اۋىر كەدەي وڭىرلەردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ جونىندەگى اڭگىمە ماجىلىستە سويلەنگەن ءسوز
2017.09.05 14:24 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
(2017 - جىلى 23 - ماۋسىم)
شي جينپيڭ
بۇگىن ءبىز اۋىر كەدەي وڭىرلەردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ جونىندە اڭگىمە ءماجىلىس اشىپ، اۋىر كەدەي وڭىرلەردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ قىزمەتىن قايتكەندە ويداعىداي ىستەۋ جونىندە اقىلداسامىز. اۋىر كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋ قامالىن الۋ − كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە جەتۋدە، ءسوز جوق، ورىنداۋعا ءتيىستى مىندەت، پارتيامىزداعى بارلىق جولداستار بۇعان، ءسوز جوق، بىرگە قۇلشىنۋ كەرەك.
بيىل 21 - اقپاندا، ورتالىق كوميتەت ساياسي بيۋروسى 39 - رەتكى توپتىق ۇيرەنۋىن وتكىزگەن كەزدە، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، وركەندەتۋ كەڭسەسى ارنايى فيلم دايىنداپ، اۋىر كەدەي وڭىرلەردىڭ ماسەلەسىن اڭىس ەتتى، كەي وڭىرلەردىڭ ءالى دە وتە مەشەۋ ەكەنىن، بۇقارانىڭ تۇرمىسى ءالى دە وتە جاپالى ەكەنىن كورىپ، كوپشىلىك ىشتەي قاتتى قامىقتى. سوندىقتان، مەن ولكە، قالا، اۋدان سىندى 3 دارەجەلى ورىننىڭ شۋجيلەرىن ۇسىنىس ەتىپ، اۋىر كەدەي وڭىرلەردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ قىزمەتىن ىلگەرىلەتۋدى اقىلداسۋدى ءجون كوردىم.
پارتيانىڭ 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، مەن ەرەكشە نازار اۋدارعان قىزمەتتەردىڭ ءبىرى − كەدەيلەردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋ. قاي جەرگە بارىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزسەم دە، مەن كەدەي قىستاقتارعا جانە كەدەي وتباسىلارعا بارىپ جاعداي ۇعىسىپ ءجۇرمىن، كەيدە ءتىپتى ارنايى تۇردە كەدەي اۋداندارعا بارىپ تەكسەرىپ - زەرتتەۋ جۇرگىزدىم. بۇل جولى لۇيلياڭشان وڭىرىنە كەلگەننەن كەيىن، ەلىمىزدىڭ تاۋلى وڭىرلەرىندەگى شوعىرلى، اۋماقتى ەرەكشە كەدەي 11 ءوڭىردى، ليۋپانشان ءوڭىرىن، چينباشان ءوڭىرىن، ۋليڭشان ءوڭىرىن، ۋمىڭشان ءوڭىرىن، يۇننان - گۇيجوۋ - گۋاڭشي شىموحۋا ءوڭىرىن، يۇنناننىڭ باتىسىنداعى شەكارا تاۋلى ءوڭىرىن، ۇلكەن ھىنگاننىڭ وڭتۇستىك قاپتالىنداعى تاۋلى ءوڭىردى، يانشان - تايحاڭشان ءوڭىرىن، لۇيلياڭشان ءوڭىرىن، دابيەشان ءوڭىرىن، لوشياۋشان ءوڭىرىن تۇگەل ارالاپ شىقتىم. 2012 - جىلى جەلتوقساننىڭ سوڭىندا، مەن حىبەيدىڭ باۋديڭ قالاسى فۋپيڭ اۋدانىندا كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ قىزمەتى جونىندە تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، كەدەي قىستاققا بارىپ، كەدەي وتباسىلاردان احۋال ۇعىستىم، سونداي - اق ءماجىلىس باسقارىپ اشىپ، حىبەي ولكەسىنىڭ، باۋديڭ قالاسىنىڭ، فۋپيڭ اۋدانىنىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، وركەندەتۋ قىزمەتى جونىندەگى مالىمەتتەرىن تىڭدادىم. بۇگىنگى اڭگىمە ءماجىلىس − كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ جونىندە مەن باسقارىپ اشقان 4 - رەتكى ولكە - رايون ارالىق اڭگىمە ءماجىلىس.
1 - رەتىندە، مەن 2015 - جىلى 13 - اقپاندا شانشيدىڭ يان - انىندا شانشي - گانسۋ - نيڭشيا توڭكەرىستىك بايىرعى ءوڭىرىن كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋ، اۋقاتتاندىرۋ جونىندەگى اڭگىمە ءماجىلىستى باسقارىپ اشتىم. سول ماجىلىستە، مەن «بايىرعى ءوڭىر جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتكە جەتپەسە، بايىرعى وڭىردەگى كەدەي حالىق كەدەيلىكتەن قۇتىلىپ، اۋقاتتانباسا، وندا جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرۋ تولىق ورىندالمايدى. ءار دارەجەلى پارتكومدار مەن ۇكىمەتتەر بورىش سەزىمى مەن جاۋاپكەرلىك سەزىمدى كۇشەيتىپ، بايىرعى ءوڭىردىڭ دامۋى مەن بايىرعى ءوڭىر حالقىنىڭ تۇرمىسىن جاقسارتۋدى قاشاندا كوڭىلدە ساقتاپ، ۇسىنىلىم، قولداۋ سەرپىنىن كۇشەيتىپ، بايىرعى ءوڭىردىڭ دامۋ اياق الىسىن تەزدەتىپ، بايىرعى ءوڭىر حالقىنىڭ بارلىعى باقىتتى، مولشىلىق ءومىر كەشىرۋىنە مۇمكىندىك جاساپ، بايىرعى ءوڭىر حالقىنىڭ بۇكىل ەل حالقىمەن بىرگە جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعامعا كىرۋىنە كەپىلدىك ەتۋ كەرەك» دەگەن ەدىم.
2 - رەتىندە، مەن 2015 - جىلى 18 - ماۋسىمدا گۇيجوۋدىڭ گۇيياڭىندا ۋليڭشان، ۋمىڭشان، يۇننان - گۇيجوۋ - گۋاڭشي شوعىرلى، اۋماقتى ەرەكشە كەدەي وڭىرلەردىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدەن قامال الۋى جونىندەگى اڭگىمە ءماجىلىستى باسقارىپ اشتىم. سول ماجىلىستە، مەن مىنالاردى ورتاعا قويعان ەدىم: «13 - بەسجىلدىقتىڭ» سوڭعى جىلى − 2020 - جىلى ءبىزدىڭ جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرامىز دەپ بەلگىلەگەن ۋاقىت كەزەڭىمىزگە تۋرا كەلەدى، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرۋداعى ەڭ ماشاقاتتى، ەڭ كۇردەلى، ەڭ اۋىر مىندەت اۋىل - قىستاقتا، وتە - موتە، كەدەي وڭىرلەردە. كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، وركەندەتۋ قىزمەتى قيىننان جول تاباتىن، قامال الاتىن اتوي مەزگىلگە ءوتتى، ۋاقىت كەزەڭىن مىقتى يگەرىپ، ولقىلىقتاردى قۇلشىنا تولىقتاپ، «13 - بەسجىلدىقتاعى» كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، وركەندەتۋ قىزمەتىن عىلمي، ويداعىداي جوسپارلاپ، كەدەيلەردىڭ 2020 - جىلى ايتىلعان ۋاقىتتا كەدەيلىكتەن قۇتىلۋىنا كەپىلدىك ەتۋ كەرەك. كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋ، كەدەيلىكتەن دالمە - ءدال قۇتىلدىرۋ جاعىنا ءتىپتى دە كوپ كۇش جۇمساپ، سۇيەمەلدەۋ وبيەكتىسى ءدال بولۋ، نىسان ورنالاستىرۋلارى ءدال بولۋ، قارجىنىڭ جۇمسالۋى ءدال بولۋ، وتباسىلارعا دەيىن ءدال اتقارىلۋ، قىستاق جاعدايىنا قاراي ادام جىبەرۋ (ءبىرىنشى شۋجي) ءدال بولۋ، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋ ونىمدىلىگى ءدال بولۋ كەرەك. كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدەن قامال الۋدىڭ «4 ءبىر توپ» ارەكەت جوسپارىن اتقارىپ، ءوندىرىسىن جانە جۇمىسقا ورنالاسۋىن قولداپ، ءبىر توبىن دامىتۋ، وزگە جەرگە كوشىرىپ، ءبىر توبىن ورنالاستىرۋ، ەڭ تومەنگى تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ ساياساتى ارقىلى ءبىر توبىن تومەنگى شەكتەن تۇسىرمەۋ، ەمدەلۋىنە كومەكتەسۋ، ەمدەلۋىن سۇيەمەلدەۋ ارقىلى ءبىر توبىن كەدەيلىكتەن دالمە - ءدال قۇتىلدىرۋدى جۇزەگە اسىرۋ كەرەك.
3 - رەتىندە، مەن 2016 - جىلى 20 - شىلدەدە نيڭشياڭنىڭ يىڭچۋانىندا شىعىس - باتىس ءوڭىردىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ بويىنشا سايكەسۋى جونىندەگى اڭگىمە ءماجىلىستى باسقارىپ اشتىم. سول ماجىلىستە، مەن بىلاي دەدىم: شىعىس - باتىس وڭىرلەردىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ بويىنشا سايكەسۋى جانە باعىتتامالى كومەكتەسۋى − الدىمەن بايىعانداردىڭ باسقالاردىڭ بايۋىنا كومەكتەسۋىن جۇزەگە اسىرىپ، اقىرىندا بىرگە بايۋ نىساناسىن ورىنداۋدىڭ كەلەلى شاراسى، ول جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى باسشىلىعىنىڭ جانە ەلىمىزدىڭ سوتسياليستىك ءتۇزىمىنىڭ ساياسي باسىمدىعىن تولىق كورسەتتى، وعان، ءسوز جوق، ۇزاق ۋاقىت تاباندى بولۋ كەرەك. باتىس ءوڭىردىڭ، اسىرەسە، ۇلتتىق وڭىرلەردىڭ، شەكارا وڭىرلەردىڭ، توڭكەرىستىك بايىرعى وڭىرلەردىڭ، شوعىرلى، اۋماقتى ەرەكشە كەدەي وڭىرلەردىڭ كەدەيلىك دەڭگەيى تەرەڭ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدىڭ وزىندىك قۇنى جوعارى، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋ قيىندىعى زور، بۇل كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋداعى وسال تۇس سانالادى. ءسوز جوق، جۇيەلى ساياسات جانە شارا قولدانىپ، شىعىس - باتىس وڭىرلەردىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ بويىنشا سايكەسۋ جانە باعىتتامالى كومەكتەسۋ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەپ، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جاپپاي جەڭىسىنە قول جەتكىزۋ كەرەك.
وسى بىرنەشە رەتكى اڭگىمە ءماجىلىس تانىمدى بىرلىككە كەلتىرۋ، ارەكەتتى ورنالاستىرۋ، جاعداي جونىندە پىكىر اۋىستىرۋ، قىزمەتتەردى ىلگەرىلەتۋدە ماڭىزدى رول اتقاردى. اڭگىمە ماجىلىستەرىندە ورتاعا قويىلعان وي جەلىلەر مەن شارالار تۇگەلدەي بەلسەنە تياناقتاندىرىلىپ، كورنەكتى ناتيجە كورسەتتى.
بۇگىنگى اڭگىمە ماجىلىسكە شانشي، يۇننان، شيزاڭ، چيڭحاي، شينجياڭ سىندى 5 ولكە - رايوننىڭ، جياڭشيدىڭ گانجوۋ قالاسى، حۋبەيدىڭ ىنشى وبلىسى، حۋناننىڭ شياڭشي وبلىسى، سىچۋاننىڭ لياڭشان وبلىسى، گانسۋدىڭ ديڭشي قالاسى سىندى 5 قالا - وبلىستىڭ، حىبەيدىڭ كاڭباۋ اۋدانى، ىشكى موڭعۇلدىڭ حورچين وڭ حوشۇنى، گۋاڭشيدىڭ دۋ - ان اۋدانى، شانشيدىڭ شانياڭ اۋدانى، نيڭشيانىڭ تۇڭشين اۋدانى سىندى 5 اۋدان - حوشۇننىڭ، سونداي - اق شانشيدىڭ لۇيلياڭشان ءوڭىرى، يانشان - تايحاڭشان ءوڭىرى سىندى 2 شوعىرلى، اۋماقتى ەرەكشە كەدەي وڭىردەگى 4 ايماق دارەجەلى قالا مەن 21 اۋداننىڭ پارتكوم شۋجيلەرى قاتىناسىپ وتىر. سىزدەردى شاقىرعانىمىز، ءبىرى، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋدىڭ اياق الىسىنىڭ جاعدايى جونىندە پىكىر اۋىسۋ جانە ورىن تەپكەن كورنەكتى ماسەلەلەرگە تالداۋ جاساۋ. ەندى ءبىرى، اۋىر كەدەيلىك ماسەلەسىن شەشۋدىڭ شارالارىن شوعىرلى اقىلداسۋ.
جاڭا، ماجىلىسكە قاتىناسقان 5 ولكە - رايون پارتكوم شۋجيلەرىنىڭ جازباشا مالىمەتى مەن كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋدىڭ ءتۇيىندى وڭىرلەرىندەگى 11 قالا - وبلىستىڭ، اۋدان - حوشۇنداردىڭ پارتكوم شۋجيلەرىنىڭ ءسوزى وتە جاقسى بولدى. كوپشىلىك ناقتى جاعدايمەن بىرلەستىرىپ، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋداعى ەڭ قيىن تۇيىندەردى تانىستىرىپ، قىزمەتتەردى ويداعىداي ىستەۋ جونىندە پىكىر جانە ۇسىنىس ورتاعا قويدى، مەن بۇدان ۇلكەن شابىت الدىم. كوپشىلىك ورتاعا قويعان پىكىر - ۇسىنىستاردى قاتىستى تاراۋلار مۇقيات زەرتتەپ، قابىلداۋعا بولاتىندارىن مۇمكىندىگىنشە قابىلداۋى كەرەك.
ەندى مەن اۋىر كەدەي وڭىرلەردىڭ كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ قىزمەتىن ىلگەرىلەتۋ جونىندە بىرنەشە پىكىر ايتايىن. ءبىرىنشى، اۋىر كەدەي وڭىرلەر − كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋداعى ەڭ قيىن ءتۇيىن
پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، پارتيا ورتالىق كوميتەتى كەدەي حالىقتى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدى جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرۋدىڭ تومەنگى شەكتەگى مىندەتى جانە بەلگىلىك كورسەتكىشى دەپ تانىپ، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ شايقاسىن مەملەكەت بويىنشا جاپپاي جۇرگىزە باستادى. كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدىڭ تەبىنىنىڭ كۇشتىلىگى، كولەمىنىڭ كەڭدىگى، ىقپالىنىڭ تەرەڭدىگى بۇعان دەيىن بولماعان ەدى.
قازىر ءار جاق جاپپاي ارەكەتتەندى، پارتيا ورتالىق كوميتەتى تۇراقتاندىرعان ورتالىق ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ، ولكەلەر نەگىزگى جاۋاپكەرشىلىكتى ارقالاۋ، قالا، اۋداندار تياناقتاندىرۋدى يگەرۋدەي باسقارۋ ءتۇزىلىسى دايەكتىلەنىپ، «4 دىڭگەك، 8 ارقالىق» سيپاتتى جوعارى دەڭگەيلى جوبا نەگىزىنەن قالىپتاستى، 5 دارەجەدەگى شۋجيلەر كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ جۇمىسىن ۇستايتىن، بۇكىل پارتيا اتتانىسقا كەلىپ، قامال الۋدى جەبەيتىن جاعداي نەگىزىنەن قالىپتاستى، ءتۇرلى شەشىمدەر مەن ورنالاستىرۋلار ءبىرشاما ويداعىداي تياناقتاندى. كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ كورنەكتى ناتيجە كورسەتىپ، ءار جىلى اۋىل - قىستاقتىڭ كەدەيلىكتەن قۇتىلعان حالقى 10 ميلليوننان اسىپ، جيىنى 55 ميلليوننان استام ادام كەدەيلىكتەن قۇتىلدى؛ كەدەيلەسۋ مولشەرى 2012 - جىلدىڭ سوڭىنداعى ％2. 10تەن 2016 - جىلدىڭ سوڭىنداعى ％5. 4كە تومەندەپ، 7. 5 پايز ازايدى؛ كەدەي وڭىرلەردەگى اۋىل - قىستاق تۇرعىندار تابىسىنىڭ ارتۋ مولشەرى مەملەكەتتىڭ ورتاشا دەڭگەيىنەن جوعارى بولىپ، كەدەي بۇقارانىڭ تۇرمىس دەڭگەيى ايتارلىقتاي جوعارىلاپ، كەدەي وڭىرلەردىڭ بەت - بەينەسى كورنەكتى جاقساردى.
ەلىمىزدىڭ كەدەيلىك ماسەلەسىندە وڭىرلىك ەرەكشەلىك بار. 1986 - جىلى مەملەكەتتىڭ كەدەيلەردى كەڭ كولەمدە ازايتۋ جوسپارى باستالعان كەزدە، 18 شوعىرلى، تۇتاسىپ كەتكەن كەدەي ءوڭىر بەلگىلەندى، سول كەزدە مەن قىزمەت ىستەگەن نيڭدى ايماعى وسى 18 اۋماقتىڭ ىشىندەگى فۋجياننىڭ شىعىس سولتۇستىك وڭىرىنە ورنالاسقان. سول شاقتا، شىعىس وڭىردە دە كوپتەگەن بۇقارانىڭ تۇرمىسى اۋىر قيىنشىلىقتا بولاتىن. 30 نەشە جىلدىق ۇزدىكسىز قۇلشىنىس ارقىلى، سول كەزدەگى كەدەي وڭىرلەردىڭ كوپ بولىگىنىڭ بەت - بەينەسى وزگەرىپ، بۇقارانىڭ تۇرمىسى ايتارلىقتاي جاقساردى.
سونىمەن بىرگە، ءبىز مىنانى دا، ءسوز جوق، كورە ءبىلۋىمىز كەرەك، ەلىمىزدە كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋدىڭ مىندەتتەرى ءالى اۋىر. جالپى شامادان الىپ ايتساق، 2016 - جىلدىڭ سوڭىندا، بۇكىل ەلدەگى اۋىل - قىستاق كەدەيلەرىنەن ءالى 43 ميلليوننان استام ادام بار. كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ نىساناسىن ۋاعىندا ورىنداۋ ءۇشىن، جىلىنا ورتا ەسەپپەن 11 ميلليونعا جۋىق ادامدى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋعا تۋرا كەلەدى، كەيىنگە سىرىلعان سايىن كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدىڭ وزىندىك قۇنى كوتەرىلىپ، قيىندىعى ارتا تۇسەدى. قۇرىلىمىنان الىپ ايتساق، قازىرگى كەدەيلەردىڭ كوبى تابيعي شارت - جاعدايى ناشار، ەكونوميكالىق نەگىزى ءالسىز، كەدەيلىك دەڭگەيى اۋىر وڭىرلەر مەن بۇقارا، بۇل شەشۋى بارعان سايىن قيىنداسا تۇسەتىن تۇيتكىلدى ءتۇيىن. توپتارعا ءبولىنۋ جاعدايىنان الىپ ايتساق، كەدەيلەر، باستىسى، مۇگەدەك جاندار، سوقا باستى قارتتار، ۇزاق اۋىرعاندار سياقتى «سۇيەمەلدەيتىن كاسىبى جوق، كەدەيلىكتەن قۇتىلۋعا دارمەنى جەتپەيتىن» كەدەيلەر، سونداي - اق ءبىلىم - مادەنيەت دەڭگەيى تومەن، ونەر - تەحنيكاسى جوق كەدەي بۇقارا. كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ نىساناسى جاعىندا، «ىشەر استان، كيەر كيىمنەن تارىقپاۋ» سىندى «ەكىدەن تارىقپاۋ» ماسەلەسىن شەشۋ سالىستىرمالى تۇردە وڭاي، مىندەتتى وقۋ - اعارتۋدى، نەگىزگى ەمدەۋدى، تۇرعىن ءۇي حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ سىندى «ءۇشتى قامتاماسىز ەتۋدى» ىسكە اسىرۋدىڭ قيىندىعى ءبىرشاما اۋىر.
قازىرگى جاعدايدا، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋداعى باستى قيىن ءتۇيىن − اۋىر كەدەيلىك. باستى قيىنشىلىق نەگىزىنەن مىنا بىرنەشە وڭىردە: ءبىرىنشى، اۋماقتى، اۋىر كەدەي وڭىرلەر. شيزاڭ جانە 4 ولكەدەگى زاڭزۋلار قونىستانعان ءوڭىر، وڭتۇستىك شينجياڭداعى 3 ايماق، ءبىر وبلىس، سىچۋاننىڭ لياڭشانى، يۇنناننىڭ نۋجياڭى، گانسۋدىڭ لينشياسى سياقتى وڭىرلەر، بۇلاردىڭ تىرشىلىك ورتاسى ناشار، كەدەيلەسۋ سەبەبى كۇردەلى، نەگىزدىك قۇرىلعىلارى مەن الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋدىڭ ولقىلىعى ۇلكەن، كەدەيلەسۋ مولشەرى جاپپاي ％20 مولشەرىندە. ەكىنشى، اۋىر كەدەي اۋداندار، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، وركەندەتۋ كەڭسەسىنىڭ بۇكىل ەلدەگى قيىنشىلىعى ەڭ اۋىر ％20 كەدەي اۋداندارعا جاساعان تالداۋى بويىنشا، كەدەيلەسۋ مولشەرى ورتا ەسەپپەن ％23، ءار اۋدانداعى كەدەي حالىق ورتا ەسەپپەن 30 مىڭعا جۋىق بولعان، ولار 14 ولكە - رايونعا ورنالاسقان. ءۇشىنشىسى، كەدەي قىستاقتار. بۇكىل ەلدەگى ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكا بەرىلگەن 128 مىڭ كەدەي قىستاقتا كەدەي حالىقتىڭ ％60ى تۇرادى، ولاردىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلارى مەن الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋلەرى ەرەكشە مەشەۋ قالعان، قىستاق 2 كوميتەت القالارىنىڭ قابىلەتى جاپپاي ءالسىز، تورتتەن ءۇش ۇلەس قىستاقتا سەلبەسكەن ەكونوميكالىق ۇيىمدار جوق، ۇشتەن ەكى ۇلەس قىستاقتىڭ كوللەكتيۆ شارۋاشىلىعى، ءىس باسقاراتىن ادامى، جۇمىس ىستەيتىن ادامى، جۇمىس بىتىرەتىن قارجىسى بولماۋ جاعدايى كورنەكتى.
حىبەي ولكەسىندەگى تەكسەرۋگە نەگىزدەلگەندە، اۋىر كەدەيلىكتىڭ ەرەكشەلىگىن «2 جوعارى، ءبىر تومەن، ءبىر ناشار، 3 اۋىر» دەپ جيناقتاۋعا بولادى. «2 جوعارى» دەگەنىمىز كەدەيلەردىڭ ۇستايتىن سالىستىرماسى جوعارى، كەدەيلىكتىڭ تۋىلۋ مولشەرى جوعارى بولۋىن كورسەتەدى. اۋىر كەدەي اۋداندارداعى كەدەيلەر تۇتاس ولكەدەگى كەدەيلەر جالپى سانىنىڭ %22تەن استامىن ۇستايدى؛ اۋىر كەدەي اۋدانداردا كەدەيلىكتىڭ تۋىلۋ مولشەرى %15تەن اسادى، بۇل تۇتاس ولكەدەگى كەدەي اۋدانداردىڭ ورتاشا دەڭگەيىنەن 9 پايىزعا جۋىق جوعارى؛ اۋىر كەدەي قىستاقتاردا كەدەيلىكتىڭ تۋىلۋ مولشەرى %35كە تايايدى، بۇل بۇكىل ولكەدەگى كەدەي قىستاقتاردىڭ ورتاشا دەڭگەيىنەن 24 پايىزعا جۋىق جوعارى. «ءبىر تومەن» دەگەنىمىز ادام باسىنا تۋرا كەلەتىن قولداعى تابىسى تومەن بولۋىن كورسەتەدى. اۋىر كەدەي اۋدانداردىڭ ادام باسىنا تۋرا كەلەتىن ەل ءىشى ءوندىرىس جالپى ءونىم قۇنى 21 مىڭ 650 يۋان، ادام باسىنا تۋرا كەلەتىن الەۋمەتتىك قازىنا مەجە ەسەپ كىرىسى 1386 يۋان، شارۋالاردىڭ ادام باسىنا تۋرا كەلەتىن قولداعى تابىسى 5928 يۋان، بۇل بۇكىل ولكەنىڭ ورتاشا دەڭگەيىنىڭ جەكە - جەكە %50.7، %36.2،%49.7ىن عانا ۇستايدى. «ءبىر ناشار» دەگەنىمىز نەگىزدىك قۇرىلعىلاردىڭ جانە تۇرعىن ءۇيدىڭ ناشارلىعىن كورسەتەدى. اۋىر كەدەي اۋداندارداعى كەدەي قىستاقتاردىڭ قىستاق ىشىندەگى تاس جولدارىن، ۇيلەرگە تۇتاساتىن جولدارىن، حاۋىپتى ۇيلەرىن جوندەۋگە جانە قايتا جاساۋعا تۋرا كەلەدى. «3 اۋىر» دەگەنىمىز ەڭ تومەنگى تۇرمىسى قامتاماسىز ەتىلەتىن، بەستە قامتاماسىز ەتىلەتىن كەدەيلەردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋ مىندەتى اۋىر، ناۋقاس سەبەبىنەن قايتا كەدەيلەسكەندەردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋ مىندەتى اۋىر، كەدەي قارتتاردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋ مىندەتى اۋىر ەكەندىگىن مەڭزەيدى. اۋىر كەدەي اۋداندارداعى كەدەيلەردىڭ اراسىندا ەڭ تومەنگى تۇرمىسى قامتاماسىز ەتىلەتىن، بەستە قامتاماسىز ەتىلەتىن كەدەي وتباسىلارىنىڭ ۇستايتىن سالىستىرماسى %60 تايايدى، ناۋقاستانۋ سەبەبىنەن كەدەيلەسۋدىڭ، سوزىلمالى ناۋقاسقا شالدىعۋدىڭ، سالماقتى ناۋقاستاردىڭ، مۇگەدەكتىك سەبەپتى كەدەيلەسكەندەردىڭ ۇستايتىن سالىستىرماسى %80تەن اسادى، 60 جاستان اسقان كەدەيلەردىڭ ۇستايتىن سالىستىرماسى %45تەن اسادى.
اۋىر كەدەي وڭىرلەردىڭ 2020 - جىلى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ نىساناسىن دەر كەزىندە جۇزەگە اسىرۋىنىڭ قيىندىق دارەجەسى بەسەنەدەن بەلگىلى. كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ ءاسىلى قيان - كەسكى شايقاس بولاتىن، ال اۋىر كەدەي وڭىرلەردىڭ كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋى وسى قيان - كەسكى شايقاستىڭ ىشىندەگى قيان - كەسكى شايقاس بولىپ تابىلادى. ءبىز، كەدەي وڭىرلەردىڭ كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ مىندەتىن دەر كەزىندە ورىنداۋىنىڭ جاپا - ماشاقاتتىلىعىن، ماڭىزدىلىعىن، كوكەي تەستىلىگىن، ءسوز جوق، جەتە تانىپ، اناعۇرلىم شوعىرلى قولداۋلار، اناعۇرلىم ۇتىمدى شارالار، اناعۇرلىم پارمەندى قىزمەتتەر ارقىلى اۋىر كەدەي وڭىرلەردىڭ كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋىن تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتۋىمىز كەرەك. ەكىنشى، اۋىر كەدەيلىكتىڭ نەگىزگى سەبەبىن جاپپاي يگەرۋ
بۇرىنعىلار بىلاي دەگەن ەكەن: «ناۋقاستىڭ بەلگىسى بولادى»، «بەلگىنى بىلگەندەردىڭ شاراسى ءونىمدى بولادى؛ بەلگىنى بىلمەگەندەر قۇر اۋىرە بولادى». اۋىر كەدەي وڭىرلەردىڭ كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋىن ىلگەرىلەتۋدە اۋىر كەدەيلىكتى تۋدىرعان نەگىزگى سەبەپتى ءدال تاۋىپ، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ شارالارىن باعىتتامالى قولدانۋ كەرەك. اۋىر كەدەي وڭىرلەردىڭ، اۋىر كەدەي اۋدانداردىڭ، اۋىر كەدەي قىستاقتاردىڭ كەدەيلەسۋ سەبەبىندە جانە كەدەيلىك جايتىندە كوپتەگەن ورتاق تۇيىندەر بار.
ءبىرىنشى، توڭكەرىستىك بايىرعى رايوندارعا، ۇلتتىق وڭىرلەرگە، شەكارا وڭىرلەرگە شوعىرلانىپ ءبىر تۇلعالانعان. اۋىر كەدەي اۋداندار اراسىندا، توڭكەرىستىك بايىرعى رايون اۋداندارىنان 55ى، ۇلتتىق اۋدانداردان 113ى بار. جاراتىلىس، جاعراپيا، ەكونوميكا، قوعام، ۇلت، ءدىن، مەملەكەت قورعانىسى، حاۋىپسىزدىك سياقتى ماسەلەلەردىڭ كىرىگۋى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋدىڭ كۇردەلىلىگىن جانە قيىندىق دەڭگەيىن ارتتىرىپ وتىر.
ەكىنشى، نەگىزدىك قۇرىلعىلاردىڭ جانە قوعامدىق ىستەردىڭ دامۋى كەنجە قالعان. اۋىر كەدەي وڭىرلەردە تىرشىلىك ەتۋ شارت - جاعدايى ءبىرشاما اۋىر، جاراتىلىستىق اپات كوپ تۋىلادى، جاعراپيالىق ورنى شەت - شالعاي، جەرى كەڭ، ادامى از، بايلىعى تاپشى، باتىس وڭتۇستىكتە جەر تاپشى، باتىس سولتۇستىكتە سۋ تاپشى، چيڭحاي - شيزاڭ ۇستىرتىندە جيىندى تەمپەراتۋرا تاپشى. وسى جەرلەردىڭ قۇرىلىسىنىڭ وزىندىك قۇنى جوعارى، قۇرىلىس جۇرگىزۋ قيىندىق دارەجەسى زور، نەگىزدىك قۇرىلعى جانە نەگىزگى الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنىڭ كورسەتكىشىن بۇكىل ەلدىڭ ورتاشا دەڭگەيىنە جەتكىزۋدىڭ قيىندىك دەڭگەيى وتە اۋىر.
ءۇشىنشى، قوعامدىق دامۋ ارتتا قالعان، قوعامدىق وركەنيەتتىڭ دەڭگەيى تومەن. تاريحي سەبەپتەرمەن، كوپتەگەن اۋىر كەدەي وڭىرلەر ۇزاق ۋاقىت سىرتقى دۇنيەدەن ءبولىنىپ وقشاۋ كۇيدە قالدى. كەيبىر ۇلتتىق رايوندار ازاتتىقتان كەيىن قوعامدىق تۇزىمدە اتتامالىلىقتى ىسكە اسىرعانىمەن، الايدا قوعامدىق وركەنيەت دەڭگەيى ءالى دە وتە تومەن، جان سانىنىڭ تۋىلۋ مولشەرى ءبىرشاما جوعارى، ناۋقاستانىپ قالسا شيپاگەرگە كورىنبەيدى، شيپاگەرگە كورىنۋى قيىن، بەتالدى ەم - دوم جاسايدى، كوپتەگەن ادامدار حانزۋ ءتىلىن ۇيرەنبەگەن، حانزۋشا حات تانىمايدى، ورتاق ءتىلدى بىلمەيدى، وقۋ جاسىنداعى بالالار وقۋدان قول ءۇزىپ ۇيىندە بالا قارايدى. كەيبىر وڭىرلەردەگى حالىقتىڭ وركەنيەت تانىمى، زاڭمەن جونگە سالۋ تانىمى تومەن، اۋلەتتىك ءدىني كۇشتەردىڭ ىقپالى زور. كەدەيلەردىڭ باسىم كوپ ساندىسى ەسكى سالتتان جازبايدى، ناۋقاستانىپ قالسا شيپاگەرگە كورىنبەي، ءدىني سەنىمگە، تاساتتىق بەرۋ سياقتىلارعا سۇيەنەدى، توي - تومالاق، ءنازىر - شىراق وتكىزگەندە ءوزارا باسەكەلەسىپ، «ءبىر توي وتكىزىپ، 10 جىل كەدەيلىكپەن كۇن كەشەدى». باسىم كوپ ساندى ادام قازىرگى جاعدايىنا قاناعات ەتىپ، تالپىنبايدى، كەدەيلىكتەن قۇتىلۋداعى ىرىقتىلىعى ەرەكشە جەتكىلىكسىز.
ءتورتىنشى، ەكولوگيالىق قورشاعان ورتا ءالسىز، جاراتىلىستىق اپات كوپ تۋىلادى. اۋىر كەدەي وڭىرلەردىڭ باسىم كوپ ساندىسى مەملەكەت بويىنشا ماڭىزدى ەكولوگيالىق فۋنكتسيالىق رايوندارعا ورنالاسقان، ەكولوگيانى قورعاۋ مەن ەكونوميكالىق دامۋدىڭ قايشىلىعى ءبىرشاما كورنەكتى. تاعى ءىشىنارا وڭىرلەر گەولوگيالىق اپات ءجيى تۋىلاتىن بەلدەۋگە ورنالاسقاندىقتان، 10 جىلدا ءبىر رەت اۋىر اپات، 5 جىلدا ءبىر رەت ورتا دارەجەلى اپات تۋىلسا، جىل سايىن كىشى - گىرىم اپاتتار تولاستامايتىندىقتان، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋ جانە كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدا قول جەتكىزگەن تابىستاردى بەكەمدەۋدە كوپتەگەن تۇرلاۋسىز جاعداي ساقتالىپ وتىر.
بەسىنشى، ەكونوميكانىڭ دامۋى كەنجە، حالىق تا، قىستاق تا كەدەي. كوپتەگەن اۋىر كەدەي قىستاقتاردىڭ شارۋاشىلىقتى دامىتۋ نەگىزى كەمشىل، شارت - جاعدايى ناشار، نىسان جوق، قولدا بار ازعانتاي كاسىپتىڭ قۇرىلىمى جالاڭ، حاۋىپ - قاتەرگە توتەپ بەرۋ قۋاتى ءالسىز، كەدەي وتباسىلاردى اۋقاتتانۋعا جەتەكتەۋ رولى شەكتى. اۋىر كەدەي اۋدان، قىستاقتاردىڭ كوللەكتيۆ كىرىسى نەبارى 8800 يۋاننان اسادى، مۇنى بارلىق كەدەي اۋدانداردىڭ 50 مىڭ يۋاندىق ورتاشا دەڭگەيىمەن سالىستىرعاندا پارقى وتە الشاق.
اۋىر كەدەيلىكتىڭ قالىپتاسۋ سەبەبىنە ۇڭىلگەندە، وتە - موتە، ناۋقاس سەبەبىنەن كەدەيلەسۋ ەرەكشە نازار اۋدارۋعا ءتيىستى ماسەلە. مەن 2017 - جىلى 5 - ماۋسىمداعى «حالىق گازەتىنەن» ىشكى موڭعۇل اۆتونوميالى رايونى حاڭجين حۇشۇنى بالاگۇڭ قالاشىعى چاڭحانباي قىستاعىنىڭ كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋى جونىندە قىستاقتا تۇرىپ تەكسەرۋ ارقىلى جازىلعان «قىستاقتا تۇرۋدان 3 ەستەلىكتى» كوردىم، «ولار نەلىكتەن كەدەيلەسەدى» دەگەن ەستەلىكتە، ءتىلشى بىلاي دەپ جازعان: مەن ارالاعان كەدەي وتباسىلاردىڭ بارىندە ناۋقاس ادام بار، چاڭحانباي قىستاعىنىڭ ناۋقاس سەبەبىنەن كەدەيلەسۋ سالىستىرماسى %80تەن اسادى. الدىڭعى كۇنى تۇستەن كەيىن، مەن كىلان اۋدانىنىڭ جاۋجياۋا قىستاعىندا ليۋ فۋيۋ وتباسىنا باردىم، وتباسىنداعى 3 ادامنىڭ ۇشەۋى دە ناۋقاس ەكەن، كىرىستەرىنىڭ كوبىن ناۋقاس كورسەتۋگە جۇمساعان. ناۋقاس سەبەبىنەن كەدەيلەسۋ، ناۋقاس سەبەبىنەن قايتا كەدەيلەسۋ ءىشىنارالىق جاعداي ەمەس، جالپىلىق جاعداي دەۋگە بولادى.
پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، ءبىز كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتۋمەن بىرگە، اۋىر كەدەي وڭىرلەرگە قولداۋ كورسەتۋ تەبىنىن ارتتىردىق. شيزاڭ، سىچۋاننىڭ زاڭزۋلار شوعىرلى قونىستانعان وڭىرلەرى، وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ 3 ايماق، ءبىر وبلىسى جانە سىچۋاننىڭ لياڭشانى، يۇنناننىڭ نۋجياڭى، گانسۋدىڭ لينشياسى سياقتى وڭىرلەرگە ارنايى قولداۋ حۇجاتىن شىعاردىق. تىرشىلىك شارت - جاعدايى ناشار، ەكولوگيالىق ورتاسى ءالسىز، تابيعي اپات ءجيى تۋىلاتىن وڭىرلەردەگى كەدەي بۇقارانى باسقا جەرگە كوشىرۋ ينجەنەرياسىن بار كۇشپەن اتقاردىق. مال - مۇلىك تابىسى ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ تاسىلىنە، قازىنالىق ارنايى قارجى ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قارجىسىنا جانە باسقا دا اۋىل شارۋاشىلىعىنا ساياتىن قارجىلاردى قۇرىلعىلى اۋىل شارۋاشىلىعى، باعىمشىلىق، كۇن ەنەرگياسى، سۋ ەلەكترى، اۋىل - قىستاق ساياحاتى سياقتى نىساندارعا سالۋ ارقىلى قالىپتاسقان مال - مۇلىكتى جارناعا سىندىرىپ نورمامەن كەدەي قىستاقتار مەن كەدەي وتباسىلارعا ءبولىپ بەرۋ جونىندە ىزدەنىس جاسادىق. كۇن ەنەرگياسى شارت - جاعدايىن ازىرلەگەن وڭىرلەردە كۇن ەنەرگياسى ارقىلى سۇيەمەلدەۋدى اتقارىپ، قىستاق دارەجەلى كۇن ەنەرگيالى ەلەكتر ستانسياسىن سالىپ، تۇسكەن پايدامەن قىستاق كوللەكتيۆ شارۋاشىلىعىن قالىپتاستىرۋ ارقىلى، الەۋمەتتىك قىزمەت ورىندارىمەن كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدى، ۇساق الەۋمەتتىك ىستەرمەن كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدى، سيلىق قوسىمشا قاراجاتىمەن كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدى ورىستەتتىك. مىنە بۇلاردىڭ بارلىعى اۋىر كەدەيلىكتى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدىڭ ءونىمدى ءتاسىلى.
جەر - جەر دە بەلسەندىلىكپەن ىزدەنىس جاساپ، تاماشا امالي جەتىستىكتەر مەن تاجىريبەلەر جيناقتادى. شانشي ولكەسى ەگىستىك جەرلەرگە قايتا ورمان ەگۋ، تاقىر تاۋلاردى جاسىلداندىرۋ، ورماندى باسقارۋ - قورعاۋ، ەكونوميكالىق ورماننىڭ ساپاسىن ارتتىرىپ، ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ، ەرەكشە ورمان كاسىبى سياقتى 5 ءىرى نىساندى بىرلەسىپ اتقارىپ، ورمان ءوسىرۋ سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇرۋ سياقتى شارالار ارقىلى، اۋىر كەدەي اۋداندارداعى كەدەيلەردىڭ كەدەيلىكتەن قۇتىلۋىنا كومەكتەستى. سىچۋان ولكەسى ۇلكەن - كىشى لياڭشان يزۋ رايونىنداعى، سىچۋان باتىس سولتۇستىك ۇستىرتتەگى زاڭزۋلار قونىستانعان وڭىردەگى تۇتاس تۇلعالىق اۋىر كەدەي وڭىرلەرگە قاراتا، ۇلكەن - كىشى لياڭشان يزۋ رايونىنداعى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ جوسپارى مەن جوباسىن، زاڭزۋلار قونىستانعان وڭىردەگى 6 حالىق تۇرمىسى ينجەنەرياسىنىڭ ارەكەت جوسپارىن، ابا وبلىسىنداعى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، وركەندەتۋ جانە شوربۋىن اۋرۋىنان كەشەندى ساقتانۋ - ەمدەۋ جوباسىن جاساپ، يزۋلاردىڭ جاڭا قىستاعى، زاڭزۋلار قونىستانعان وڭىردەگى جاڭا تۇراق، ۋمىڭ تاۋى جاڭا قىستاعى، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋ جاڭا قىستاعى قۇرىلىستارىن ىلگەرىلەتتى. يۇننان ولكەسى جان سانى ءبىرشاما از ۇلتتارعا، «سوتسياليزمگە توتە اتتاعان» ۇلتتارعا قاراتا، ەرەكشە قولداۋ ساياساتىن قولدانىپ، كورنەكتى ونىمدىلىككە قول جەتكىزدى، دۋلۇڭ ۇلتى بۇقاراسى تاۋدان وتەتىن تۋنەل اشىلعاننان كەيىن، ماعان قۋانىشپەن حات جازدى. حۋنان ولكەسى شياڭشي وبلىسىنداعى اۋىر كەدەيلىك ماسەلەلەسىنە قاراتا، كاسىپ، جۇمىسقا ورنالاستىرۋ، قولايلى جەرگە كوشىرۋ، ەكولوگيالىق تولەم، وقۋ - اعارتۋ، قوعامدىق قامتاماسىزدىق سياقتى جاقتارداعى «10 ينجەنەريانى» ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتتى.
رەفورما جاساپ، ەسىك اشقان 40 جىلعا جۋىق ۋاقىتتان بەرى، ءبىز كەدەيلەردىڭ سانىن زور كولەمدە ازايتۋدى جۇزەگە اسىردىق ءارى شوعىرلى، اۋماقتى اۋىر كەدەي وڭىرلەردى، كەدەي اۋدانداردى، كەدەي قىستاقتاردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدىڭ ءساتتى تاجىريبەسىن دە ازىرلەدىك. 1982 - جىلدان باستالعان حىشي، ديڭشي، شيحايگۋ وڭىرلەرىندەگى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ەلىمىزدەگى كەدەيلەردى ازايتۋدىڭ ۇيىمدى، جوسپارلى، كولەمدى ارەكەتىنىڭ باستاڭعىسى بولدى. تاريحتا زو زۇڭتاڭ «بەينەت پەن كەدەيلىك الەمى» دەپ اتاعان، رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋدىڭ العاشقى مەزگىلىندە شەتەل ماماندارى «ادامزات تىرشىلىك ەتۋ شارت - جاعدايى جوق» ءوڭىر دەپ قاراعان بۇل وڭىردە 30 نەشە جىلدىق وركەندەتۋ سيپاتىنداعى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ارقىلى كەرەمەت وزگەرىستەر تۋىلدى. گۇيجوۋ ولكەسىنىڭ بيجيە قالاسى دا مەملەكەت بويىنشا ەڭ كەدەي وڭىرلەردىڭ ءبىرى بولاتىن، 1988 - جىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، وركەندەتۋ جانە ەكولوگيالىق قۇرىلىستاعى سىناق رايونى بولىپ قۇرىلعاننان كەيىن، قازىر حالىقتىڭ تۇرمىسى جاپپاي كەدەيلىكتەن نەگىزىنەن دوڭگەلەك داۋلەتتىلىككە ءوتتى. مەن نيڭدىدا قىزمەت ىستەپ تۇرعانىمدا، «كەدەيلىكتەن قۇتىلۋدى» قىزمەتتىڭ نەگىزگى جەلىسى ەتىپ، «تامشى تاس تەسەدى» سىندى ميندۇڭ رۋحىن دارىپتەپ، «شابان ۇيرەك بۇرىن ۇشادى» سىندى ىلگەرىلەۋ تانىمىن ورناتتىم. ۇزاق ۋاقىتتىق قۇلشىنىس ارقىلى نيڭدىداعى وڭىرلىك تۇتاس تۇلعالىق كەدەيلىك ماسەلەسى شەشىلدى. جياڭشي ولكەسىنىڭ جيڭگاڭشانى، حىنان ولكەسىنىڭ لانكاۋى كەدەي اۋدان قالپاعىن الىپ تاستادى. 2013 - جىلى مەن حۋنان ولكەسى شياڭجوۋ وبلىسىنىڭ شىبادۇڭ قىستاعىنا بارعانمىن، 3 جىلدان استام ۋاقىتتا كەدەيلىك قالپاق الىنىپ، تۇگەلدەي كەدەيلىكتەن قۇتىلدى، سول كەزدەگى 40 سالت باستىنىڭ كوبى قازىر باسىنا ءۇي كوتەردى، ولار قالىڭدىقتى تۇگەلدەي باسقا قىستاقتاردان الدى.
وسىلاردىڭ بارلىعى ءبىزدىڭ بۇرىنعى ەڭ كەدەي وڭىرلەردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋداعى جانە دامىتۋداعى وتە ءساتتى تيپتىك مىسالدار. اماليات اۋىر كەدەيلىكتىڭ قورقىنشتى ەمەس ەكەنىن دالەلدەدى. تەك قانا وسكەلەڭ ءمان بەرسەك، وي جەلىمىز دۇرىس، شارامىز پارمەندى، قىزمەتىمىز تىڭىعىلىقتى بولسا بولعانى، اۋىر كەدەيلىكتى جەڭۋگە ابدەن بولادى. ءۇشىنشى، كۇشەمەلىلىكتى ارتتىرىپ، اۋىر كەدەي وڭىرلەردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋدى ىلگەرىلەتەيىك
اۋىر كەدەي وڭىرلەردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋدى ىلگەرىلەتۋدە، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىر تۇتاس ورنالاستىرۋى بويىنشا، كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋ، كەدەيلىكتەن دالمە - ءدال قۇتىلدىرۋ نەگىزگى جوباسىنان جازباي، ورتالىق ءبىر تۇتاس جوسپارلايتىن، ولكەلەر نەگىزگى جاۋاپكەرلىك ارقالايتىن، قالا، اۋداندار تياناقتاندىرۋدى يگەرەتىن باسقارۋ تۇزىلىسىنەن جازباي، پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ ءبىرىنشى باسشىلارى نەگىزگى جاۋاپكەرلىكتى ارقالاۋداي قىزمەت جاۋاپكەرلىك تۇزىمىندە تاباندى بولىپ، كەدەيلەردى ارناۋلى نىسان ارقىلى سۇيەمەلدەۋ، كەدەيلەردى كاسىپ ارقىلى سۇيەمەلدەۋ، كەدەيلەردى قوعامدىق جاقتان سۇيەمەلدەۋ سياقتى كوپ جاقتىڭ كۇشى، كوپ ءتۇرلى شارا ورگانيكالى ۇشتاسقان جانە ءوزارا ارقاۋ بولاتىن «ءۇشتىڭ ءبىر تۇلعالانۋىنداي» كەدەيلەردى بارىنشا سۇيەمەلدەۋ جاعدايىنان جازباي، تۇساۋ بولعان كورنەكتى ماسەلەلەردى شەشۋدى ءتۇيىن ەتىپ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدەگى ماڭىزدى ينجەنەريالاردى جانە قىستاققا، وتباسىنا دەيىن كومەكتەسۋ شاراسىن تەتىك ەتىپ، ولقىلىقتاردى تولىقتاۋدان قامال الىپ، سۇيەمەلدەۋ، قامتاماسىزداندىرۋ جۇيەسىن كۇشەيتىپ، ساياساتتىق بەيىمدەلۋ سەرپىنىن اسىرىپ، كۇشتى شوعىرلاندىرىپ قامال الىپ، جالپى جۇرت ءبىر نيەتپەن قيىنشىلىقتى جەڭىپ، اۋىر كەدەي وڭىرلەر مەن كەدەي بۇقارانىڭ بۇكىل ەل حالقىمەن بىرگە دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعامعا اياق باسۋىنا كەپىلدىك ەتۋ كەرەك.
بىرىنشىدەن، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋ نىساناسىن لايىقتى تۇراقتاندىرۋ كەرەك. پارتيا ورتالىق كوميتەتى 2020 - جىلعا دەيىن كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ نىساناسى جونىندە مىناداي ايقىن بەلگىلەمەنى ورتاعا قويدى: 2020 - جىلعا جەتكەندە، اۋىل - قىستاقتارداعى كەدەيلەردىڭ ىشەر استان، كيەر كيىمنەن تارىقپاۋىن، مىندەتتى وقۋ - اعارتۋ، نەگىزگى ەمدەۋ جانە باسپانا حاۋىپسىزدىگى قامتاماسىزدىعىن ورنىقتى جۇزەگە اسىرۋ كەرەك؛ كەدەي وڭىرلەردەگى شارۋالاردىڭ جان باسىندىق قولداعى تابىسىنىڭ ارتۋ مولشەرىن بۇكىل ەلدەگى ورتاشا ورەدەن جوعارىلاتۋدى، نەگىزگى الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋدىڭ باستى سالالارداعى كورسەتكىشىن بۇكىل ەلدەگى ورتاشا ورەگە تاياتۋدى جۇزەگە اسىرۋ كەرەك؛ اۋىل - قىستاقتارداعى ەلىمىزدىڭ كەزەكتەگى ولشەمىنەن تومەن كەدەيلەردىڭ كەدەيلىكتەن قۇتىلۋىنا، كەدەي اۋدانداردىڭ كەدەيلىك قالپاعىن الۋىنا، وڭىرلىك تۇتاس تۇلعالىق كەدەيلىك ماسەلەسىن شەشۋگە كەپىلدىك ەتۋ كەرەك. اۋىر كەدەي وڭىرلەردە دە وسى نىسانانى جۇزەگە اسىرۋ كەرەك. سونىمەن بىرگە، بۇل ماسەلەگە ماتەرياليزمدىك پوزيتسيامەن قاراۋىمىز كەرەك، ياعني 2020 - جىلعا جەتكەن كۇندە دە، اۋىر كەدەي وڭىرلەردىڭ دامىعان وڭىرلەردىڭ دامۋ ورەسىنە جەتۋى مۇمكىن ەمەس. ءبىزدىڭ بۇگىنگى قۇلشىنىسىمىز وسى وڭىرلەردەگى حالىقتىڭ «ەكىدەن تارىقپاۋ، ۇشتە قامتاماسىز بولۋىن» جۇزەگە اسىرىپ، وسى وڭىرلەردەگى نەگىزگى الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋدىڭ باستى سالالارىنداعى كورسەتكىشىن بۇكىل ەلدەگى ورتاشا ورەگە تاياتۋ ءۇشىن. بۇل ماسەلەدە ءبىز شىندىقتى ءىس جۇزىنەن ىزدەۋىمىز، شىندىقپەن ساناسپاي جويداقسىز نىساناعا ۇمتىلماۋىمىز، ءار جاققا قول سوزا بەرمەۋىمىز كەرەك.
ەكىنشىدەن، ۇسىنىلىمدى، قولداۋ تەبىنىن ارتتىرۋ كەرەك. ۇكىمەتتىڭ ۇسىنىلىمىنىڭ تۇلعالىق جانە جەتەكشى رولىن ساۋلەلەندىرۋ، فينانستىق قارجىنىڭ جەتەكشىلىك جانە سايكەستىرۋ رولىن ساۋلەلەندىرۋ كەرەك. جاڭادان ارتتىرىلعان كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ قارجىسىن، باستىسى، اۋىر كەدەي وڭىرلەرگە جۇمساۋ، جاڭادان ارتتىرىلعان كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ نىساندارىن، باستىسى، اۋىر كەدەي وڭىرلەرگە ورنالاستىرۋ، جاڭادان قوسىلعان كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ شارالارىن، باستىسى، اۋىر كەدەي وڭىرلەرگە شوعىرلاندىرۋ كەرەك. تاراۋلار ورنالاستىراتىن حالىققا ءتيىمدى نىسانداردى اۋىر كەدەي وڭىرلەرگە ويىستىرۋ، اۋىر كەدەي وڭىرلەردەگى جاڭادان ارتتىرىلعان اۋىل شارۋاشىلىعىنا قاتىستى قارجىنى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ نىساندارىنا شوعىرلاندىرۋ، سايكەستىرۋ كەرەك. ءار دارەجەلى قازىنالار اۋىر كەدەي وڭىرلەرگە باعىتتالعان اينالدىرىپ تولەۋ كولەمىن ۇلعايتۋ، فينانستىق ۇسىنىلىمنىڭ اۋىر كەدەي وڭىرلەرگە قاراتقان قولداۋىن مولايتۋ، كاپيتال بازارى جارنا بازارىنا شىعارىلعان كاسىپورىنداردى اۋىر كەدەي وڭىرلەرگە ورنالاستىرۋعا ءمان بەرۋ، قامسىزداندىرۋ ورگاندارى اۋىر كەدەي وڭىرلەردەگى قامسىزداندىرۋ اقىسىن جيناۋ ولشەمىن لايىقتى تومەندەتۋ كەرەك. قۇرىلىسقا پايدالانىلاتىن جەر جاعىندا اۋىر كەدەي وڭىرلەرگە قولداۋ كورسەتۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، جاڭادان مولايتىلعان قۇرىلىسقا پايدالانىلاتىن جەر كورسەتكىشىندە اۋىر كەدەي وڭىرلەردى دامىتۋداعى جەردەن پايدالانۋ قاجەتىن الدىمەن قامتاماسىز ەتىپ، اۋىر كەدەي اۋدانداردىڭ قالا، اۋىل قۇرىلىسىنا پايدالانىلاتىن جەردى مولايتۋ - ازايتۋداعى تۇتاستىرمالى كورسەتكىشىن ولكە كولەمىندە قولدانۋىنا جول قويۋ كەرەك. ءتۇرلى شارالار ارقىلى اۋىر كەدەي وڭىرلەردە كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋدى قولدايتىن قۋاتتى ۇسىنىلىمدىق بىرلەسكەن كۇشىن قالىپتاستىرۋ كەرەك.
ۇشىنشىدەن، سىعايلانعان كۇشتەردى قامال الۋ شايقاسىنا شوعىرلاندىرۋ كەرەك. «بولىنسەك كۇش بىتىرايدى، شوعىرلانساق كۇش تولىقتانادى». ءار جەردىڭ اۋىر كەدەيلىگىن تۋدىرعان سەبەپتەر ءار ءتۇرلى، سىعايلانعان كۇشتەردى جويىمپاز شايقاسقا شوعىرلاندىرۋدا ءار جەردىڭ ءىس جۇزىندىگىن تياناق ەتىپ، ءبىزدىڭ كۇش شوعىرلاندىرىپ ءىس تىندىراتىن تۇزىمدىك باسىمدىعىمىزدى تولىق ساۋلەلەندىرۋىمىز كەرەك. بۇكىل ەل جونىنەن العاندا، كەلەسىدە اۋىر كەدەي وڭىرلەردەگى الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋدە، نەگىزدىك قۇرىلعىدا جانە نەگىزگى ەمدەۋدە قامتاماسىزدىق بولۋ ماسەلەسىن ءتۇيىندى تۇردە شەشۋ كەرەك. مەن بىلتىر جەلتوقساندا ورتالىق ساياسي بيۋرونىڭ تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ماجىلسىندە كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋدىڭ جاعدايىنان جاسالعان مالىمەتتى تىڭداعان كەزدە «كەدەي قىستاقتاردىڭ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ ينجەنەرياسىن اتقارىپ، كوللەكتيۆ ەكونوميكانى جەتىلدىرىپ جانە دامىتىپ، نەگىزدىك قۇرىلعىلاردى كەمەلدەندىرىپ، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ ساياساتىن تياناقتاندىرۋدىڭ <ەڭ سوڭعى ءبىر شاقىرىمىن> جالعاۋ كەرەك» دەپ العا قويعان ەدىم. ءبىز كۇشتى شوعىرلاندىرىپ، جولدى دۇرىس تاۋىپ، جاراتىلىستىق شارت - جاعدايى وتە ناشار وڭىرلەردە وتىرعان بۇقارانى قولايلى جەرگە كوشىرۋ تەبىنىن ارتتىرساق، ەكولوگيالىق قورشاعان ورتاسى وسال، اشۋعا تيىم سالىنعان جانە شەكتەمەلى اشىلاتىن وڭىرلەردە وتىرعان بۇقاراعا قاراتا، ورمان قورعاۋشى سياقتى الەۋمەتتىك يگىلىك سيپاتىنداعى قىزمەت ورىندارىن مولايتساق، اۋرۋ سەبەبىنەن كەدەيلەسكەن بۇقاراعا قاراتا، ەمدەۋ - قۇتقارۋ، ۋاقىتشا كومەكتەسۋ، قايىرىمدىلىق قورى ارقىلى كومەكتەسۋ سياقتى كومەكتەسۋ تەبىنىن ارتتىرساق، كاسىپ ارقىلى سۇيەمەلدەۋ جانە جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ارقىلى كەدەيلىكتەن قۇتىلۋىنا كومەكتەسۋ قيىن بولعان وتباسىلاردى ساياساتتىق قامتاماسىزدىق ارقىلى تومەنگى تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتسەك بولعانى، بۇل قيىن ماسەلەلەردى شەشۋگە قارىمىمىز قاپتال جەتەدى.
تورتىنشىدەن، وڭىرلىك دامىتۋدا، ءسوزسىز، كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋدى ارقاۋ ەتىپ كۇش سالۋ كەرەك. اۋىر كەدەي وڭىرلەردى وڭىرلىك دامىتۋ − كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋدىڭ نەگىزى، كەدەيلەدى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋدىڭ قۇرامداس ءبولىمى. شوعىرلى، اۋماقتى كەدەي وڭىرلەردە الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋدى كەمەلدەندىرۋ، نەگىزدىك قۇرىلعىلاردى قۇرۋ، كاسىپتى دامىتۋ سياقتى جاقتارداعى ماسەلەلەردى كۇش سالا شەشۋ كەرەك، ءبىراق مىنانى دا ايقىن ءبىلۋ كەرەك: بۇلاي ىستەۋدەگى ماقساتىمىز − كەدەيلەردىڭ كەدەيلىكتەن قۇتىلۋىنا ءتيىمدى دامۋ ورتاسىن ازىرلەۋ ءۇشىن. اۋىر كەدەي وڭىرلەردى وڭىرلىك دامىتۋدىڭ شارالارى، ءسوزسىز، كەدەيلەردى قالاي ازايتۋدى ارقاۋ ەتىپ جۇرگىزىلۋى، كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋگە شىن مانىندە تاماشا نەگىز قالاۋى كەرەك. وڭىرلىك دامىتۋ اتىمەن نىسانعا ءوتىنىش ەتۋدەن، قارجى سۇراۋدان وڭىرلىك ەكونوميكا ارتىپ، قوعامدىق قىزمەت كورسەتۋ ورەسى جوعارىلاعانىمەن، كەدەي مەن بايدىڭ پارقى كەرىسىنشە زورايىپ كەتۋىنەن ساقتانۋ كەرەك. اۋىر كەدەي وڭىرلەردە ەكونوميكانىڭ دامۋ ءتاسىلىن جاقسارتىپ، كەدەيلەر پايداعا كەنەلەتىن كاسىپتەردى، ايتالىق، ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىعى، ەڭبەككۇش شوعىرلى مانەرلەۋ ونەركاسىبى جانە قىزمەت كورسەتۋ كاسىبى سياقتىلاردى ءتۇيىندى دامىتۋ كەرەك. قاتىناس قۇرىلىسى نىساندارىندا قىستاقتارعا، وتباسىلارعا جەتكىزۋگە بارىنشا بەيىمدەلۋ، سۋ يگىلىگى ينجەنەرياسى نىساندارىندا كەدەي قىستاقتار مەن شاعىن اۋىل شارۋاشىلىق وندىرىسىنە بەيىمدەلۋ، ەكولوگيانى قورعاۋ نىساندارىندا كەدەيلەردىڭ قاتىناسۋى مەن پايداعا كەنەلۋ ورەسىن جوعارىلاتۋ، اۋىل - قىستاق جاڭاشا سەلبەسىپ ەمدەۋ جانە سالماقتى ناۋقاستاردى قامسىزداندىرۋ ءتۇزىمى كەدەيلەرگە ساياساتتىق جاقتان بەيىمدەلۋ كەرەك، ت. ب.
بەسىنشىدەن، ءار جاقتىڭ كومەكتەسۋ تەبىنىن ارتتىرۋ كەرەك. شىعىس بولىكتەگى وڭىرلەر مەن ورتالىق ورىنداردىڭ اۋىر كەدەي وڭىرلەرگە كومەكتەسۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، كومەكتەسۋ جاۋاپكەرلىگىن كۇشەيتىپ، «اركىم ءوز بالاسىن كوتەرۋى كەرەك». شىعىس - باتىس بولىكتەردىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدەگى سەلبەستىگىندە جانە ورتالىق ورىنداردىڭ ارناۋلى سۇيەلەمدەۋ وبيەكتىلەرى اۋىر كەدەي وڭىرلەردە بولعاندارىنا، قارجى، نىسان، قىزمەتكەر جاقتارىندا كومەكتەسۋ تەبىنىن ارتتىرۋ كەرەك. شىعىس بولىكتەگى ەكونوميكاسى دامىعان اۋدانداردىڭ باتىس بولىكتەگى كەدەي اۋداندارعا كومەكتەسۋىندەگى «قول ۇستاسىپ دوڭگەلەك داۋلەتكە بىرگە بەت الۋ قيمىلى» مەن حالىق باسقارۋىنداعى كاسىپورىنداردىڭ «10 مىڭ كاسىپورىن 10 مىڭ قىستاققا كومەكتەسۋ قيمىلىندا» تۇگەلدەي اۋىر كەدەي وڭىرلەرگە بەيىمدەلۋ كەرەك. مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، وركەندەتۋ كەڭسەسى وسى جاعىنداعى ۇشتاستىرۋ قىزمەتىن جاقسى ىستەۋى كەرەك. كوپ ءتۇرلى فورما ارقىلى قوعامدىق كۇشتەردى اۋىر كەدەي وڭىرلەردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋعا كەڭىنەن قاتىناسۋعا بەلسەندىلىكپەن جەتەكتەپ، اۋىر كەدەي وڭىرلەردەگى بۇقارانىڭ ءوندىرىس، تۇرمىسىنداعى قيىنشىلىقتارىن شەشۋگە كومەكتەسۋ كەرەك. تۇتاس قوعامدا كەدەي وڭىرلەرگە، كەدەي بۇقاراعا كومەكتەسۋدىڭ مەيىر باعىشتاۋ قيمىلىن كەڭىنەن قانات جايدىرىپ، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋعا كورنەكتى ۇلەس قوسقان تيپتىك مىسالداردى كەڭىنەن ۇگىتتەپ، قوعامدىق كۇشتەردىڭ كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋعا ات سالىسۋىنا تاماشا راي قالىپتاستىرۋ كەرەك.
التىنشىدان، ىشكى قوزعاۋشى كۇشتى جەتىلدىرۋ تەبىنىن ارتتىرۋ كەرەك. مەن ۇنەمى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ساناسىن وياتۋمەن، مۇراتىن ورناتۋمەن ۇشتاسۋى كەرەك دەيمىن. سانا مەن مۇرات دەگەنىمىز ىشكى كۇش، ىشكى فاكتور. مەن فۋجيان ولكەسىنىڭ نيڭدى قالاسىندا قىزمەت ىستەگەن كەزىمدە «شابان ۇيرەك بۇرىن ۇشار» دەگەندى دارىپتەدىم، بۇل دەگەنىم، كەدەي وڭىرلەردە، كەدەي بۇقارادا ەڭ اۋەلى «ۇشاتىن» تانىم مەن «الدىمەن ۇشاتىن» ارەكەت بولۋى كەرەك دەگەندىك. ىشكى قوزعاۋشى كۇش بولماسا، تەك سىرت جاقتاعى كومەكتەسۋگە سۇيەنسەك، كومەك قانشا كوپ بولعانىمەن «ۇشقىڭ» كەلمەسە، ماسەلەنى تۇبىرىنەن شەشۋگە بولمايدى. قازىر، كەيبىر جەرلەردە كادرلاردىڭ رولىنىڭ ساۋلەلەنۋى باسىم تۇسكەنىمەن، بۇقارانىڭ رولى تولىق ساۋلەلەنبەيتىن، «كادرلار ىستەپ، بۇقارا قاراپ تۇراتىن»، «كادرلار تاعاتسىزدانسا دا، بۇقارانىڭ الاتاۋ اشاسىنان كەلمەيتىن» قۇبىلىس جارىققا شىققان. كەيبىر كەدەي بۇقارادا «دامەتۋ، يەك سۇيەۋ، الاقان جايۋ» يدەياسى اۋىر، ولار «داۋالدىڭ تۇبىندە كۇنشۋاقتاپ وتىرىپ، بىرەۋدىڭ وزىنە دوڭگەلەك داۋلەتتى قوس قولداپ ۇسىنۋىن كۇتۋدە». كەدەي بۇقارانىڭ بەلسەندىلىگىن، ىرىقتىلىعىن، جاسامپازدىعىن وياتۋعا ءمان بەرۋ، كەدەي بۇقارانى ءوندىرىستى دامىتۋ جانە سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەۋ، ساۋدا جاساۋ شەبەرلىگىنە باۋلۋعا ءمان بەرۋ، كەدەي وڭىرلەر مەن كەدەي بۇقارانىڭ كەدەيلىكتەن قۇتىلىپ، اۋقاتتانۋعا بەت الۋىنىڭ ىشكى قوزعاۋشى كۇشىن وياتۋعا ءمان بەرۋ، كەدەي وڭىرلەر مەن كەدەي بۇقارانىڭ ءوزىن دامىتۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋعا ءمان بەرۋ كەرەك. جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ءداستۇرلى كوركەم احىلاعىن ساۋلەلەندىرىپ، ەڭبەكشىلدىكپەن اۋقاتتانىپ، ۇنەمشىلدىكپەن وتباسىن باسقارۋ كەرەك. جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ تۋىسىنا وپالى بولاتىن، قارتتاردى قۇرمەتتەيتىن ءداستۇرلى احىلاعىن ساۋلەلەندىرىپ، ادامداردى وتباسى جاۋاپكەرلىگىن سانالى ارقالاۋعا، تاماشا وتباسى سالتىن قالىپتاستىرۋعا جەتەكتەپ، وتباسى مۇشەلەرىنىڭ قارتتاردى اسىراۋ، كۇتۋ جاۋاپكەرلىك تانىمىن كۇشەيتىپ، وتباسىنداعى جاستار مەن قارتتاردىڭ بەرەكەلى بولۋىن جەبەۋ كەرەك. ءبىر اقاۋسىز، العاباسار ۇلت ەڭبەكشىلدىككە شابىت بەرۋى، جۇمىسقا ورنالاسۋعا شابىت بەرۋى، وتباسىن ءوز قۇلشىنىسىنا سۇيەنىپ اسىراۋعا شابىت بەرۋى، قوعامعا قىزمەت ەتۋى، مەملەكەتكە ۇلەس قوسۋى كەرەك. قىزمەت فورماسىن، ءادىس - امالىن جاقسارتىپ، جالاڭ - جاداعاي اقشا بەرەتىن، زات ۇسىناتىن، الدىنا مال سالىپ بەرەتىن ىستەردى وزگەرتىپ، وندىرىسكە سياقى، جاردەماقى بەرۋ، ەڭبەككە كومەك اقى بەرۋ، قۇرىلىس ارقىلى جاردەمدەسۋ سياقتى مەحانيزمدەردى كوبىرەك جولعا قويىپ، بارلىعىن ءوز ۇستىنە الۋدان، بارلىعىن مىندەتىنە الۋدان، بارلىعىن ىستەپ بەرۋدەن اۋلاق بولىپ، قالىڭ بۇقارانى ءوزىنىڭ جاپالى ەڭبەگىنە سۇيەنىپ كەدەيلىكتەن قۇتىلىپ اۋقاتتانۋعا بەت الۋعا تاربيەلەۋ جانە جەتەكتەۋ كەرەك.
جەتىنشىدەن، ۇيىمدىق باسشىلىققا سەرپىن بەرۋ كەرەك. اۋىر كەدەي وڭىرلەردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋدا تياناقتاندىرۋدى كۇشەيتىپ، جەدەل ناتيجە شىعارىپ، ادامدى، جاۋاپكەرشىلىكتى، جۇمىستى، ناتيجەنى تياناقتاندىرۋ كەرەك. اۋىر كەدەيلىك ماسەلەسىن شەشۋدە ۇيىمدىق باسشىلىقتى كۇشەيتۋ − كەپىل. پارتيا ورتالىق كوميتەتى «4 تانىمدى» كۇشەيتۋدى باسا دارىپتەپ وتىر، بۇل قۇر ۇران، بوس ءسوز ەمەس، ونى ارەكەتتە تياناقتاندىرۋ كەرەك. ءار دارەجەلى پارتكومدار مەن ۇكىمەتتەر پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شەشىم - ورنالاستىرۋىن باتىلدىقپەن تياناقتاندىرىپ، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ قىزمەتىن بۇلجىتپاستان جاقسى ىستەۋ كەرەك. اۋىر كەدەي وڭىرلەردەگى پارتكومدار مەن ۇكىمەتتەر كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋدى «13 - بەسجىلدىق» مەزگىلىندەگى ماڭداي الدى ءىرى ءىس جانە بەتكە ۇستار حالىق تۇرمىسى ينجەنەرياسى رەتىندە يگەرىپ، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ جالپى جاعدايىن كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ ارقىلى ءبىر تۇتاس مەڭگەرۋگە تاباندى بولۋى كەرەك. اۋدان دارەجەلى پارتكومدار − اۋداندارداعى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋدىڭ باس قولباسشىلىق شتابى، اۋداندىق پارتكوم شۋجيى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋدى ءبىر تۇتاس يگەرىپ، ونىڭ اياق الىسىن ورنالاستىرۋ، نىسانداردى تياناقتاندىرۋ، قاراجاتتاردى پايدالانۋ، قىزمەتكەرلەردى سەپتەۋ، ىلگەرىلەتۋ، اتقارۋ سياقتى جۇمىستاردى ءبىر تۇتاس جاقسى ىستەۋ كەرەك. وسى ارادا مەن مىنانى تاعى دا قايتالاي دارىپتەيمىن: كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ مەزگىلىندە، كەدەي اۋداندارداعى اۋدان دارەجەلى پارتيا، ۇكىمەت ورىنداردىڭ ءبىرىنشى باسشىلارى تۇراقتىلىقتى ساقتاۋى كەرەك، بەينەسى ۇزدىك بولعاندارىن كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ مىندەتى ورىندالعاننان كەيىن، ءوسىرىپ ماڭىزدى قىزمەتكە قويۋعا بولادى. قازىر وسى قىزمەت ورنىنداعى جولداستاردىڭ جۇكتەلگەن بورىشتى ابرويمەن اتقارىپ، پارتيا تاپسىرعان داڭقتى مىندەتتى جاپپاي جاقسى ورىنداۋىن ءۇمىت ەتەمىن.
اۋىر كەدەي وڭىرلەردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋدا، جۇمىستىڭ ءبىرىنشى شەبىندەگى ۇيىمدىق باسشىلىقتى، وتە - موتە، كۇشەيتۋ كەرەك. قامال الۋ شايقاسىن جۇرگىزۋدىڭ تەتىگى − ادام، ءبىراز جىلدان بەرى ءبىز كەدەي قىستاقتارعا ءبىرىنشى شۋجيلەر مەن قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتتەرىن ىرىكتەپ جىبەرىپ كەلدىك، كەي جەرلەردە ستۋدەنت قىستاق كادرلارى كوبەيتىلدى. اۋىر كەدەيلىك − قيىننىڭ قيىنى، مۇنداي شايقاسقا ەڭ ىسكەر ادامداردى اتتاندىرۋ كەرەك، جەر - جەر بۇل ماسەلەگە ايرىقشا كۇش سالۋى كەرەك. ايتپەسە، اقشانى سۋشا شاشساق تا ناتيجە بەرمەيدى. اۋىل - قىستاقتارداعى باستاۋىش پارتيا ۇيىمدارىن بەكەمدەۋدى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋمەن جاندى تۇردە ۇشتاستىرىپ، ءبىرىنشى باسشىنى ويداعىداي تاڭداپ، باسشىلىق القانى كوڭىلدەگىدەي ىرىكتەۋ، اسىرەسە، نەگىزگى ساتىداعى دارمەنسىز، بىتىراڭقى القالار ماسەلەسىن شەشۋگە بەل بايلاپ، قىستاق پارتيا ۇيىمدارىنىڭ كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋداعى جاۋىنگەر قورعاندىق رولىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرۋ كەرەك. قىستاق زورەكەرلەرى مەن سۇرقيا كۇشتەرگە زاڭ بويىنشا سوققى بەرىپ، ولاردىڭ نەگىزگى ساتى بيلىگىنىڭ جۇمىسىنا كيلىگۋىنەن قاتاڭ ساقتانۋ قاجەت. ءار دارەجەلى پارتيا، ۇكىمەت ورگاندارى كەدەي وڭىرلەرگە كادرلاردى، كەدەي قىستاقتارعا ءبىرىنشى شۋجيلەردى جانە قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتتەرىن بەلسەندىلىكپەن تاڭداپ جىبەرىپ، كادرلاردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ شايقاسىندا شىنىقتىرۋ، جەتىلدىرۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋدىڭ ءبىرىنشى شەبىندە قىزمەت ىستەيتىن نەگىزگى ساتى كادرلارىنىڭ جۇمىسى وتە جاپالى. بيىل جاڭا جىل قارساڭىندا، مەن جاڭا جىلعا ارنالعان قۇتتىقتاۋىمدا ولارعا ارنايى سالەم جولدادىم، بۇل مەنىڭ جەرگىلىكتى پارتكومدار مەن ۇكىمەتتەردەن ولارعا كوڭىل ءبولۋدى، قامقورلىق جاساۋدى، نازار اۋدارۋدى تالاپ ەتكەنىمدى اڭعارتقانىم ەدى. اۋىر كەدەي وڭىرلەردى كادرلاردى شىنىقتىرۋدىڭ، ىرىكتەۋدىڭ، ءوسىرۋدىڭ ماڭىزدى تۇعىرى ەتۋ كەرەك. كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋشى كادرلار شىن مانىندە تەرەڭگە بويلاپ، جۇمىستى قىستاقتاردا جۇرگىزىپ، بۇقارامەن قاتار ەڭبەك ەتۋى، اۋىردىڭ ۇستىمەن، جەڭىلدىڭ استىمەن جۇرمەۋى، تابانسىزدىق ىستەمەۋى، سيىر قۇيىمشاقتاتپاۋى كەرەك. بۇل جاعىندا، ءار دارەجەلى پارتيا ۇيىمدارى مەن ۇيىمداستىرۋ تاراۋلارى ويداعىداي باسقارىپ، مىقتاپ يگەرىپ، ءبىرىنشى شۋجي مەن قىستاقتا تۇراتىن كادرلاردىڭ سۇيەمەلدەۋ، كومەكتەسۋ قىزمەتىن ىجداعاتپەن، ىقىلاسپەن، كۇش سالا جاقسى ىستەۋىنە كەپىلدىك ەتۋى كەرەك.
سەگىزىنشىدەن، تەكسەرۋ، باقىلاۋدى كۇشەيتۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزۋ استە بىرەر تاڭدا ورىندالاتىن، جەڭىل - جەلپى تىندىراتىن، قول ۇشىمەن ىستەلەتىن ءىس ەمەس. پارتيا ورتالىق كوميتەتى جەرگىلىكتى جەرلەردەن كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋ مىندەتىن كۇن ىلگەرى ورىنداۋدى قاتاڭ تالاپ ەتىپ وتىرعان جوق، كەدەيلىك ماسەلەسى شىتىرمان دا كۇردەلى اۋىر كەدەي وڭىرلەر جونىنەن ءتىپتى دە سولاي. كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋ جوسپارىن ءىس جۇزىندىك جاعدايدى ەلەمەي، كەلسە - كەلمەس العا ىلگەرىلەتۋگە، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ولشەمىن كەلسە - كەلمەس تومەندەتۋگە، كەدەيلىكتەن سيفر جۇزىندە قۇتىلدىرۋعا، كوز بوياۋشىلىق جاساۋعا بولمايدى. مەيلىنشە قاتاڭ تەكسەرۋ، باعالاۋ جۇيەسىن اتقارىپ، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋدان جىلدىق ەسەپ بەرۋ جانە تەكسەرۋ تۇزىمىنە تاباندى بولىپ، باقىلاۋ - تەكسەرۋدى، جاۋاپقا تارتۋدى كۇشەيتىپ، قاتاڭ، شىنايى بولماعانداردى، كوز بوياۋشىلىق ىستەگەندەردى قاتاڭ جاۋاپقا تارتۋ كەرەك. كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قاراجاتىن باسقارۋ - پايدالانۋدى كۇشەيتۋ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قاراجاتىن باسقاعا پايدالانۋ، ءتىپتى، قيانات ەتۋ ارەكەتتەرىن، ءسوز جوق، تۇزەتىپ، قاتاڭ ءبىر جاقتى ەتۋ كەرەك. كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قىزمەتى، ءسوز جوق، تياناقتى بولۋى، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ بارىسى، ءسوز جوق، تىڭعىلىقتى بولۋى، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ناتيجەسى، ءسوز جوق، شىنايى بولۋى، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدىڭ ناتيجەسى بۇقارادان شىن مانىندە قۇپتاۋ تابۋى، اماليات پەن تاريحتىڭ سىنىنان وتە الاتىن بولۋى كەرەك.
مەن بۇرىن دا كوپ رەت مىنانى دارىپتەگەن ەدىم، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ قىزمەتىن تىڭعىلىقتى جۇرگىزۋ، بارلىق قىزمەتتى كەدەي بۇقارانىڭ ناقتى ماسەلەلەرىن شەشۋدە تياناقتاندىرىپ، فورماشىلدىقتان شىن مانىندە ساقتانۋ كەرەك، كوزگە سىنىق كورىنۋگە، قاعازباستىلىق ىستەۋگە، كوز الداۋعا بولمايدى. ءبىراز ۋاقىتتان بەرى، كەيبىر ماتەريالدارعا قاراعاندا، كەي جەرلەر كەدەيلىكتى دالمە - ءدال انىقتاۋ، كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋ ماقساتىمەن ءتۇرلى - ءتۇستى كەستەلەر شىعارىپ، تومەندەگىلەردەن تولتىرۋدى تالاپ ەتكەن. كەيبىر نەگىزگى ساتى كادرلارى ءتۇرلى كەستەلەردى تولتىرۋمەن ابىگەر بولىپ، ۇستەمە جۇمىس ىستەپ، ءتىپتى، قىستاقتارعا بارىپ، وتباسىلاردى ارالاپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ناقتى ىستەر ىستەۋگە ۋاقىت شىعارا الماعان. كەيبىر كەستەلەردى كەدەي جۇرتشىلىق ءوز قولىمەن تولتىرۋى قاجەت ەكەن، ءبىراق، كەستەنىڭ جوباسى وتە كۇردەلى، مازمۇنى وتە كوپ بولعان، ونىڭ ۇستىنە كوپتەگەن تەرميندەردى شارۋالار مۇلدە تۇسىنبەگەن. مۇنداي ماسەلەلەردى تۇزەتۋگە نازار اۋدارۋ كەرەك، كەدەيلىكتى دالمە - ءدال انىقتاۋعا، كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋگە تاباندى بولعان دۇرىس، ءبىراق، عىلميلىقتى، ءادىس - امالدى، ونىمدىلىكتى دارىپتەگەن ءجون، ءار جاقتىڭ ينفورماتسيالارىن جيناقتاپ، ينفورماتسيا قامباسىن قۇرىپ، ينفورماتسيا بايلىقتارىنان ورتاق يگىلىكتەنۋدى ىسكە اسىرۋ قاجەت.
ولكە، اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالالار پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ تالابى بويىنشا، ماسەلەنى نازارعا الىپ، سەبەپ - سالدارعا تالداۋ جاساپ، شەشۋ جولدارىن قاراستىرۋى كەرەك. جۇمىستىڭ تەبىنى ءالسىز بولسا كۇشەيتۋ، ۇسىنىلىمنىڭ تەبىنى ءالسىز بولسا ارتتىرۋ، ماسەلەنى شەشۋدىڭ ءادىسى دۇرىس تابىلماسا كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋ تالاپتارى بويىنشا دەر كەزىندە سايكەستى شارانى زەرتتەۋ، ءسويتىپ، 2020 - جىلعا دەيىن ءوز اۋماقتارىنداعى اۋىر كەدەي وڭىرلەردىڭ كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ مىندەتتەرىنىڭ ورىندالۋىنا كەپىلدىك ەتۋى كەرەك.
بارلىعىمىز جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، تىڭعىلىقتى جۇمىس جۇرگىزسەك، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ مىندەتىنىڭ، ءسوز جوق، كوزەۋلى ۋاقىتتا ورىندالاتىنىنا سەنەمىن!
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
