسيەتكە كۋاگەر بولۋىنا؛ وسيەتتى كۇشىنەن قالدىرۋعا، الەۋمەتتىك كۋالاندىرىلعان وسيەتكە اينالدىرۋعا بولمايدى. وسيەتتىك مۇراگەر نەمەسە بورىشى بار مۇرا اتاۋشى، مۇراگەر نەمەسە مۇرا اتاۋشى ءوز بورىشتارىن وتەۋى كەرەك. بورىشىن وتەمەۋشىلەر بولسا، قاتىستى ورىننىڭ نەمەسە جەكەنىڭ سوت مەكەمەسىنەن ونىڭ مۇراگەرلىك ۇقىعىن كۇشىنەن قالدىرۋدى تالاپ ەتۋىنە بولادى.
مۇرا دەگەنىمىز نە، ول قايسى مازمۇنداردى قامتيدى
مۇرا __ ازاماتتاردىڭ قايتىس بولعاندا ارتىندا قالعان زاڭدى مال - مۇلكى. بۇعان ازاماتتاردىڭ تابىسى، قورا - جايى، امانات اقشاسى، تۇرمىستىق بۇيىمدارى، باۋ - باقشاسى، مالى، ءۇي قۇستارى، مادەني بۇيىمدارى، كىتاپ ماتەريالدارى، زاڭدا جول قويىلعان ءوندىرىس قۇرال - جابدىقتارى، شىعارما ۇقىعى، پاتەنىت ۇقىعىنداعى مال - مۇلىك ۇقىعى جانە باسقا دا زاڭدى مال مۇلىكتەرى قامتىلادى.
جەكەنىڭ كوتەرمەگە العان شارۋاسىن مۇراگەردىڭ جالعاستى كوتەرمەگە الۋىنا زاڭ بويىنشا جول بەرىلسە، ول كوتەرمەگە الۋ توقتامى بويىنشا باسقارىلادى. ازاماتتاردىڭ مۇراگەرلىك ەتۋگە بولاتىن باسقا دا زاڭدى مال - مۇلكى اكتسيا بەلەتىن مال - مۇلىكتىڭ الاشاق ۇقىعىن، ت. ب لاردى قامتيدى. كوتەرىپ الۋشى ادام قايتىس بولۋدان بۇرىن كوتەرىپ الۋدان تۇسەتىن پايدانى الماعان بولسا قايتىس بولعان ادامنىڭ ءتىرى كەزىندە قوسقان قارجىسى مەن ەتكەن ەڭبەگىن ءارى ارتقان قۇنىمەن كوتەرتىپ بەرۋشى ورىن نەمەسە جالعاستى كوتەرىپ الۋشى ۇيلەسىمدى باعاعا سىندىرادى، تولەمىن بەرەدى. وسىنداعى اقشا مۇرا ەسەپتەلەدى. زاڭدا بەلگىلەنگەن مۇراگەرلىك دەگەنىمىز مۇرا قالدىرۋشى ءتىرى كەزىندە ءوز مۇراسىنا وسيەت قالدىرىپ بولمەگەن نەمەسە وسيەت كۇشكە يە بولماعان جاعدايدا ونىڭ بارلىق مۇراگەرلەرىنىڭ زاڭ بەلگىلەمەسىندەگى مۇراگەرلىك ءتارتىپ بويىنشا مۇراعا مۇراگەرلىك ەتۋ ءتاسىلى. بۇل مۇراعا يە بولۋداعى ءبىرشاما جالپىلىق سيپاتقا يە ءتاسىل. مىسالى: ءمالىم ءبىر ازامات قايتىس بولىپ، ونىڭ وسيەتى نەمەسە باعىپ - قاعۋ كەلىسىمى بولماسا ونان قالعان مۇراعا زاڭدى مۇراگەرلەر زاڭدا بەلگىلەنگەن ءتارتىپ بويىنشا مۇراگەرلىك ەتەدى.
وسيەتتىك مۇراگەر دەگەنىمىز وسيەت قالدىرۋشىنىڭ ءتىرى كەزىندە قالدىرعان زاڭدى وسيەتى بويىنشا مۇراعا مۇراگەرلىك ەتۋ ءتاسىلى. مۇراگەرلىك زاڭىندا بىلاي دەپ بەلگىلەنگەن: «ازاماتتار وسيەت ارقىلى مال - مۇلكىن زاڭدى مۇراگەرلەرىنىڭ بىرەۋىنە نەمەسە بىرنەشەۋىنە قالدىرۋىنا بولادى».
مۇرا اتاۋ دەگەنىمىز وسيەت قالدىرۋشىنىڭ مەنشىگىندەگى مال - مۇلىك ۇقىعىنىڭ ءبىر بولىگىن نەمەسە بارلىعىن وسيەت ارقىلى مۇراگەرلەرىنەن باسقا جەكەگە، كوللەكتيۆكە نەمەسە مەملەكەتكە تەگىن اتايتىن، مۇرا قالدىرۋشى قايتىس بولعاننان كەيىن كۇشىنە يە بولاتىن جەكە فورماداعى زاڭدى ارەكەتى. ياعني مۇراگەرلىك زاڭىنا نەگىزدەلگەندە، ازاماتتاردىڭ ءوز مال - مۇلكىن مەملەكەتكە، كوللەكتيۆكە نەمەسە زاڭدا بەلگىلەنگەن مۇراگەرلەرىنەن باسقا ادامعا وسيەت ارقىلى اتاۋىنا بولادى.
مۇراگەرلىك ەتۋ رەتىندە باعىپ - قاعۋ كەلىسىمى دەگەنىمىز مۇرا اتاۋشىنىڭ ءوز مۇراگەرلەرىنەن باسقا باعىپ - قاعۋعا كەلىسكەن اداممەن جاساساتىن كەلىسىمى. باعىپ - قاعۋشى ادام مۇرا قالدىرۋشى ءتىرى بولسا باعىپ - قاعۋ، قايتىس بولسا سوڭعى ىستەرىن ءبىر جاقتى ەتۋ بورىشىن ارقالايدى، سونداي - اق ونىڭ مۇراسىنا يەلىك ەتۋگە ۇقىقتى. بۇل بالا - شاعاسى جوق قارتتاردان كوپ كەزدەسەدى مىسالى: اۋىل - قىستاقتارداعى بەستە قامدالاتىنداردى الىپ ايتساق، ولاردىڭ بالا - شاعاسى بولماعاندىقتان، كوبىندە كوللەكتيۆپەن وسىنداي كەلىسىم جاساسادى دا، ولاردىڭ تۇرمىسىنا كوللەكتيۆ قارايلاسادى. ادەتتە وسيەت قالدىرىلماسا مۇراگەرلىك زاڭىنىڭ كورسەتۋى بويىنشا اتقارىلادى. مۇراگەر رەتىندە باعىپ - قاعۋ كەلىسىمى دە وسيەتىندە بار بولسا، الدىمەن مۇراگەر رەتىندە باعىپ - قاعۋ كەلىسىمى اتقارىلادى. قالعانى وسيەت بويىنشا بولىنەدى. ەڭ سوڭىنان زاڭدا بەلگىلەنگەن مۇراگەرگە ءبولىپ بەرىلەدى. ياعني مۇراگەرلىك رەتىندە باعىپ - قاعۋ كەلىسىمى وسيەتتىك مۇراگەرلىكتىڭ الدىندا، وسيەتتىك مۇراگەرلىك زاڭدا بەلگىلەنگەن مۇراگەرلىكتىڭ الدىندا تۇرادى. مۇنىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك كۋالاندىرۋدان وتكەن وسيەت اۋىزشا وسيەتتىڭ الدىندا تۇرادى. مۇراگەرلىك زاڭىندا دا، ەڭ جوعارى حالىق سوت مەكەمەسىنىڭ ءادىليالىق تۇسىندىرمەسىندە دە بۇل جونىندە قاتىستى بەلگىلەمە بار.
مۇراگەرلىكتىڭ ءتارتىبى قالاي بەلگىلەنەدى؟
مۇراگەرلىك زاڭىندا مۇراگەر ءبىرىنشى تارتىپتەگى جانە ەكىنشى تارتىپتەگى مۇراگەر دەپ بولىنەدى.
1 - تارتىپتەگى مۇراگەرگە جۇبايى، اكە - شەشەسى، بالالارى قامتىلادى.
2 - تارتىپتەگى مۇراگەرگە اعا -ءىنى، اپەكە - قارىنداسى، ۇلى اتاسى، ۇلى اجەسى، ناعاشى اتاسى، ناعاشى اجەسى قامتىلادى.
مۇراعا ادەتتە ءبىرىنشى تارتىپتەگى مۇراگەرلەر مۇراگەرلىك ەتەدى. ءبىرىنشى تارتىپتەگى مۇراگەرلەر جوق بولسا ەكىنشى تارتىپتەگى مۇراگەرلەر مۇراگەرلىك ەتەدى. ەگەر جۇبايى قايتىس بولعان كەلىن اتا - ەنەسىن، جۇبايى قايتىس بولعان كۇيەۋ بالا قايىن ەنەسىن باستى ورىندا تۇرىپ باعىپ - قاققان بولسا، ول ءبىرىنشى تارتىپتەگى مۇراگەر بولۋعا ءتىيىستى. مۇندا بالالارى دەگەنگە نەكەلى تۋىلعان بالالارى، نەكەسىز تۋىلعان بالالارى، اسىراپ العان بالالارى باعىپ - قاعۋ قاتىناسىنداعى وگەي بالالارى قامتىلادى.
اكە - شەشەسى دەگەنگە تۋعان اكە - شەشەسى، باعىپ العان اكە - شەشەسى، باعىپ - قاعۋ قاتىناسىنداعى وگەي اكە - شەشەسى قامتىلادى.
اعالى - ءىنىلى، اپەكەلى - ءسىڭلىلى دەگەنگە ءبىر اكە، ءبىر شەشەدەن تۋعان، اكەسى ءبىر، شەشەسى باسقا نەمەسە شەشەسى ءبىر، اكەسى باسقا اعالى - ءىنىلى، اپەكەلى - سىڭلىلەر، اسىراپ العان اعالى - ءىنىلى، اپەكەلى - سىڭلىلەر، باعىپ - قاعۋ قاتىناسىنداعى وگەي اعالى - ءىنىلى، اپەكەلى - سىڭلىلەر قامتىلادى.
ءبىراق تومەندەگىدەي ارەكەتتەردىڭ ءبىرى بولعان مۇراگەردىڭ مۇراگەرلىك ۇقىعى بولمايدى مۇرا قالدىرۋشىنى قاساقانا ولتىرگەندەر، مۇراعا قول جەتكىز ءۇشىن باسقا مۇراگەردى ولتىرگەندەر، مۇرا قالدىرۋشىنى تاستاپ كەتكەندەر نەمەسە اۋىر دارەجەدە قورلاعاندار. وسيەتتى جالعاننان جاساپ، وزگەرتىپ نەمەسە جىرتىپ، ارەكەتى اۋىر بولعاندار.
زاڭدا بەلگىلەنگەن مۇراگەرلەردىڭ ىشىندەگى ۇقساس تارتىپتەگى مۇراگەرلەردىڭ الاتىن ۇلەسى ادەتتە ۇقساس بولادى. ارينە، مۇراگەرلەر كەڭەسىپ ماقۇلداسا، مۇرانى پارىقتى بولۋگە دە بولادى. ال، تۇرمىسىندا ەرەكشە قيىنشىلىعى بار، ەڭبەك قۋاتى جوق مۇراگەرلەرگە مۇرا ءبولۋ بارىسىندا ءمان بەرىلۋگە ءتيىس. مۇرا قالدىرۋشىنى باعىپ - قاعۋدا باستى ورىندا تۇرعان نەمەسە مۇرا قالدىرۋشىمەن ورتاق تۇرمىس كەشىرگەن مۇراگەرگە مۇرانى كوبىرەك بولۋگە بولادى. باعىپ - قاعۋ قۋاتى جانە شارت - جاعدايى بولا تۇرا، باعىپ - قاعۋ بورىشىن وتەمەگەن مۇراگەرگە مۇرا بولمەۋ نەمەسە از ءبولۋ كەرەك. مۇراگەردەن تىسقارى مۇرا قالدىرۋشىعا سۇيەنىپ كۇن كەشىرگەن، ەڭبەك قۋاتى كەمشىل ءارى تۇرمىستىق كىرىس قاينارى تومەن ادامعا نەمەسە مۇراگەردەن تىسقارى بولعانىمەن مۇرا قالدىرۋشىعا كوپ قارايلاسقان ادامعا ۇيلەسىمدى مۇرا ءبولىپ بەرۋگە بولادى. مۇرا ءبولىسى ءوندىرىس پەن تۇرمىستىڭ قاجەتىنە ۇيلەسەتىن مۇرانىڭ ونىمدىلىگىنە زيان جەتكىزبەيتىن بولۋ كەرەك. بولۋگە كەلمەيتىن مۇرانى باعاعا سىندىرۋ ۇيلەسىمدى قاراجات قايتارۋ نەمەسە ورتاق پايدالانۋ ادىستەرى مەن ءبىر جاقتى ەتۋگە بولادى. مۇرا ءبولۋ كەزىندە مۇرا مەن ورتاق مال - مۇلىكتى پارىقتاۋعا كوڭىل ءبولىپ، ورتاق مال - مۇلىكتى انىق تۇراقتاندىرعاننان كەيىنگى مال - مۇلىكتى مۇرا رەتىندە ۇلەستىرۋگە بولادى. مۇرا ءبولۋ كەزىندە تارتىپكە كوڭىل ءبولۋ؛ وسىيەتتە مۇراگەر رەتىندە باعىپ - قاعۋ كەلىسىمى سياقتىلاردىڭ بار - جوقتىعىن انىق تەكسەرۋ؛ ىشتەگى نارەستەگە ءتيىستى ۇلەسىن قالدىرۋ؛ حابارلاسۋعا مۇمكىندىك بولماعان مۇراگەرگە ءتيىستى ۇلەسىن قالدىرۋ؛ مۇرا اتاعان ادامى دا، مۇراگەرى دە بولماعانداردىڭ مۇراسىن ونىڭ ءتىرى كەزىندەگى قاراستى ورنىنا نەمەسە مەملەكەتكە وتكىزىپ بەرۋ كەرەك. ەلىمىزدىڭ مۇراگەرلىك زاڭىندا بىلاي دەپ بەلگىلەنگەن: «مۇراعا مۇراگەرلىك ەتۋشى مۇرا قالدىرۋشىنىڭ زاڭ بويىنشا وتەۋگە ءتيىستى باجىسى مەن قارىزىن وتەۋ كەرەك». مۇندا تەك مۇرا قالدىرۋشىنىڭ زاڭ بويىنشا وتەيتىن باجىسى مەن قارىزىن تولەۋ جاۋاپكەرلىگىن ۇستىنە الماۋىنا بولادى.
وسيەت ارقىلى مۇراگەرلىك ەتۋ
وسيەت ارقىلى مۇراگەرلىك ەتۋ دەگەنىمىز مۇرا يەسىنىڭ ءتىرى كەزىندە زاڭدى وسيەتى ارقىلى مال - مۇلكىنە مۇراگەرلىك ەتۋشىنى تاڭداۋ بارىسى. مال - مۇلىكتى دۇنيە سالعان ادامنىڭ وسيەتى بويىنشا ءبولۋ _ زاڭنىڭ تالاپ ەتەتىن ماقساتىنىڭ نەگىزگى ءبىر بولەگى. ەگەر مۇرا يەسى ءتىرى كەزىندە مال - مۇلكىن ءبولۋ جونىندە وسيەت قالدىرعان بولسا، مۇراگەرلىك ەتۋشى ادامدار اراسىنداعى تالاس - تارتستان ساقتانۋعا بولادى. وسيەتتىڭ ماڭىزى وتە زور، سوندىقتان وسيەت اۋىز جۇزىندە بولماۋى كەرىك. وسيەت قالدىرۋدىڭ تومەندەگىدەي بىرنەشە ءتۇرلى شارتى بار: (1) فورمالىق جاقتاعى شارتتى ازىرلەگەن بولۋى كەرەك. مۇراگەرلىك زاڭىندا 5 ءتۇرلى مۇراگەرلىك ەتۋ فورماسىن بەلگىلەدى، بۇلار جەكە - جەكە: كۋالاندىرىلعان وسيەت، ءوز جازباسى ارقىلى وسيەت قالدىرۋ، باسقالارعا جازدىرۋ ارقىلى وسيەت قالدىرۋ، دىبىسقا جازۋ ارقىلى وسيەت قالدىرۋ جانە اۋىز جۇزىندە وسيەت قالدىرۋ سياقتىلار. ۇقساماعان وسيەت قالدىرۋدىڭ ۇقساماعان شارتتارى بولادى، ءبىز بۇل جەردە ءوز جازباسى ارقىلى وسيەت قالدىرۋدى، باسقالارعا جازدىرۋ ارقىلى وسيەت قالدىرۋدى جانە اۋىز جۇزىندە وسيەت قالدىرۋدى قاراپايىمداستىرىپ ايتا كەتەيىك.
ءوز جازباسى ارقىلى وسيەت قالدىرۋدىڭ تالاپتارى: وسيەت قالدىرۋشى ءوز قولىمەن وسيەت جازۋ؛ وسيەت قالدىرۋشى، ءوز قولىن قويۋ، جىل، اي، كۇنىن انىق جازۋ. ەگەر، وسيەتتى وزگەرتكەن بولسا، تۇسىندىرمەسىن جازىپ، قولىن قويۋ، وزگەرتكەن ۋاقىتىن انىق جازۋى كەرەك. باسقالارعا جازدىرۋ ارقىلى وسيەت قالدىرۋدىڭ تالاپتارى: ەكىدەن ارتىق كۋاگەر ادام ناق مايداندا بولىپ، سولاردىڭ ىشىندەگى بىرەۋى جازعان بولۋى كەرەك؛ وسيەتكە، ءسوزسىز، وسيەت قالدىرۋشىنىڭ، وسيەتتى جازعان ادامنىڭ، باسقا دا كۋاگەر ادامداردىڭ قول تاڭباسى، جازعان ۋاقىتى انىق جازىلعان بولۋى كەرەك.
اۋىز جۇزىندىك وسيەت تەك شۇعىل جاعدايدا عانا قولدانىلادى. وسيەت قالدىرعان كەزدە ەكىدەن ارتىق كۋاگەر ادام ناق مايداندا بولۋى كەرەك؛ شۇعىل جاعداي وتكەننەن كەيىن وسيەت قالدىرۋشى ادام جازباشا نەمەسە دىبىسقا جازدىرۋ ارقىلى وسيەت قالدىرا الاتىن بولسا، وندا اۋىز جۇزىندىك وسيەت كۇشىن جويادى.
(2) وسيەتتە ەڭبەك قابىلەتى جوق نەمەسە تۇرمىستىق كىرىمى جوق ادامنىڭ مۇراگەرلىك ۇقىعىن كۇشىنەن قالدىرۋىنا بولمايدى، وعان مۇرانىڭ قاجەتتى بولعان ءبىر بولەگىن قالدىرۋى كەرەك.
(3) وسيەتتە وسيەت قالدىرۋشى تەك وزىنە قاراستى بولعان مال - مۇلكىن عانا ءبىر جاقتى ەتە الادى، باسقالاردىڭ مال - مۇلكىن ءبىر جاقتى ەتە المايدى، مىسالى، ايەلىنڭ نەمەسە باسقا دا وتباسى مۇشەلەرىنىڭ مال - مۇلكى.
(4) مۇراعا مۇراگەرلىك ەتۋشى ادام تەك زاڭ بەلگىلەگەن بەلگىلەمە كولەمىندە عانا تاڭدانادى، الايدا، مۇراگەرلىك ەتۋ تارتىپتەرى مەن ءبولىس شەكتەمەسىنە ۇشىرامايدى. ەگەر وسيەت قالدىرۋشى مال - مۇلكىن مۇراگەرلىك ەتۋشى ادامنان باسقا بىرەۋگە قالدىرماقشى بولسا، وندا ول مۇراسىن باسقالارعا مۇرا ەتىپ قالدىرۋ فورماسىن قولدانسا بولادى.
4. مۇرا ەتىپ قالدىرۋ جانە مۇرا قالدىرىپ باعۋ توقتامى.
مۇرا ەتىپ قالدىرۋ دەگەنىمىز، مۇرا يەسىنىڭ وزىنە قاراستى مال - مۇلكىنىڭ، مال - مۇلىك ۇقىعىنىڭ بارلىعىن نەمەسە ءبىر ءبولىمىن بوداۋسىز تۇردە مۇراگەرلىك ەتۋشىدەن باسقا ادامعا، كولەكتيۆكە نەمەسە مەملەكەتكە وتكىزىپ بەرگەن زاڭدى كۇشكە يە ارەكەتى.
مۇرا ەتىپ قالدىرۋدىڭ نەگىزگى وزەگى وسيەتناما، سوندىقتان، زاڭدا وسيەت ارقىلى مۇراگەر ەتۋدىڭ كۇشكە يە بولۋ شارتى جونىندەگى بەلگىلەمە، مۇراگەرلىكتى وزگەرتۋ، كۇشىنەن قالدىرۋ نەمەسە اتقارۋ تۋراسىنداعى بەلگىلەمە سياقتىلار مۇرانى مۇرا ەتىپ قالدىرۋعا قولدانىلادى. الايدا، ەرەكشە كوڭىل بولۋگە ءتيستىسى، مۇرانى قابىلدايتىن ادام ەكى اي ىشىندە ءوزىنىڭ مۇرانى قابىلدايتىندىعىن نەمەسە قابىلدامايتىندىعىن ءبىلدىرۋى كەرەك. ۋاقىتى تولسا دا پوزيتسيا بىلدىرمەگەندەردى مۇرانى قابىلداۋدان باس تارتقان دەپ قاراۋعا بولادى.
مۇرا قالدىرىپ باعۋ توقتامى دەگەنىمىز مۇرا قالدىرۋشى ادام مەن مۇراگەرلىك ەتۋشى ادامداردان تىس باسقا ءبىر ادام اراسىندا تۇزىلگەن، مۇرا قالدىرۋشى ادامدى باعۋ نەمەسە دۇنيە سالعاننان كەيىنگى سوڭعى ىستەرىن ءبىر جاقتى ەتۋ بورشى ارقىلى مۇرا قالدىرۋشى ادامنىڭ مال - مۇلىك ۇقىعىنان يگىلىكتەنە الۋى جونىندەگى توقتامى. مۇرا قالدىرىپ باعۋ توقتامىندا مۇرا قالدىرۋشى ادامنىڭ كۇتىمىنە جانە قايتىس بولعاننان كەيىنگى سوڭعى ىستەرىن ءبىر جاقتى ەتۋگە جاۋاپتى بولعان ادام باعۋعا جاۋاپتى ادام دەپ اتالادى، باعۋعا جاۋاپتى ادام جەكە ازاماتتار نەمەسە كولەكتيۆتىك ۇيىم بولۋى دا مۇمكىن، الايدا، مۇرا قالدىرۋشى ادامنىڭ مۇراگەرى بولۋعا بولمايدى. باعىپ - قاراۋعا جاۋاپتى بولعان ادامنىڭ باعىپ، قاراعان ادامى باعىلۋشى دەپ اتالادى. قاتىستى ءادىليالىق تۇسىندىرمەگە نەگىزدەلگەندە، ەگەر، مۇرا قالدىرۋشى ادام مەن باعۋعا جاۋاپتى بولعان ادام اراسىنداعى مۇرا قالدىرىپ باعۋ توقتامى ءبىر ۋاقىتتا مۇرا ەتىپ قالدىرىلىپ اتقارىلعاننان باستاپ، مۇرا قالدىرىپ باعۋ توقتامى مەن مۇرا ەتىپ قالدىرۋ ءوزارا قاراما - قارسى بولماسا، مۇرانى بولۋدە بۇرىنعى توقتام كۇشىنە يە بولا بەرەدى؛ ال مۇرا قالدىرىپ باعۋ توقتامى مەن مۇرا ەتىپ قالدىرۋ ءوزارا قاراما - قارسى بولسا، توقتام بويىنشا، توقتاممەن قاراما - قارسى بولعان وسيەت ارقىلى مۇراگەرلىك ەتۋدىڭ بارلىعى نەمەسە ءبىر ءبولىمى كۇشكە يە بولمايدى.
زاڭدى مۇراگەر
زاڭدى مۇراگەر دەگەنىمىز مۇرا قالدىرۋشى ادامنىڭ قايتىس بولۋدان بۇرىن ءوزىنىڭ مال - مۇلكىن ءبىر جاقتى ەتۋ جونىندە وسيەت قالدىرماعان نەمەسە وسيەت قالدىرىپ، زاڭ بويىنشا كۇشكە يە بولماسا، ونىڭ بارلىق مۇراسى زاڭداعى بەلگىلەمە نەمەسە تارتىپتەر نەگىزىندە مۇرا ءبولۋ پرينسيبى بويىنشا مۇراگەرلىك ەتۋدى بەلگىلەۋ بولىپ تابىلادى. زاڭ بويىنشا مۇراگەرلىك ەتۋ تومەندەگىدەي بىرنەشە جاعدايدا اتقارىلادى: (1) مۇرا قالدىرۋشى ادام قايتىس بولۋدان بۇرىن ءوزىنىڭ مال - مۇلكىن كىمگە مۇراعا قالدىرۋ جونىندە وسيەت قالدىرماعان كەزدە؛ (2) مۇراگەرلىك ەتۋشى ادام مۇراگەرلىك ەتۋدەن باس تارتسا نەمەسە وسيەت بويىنشا مال - مۇلىككە يە بولۋ ۇقىعىنان باس تارتسا؛ (3) مۇراگەرلىك ەتۋشى ادام مۇراگەرلىك ۇقىعىنان ايىرىلعان بولسا؛ (4) مۇراگەرلىك ەتۋشى ادام مۇرا قالدىرۋشى ادامنىڭ وسيەت قالدىرۋىنان بۇرىن قايتىس بولسا؛ (5) وسيەت كۇشكە يە بولماعان نەمەسە ءبىر ءبولىمى كۇشكە يە بولماعان بولىپ، كۇشكە يە بولماعان ءبىر بولىمىنە مۇراگەرلىك ەتۋدە؛ (6) وسيەت قالدىرماعان مۇرانى ءبىر جاقتى ەتۋدە.
ىشتەگى نارەستەنىڭ مۇراگەرلىك ۇقىعى بولاما؟
كوپتەگەن ادامدار ىشتەگى نارەستە ءالى دۇنيە ەسىگىن اشپاعاندىعى سەبەپتى ونشا ماڭىزدى رول اتقارمايدى، ونىڭ ۇستىنە قاتارعا قوسىلۋى ەكىتالاي، سوندىقتان، قالىپتى اداممەن بىردەي زاڭدىق ۇقىققا يە بولا المايدى دەپ قارايدى، الايدا، قارتتاردى كۇتۋ، نارەستەلەردى باعىپ - تاربيەلەۋ پرينسيبىنە نەگىزدەلىپ، ەلىمىز مۇراگەرلىك زاڭىندا: «مۇرا بولۋدە، ىشتەگى بالاعا دا ءمالىم مولشەردە مۇرا ءبولۋ كەرەك» دەپ بەلگىلەنگەن.
ورىن باسىپ مۇراگەرلىك ەتۋ جانە وتكەرمەلى مۇراگەرلىك ەتۋ
مۇراگەرلىك ەتۋدە، تومەندەگىدەي ەكى تۇرلى ەرەكشە مۇراگەرلىك ەتۋ بارسى بولادى: ورىن باسىپ مۇراگەرلىك ەتۋ جانە وتكەرمەلى مۇراگەرلىك ەتۋ. ورىن باسىپ مۇراگەرلىك ەتۋ دەگەنىمىز مۇراگەرلىك ەتەتىن بالالارى اتا - اناسىنان بۇرىن قايتىس بولسا بالالارىنا قالدىرعان مۇراعا قانداستىق بايلانىسى بار جاقىن تۋىستارى زاڭ بويىنشا مۇراگەرلىك ەتىپ، ولاردىڭ بالالارىنىڭ، ءوز اتا - اناسىنىڭ مۇراگەرلىك ەتۋگە ءتيىستى ۇلەسىن الۋى بولىپ تابىلادى. قاراپايىمداستىرىپ ايتقاندا، نەمەرە، شوبەرە ۇرپاقتارىنىڭ قانداستىق بايلانىس ارقىلى قايتىس بولعان اتا - اناسىنىڭ ورنىن باسىپ، ايەل جاق شەشەسىنىڭ، ەر جاق اكەسىنىڭ مۇراسىنا مۇراگەرلىك ەتەدى. ورىن باسىپ مۇراگەرلىك ەتۋ تەك زاڭدىق ورتادا عانا تۋىلادى. وتكەرمەلى مۇراگەرلىك ەتۋ دەگەنىمىز مۇرا يەسى قايتىس بولىپ، مال - مۇلكىن بولۋدەن بۇرىن مۇراگەرلىك ەتۋ ۇقىعىنا يە ادام قايتىس بولعان بولسا، مۇراگەرلىك ەتۋگە ءتيىستى مال - مۇلىكتى باسقا بىرەۋدىڭ جالعاستى مۇراگەرلىك ەتۋىنە وتكىزىپ بەرۋى. وتكەرمەلى مۇراگەرلىك ەتۋ __ زاڭدىق مۇراگەرلىك ەتۋ، وسيەت ارقىلى مۇراگەرلىك ەتۋ جانە وسيەت سياقتى 3 تۇردەگى مۇراگەرلىك فورماسىنىڭ بارلىعىندا تۋىلۋى مۇمكىن.
ادەتتە مۇراگەرلىك ەتۋشى ادام ەكەۋ بولىپ، مۇرا بولۋگە تۋرا كەلگەندە زاڭدىق مۇراگەرلىك بويىنشا مۇرا ەكەۋىنە تەڭ بولىنەدى. ەگەر مۇراگەرلىك ەتۋشى ادامدار ءوزارا كەلىسىمگە كەلسە، تەڭ بولمەۋگە دە بولادى. تۇرمىستا قيىنشىلىعى بار، دەنساۋلىعى السىزدەرگە ادەتتە سالىستىرمالى تۇردە كوبىرەك بولىنەدى. سونىمەن بىرگە، باستى باعىپ - قاعۋشى ادام نەمەسە مۇرا يەسىمەن بىرلىكتە تۇرمىس كەشىرىپ جاتقان ادام مۇرادان كوبىرەك الۋىنا بولادى.
كەلۋ قاينارى: «زاڭ جانە تۇرمىس» - ىلە اقپارات تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
