بەتتى ساقتاۋ | باس بەت ەتۋ | حات ساندىعى | حابارلاسىڭىز | ءبىز تۋرالى
حالىق تورابى

ەلگەزەك ەرىكتى ءتىلشى ەسىمبەك

بۇيىن يوندىن

2014.11.04 09:45   كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى



  قوڭىر تاۋدىڭ قويناۋىنان تارتىپ، اۋىل، اۋدان، ايماق، اۆتونومعا دەيىنگى، اۋەلى الەم اياسىنا دەيىنگى، سان الۋان وزگەرىس، قيمىلدار مەن جىلت ەتكەن جاڭالىقتاردى، قاعىس قالتىرماي دەر كەزىندە، كوپپەن جۇزدەستىرىپ كەلە جاتقان، اقپارات سالاسىنىڭ اتويشىل تىلشىلەرى جاپالى قىزمەتىنىڭ جاندى ناتيجەسى ەكەندىگى كوپكە بەلگىلى. سوسىندا ءبىز ءبىر كۇندىك قىزمەت قاربالاستىعىمىزدى اقىرلاستىرىپ، جان ۇيامىزعا كەلىپ، راديو، تەلەۆيزور الدىندا جايلانا وتىرىپ، جانە ءبىر كۇندىك ۋاقىت ىشىندەگى الىس - جاقىنداعى جاڭالىقتارىنا نازار سالعانىمىزدا، اقپارات سالاسىنداعى ءتىلشى، رەداكتورمەن جۇرگىزۋشى قىزمەتكەرلەرىمىزدىڭ ءالى دە، قاربالاس قىزمەت ۇستىندە ەكەنىن ويلاپ تا كورمەگەن شىعارمىز - اۋ اعايىن؟ مىنە بۇل اقپارات سالاسىن ءسۇيىپ، ۇگىت - يدەيا قىزمەتى مەن اينالىساتىن ءتىلشى رەداكتورلارىمىز، پارتيامىزدىڭ لۋشيان، باعىت ساياساتىنا تابادى بولىپ، فاكىتتى، شىندىقتى سويلەپ، اۋقىمدى اقپارتتىڭ جاندى بەينەسى مەن جانىڭىزدى سەرگىتەتىن جاڭالىعىنىڭ ارتىندا، جاپاكەش جانداردىڭ تاعى ءبىر توبى، اقپارات قىزمەتشىلەرى ەكەندىگىن بىلگەنىمىز ءجون سەكىلدى، ولاردىڭ دا الدىڭعى شەبىندەگى اتويشىلدارى، ءبىر ءبولىم تىلشىلەرىمىز بەن ەرىكتى تىلشىلەرىمىز ەكەندىگىن دە داۋ جوق. تىلشىلەر جايلى توقتالۋمىزدىڭ ءوزى ءبىر كولەمدى تاقىرىپ ەسەپتەلەدى. سولايدا تىلشىلىك كاسىبىنىڭ قىرى مەن سىرىنا قانىق بولىپ، جاپاسىنا شىداپ، ىستىق - سۋىعىنا كۇيىنىپ، قىزمەتكە ءوزىن ارناۋ رۋحى مەن كوزگە تۇسكەن كورنەكتى ناتيجەسى مەن اسەرلى اڭگىمەسى بولماسا، وسىندا كەپ قالام تەربەمەس ەدىك. تىلىمىزگە تيەك بولىپ، وتىرعان شىڭگىل اۋداندىق راديو - تەلەۆيزيا مەكەمەسىنىڭ ءتىلشىسى، گازەت - جۋرنالداردىڭ ەرىكتى ءتىلشىسى ەسىمبەك رامازان ۇلىنىڭ تىلشىلىك بارىسىنداعى ءوز كوزىممەن كورگەن مىناداي ءبىر اڭگىمەسىن ايتا كەتەيىن.

  قۇرمانبەك مادەنيەت - كوركەمونەر مەرەكەسى، شىڭگىل اۋداندىق 18- كەزەكتى اقىندار ايتىسى ۇستەگى جىلى شىڭگىل اۋدانى اعاشوبا اۋىلىنداعى ءتورت وزەننىڭ قۇيعانىنداعى سۇلۋباي شوقىسىنىڭ باۋرايدا وتەتىن بولدى. بۇعان شىڭگىل اۋدانى ارال اۋىلىنىڭ اقىن، ونەرپازدارىن باستاپ باراتىن بولىپ، ۇستەگى جىلى 21- قىركۇيەك تۇستەن كەيىن اعاشوبا اۋىلىن بەتكە الىپ، ايتىس وتكىزىلەتىن ورىنداعى قوناقتارعا ارنايى تىگىلگەن اقبوز ۇيلەرگە كەلىپ جايعاستىق. قوس شىڭگىل وزەنىنىڭ تومەنگى اعارىنىڭ شىعىس جاعىنان كەلىپ قوسىلعان شاعانعول، بۇلعىن وزەنى قۇيعانىنىڭ باتىس جيەگىندە سۇلۋباي شوقىسى، سارى كۇزدە سارالا تارتقان جاپىراقتارمەن بۇركەلگەن سىڭعىرلى ورمانعا ۇڭىلە قاراپ تۇرعان سياقتى كورىنەدى. ايتىس ساحناسى دا وسى ءبىر كوز تارتار كوركەم بەينەنى، ارتقى كورىنىىس ەتىپ ورنالاستىرىلپتى. دالانىڭ دارقاندىعى دارىعان دانالىعى مەن دىر - دۋعا جينالاعان جۇرتپەن بىرگە، مارە - سارە بولىپ ءجۇرىپ ايتىسىتىڭ العاشقى ءبىر كۇنىن وتكىزدىك. ەرتەسى، تاڭەرتەڭ تىلشىلەر مەن فوتو اۋەسكەرلەرى، كوز الدارىنا كەستەلەنىپ تۇرعان كوركەم كورىنستەردى تۇسىرۋگە، قاربالاستاپ ەرتە قوزعالدى. سىڭعىرلى وزەن، سىڭسىعان ورمانعا، التىن كۇن شۇعىلاسىنىڭ قۇيىلۋىن توسىپ تۇرعان فوتوشىلاردى قىزىقتاپ، ءارى ەلىكتەپ، شاعىن تيىپتەگى فوتو اپاراتىمدى الىپ مەن دە كوپپەن بىرگە بولدىم. سونىمەن شاعىن اپاراتىمدى قارسى جاعادا قاسقايىپ تۇرعان سۇلۋباي شوقىسىنىڭ قيىس تۇستىگىندەگى قىراتتىڭ باسىنا تۇرالاسام، باتىس جاقتاعى شوقىنىڭ باسىنا ءبىر ءتىلشى الدە قاشان شىعىپ الىپ، اپارتىن قۇرىپ قۇيىپ كۇننىڭ شىعۋىن توسىپ وتىر ەكەن. ءيا، بۇل كىم؟ كۇزگى كۇننىڭ قارا سۋىعىنا قاراماي، قىراتقا قاشان شىعىپ العان؟ دەپ تاڭعالدىم. ءاسىلى ايتىس مايدانى، وزەن سۋىنىڭ شىعىس جاعىنا ورنالاسقان بولىپ. باتىس جاقتاعى قىراتقا شىعاتىن جاقىن ماڭدا جول جوق، ءبارى دە اينالىپ جۇرەتىن قىساڭ، ونىڭ ۇستىنە قۇلاما تىك، قيا بەتتەن ورمەلەپ شىعۋ ءتىپتى دە مۇمكىن ەمەس. قالاي بولماسىن بۇل ءتىلشىنىڭ تالعامى، ماعان وتە ورىندى سەزىلدى. ەگەر سول قىراتتىڭ باسىنان ايتىس مايدانى مەن سۇلۋباي شوقسىنىڭ كورىنسىن، كۇن نۇرىنىڭ قۇيىلۋى مەن قوسىپ تۇسىرسە ورنى قانداي كەرەمەت؟ دەپ تاڭىرقاپ، قىراتقا شىققان وسى ءتىلشىنىڭ قايسارلىعىنا قاتتى سۇيىندىم. ءارى ونىڭ كىم ەكەنىن سۇراستىرىپ ءجۇرىپ ۇعىسسام، شىڭگىل اۋداندىق راديو - تەلەۆيزيا مەكەمەسىنىڭ ءتىلشىسى، ەسىمبەك رامازان ۇلى ەكەن.

  كاسىپتىك ءتىلشىنىڭ تۇراقتى دەمالىسى، قالىپتى تۇرمىس ءتارتىبى بولمايدى. مەرەكە دەمالىستا باسقالار ويىن تاماشانىڭ قىزىعىنا شومىپ، سەيىل سەرۋەن دە جۇرسە، ءتىلشى قاراداي قاربالاستىققا ءتۇسىپ ابىگە بولىپ جۇرەدى، ولار 8 ساعاتتىق قىزمەت ۋاقىتىمەن شەكتەلمەيتىن قىزمەت قاجەتىن قالىپتاستىرعان قاسيەتكە يە. مىنە وسى قاسيەتپەن، قاي ۋاقىتتادا حابار دەرەگىن ىزدەۋمەن جۇرەتىن جاپاكەش جان كۇيەرلىگى مەن كاسىپتىك جاۋپكەرشىلىكتى ارقالاعان، ەرىكتى تىلشىلەرىمىزدىڭ ءبىر ەسىمبەك رامازان ۇلىنىڭ ەرشىمدى ەڭبەكتەرىن، ازادا بولسا اۋىزعا الا كەتۋدى ءجون كوردىم.

  1996-جىلى قىركۇيەكتەن باستاپ شىڭگىل اۋداندىق باستاۋىش مەكتەپتە وقىتۋشىلىق قىزمەتكە قاتىناسقان ەسىمبەك 2009-جىلى شىلدە ايىندا ۇيىمنىڭ ۇيعارۋى بويىنشا اۋداندىق راديو-تەلەۆيزيا مەكەمەسىنىڭ قازاق اقپارات بولىمىنە كەلىپ اپتا سايىن ءبىر سان جاڭالانىپ بەرىلەتىن قازاق تىلىندەگى «اۋىل اۋانى» باعدارلاماسىنا ارناۋلى ءتىلشى بولىپ ورنالاسادى. اۋىل جاڭالىقتارىن، كولەمدى بۇقارالىق قيمىلداردى، كاسىپكەرلەردى، ونەر ادامدارىنىڭ ونەرى مەن ءومىرىن تانىستىرۋدى ماقسات ەتكەن بۇل ايدار جان سانىنىڭ ٪76ىن قازاق ۇلتى ۇستايتىن شىڭگىل اۋدانىنداعى بۇقارا ءۇشىن كەم بولسا بولمايتىن ۇلتتىق تىلدەگى اقپارات ارناسى ەدى. بۇرىندا قىزمەت ىستەي ءجۇرىپ اقپاراتقا ىرىقتى، بەلسەندى ارالاسقان ەسمبەك ۇيىمنىڭ ءۇمىتى مەن حالىقتىڭ تالابىن ماڭداي الدى قىزمەت باعىتى ەتە وتىرىپ وسى ايداردىڭ جانرىن مولايتۋعا ،تارتىمدىلىعىن ارتتىرۋعا بار كۇشىن سالادى. ىستەي ءجۇرىپ ىستىڭ تەتىگىن يگەرۋگە بەلىن بەكەم بۋعان جاس اقپاراتشى قىزمەتتەستەرىنىڭ وزىق تاجىريبەلەرىن توپتاپ، پارتيانىڭ ۇگىت-اقپارات باعىتىن مەرزىم سايىن قالت جىبەرمەي قاداعالاپ ءوزى سۇيگەن كاسىبىنەن ناتيجە جاراتۋعا بار ىنتاسىن ارنايدى.

  تەلە ءتىلشسى بولۋ تەلە كامەراسىن كوتەرىپ كوزگە كورىنگەندى كەسكىنگە ءتۇسىرۋ ەمەس. تەلە ءتىلشىسى تەلە كامەراسىنىڭ بارلىق تەتىگىن تولىق مەڭگەرمەسەدە كەسكىن سارالاي بىلەتىن جالپىلق ساۋاتقا يە، تاقىرىپتى مەڭگەرە الاتىن تالعامپازدىققا، تاۋداي تاقىرىپتان تارىداي ءتۇيىن قورتا الاتىن قاعىلەزدىككە يە جان-جاقتىلى ءبىلىم مەن ونەردى تەڭ يگەرگەن بولۋ كەرەك. بۇل جاعىندا ەل ءسۇيىنىپ قول سوعاتىن، كاسىپتەستەر ۇيرەنەتىندەي ناتيجە جاراتتىم دەپ ايتا المايمىن. دەسە مەنىڭ ءبىر بايقاعانىم كەڭسەدە وتىرىپ جەرلىك اقپارات تورابىنا تەلمىرىپ كۇن سايىنعى ەكونوميكالىق حابارلار مەن مەزەتتىك قيمىلداردى اڭدىعان ءۇي كۇشىك ءتىلشى تولىمدى تەلە ءتىلشىسى بولا المايدى دەپ ويلايمىن-،دەيدى ەسىمبەك ءوزىنىڭ قىسقا عانا ءبىرنەشە جىلدىق قىزمەت تاجىريبەسىن ەسكە العاندا.

  وسىلايشا اۋدانعا قاراستى نەگىزگى ساتىداعى ەگىنشى-مالشى بۇقاراسى كوز تىككەن كوگىلدىر ەكران بايانىن اپتا سايىن سونى تاقىرىپ، مايەكتى مازمۇندارمەن مولىقتىرعان ەسىمبەك سارالانعان تەلە تۋىندىلارىن التاي ايماقتىق تەلەۆيزيانىڭ «شارتاراپ»، «نازار»، «اعا جاي» سىندى ايدارلارىنا جولداۋدان تىس ورتالىق حالىق راديو ستانسياسىنا، شينجياڭ حالىق راديو ستانسياسىنا جولداپ الىس اۋىلداعى ەل ءومىرىن اۋە تولقىنى ارقىلى بۇكىل الەمگە تاراتسا، «التاي گازەتى»، «شينجياڭ گازەتى»، «التاي اقپارات تورابى» سەكىلدى گازەت-توراپ بەتتەرىنە ۇزبەي جاريالاپ اقپاراتتىڭ ءار جانرىنا بىردەي قالام تارتقان قاجىر-قۋاتىن ايگىلەيدى. ءار جىلى ايماق، وبىلىس، رايون، مەملەكەت جاعىنان جۇرگىزىلەتىن ۇزدىك راديو-تەلە تۋىندىلارىن باعالاۋدا ون نەشە تۋىندىسى وبىلىس، رايون، مەملەكەت جاعىنان 2-3-دارەجەلى بولىپ باعالانىپ تاۋ اسىپ تاس باسىپ كەيدە جاياۋ، كەيدە اتپەن ءجۇرىپ، توككەن اشتى تەرىنىڭ يگىلىگىنە كەنەلەدى.

  تەك اپتالىق باعدارلاما مىندەتىن ورىنداۋدى عانا مىسى تۇتپاي كورگەنىن كوڭىلگە ءتۇيىپ كوپ كوكەيىندە جۇرگەن تولعاقتى تاقىرىپتاردى قوزعاۋدى ماقسات ەتكەن جاس جۋرناليست ىلگەرىنى-كەيىندى «ار جاعى سەكپىلتايدىڭ قارا شورا»، «اق دالا توسىندەگى العاشقى قىرمان»، «ون مىڭ ادامدىق قارا جورعا بيىنەن تۋعان وي»، «بارىن بالاعا ارناعان اق ەدىل انا»، «نەگىزگى ساتىداعى بۇقارا نەلەرگە مۇقتاج» اتتى كوپ كوڭىلىنەن شىققان حابار-ماقالالار مەن اقپاراتتىق شولۋلار جاريالادى. اقپاراتتىڭ دۇرىس جاماعات پىكىرىمەن جەتەكشىلىك ەتۋ، ازاماتتىق مۇرالدى دارىپتەۋ، قاراپايىم ادامداردىڭ ءىس-ىزدەرى ارقىلى جاماعاتتى قايىرىمدىلىققا، ەڭبەكشىدىلككە باستاۋ جاعىنداعى رولىن شىڭگىلدەگى كوپتەگەن بۇقارا وسى شىڭگىل تەلەۆيزياسى قازاق اقپارات ءبولىمى جاعىنان تاراتىلىپ كەلە جاتقان «اۋىل اۋانى»باعدارلاماسىن كورۋ ارقىلى شىنايى تانىپ جەتتى دەۋىمىزگە بولادى.

  ايتالىق شىڭگىل اۋدانى ارالتوبە قالاشىعى قارا ولەڭ قىستاعىندا تۇراتىن جاسى قىرىققا كەلسەدە ەس-اقىلى شالاڭ شەشەسىن باعىپ-قاعۋ ءۇشىن ۇيلەنۋ سىندى ءومىردىڭ وزىنە تارتقان ەنشىسىنەن ءوز ەركىمەن باس تارتقان جايناگۇل ەسەت قىزىنىڭ قالتقىسىز پيعىلىن بەينەلەگەن حابار تاراتىلعان سوڭ كورەرمەندەر اراسىندا جاقسى اڭىس قوزعاپ قوعامداعى قايىرىمدى جاندار جايناگۇلگە جان-جاقتىلى كومەك قولدارىن سوزىپ ونىڭ جاڭا باسپاناعا يە بولۋىنا، وقۋداعى ءسىڭىلىسىنىڭ وقۋىن الاڭسىز جالعاستىرۋىنا تاماشا وراي جاراتىلادى. مىنە بۇل اقپارات ءتىلىشىسىنىڭ ومىرگە، بۇقاراعا ىشكەرىلەي ارالاسۋىنىڭ جاندى بەينەسى. وسى حابار كوپشىلىككە انا ءۇشىن ءوزىن ارناۋدىڭ تەڭدەسسىز قاجىر-كۇشىن تانىتۋمەن قاتار قوعامداعى مەيىرىمدى جانداردىڭ قامقورلىعىن جايناگۇلگە شىنايى سەزىندىردى.

  ءار قانداي كاسىپتىڭ اۋەلى جاپاسى بولادى. جاپاسىنا شىداعان ادام عانا ونىڭ تابىسىنا كەنەلىپ داڭقىنا بولەنەدى. «اۋىل اۋانى» اتتى ۋەنيۆەرسال باعدارلامامىز اپتا سايىن جاڭالانىپ جىلىنا 52-56سان بەرىلىممەن شىڭگىلدەگى نەگىزگى ساتىداعى كورەرمەندەرمەن جۇزدەسەدى. ونىڭ بارلىعىن ءتورت اياعىن تەڭ باسقان تارتىمدى تۋىندى دەۋگە بولماس. وسى بارىستا مەكەمەدەگى كاسىپتەستەردىڭ قولداۋى مەن كومەگىندە جۇرتشىلىق ۇناتىپ كورەتىن تاماشا تۋىندىلار جاراتۋعا قۇلشىنىپ كەلەمىن. قازىرگە دەيىنگى كوپ كوڭىلىنەن شىعىپ مەملەكەت، رايون دارەجەلى تەلە تۋىندىلار بايقاۋىندا جۇلدەگە يە بولعان تۋىندىلاردىڭ تاقىرىبىنا كوز سالعاندا ولاردىڭ دەنى نەگىزگى ساتىداعى ەل ومىرىنەن الىنعان ومىرشەڭدىك كۇشى باسىم، حالىق جىلى قابىلدايتىن تاقىرىپتار توڭىرەگىندە ەكەن.

  دەمەك ءتىلشى ءۇشىن قاراپايىم ەڭبەك ادامدارىنىڭ قالتقىىسز ەڭبەگى، ولاردىڭ تابىسقا تالپىنىۋ جولىنداعى ىزدەنىستەرى مەن ىشكى يدەياداعى قايىشىلىقتارىن ءوز مانىندە اشىپ كورسەتۋ ومىرگە ىشكەرىلەي ارالاسۋ، بۇقارامەن ەتەنە بولۋدىڭ ەڭ باستى شارتى دەپ ەسەپتەيمىن –دەيدى ەسىمبەك ءوزىنىڭ جاقسى تاقىرىپ تالداۋ، تىڭ مازمۇنداردى كوپ نازارىنا ۇسىنۋداعى ويىن جيناقتاپ. (سۋرەتتە: تەلە اپاراتىن كوتەرىپ، تەر توككەن ەسىمبەك)

  

جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى

 سۋرەت