بەتتى ساقتاۋ | باس بەت ەتۋ | حات ساندىعى | حابارلاسىڭىز | ءبىز تۋرالى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى    
  • ورتالىق
  • ەل ءىشى
  • شينجياڭ
  • حالىقارا

سۋرەتتى حابار

حالىق تورابى

حايۋاندارداعى «مەيىر-ماحاببات» سەزىمىن بىلەسىز بە

تۇركستان قايىسپاي ۇلى

2013.06.25 16:10     كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

  قولدا باعىلعان مالداردىڭ يەسىن كورگەندە، داۋىسىن ەستىگەندە دەرەۋ جۇگىرىپ كەلىپ، يەسىن يسكەلەپ، تۇمسىعىن تيگىزىپ تۇراتىندىعىن، قولدان ءسۇت بەرىپ باعىلعان جەتىم قوزى-لاقتاردىڭ يەسى قايدا بارسا دا سوڭىنان ەرىپ جۇرەتىندىگىن، ءيت پەن مىسىقتىڭ يەسىنە ورالىپ، قۇيرىقتارىن بۇلعاقتاتىپ ەركەلەيتىندىگىن، ءبىر ۇيىردەگى جىلقىلاردىڭ ەكى-ەكىدەن قاسىسىپ، سيىرلاردىڭ ءبىرىن-ءبىرى جالاپ تۇراتىندىعىن ۇنەمى كەزىكتىرەمىز.

  حايۋانداردىڭ وسىنداي «قاسىسۋ، جالاسۋ، ەركەلەۋ» قيمىلدارىنىڭ تەرەڭ سىرى بار، ولاردىڭ وسىنداي قيمىلدارى ءبىر جاعىنان ءبىر-ءبىرىنىڭ دەنەسىندەگى ماسىل بيتتەردى ءولتىرۋ، دەنەلەرىن تازالاۋ، دەنەسىندەگى ورىننىڭ قىشۋىن باسىپ راقاتتانۋ بولسا، ەندى ءبىر جاعىنان ءبىر-بىرىنە جانە يەسىنە بولعان تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىك، مەيىر-ماحابباتتىق سەزىمىن بەينەلەۋى ەسەپتەلىنەدى. ولار وسى قيمىلدارى ارقىلى ءوزارا «دوستىق پەن ماحابباتتى» بىلدىرەدى. حايۋاندار تۋىلا سالىسىمەن ءتولىن جالاپ، شاراناسىنان ارشىپ، ونى ورنىنان تۇرعىزىپ، اۋىزداندىرۋعا تىرىسادى. ءتولى ۇلكەيگەندە دە ونىڭ دەنەسىن ۇنەمى جالاپ تۇرادى. بۇل ونىڭ تولىنە بولعان مەيىرىن توگۋى. سيىر ساۋعاندا بۇزاۋىن الدىن الا بايلاپ قويسا، ەنەسى بۇزاۋىن جالاپ، مەيىرلەنىپ، جاقسى ءيىيدى. سول سياقتى شارۋاشىلىق ومىردە قۇلىنىنان ايىرىلعان بيەنىڭ قۇلىنىن ىزدەپ كىسىنەۋى، بۇزاۋىنان ايرىلعان سيىردىڭ بۇزاۋىن ىزدەپ موڭىرەۋى، بوتاسىنان ايرىلعان ىنگەننىڭ بوتاسىن ىزدەپ بوزداعان داۋىستارى شىندىعىندا قابىرعاڭدى قايىستىرادى. بۇل ولاردىڭ قامىعۋىنان شىققان مۇڭدى ءۇنى. حايۋاندار تۋىستىق، ۇيىرلەس، جاقىندىق قاتىناستى تۇسىنۋدەن سىرت، «ماحابباتتىق» قاتىناستا بولادى. ايتالىق، حايۋاندار بوگدە جىنىستىلارىنا ۇقساماعان نىساي كورسەتەدى. مىسالى، جىلقى تۇلىگى ءوز ۇيىرىندەگى بيەلەر مەن قۇلىندارعا جۇمساق، مەيىرلى بايلانىس كورسەتەدى، ءتىپتى دە ونى جاۋىنان بارىنشا قورعايدى. ەگەر ۇيىرىنە بەيتانىس بيەلەر كەلىپ قوسىلماقشى بولسا، ونى الدىمەن يىسكەلەپ بارىپ ونىڭ ۇرعاشى جىنىستى ەكەندىگىنە كوزى جەتكەن سوڭ، قىزۋ پوزيتسيامەن ۇيىرىنە قوسىپ الادى. ەگەر سىرتتان بوگدە ات، ايعىرلار كەلسە، ءوز ءۇيىرىن قىزعانىپ، ولاردى جولاتپايدى، اۋەلى ولارمەن قيانكەسكى تەبىسىپ، دويىل كۇشكە باسىپ، ۇيىرىن قورعاۋعا تىرىسادى. ال، حايۋاندار ۇيىرگە تۇسەردە ەركەگى دە، ۇرعاشىسى دا وزىنە وتە ءزارۋ بولعان بوگدە جىنىستى ىزدەپ ءارى ەكى جاعى دا ءبىر-بىرىنە بەلسەندىلىكپەن جاقىنداسىپ، يىسكەلەسۋ، جالاسۋ سياقتى قيمىلدارى ارقىلى ءبىر-بىرىنە جاقىندىق، ماحابباتتىق سەزىم بىلدىرىسەدى. اۋەلى ايعىرلار وقىرانىپ، بۇقالار كۇجىلدەپ، قوشقار، تەكەلەر باقىلداپ، ءبىر-بىرىنىڭ شابىتىن قوزعاپ بارىپ شاعىلىسادى. مىنە، بۇل قيمىل-ارەكەتتەر حايۋاندارداعى بوگدە جىنىستىلار اراسىنداعى ماحابباتتىق قارىم-قاتىناس دەلىنەدى.

  حايۋاندار دا كەكتەنۋ سەزىمدەرى دە بولادى. ەگەر ءسىز مالدى ورىنسىز ۇرىپ، قيناساڭىز ول سەنەن قاشادى، ادىراڭداپ قارسىلىق جاسايدى. جانى قينالعاندا كوزىنە جاس الادى، ءتىپتى، تەۋىپ، ءسۇزىپ جىبەرۋى مۇمكىن. ول جانە ءوزىن ۇرىپ جابىرلەگەن، تەپەرىش كورسەتكەن ادامىنا كەك ساقتاۋى دا مۇمكىن. قازاق «بۋرا كەكشىل مال» دەيدى، راسىندا ادامدار جاعىنان جابىر كورگەن بۋرا كەك ساقتاپ، بىرنەشە جىلدان كەيىن سول ادامىن قايتا كورگەندە ءوش الۋعا ۇرىنعاندىعى سياقتى جاعدايلاردى قارت مالشىلار ۇنەمى اڭگىمە ەتىپ وتىرادى.

  قازاق حالقى مالدى بەتالدى ۇرماۋدى، جابىرلەمەۋدى، مالدى تەپپەۋدى، اسىرەسە باسقا تەپپەۋدى ايتىپ، «كيەسى اتادى» دەپ ۇرپاقتارىنا تاربيە بەرىپ، مالدى جاقىن كورۋدى تۇرمىستىق جاقسى ادەتكە اينالدىرعان.

  حايۋاندارداعى قىزعانۋ قورعانۋ سەزىمدەرى. كەيبىر مال ءوزىنىڭ جەم-ءشوپ جەپ تۇرعان وقىرىنا نەمەسە جايىلىپ تۇرعان جەرىنە باسقا مالداردى جولاتپاي قىزعانادى، ۇيىرىنە باسقا اتالىق مالدار كەلىپ ارالاسسا، وعان قارسىلىق كورسەتۋ، قورعانۋ جاعىندا بولادى. وسىنىڭ بارلىعى مالدىڭ قىزعانۋدان كەلىپ شىققان قارسىلىق قيمىلى ەسەپتەلەدى. ەنەلىك مالدار تولدەيتىن كەزىندە ۇيىرىنەن ءبولىنىپ نەمەسە قورادان شىعىپ كەتىپ يەن دالاعا بارىپ تولدەيدى. بۇل قۇبىلىستى قازاق «بوشالاۋ» دەيدى، بوشالاۋ سيىر، تۇيە تۇلىكتەرىندە كوپ كەزىگەدى. كەيبىر مال قاسىندا ادام نەمەسە بوتەن مال تۇرسا تۋمايدى، تۋعالى جاتسا دا ، قاسىنا ادام نەمەسە باسقا مال بارسا ورنىنان تۇرىپ الىپ، سوعان بەدىرەيىپ قاراپ تۇرىپ الادى. مۇنداي قۇبىلىستى قازاق قىزعانشاق مال دەيدى، بۇل وتە-موتە سيىر تۇلىگىندە كوپ كەزىگەدى. مۇنداي قۇبىلىستار حايۋاندارداعى قىزعانۋ، قورعانۋ، جاسقانۋ سەزىمنىڭ بەينەلەنۋىنەن دەرەك بەرەدى.

  حايۋاندارداعى جاقسى قاسيەتتەر. كەيبىر حايۋانداردان ەرەكشە ءبىر جاقسى قاسيەتتەر بايقالادى. مىسالى: ءبىرىنشى، قازاق حالقى «جاقسى مال ولىمتىگىن كورسەتپەيدى» نەمەسە «جاقسى ءيت ولىمتىگىن كورسەتپەيدى» دەپ ماقالدايدى. بۇل نەگىزسىز ايتىلماعان. شىنىندا جىلقى تۇلىگى اراسىندا كەيبىر اقىلدى، قاعىلەز جىلقىنىڭ ولەر كەزىندە يەن دالاعا بارىپ، تازا جەر تاڭداپ ولەتىندىگى تۋرالى ەل اۋزىنان ەستىگەن ەدىك. قارت مالشىلار دا ونىڭ شىندىق ەكەندىگىن ايتادى، ۇيتكەنى جىلقى تۇلىگى وتە ەستى مال، مۇمكىن ول ءوزىنىڭ ءولۋىن الدىن الا سەزىنىپ، ولىمتىگىنىڭ بەتالدى جەردە قالماۋىن ويلايتىن بولار. ەكىنشى، قازاق حالقى «جىلقى مالى ءوز جاتىرىنا شاپپايدى» دەيدى، بۇل ءسوز دە بەكەر ايتىلماعان، ۇيتكەنى، جىلقى تۇلىگى مالداردىڭ ىشىندە ەستى، تازا مال بولعاندىقتان تولدەرىن تازالىققا شىيراقىلىققا باۋليدى، سوعان سايكەس ءوز جاتىرىنا شاپپايتىندىعى شىندىق. ءوز كىندىگىنەن تۋىلعان قۇلىنداردى ەسەيگەندە ۇيىرىنەن شىعارىپ جىبەرەدى نەمەسە ۇيىرىندە جۇرسە دە وعان شاپپايدى. ءۇشىنشى، جاقسى ايعىر، بۇقالار ءۇيىرىن ءيتقۇسقا العىزبايدى دەيدى، بۇل جونىندە اڭىز-اڭگىمەلەر دە كوپ. ەگەر ءبىر تابىنداعى جىلقى، سيىرلارعا ءيتقۇس ءتيىپ، قاتەرگە جولىققاندا ايعىرلا رمەن بۇقالار ءۇيىرىن قايىرىپ، السىزدەرىن، تولدەرىن ورتاعا الىپ، وزدەرى الدىعا شىعىپ جاۋلارىمەن سايىسىپ، قان توگىپ، ۇيىرىن قورعايدى، بۇل شىندىق.

  حايۋاندارداعى وسىنداي قاسيەتتەر شىنىندا ادامداردى تاڭ قالدىرادى، ال حايۋاندارداعى مۇنداي اسىل ءمورال سانانى، شىنىندا، ويلاپ جەتە المايسىڭ، ول ءبىزدىڭ زەرتتەپ سىرىن اشۋىمىزدى كۇتەدى.

  حايۋاندار تابيعاتتىڭ حابارشىسى. حايۋاندار تابيعاتتىڭ ءتۇرلى وزگەرىستەرىنە وتە سەزگىر كەلەدى، ءارى سوعان سايكەس ءتۇرلى بەلگىلەر بەرەدى. ولاردىڭ وسى قاسيەتتەرىن يگەرگەن تاجىريبەلى مالشىلارىمىز تابيعاتتىڭ، اۋا رايىنىڭ وزگەرىستەرىنەن الدىن الا حابار تاۋىپ ساقتانادى. قازاق : «ءاز كىرگەنىن قوي بىلەدى، زەرەك قويشى بىلەدى» دەيدى، ماۋسىم ايىنىڭ «ءاز امالى» كىرگەندە قوي كوككە قاراپ تۇرادى، ال زەرەك قويشى ءاز امالىنىڭ كىرگەنىن قويىنىڭ قيمىلىنا قاراپ بىلەدى ەكەن. سوندىقتان، «ناۋرىز كىرمەي ءاز كىرمەيدى، ءاز كىرمەي ءماز بولمايدى» نەمەسە «ءاز بولماي، جاز بولمايدى» دەپ جازدىڭ تاياپ قالعاندىعىن مولشەرلەيدى. «جازدا قوي تۇياعىمەن ءتوسىن قاسىسا، قىستا قار قالىڭ تۇسەدى، قىس قاتتى بولادى، قوي قوراعا ەركىن كىرسە جىل جاقسى بولادى، ورىستەن قايتقان قويلار اۋزىنا ءبىر تال شوپ تىستەپ قايتسا، سول جىلى جۇت بولادى، قىستا تۇيە ەرنىن جىبىرلاتىپ، جىلقى وقىرانىپ جۇتىنسا، كەشىكپەي-اق، تۇيە-جىلقى قار سۋىن ىشەدى نەمەسە كوكتەم ەرتە شىعادى»، «ميزام ايى تۋعان كۇنى تۇيە باسىن قىبىلاعا قاراتىپ، ءتورت اياعىن ءتورت جاققا كەرىپ ۇيىقتاسا، سول جىلى قىس جايلى بولادى، ميزام تۋىلعان كۇنى تۇيە ءبىر جاعىنا ىقتاپ جايسىز جاتسا، ول جىلى قىس قاتتى بولادى» دەپ ىرىمداپ، سوعان سايكەس دايىندىق ىستەيدى.

  جۇت بولاتىن جىلدارى جىلقى مالى قىسى جۇمساعىراق، اۋا رايى جاقسى جاققا قاشا بەرەدى. تەك جىلقى عانا ەمەس، باسقا حايۋاندار دا سونداي، سوندىقتان، «ارقادا قىس جاقسى بولسا، ارقار نەگە اۋادى» دەگەندەي، ءۇي حايۋاندارى جانە بۇعى، بوكەن، ارقار، قۇلجا، قارا قۇيرىق سياقتى دالا اڭدارى قىسى جۇمساق، جايلى وڭىرلەرگە اۋادى. وسىنىڭ بارلىعى حايۋانداردىڭ جۇت بولاتىنىن الدىن الا بىلەتىنىن سەزگىرلىگى، ءارى ءوزىن ساقتاپ، قورعاپ قالۋ جاعىنداعى دايىندىعى. كەيبىر ەل اۋزىنداعى اڭىز اڭگىمەلەردەن جۇت بولعان جىلدارى ەل ىشىندەگى كوزقاراقتى، تاجىريبەلى اۋىل اقساقالدارىنىڭ اڭداردىڭ اۋعان باعىتىن بايقاپ، سولاردىڭ ىزىنە ءتۇسىپ، ەلىنە قونىس تاۋىپ، جۇتتان امان- ەسەن الىپ شىققاندىعىن كوپ ەستيمىز.

  جۇت بولاتىن، جايسىز جىلدارى بيەلەردە ءىش تاستاۋ كوپ كورىلەدى، مال دارىگەرلەرى مۇنى ءتۇرلى اۋرۋلاردان بولادى دەپ قارايدى. ءبىراق، قازاق ەلى ىشىندە كوزقاراقتى ادامدار ونى قىستىڭ قىساۋىنان جۇتقا دايىندىق جاساپ ءىش تاستاپ بويداقتالۋى، جەڭىلدەنۋى، جۇتتى وتكىزىپ جىبەرىپ بارىپ، كەلەر جىلى قايتادان ۇيىرگە تۇسۋگە دايىندالۋى دەپ ايتىسادى. بۇل دا جىلقىنىڭ ونىڭ تابيعي اپاتتان ءوزىن قورعاپ قالۋ جاعىنداعى دايىندىعى ەكەنى، ءسوزسىز، زەرتتەۋىمىزگە ءتيىستى تاقىرىپ.

  حايۋاندارداعى ءوزىن- ءوزى قورعاۋ قابىلەتى

  حايۋاندار ءوز تىرشىلىك ورتاسىندا تازا، جۇمساق جەردى تاڭداپ جاتىپ جۋسايدى. بۇزىلعان ءشوپتى جەمەيدى، ساسىعان سۋدى ىشپەيدى. اسىرەسە، جىلقى تۇلىگى ءشوپتىڭ سونىسىن تاڭداپ جەپ، سۋدىڭ تۇنىعىن ىشۋگە ادەتتەنگەن تازا مال. جانە ءبىر جايت جىلقى، سيىر تۇلىكتەرى جايلاۋعا العاش شىققاندا، جايلاۋدىڭ ۋقورعاسىن شوبىنە ءبىر تويىپ، ىشىندەگى قۇرتتاردى ءتۇسىرىپ، ودان كەيىن جايلاۋدىڭ جاڭا سونى شوپتەرىن جەپ كۇيلەنە باستايدى. قوي-ەشكى، قوزى-لاقتار دا كوكتەمگى قارا جۋسان العاش كوكتەگەندە قۇمارلانا جەيدى. ول ولارعا جاقسى ازىق بولسا، ەڭ قارا جۋسان قوي-تولدەرىنىڭ ىشىندەگى ماسىل قۇرتتاردى ءتۇسىرىپ، ونىڭ تويىنۋىنا مۇمكىندىك جاراتادى. ەشكى تۇلىگى جازدا ۇنەمى شوپتەردىڭ بۇتا-قاراعانداردىڭ باسىن شالىپ جەيدى، ول ءبىر جاعىنان ولارعا جاقسى ازىق بولسا، ەندى ءبىرجاعىنان جاقسى ءدارى، دەنەسى شيراقى جاقسى تويىنادى. سوندىقتان قازاق «كۇزدە ەشكى ەتى ءدارى بولادى، ول قىرىق شوپتىڭ باسىن جەيدى» دەيدى. ال جىلقىلار بۇعىلار ارقاسى نەمەسە دەنەسىنىڭ باسقا ءبىر جەرى جارا-جاۋىر بولسا، ساۋىسقان، قارعالاردىڭ شوقۋىن ۇناتادى، ولار شوقىعان سايىن راقاتتانىپ تۇرا بەرەدى. ۇيتكەنى، ساۋىسقان، قارعا جاراقاتقا تۇسكەن قۇرتتى، ولەتتى تەرىپ جەپ تازالايدى دا، جارا-جاۋىردىڭ تەز بىتۋىنە مۇمكىندىك تۋدىرادى. بۇعىلار جارالانسا اراسان سۋى سياقتى تازا سۋعا بارىپ ءتۇسىپ، ەرەكشە ءدارى شوپتەردى تاۋىپ جەپ جاراسىن جازىپ الادى. دالا جايىلىسىندا جايىلىپ جۇرگەن ءار قانداي ءۇيىرلى مالدار ىشىندە اتالىق مالدار ءوز ءۇيىرىنىڭ ۇرپاقتارىنىڭ قاتەرسىز، الاڭسىز قايىلۋى ءۇشىن ۇنەمى شەتتەپ نەمەسە بيىككە شىعىپ كۇزەتكە تۇرادى. ەگەر بىرەر حاۋىپتى جاعداي بايقالسا نەمەسە جاۋلارى كورىنسە دەرەۋ دىبىستاپ، بەلگى بەرىپ باسقالاردىڭ ساقتانۋىن ەسكەرتەدى، اسىرەسە مۇندايعا جىلقى، ەشكى مالدارى وتە سەرگەك، سەزگىر بولادى.

  حايۋاندار جەرشىل، ءيىسشىل، ءىزشىل بولادى

  مال ءوزىنىڭ مەكەنىنەن ۇيرەنشىكتى جەرىنەن ۇزاپ ەشقايدا كەتپەيدى. جىلقى، تۇيە، سيىرلار ءمالىم جاعدايلارمەن ۇزاققا قونىس اۋدارسا، ول كەيىن جولدىڭ قانشالىقتى ۇزاق، قيىندىعىنا قاراماي ءوزىنىڭ ۇيرەنشىكتى مەكەنىنە قايتىپ كەلەدى. بۇل جونىندە مىسالدار وتە كوپ، سونداي-اق، قاي مەزگىلدە، قايسى جايىلىستا بولاتىندىقتارىن دا ابدەن بىلەدى. مىسالى، جايلاۋداعى مالدار كۇزدە قايىرۋ بەرمەي ويعا قاشا بەرەدى. ال كوكتەۋدەگى مال جايلاۋعا قاراي شۋايدى. مۇنداي جاعدايدى قازىرگى مال شارۋاشىلىق تۇرمىسىندا دا كوپ كەزىكتىرەمىز.

  مال قاراڭعى ءتۇن، جولسىز جەرلەردە جول تاۋىپ بارا الادى. جولدان اداسقان جولاۋشى استىنداعى اتىنا سەنىپ، اتىنىڭ باسىن ەركىن قويا بەرسە، ات ءوزى جول تاۋىپ، باراتىن جەرگە الىپ بارادى. قالىڭ قار جاۋىپ، بۇرىنعى جولدى باسىپ، جەر بەتى جىلماعايلانىپ قالعاندا، ساقا جىلقىلار كونە جولدىڭ سورابىمەن قالت جىبەرمەي ءجۇرىپ وتىرادى. سوندىقتان قازاق «جىلقى كارتەيسە ءىزشىل بولادى» دەپ بەكەر ايتپاعان، بۇل دا ءومىر تاجىريبەسىنىڭ قورتىندىسى.

  ءيت ەرەكشە ساق، ءيىسشىل، ءىزشىل تابيعات تاعىسى. سوندىقتان قازاق حالقى «ءيت مالشىنىڭ قۇلاعى» دەيدى. جوعارداعى مىسالدار حاۋاندار سەزگىر، سەزىمگە باي ەكەندىگىن دالەلدەيدى.

  قورتىپ ايتقاندا، حايۋاندار وزدەرىنىڭ بەلگىلى ءتىلى بار، سەزىمگە باي، تاربيەگە كونگىش ماقۇلىقتار. مىسالى، جىلقى، ءيت سياقتى حايۋانداردىڭ يەسىنە ادالدىقپەن قىزمەت ەتىپ، يەلەرىن قورعاۋى، سەرىك ۇيىرمەلەرىندە تاربيەلەنگەن جىلقى، سيىر، تۇيە، قوي-ەشكى، جولبارىس، ءپىل، ءيت قاتارلى حايۋانداردىڭ باسقارۋشىنىڭ جەتەكشىلىگىنە باعىنىپ، ادامداردى قىزىقتىراتىن الۋان ءتۇرلى ونەرلەردى ورىنداپ شىعا الاتىندىعى، تۇيەنىڭ «شوك» دەگەندە شوگىپ، «ءاشۋ» دەگەندە تۇراتىندىعى، اتتى ارباعا شەگەردە شەگىن دەپ بۇيىرسا شەگىنىپ، ءدال ورنىنا بارىپ تۇرۋى سياقتى قيمىلداردىڭ بارلىعى ولاردى جاسىنان ەپتىلىكپەن تاربيەلەپ ۇيرەتۋدىڭ ناتيجەسى.

  سوندىقتان حايۋانداردى باعىپ پايدالانۋدا ولاردىڭ وسى ءتىل، سەزىم سىندى قاتىناس قاسيەتتەرىن قاداعالاي باقىلاپ، زەرتتەپ، باۋلىپ اشۋ ارقىلى ونان تولىق پايدالانىپ، حايۋانداردى ادامداردىڭ دوسىنا اينالدىرۋ جولىندا قۇلشىنا ىزدەنۋلەر الىپ بارۋىمىزعا تۋرا كەلەدى. ادامزاتتىڭ جاراتىلىستىق دۇنيەنى زەرتتەۋدەگى جانە سىرىن اشۋداعى ماقساتى ودان تولىق پايدالانۋ ءارى ونى قورعاۋ ەكەندىگىن ءتىپتى تەرەڭ ۇعىنۋىمىز كەرەك.

  حايۋانداردىڭ وسى ەرەكشەلىكتەرىن، قاسيەتىن زەر سالا زەرتتەپ، بارىنشا اشىپ، تولىق ءتۇسىنىپ، ونى حايۋاندارمەن بولعان قارىم- قاتىناستا بارىنشا پايدالانا بىلسەك، وندا ادامدارمەن حايۋانداردىڭ مەكەنى ـــ جەر شارىندا ونان ارى دوستاسىپ، بىرگە جاساپ، وزارا پايدا جەتكىزىپ، جەر ـــ انانىڭ ومىراۋىن تەڭ ەمىپ، ماڭگى گۇلدەنىپ جاساي بەرەر ەدىك.

  كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
 
  بۇل حابارعا باعاڭىز
  • 1. جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
    2. قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
    3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
    4. ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.