اقىل - پاراسات، ەڭبەكشىلدىك ەڭسەنى كوتەرەدى
بەكمۇقان اكەشە ۇلى
2017.03.16 15:19 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
دۇنيە ءجۇزى بانكەسىنىڭ 2000 - 2001 - جىلعى دۇنيە جۇزىنىڭ دامۋى جونىندەگى بايانداماسىندا: «كەدەيلىك − زاتتىق جاقتاعى تاپشىلىقتان تىس، وقۋ - اعارتۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ ورەسىنىڭ تومەن بولۋىن، حاۋىپ - قاتەر جانە حاۋىپ - قاتەرگە وڭاي تاپ بولۋدى، سونىمەن بىرگە ءوز قاجەتىن تولىق جەتكىزە الماۋ مەن ىقپال كۇشىنىڭ تومەن بولۋىن قامتيدى» دەپ انىقتاما بەرگەن. دەمەك، كەدەيلىكتى تەك زاتتىق مۇقتاجدىقپەن ولشەۋگە بولمايدى. سوندا يدەياسى مەشەۋ، ءوزىن تانىپ، ءوزىن وزگەرتۋگە قۇلشىنباعان، بايۋ تىلەگى بولعانىمەن ارەكەتكە كەلىپ، ءوز كۇشىنە سۇيەنبەگەن ادامداردى كەدەيلەر قاتارىندا دەۋگە بولادى. ال قولىندا اقشاسى بولماسادا قايسار، جىگەرلى، وزىنە سەنىمى كۇشتى، تابيعي اپات، اۋرۋ سەبەبىمەن تۇرمىس كۇيى تومەندەپ جۇرسەدە قۇلشىنۋدى جالعاستىرعان ادام ءۇشىن، كەدەيلىك تەك ۋاقىتتىق جاعداي عانا. سوندىقتان ۇلى ويشىل سوكرات: «اقشاسى جوق ادام كەدەي ەمەس، ارمانى جوق ادام كەدەي» دەگەن.
بىردە اۋىل باسشىلارىنىڭ جاڭا جىل، كوكتەم مەرەكەسى بايلانىسىمەن اۋىلداعى قارت پارتيا مۇشەلەرى، كەدەي، قيىنشىلىعى بار بۇقارا مەن مۇگەدەك جانداردان حال سۇراۋ قيمىلىنا قاتىناسقانىمدا، ءبىر شارۋا اۋىل باسشىلارىنا ءوزىنىڭ تۇرمىس كۇيىنىڭ ناشارلىعىن، ۇكىمەتتىڭ كومەگىندە ەڭ تومەنگى تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتىپ وتىرعانىن ايتا كەلە، ءتىپتى، بالا - شاعالارىنىڭ قارجى تاپشىلىعىنان ەگىستىك جەرىن باسقالارعا جالعا بەرىپ كۇنەلتكەن كۇيزەلىسىن دە اۋىزعا الىپ، ۇدايى وسىلاي كەلىپ حال سۇراپ، زاتتىق كومەك بەرسە دەگەن پەيىلىن جاسىرعان جوق. ودان سوڭ ءبىر اياعى جوق مۇگەدەك حانزۋ ازاماتتان حال سۇراعاندا، ول ءار جىلعى استىق كىرىسىنىڭ جاقسى ەكەندىگىن، ەگىنشىلىكتەن باسقا دا كىرىسىنىڭ بارلىعىن، ۇكىمەتكە يەك سۇيەۋدى قاجەت ەتپەيتىنىن ايتا كەلىپ: مۇگەدەك بولعانىممەن بارلىق جۇمىستى ەڭبەكاقىسىن بەرىپ باسقالارعا ىستەتەمىن. ءوزىم جۇمىس باسىندا ءجون كورسەتىپ وتىرامىن. قازىر حابارلاسۋدىڭ وڭاي بولۋى مەن اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارىنىڭ جاپپاي جالپىلاسۋىندا جۇمىستارىم ويداعىداي بىتەدى، - دەدى ماقتانىشپەن. ءتىپتى، «قيىنشىلىعى مەنەن دە اۋىر ادامدار بار، سولارعا كومەكتەسىڭىزدەر» دەپ، اكەلگەن زاتتاردى الۋدان باس تارتتى. قاراڭىز ەكى ءتۇرلى ەڭبەك قۋاتىنا يە ادام، بىرەۋى ساۋ دەنەلى، ال بىرەۋى مۇگەدەك. كوزقاراس، تانىمدارى دا مۇلدە ەكى باسقا، سودان جاراتقان ناتيجەسى دە باسقاشا بولعان.
كەدەيلىك كەيبىرەۋگە ماقتان بولعالى قاشان؟ بىرەۋلەردىڭ بالا - شاعاسى كەدەيلىكتەن ساباقتاستارى الدىندا جاسىپ جۇرگەن جان دۇنيەسىنە ونان ارى جارا سالىپ، «مەكتەپتە كىمنىڭ سەمياسىندا قيىنشىلىق بار دەپ سۇراسا، بىزدە بار، اكە - شەشەم جۇمىسسىز، اقشا جوقتىقتان داپتەر الۋعا دا شامامىز كەلمەيدى دەپ ايتىڭدار» دەپ ۇيرەتىپ، وزدەرى سياقتى كەدەيلىكتەن بەتى بۇلىك ەتپەيتىن ۇرپاق تاربيەلەگەن «اقىلدىلىعىنا» تاڭ قالاسىڭ؟ كەيبىرەۋلەر «ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىزداندىرۋ قاراجاتىنىڭ» ءدامىن تاتىپ، قۇنىعىپ العاندىقتان، دايىنعا جۇگىرۋگە پەيىل. كەدەيلىك ماڭدايعا جازىلعان دەپ ويلاۋ ولاردىڭ ساناسىنا ابدەن ورناعاننان سىرت، ءوز ۇرپاقتارىنا دا وسىنداي يدەيانى ءسىڭىرۋى ادامدى تىكسىندىرەدى. ەلدىڭ بالاسى وزىنە سەنىپ، ءوز بەتىمەن اۋقاتتانىپ تۇرمىسىن اناعۇرلىم جاقسارتۋعا ۇمتىلعاندا، ارامىزدا كەدەي توپتىڭ ساقتالۋى، اۋقاتتانۋعا قۇلشىنباۋى، ءتىپتى، ءوزىنىڭ كەدەيلىگىنە ۇيالماۋى وزگەرتۋگە ءتيىستى قاتاڭ جاعداي.
ۇلى اباي: «ەڭبەكسىز مال دامەتكەن − قايىرشىلىق» دەيدى. بىزدە ەجەلدەن «قايىرشى» بولماعان دەپ جۇرگەنىمىزدە، ۇكىمەتكە يەك سۇيەگەن، الاقان جايعاندارعا قالاي قارايمىز؟ ونداي ادامنان سەنىم، ادالدىق، مەيىرىم كۇتۋگە بولا ما؟ ءوزى جارىماعاننان نەنى دامەتەرسىڭ. ۇكىمەتكە، باسقالارعا يەك ارتىپ، الاقان جايىپ كۇن وتكىزگەن ادامنىڭ ىستەيتىن جۇمىسى دا، ۇلكەن ارمانى دا بولمايدى، كەزىگەتىن توسقاۋىلى بولماعان سوڭ، ونىڭ ويلامى دا تايازدايدى. مۇنداي باسقانىڭ بەرگەنىنەن اسپاي، ءوز تىرشىلىگىن وزگەرتۋگە ۇمتىلماعانداردىڭ ەرتەڭى قاران.
ادام كەدەيلىكتەن قۇتىلامىن دەيدى ەكەن، ەڭ الدىمەن، سانادا وزگەرس جاساۋى كەرەك. سانادا سەرپىلۋ ءۇشىن وزىنە اۋىر تالاپتاردى قويۋى، اقىل - پاراسات ءوزىن، تۇرمىسىن وزگەرتەتىن قۇدىرەتتى كۇش ەكەندىگىنە سەنۋى كەرەك. ال كەدەيلەرگە سۇيەنىش بولاتىن ۇكىمەت ورىندارى، اكە - شەشە، تۋىس - تۋعاندار «بالىق بەرگەننىڭ ورنىنا بالىق اۋلايتىن قارماق بەرگەنى» دۇرىس. مىنا جاھانداعى تاڭعاجايىپ جاڭالىقتار − ءوزىمىز سياقتى ادامداردىڭ اقىل - پاراساتىنىڭ جاۋھارى. بۇل دۇنيەدە بىرەۋدىڭ باي، ال بىرەۋدىڭ كەدەي بولۋى ەشكىمنىڭ ماڭدايىنا جازىلعان ەمەس، قايتا ءبىزدىڭ يدەيامىزعا تاڭىلىپ قالعان. يدەياداعى پارىق ادامدار اراسىنداعى پارىقتى جارىققا شىعارعان باستى سەبەپ. ايگىلى عالىم پاسكال: «بۇگىنگى ناتيجە كەشەگى ويىڭىزدىڭ جيىنتىعى» دەيدى. سوندىقتان ادام وزىندەگى كۇش - قۇدىرەتكە سەنىپ، ەرتەڭگى نۇرلى، باقىتتى كۇندەرگە جەتۋگە سانا جاقتان قۇلشىنۋ، ەڭبەكتەنە ۇمتىلۋ كەرەك.
وزىڭىزگە سەنىم بايلاپ، ساناڭىزعا ساۋلەلى ارمانداردى ورناتقان ەكەنسىز، وندا سوعان جەتۋگە دانەكەر ىزدەڭىز. ونىڭ ءبىر باستىسى ءوزىڭىزدى زەرتتەۋ، وزىڭىزدە بار مۇمكىندىكتى زەردەلەۋ جانە ءوزىڭىزدىڭ ماماندىعىڭىزدى، ونەر قابىلەتىڭىزدى دامىتۋ. ەگىنشى بولساڭىز بار زەيىنىڭىزبەن قانداي داقىل ەگۋدى، قالاي باپتاۋدى؛ مالشى بولساڭىز مال باعۋدى عانا ەمەس، جايلىم، مال دارىگەرلىگى، بازار شارۋاشىلىعى سىندى كاسىپتىك ءبىلىمدى ۇيرەنۋگە كىرىسىڭىز. وزىمىزگە قانىق، ۇيرەنشىكتى كاسىپ بولعان مال شارۋاشىلىقپەن سان عاسىر اينالىسساق تا مالشىلارىمىز نەلىكتەن جاپپاي اۋقاتتانبايدى؟ كورشىسى مول ءونىم العاندا، ءبىزدىڭ ديقاندارىمىزدىڭ استىعى نەگە كوپ ءونىم بەرمەيدى؟ قازىرگى ءداۋىر بارلىق ادامعا بايۋ ورايىن بەرگەن، ءوز ەرەكشەلىگىن بارىنشا ساۋلەلەندىرۋگە بولاتىن، ءوزارا ۇيرەنىپ، سەلبەسىپ ورتاق اۋقاتتانۋعا شارت - جاعداي جاسالعان ءداۋىر، اۋقاتتانا الماۋدىڭ سەبەبى ءبىر ادامنىڭ ءوز كاسىبىن تەرەڭدەي زەرتتەمەگەنىن، ۇيرەنۋگە قۇلشىنباعانىن ءبىر قىرىنان ۇعىندىرادى.
كەدەيلىكتەن قۇتىلىپ، اۋقاتتانۋدى نىسانا ەتكەن ادام، ءسوزسىز، قۇر قيالدان ارىلىپ، بەلگىلى ىسكە كىرىسۋى كەرەك. ىسكە كىرىسكەن ادام ۇيرەنە ءجۇرىپ ىستەپ، ىستەي ءجۇرىپ تاجىريبە توپتايدى، ءوز جۇمىسىنىڭ ۇزاق، قىسقا مەرزىمدىك امالياتقا ۇيلەسەتىن دۇرىس جوسپارلارىن جاساي الادى. جوسپار جاساۋ − ۋاقىتتى مەڭگەرۋدىڭ العاشقى ساتىسى. جوسپاردا نەنى ىستەۋ، قايسى جۇمىس ماڭىزدى، الدىمەن قايسىسىن جۇرگىزۋ قاتارلىلاردى مۇقيات وي ەلەگىنەن وتكىزۋ، ءتىپتى، قاعاز بەتىنە جازىپ الۋ قاجەت. مىسالى، استىق ەگىلگەن سوڭ، 30 كۇن ىشىندە ارام ءشوبى جويىلۋى كەرەك. سول سياقتى ۋاقىتپەن ەسەپتەلىنەتىن ءوندىرىستىڭ ماڭىزدى ءبىر كۇنى، ءبىر كەزەڭى مۇقيات ۇستالسا ءونىم جيناعاندا نەشە مىڭ يۋان ياكي ودان دا مول قۇن جاراتادى. جوسپاردا قارجى ماسەلەسى دە ماڭىزدى ورىنعا قويلۋى ءتيىس. جوسپارى بار ادام الداعى جۇمىستارىنا قانشا قارجى كەتەتىندىگىن، قارجىنى قالاي مەڭگەرۋدى بىلەدى. بىزدەگى ەڭ سوراقىلىق − قولىمىزعا اقشا تۇسسە ىستەتۋگە اسىقپىز، الدا قانداي جۇمىستار وسى اقشانى قاجەت ەتىپ تۇرعانىن جوسپارىمىز بولماعاندىقتان بىلمەيمىز. وندىرىسكە كەرەكتى كەزدە قارجى بولماعاندىقتان ەگىس ءدارىسى شاشىلماي، مالدىڭ جەم - ءشوبى جەتىسپەي، جالپى جۇمىستىڭ قاجەتى قامتاماسىزدانباي، ەڭبەك ءونىمىمىز قۇلدىراپ ارتتا قالا بەرەمىز.
جيناقتاپ كەلگەندە، باي بولۋدىڭ، اۋقاتتى بولۋدىڭ دايىن كەمەلدى كىتابى جوق. ۇلى عالىم البەرت ەينشتەين ايتقانداي: «ادام ەستىپ بىلگەنى ارقىلى جەتىلمەيدى، ەڭبەك پەن ءىس - ارەكەتتى بارىسىندا كەمەلدەنەدى». ءومىر ۇلكەن مەكتەپ، سول مەكتەپتەن ەڭبەك ىستەي ءجۇرىپ ۇيرەنۋىمىز كەرەك. ادام ەڭبەك بارىسىندا تاجىريبە جيناپ، ءبىلىم ۇيرەنەدى. دۇنيەدەگى بارلىق قۇندى جەتىستىكتەر ەڭبەك تاجىريبەسىنەن، پاراساتتى اقىل - ويدان بارلىققا كەلگەن. الەمدەگى بارلىق ادام باقىتتى بولۋعا ءتيىستى، ال باقىت، بايلىق ەڭبەكتەن، اقىل - پاراساتتى ورىندى قولدانۋدان كەلەدى. سوندىقتان ءبىلىم يگەرۋگە، زەرتتەۋ جۇرگىزۋگە زەر سالايىق. جالقاۋلىقتان الشاق، ەڭبەكشىل جان بولۋعا، ۇزاق بولاشاقتىق ناتيجە جاراتۋعا قۇلشىنايىق!
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
