بەتتى ساقتاۋ | باس بەت ەتۋ | حات ساندىعى | حابارلاسىڭىز | ءبىز تۋرالى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى    

حالىق تورابى>>جوتكەمەلەر

ج ك پ ورتالىق كوميتەتى كەڭسەسى، مەملەكەتتىك كەڭەس كەڭسەسى «كولدەردە كول باستىقتارى ءتۇزىمىن اتقارۋ جونىندەگى جەتەكشى پىكىردى» باسىپ تاراتتى

2018.01.15 15:20     كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى

  شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 4 - قاڭتاردا بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى. جۋىقتا ج ك پ ورتالىق كوميتەتى كەڭسەسى، مەملەكەتتىك كەڭەس كەڭسەسى «كولدەردە كول باستىقتارى ءتۇزىمىن اتقارۋ جونىندەگى جەتەكشى پىكىردى» باسىپ تاراتتى ءارى حابارلاندىرۋ شىعارىپ، رايونداردان، تاراۋلاردان ءىس جۇزىندىكپەن بىرلەستىرىپ، مۇقيات دايەكتىلەندىرۋدى، تياناقتاندىرۋدى تالاپ ەتتى.

  «كولدەردە كول باستىقتارى ءتۇزىمىن اتقارۋ جونىندەگى جەتەكشى پىكىردىڭ» تولىعى تومەندەگىدەي:

  پارتيا 19 - قۇرىلتايىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي تياناقتاندىرۋ، «ج ك پ ورتالىق كوميتەتى كەڭسەسىنىڭ، مەملەكەتتىك كەڭەس كەڭسەسىنىڭ <وزەن باستىقتارى ءتۇزىمىن جاپپاي اتقارۋ جونىندەگى پىكىردى> باسىپ تاراتۋ تۋرالى حابارلاندىرۋىنىڭ» تالاپتارىن جاپپاي تياناقتاندىرىپ، كولدەردى باسقارۋ، قورعاۋ قىزمەتىن اناعۇرلىم كۇشەيتۋ ءۇشىن، قازىر كولدەردە كول باستىقتارى ءتۇزىمىن اتقارۋ جونىندە تومەندەگىدەي پىكىرلەردى ورتاعا قويىپ وتىرمىز.

  ءبىرىنشى، كولدەردە كول باستىقتارى ءتۇزىمىن اتقارۋدىڭ كەلەلى ءمانى مەن ەرەكشە سيپاتىن جەتە تانۋ

  پارتيا 19 - قۇرىلتايىندا ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسى − بۇگىنگى ەڭبەك، ەرتەڭگى يگىلىك، وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنىڭ ادام مەن تابيعات جاراسىمدى داميتىن جاڭا جۇلگەسىن قالىپتاستىرۋدى جەبەۋ كەرەكتىگى باسا دارىپتەلدى. كول − وزەن - داريالار سۋ جۇيەسىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى، سۋ سيىمدىلىعىن ساقتايتىن ماڭىزدى كەڭستىك، تاسقىننان ساقتانۋ، سۋمەن قامداۋ، سۋ تاسىمالى، ەكولوگيا سياقتى جاقتاردا ورنىن باسۋعا كەلمەيتىن رول اتقارادى. ۇزاق ۋاقىتتان بەرى، كەيبىر جەرلەردە قايراڭدى قورشاپ ەگىن سالۋ، سۋ الابىن يەمدەنىپ الۋ، ولشەمنەن اسىرىپ لاس زاتتاردى ىعىستىرۋ، باعىمشىلىقپەن زاڭسىز شۇعىلدانۋ، زاڭسىز قۇم - شاعىل الۋ، كول اۋماعىنىڭ تارايۋىن، سۋ ايدىنىنىڭ ازايۋىن، سۋ ساپاسىنىڭ ناشارلاۋىن تۋدىرۋ، جانۋارلاردىڭ مەكەندەيتىن جەرىن ءبۇلدىرۋ سياقتى ماسەلەلەر كورنەكتى بولىپ، كولدەردىڭ فۋنكتسياسى اۋىر دارەجەدە ءبۇلىندى. كولدەردە كول باستىقتارى ءتۇزىمىن اتقارۋ − پارتيا 19 - قۇرىلتايىنىڭ رۋحىن دايەكتىلەندىرىپ، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن كۇشەيتۋدىڭ ناقتى شاراسى، وزەن باستىقتارى ءتۇزىمىن جاپپاي اتقارۋ جونىندەگى پىكىردە العا قويىلعان ايقىن تالاپ، كولدەردى باسقارۋدى، قورعاۋدى كۇشەيتۋدىڭ، كولدەردىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن جاقسارتۋدىڭ، كولدەردىڭ اقاۋسىز تىرشىلىگىن ساقتاۋدىڭ، كولدەردىڭ فۋنكتسياسىن باياندى پايدالانۋدى جۇزەگە اسىرۋدىڭ ماڭىزدى تۇزىمدىك كەپىلى.

  سونىمەن بىرگە، كولدەردە كول باستىقتارى ءتۇزىمىن اتقارۋ ەرەكشە سيپات الادى؛ بىرىنشىدەن، كولدەرگە جايشىلىقتا ءبىرتالاي وزەن قۇيادى، وزەن مەن كولدىڭ قاتىناسى كۇردەلى كەلەدى، كولدەردى باسقارۋدا، قورعاۋدا كولدەرگە قۇياتىن وزەن اعارلارىن جاپپاي ويلاستىرىپ، ءبىر تۇتاس ىلگەرىلەتۋگە تۋرا كەلەدى؛ ەكىنشىدەن، كولدەردىڭ سۋ ايدىنى جالعاسقاندىقتان، شەكاراسىنىڭ قيما بەتىن باقىلاۋ - ولشەۋ وڭايلىقپەن تۇراقتانبايدى، كول جاعالاۋىنداعى اكىمشىلىك ءوڭىردى باسقارۋ، قورعاۋ جاۋاپكەرلىگىن ءدال بەلگىلەۋ ءبىرشاما قيىن؛ ۇشىنشىدەن، كولدەردىڭ سۋ ايدىنىنىڭ جاعاسى مەن توڭىرەگىندە ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق، ساياحات اشۋ سياقتى قيمىلدار جاپپاي ءومىر سۇرگەن، باسقارۋ مەن قورعاۋدىڭ لايىقتى بولماۋى ءتارتىپسىز اشۋعا وتە وڭاي جول بەرگەن؛ تورتىنشىدەن، كولدەردىڭ سۋ ايدىنىنىڭ جىلجىمالىلىعىنىڭ سالىستىرمالى اقىرىنداۋى، سۋ الاپتارىنىڭ الماسۋ، جاڭالانۋ اينالىمىنىڭ ۇزاق بولۋى، قورەكتىك زاتتار مەن لاس زاتتاردىڭ وڭاي جينالۋى لاستانعاننان كەيىنگى وڭاۋدى، قالپىنا كەلتىرۋدى ەرەكشە قيىنعا سوقتىرادى؛ بەسىنشىدەن، كولدەردىڭ وڭىرلىك ەكولوگيالىق تەپە - تەڭدىكتى قورعاۋ، اۋانى رەتتەۋ، ورگانيزمنىڭ الۋان تۇرلىلىگىن ساقتاۋ سياقتى جاقتارداعى فۋنكتسياسى كورنەكتى، بۇلىنگەن ەكولوگيالىق ورتاعا جەتكىزەتىن ىقپالى ءبىرشاما زور بولادى، ونى باسقارۋدى، قورعاۋدى اناعۇرلىم قاتايتۋ كەرەك. كولدەردە كول باستىقتارى ءتۇزىمىن اتقارۋدا، ءسوز جوق، ماسەلەنى نىشان ەتۋدەن جازباي، ءارقايسى جاقتاردىڭ جاۋاپكەرلىگىن ايقىنداپ، اتقارۋ شارالارىن كۇشەيتىپ، تەكسەرۋدى، جاۋاپكەرلىگىن قۋزاۋدى كۇشەيتىپ، ناقتى ناتيجەگە جەتۋگە كەپىلدىك ەتۋ كەرەك.

  ەكىنشى، كول باستىقتارى جۇيەسىن ورناتۋ، كەمەلدەندىرۋ

  ولكەلەردىڭ (اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالا) ءوز اكىمشىلىك وڭىرلەرىنىڭ ىشىندەگى بارلىق كولدەردى كول باستىقتارى ءتۇزىمىن جاپپاي اتقارۋ قىزمەتىنىڭ كولەمىنە ەنگىزىپ، 2018 - جىلدىڭ سوڭىنان بۇرىن كولدەردە كول باستىقتارى ءتۇزىمىن جاپپاي ورناتىپ، پارتيا، ۇكىمەت ورىندارىنىڭ باسشىلارى جاۋاپتى بولۋ ءتۇزىمىن وزەك ەتكەن جاۋاپكەرلىك جۇيەسىن ورناتىپ جانە اقاۋسىزداندىرىپ، قاراستى جەرىنىڭ باسقارۋ جاۋاپكەرلىگىن تياناقتاندىرادى.

  ولكە، قالا، اۋدان، اۋىل 4 دارەجەلى كول باستىقتارى جۇيەسىن جاپپاي ورناتۋ. ولكەلەردىڭ (اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالا) اكىمشىلىك وڭىرلەرىنىڭ ىشىندەگى باستى كولدەرگە، ولكە دارەجەلى اكىمشىلىك وڭىرلەردىڭ شەكاراسىن اتتاعان ءارى ءوز قاراستىلىعىنداعى رايوننىڭ ورنى مەن رولى ماڭىزدى بولعان كولدەرگە ولكە دارەجەلى جاۋاپتى جولداس كول باستىعى بولادى؛ قالا، ايماق دارەجەلى اكىمشىلىك وڭىرلەردىڭ شەكاراسىن اتتاعان كولدەرگە پرينسيپتىك جاقتان ولكە دارەجەلى جاۋاپتى جولداس كول باستىعى بولادى؛ اۋدان دارەجەلى اكىمشىلىك وڭىرلەردىڭ شەكاراسىن اتتاعان كولدەرگە پرينسيپتىك جاقتان قالا، ايماق دارەجەلى جاۋاپتى جولداس كول باستىعى بولادى. سونىمەن بىرگە كول تۇرعان قالا، اۋدان، اۋىل اكىمشىلىك ءوڭىر بويىنشا دارەجە، رايونعا ءبولىپ، كول باستىقتارىن بەلگىلەپ، تور كوزدەندىرىپ باسقارۋدى اتقارىپ، كول رايونىنىڭ بارلىق سۋ الاپتارىندا انىق بەلگىلەنگەن جاۋاپكەرلىك نەگىزگى تۇلعا بولۋىنا كەپىلدىك ەتەدى.

  ءۇشىنشى، كول باستىقتارىنىڭ بورىشىن انىق بەلگىلەۋ

  كولدىڭ ەڭ جوعارى دارەجەدەگى كول باستىعى − ءبىرىنشى جاۋاپتى ادام، ول كولدى باسقارۋدىڭ، قورعاۋدىڭ باس جاۋاپكەرلىگىن ارقالايدى، كول مەن كولگە قۇياتىن وزەندەردى باسقارۋ، قورعاۋ قىزمەتىن ءبىر تۇتاس سايكەستىرەدى، كولدى باسقارۋ، قورعاۋ نىسانالارى مەن مىندەتتەرىن تۇراقتاندىرادى، «ءبىر كولگە ءبىر ساياسات قولدانۋ» جوباسىن جاساۋدى ۇيىمداستىرادى، ءار دارەجەلى كول باستىقتارىنىڭ مىندەتىن انىق بەلگىلەيدى، كولدى باسقارۋ، قورعاۋ بارىسىنداعى كەلەلى ماسەلەلەردى سايكەستىرىپ شەشەدى، قايراڭدى قورشاپ ەگىن سالۋ، سۋ ايدىنىن يەمدەنىپ الۋ، ولشەمنەن اسىرىپ لاس ىعىستىرۋ، باعىمشىلىقپەن زاڭسىز شۇعىلدانۋ، زاڭسىز قۇم - شاعىل الۋ سياقتى كورنەكتى ماسەلەلەردى رەتتەۋگە زاڭ بويىنشا ۇيىمداستىرادى. باسقا دا ءار دارەجەلى كول باستىقتارى ءوز قاراستىلىعىنداعى رايونداردىڭ ىشىندەگى باسقارۋ مەن قورعاۋعا توتە جاۋاپتى بولىپ، مىندەت، جۇمىس ءبولىسى بويىنشا كولدەردى باسقارۋ، قورعاۋ قىزمەتىن جۇرگىزۋدى ۇيىمداستىرادى.

  سۋ الاپتارىن باسقارۋ قۇرىلىمدارى سايكەستىرۋ، جەتەكشىلىك ەتۋ جانە باقىلاۋ سياقتى رولدارىن تولىق ساۋلەلەندىرۋ كەرەك. ولكە دارەجەلى اكىمشىلىك ءوڭىر اتتاعان كولدەردە، سۋ الاپتارىن باسقارۋ قۇرىلىمدارى سۋ فۋنكتسيالىق رايونداردى باقىلاۋ - باسقارۋ تالابى بويىنشا، وزەنگە قۇيىلاتىن لاس زاتتاردى ىعىستىرۋ قۇرىلعىلارىن ورناتۋعا تيىم سالۋ جانە شەك قويۋ ءوڭىرىن بەلگىلەۋگە ۇيىمداستىرىپ، ولكەلەردى (اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالا) كولدەرگە قۇيىلاتىن لاس زاتتاردىڭ جالپى مولشەرىن باسقارۋ، تىزگىندەۋ جاۋاپكەرلىگىن تياناقتاندىرۋعا قۋزايدى. ولكەلەرمەن (اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالا) بايلانىس جاساپ، سايكەستىرۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، سۋ الاپتارىن جوبالاۋدى تەجەۋدى كۇشەيتىپ، كول باستىقتارى ءتۇزىمى قىزمەتىن جان - جاقتى سايكەستىرۋدى، باقىلاۋ - تەكسەرۋدى جانە ولشەۋدى، باعالاۋدى شىنايى كۇشەيتەدى.

  ءتورتىنشى، باستى مىندەتتەردى جاپپاي تياناقتاندىرۋ

  (1) كول الاپتارىن باسقارۋدى كۇشەيتۋ. رايوندار، قاتىستى تاراۋلار كولدەردىڭ باسقارىلۋ كولەمىن زاڭ بويىنشا بەلگىلەپ، اشۋ، پايدالانۋ ارەكەتتەرىن قاتاڭ تىزگىندەپ، كولدەردى جانە ونىڭ ەكولوگيالىق ارالىق ءوڭىرىن الدىمەن ەسكەرەتىن قورىق ەتىپ بەلگىلەپ، قاتىستى باسقارۋ شارالارىن زاڭ بويىنشا تياناقتاندىرادى. ءارقانداي فورمامەن كولدەردىڭ قايراڭىن قورشاپ ەگىن سالۋعا، كولدىڭ سۋ ايدىنىن زاڭسىز يەلەپ الۋعا تيىم سالىنادى. كولدەن اتتاعان، كولدى ەندەي وتكەن كول ماڭىنداعى قۇرىلىستار مەن قۇرىلعى قۇرىلىستار قاتاڭ تىزگىندەلەدى، سالۋعا راسىندا قاجەتتى كەلەلى نىساندار مەن حالىق تۇرمىسى ينجەنەريالار بولسا، ينجەنەريا قۇرىلىستارىنىڭ جوباسىن ساپالىلاندىرۋ ارقىلى عىلمي، ۇيلەسىمدى قالپىنا كەلتىرۋ جانە تولىقتاۋ شارالارىن قولدانىپ، كولگە جاسايتىن ءتيىمسىز ىقپالىن ەڭ زور شەكتە ازايتادى. كول اۋماعىندا قورشاۋ جاساپ، باعىمشىلىقپەن شۇعىلدانۋ، قۇم - شاعىل الۋ سياقتى قيمىلدار قاتاڭ تىزگىندەلەدى. الاپتاردىڭ، وڭىرلەردىڭ كولگە ساياتىن اشۋ، پايدالانۋ ىستەرىنە قاتىستى جوبالارى قورشاعان ورتا جونىندە زاڭ بويىنشا باعالانىپ، كولدىڭ باسقارىلۋ كولەمىنىڭ ىشىندە قۇرىلىس نىسانىن سالسا جانە قيمىل جاساسا، ءسوز جوق، قاتىستى جوباعا جانە عىلمي دالەلگە ۇيلەسۋى، ينجەنەريا قۇرىلىسى جوباسىن تەكسەرۋ، قورشاعان ورتاعا ىقپالىن باعالاۋ سياقتى تۇزىمدەردى قاتاڭ اتقارۋ كەرەك.

  (2) كول جاعاسىن باسقارۋدى، قورعاۋدى كۇشەيتۋ. كول جاعاسىن وڭىرگە ءبولىپ باسقارىپ، جەردى پايدالانۋدىڭ جالپى تۇلعالىق جوباسى سياقتىلاردى نەگىز ەتىپ، قورىقتاردى، قورعامالى رايونداردى، پايدالانۋى مەڭگەرىلەتىن رايونداردى، اشىپ پايدالانۋعا بولاتىن رايونداردى ۇيلەسىمدى ءبولىپ، رايوندارعا ءبولىپ باسقارۋدىڭ، قورعاۋدىڭ تالاپتارىن ايقىنداپ، كول جاعاسىنىڭ پايدالانىلۋىن باسقارۋدى جانە ۇنەمدى، شوعىرلى پايدالانۋدى كۇشەيتىپ، اشىپ پايدالانۋدىڭ كۇشەمەلىلىگىن قاتاڭ تىزگىندەپ، كول جاعاسىنىڭ تابيعي قالپىن ەڭ زور شەكتە ساقتاۋ. كول جاعالاۋلارىنداعى جەرلەردى اشىپ پايدالاۋدا جانە كاسىپ سالاسىن ىڭعايلاۋدا جاعاداعى بولىنگەن رايونداردىڭ تالاپتارىمەن سايكەسۋ ءارى ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ باياندى دامۋىنا مۇمكىندىك قالدىرۋ كەرەك.

  (3) كولدەردىڭ سۋ بايلىعىن قورعاۋدى جانە سۋدىڭ لاستانۋىنان ساقتانۋدى كۇشەيتۋ. سۋ بايلىعىن باسقارۋدىڭ ەڭ قاتاڭ ءتۇزىمىن تياناقتاندىرىپ، كولدەردىڭ سۋ بايلىعىن قورعاۋدى كۇشەيتۋ. سۋدى ۇنەمدەۋدى الدىمەن ەسكەرۋگە تاباندى بولىپ، سۋدى شوعىرلى ۇنەمدەۋ، ۇنەمدەپ پايدالانۋ مەحانيزمىن ورناتۋ جانە كەمەلدەندىرۋ. كولدەردىڭ سۋىن الۋ، پايدالانۋ جانە ىعىستىرۋ جالپى بارىسىن باسقارۋدى كۇشەيتىپ، سۋ الۋ مولشەرىن تىزگىندەپ، كولدەردىڭ سۋدان پايدالانۋ ەكولوگياسى مەن لايىقتى سۋ دەڭگەيىن ساقتاۋ. لاس زاتتاردى ىعىستىرۋ تالابىنا جەتۋدى تياناقتاندىرىپ، ىعىستىرىلعان زاتتاردىڭ جالپى مولشەرىنە شەك قويۋ بويىنشا كولگە قۇيىلاتىن لاس زاتتاردىڭ جالپى مولشەرىن قاتاڭ تىزگىندەۋ، كولگە لاس زاتتاردىڭ قۇيىلۋ قۇرىلعىلارىن ورناتۋ جانە ونى باقىلاپ - باسقارۋ. كولگە قۇيلاتىن لاس زاتتاردىڭ جالپى مولشەرى سۋ فۋنكتسيالىق رايونى شەكتەگەن لاس زاتتاردى ىعىستىرۋعا جالپى مولشەرىنەن اسىپ كەتكەن كولدەردە كولگە قۇيىلعان لاس زاتتاردىڭ قاينارىن انىقتاپ، شەكتى مەرزىمدە وڭاۋ جوباسىن اتقارۋدى بەلگىلەپ، كولگە قۇيىىلاتىن لاس زاتتاردى ازايتۋدىڭ جىلدىق مولشەرىن انىقتاپ، كولدەردەگى سۋ ساپاسىن بىرتىندەپ جاقسارتۋ؛ سۋ ساپاسى ولشەمگە تولاتىن كولدەردە سۋ ساپاسىنىڭ ناشارلاپ كەتپەۋىنە كەپىلدىك ەتۋ شارالارىن قولدانۋ كەرەك. لاس زاتتاردى ىعىستىرۋعا رۇقسات ەتۋ ءتۇزىمىن قاتاڭ تياناقتاندىرىپ، وڭاۋ مىندەتىن كولدەردىڭ سۋ جينالاتىن اۋماعىنداعى لاس زاتتاردى ىعىستىراتىن ورىندارعا تياناقتاندىرىپ، كول رايونى توڭىرەگىندەگى، سونداي - اق كولگە قۇياتىن وزەن اعارىنداعى ونەركاسىپ كەن كاسىپورىندارىنان شىعاتىن بىلعانىش، قالا - قالاشىقتاردىڭ تۇرمىستىق بىلعانىشى، حايۋانداردى، ءۇي قۇستارىن باعۋدان تۋاتىن بىلعانىش، اۋىل شارۋاشىلىعى جەر بەتىندىك بىلعانىشى، ىشكى قاينارلىق بىلعانىش سياقتىلاردى جان - جاقتى وڭاۋدى كۇشەيتۋ. كولدەرگە جينالاتىن سۋ اۋماعىنداعى قالالاردىڭ قۇبىر تورابى قۇرىلىسى مەن العاشقى مەرزىمدىك جاڭبىر سۋىن جيناپ ءبىر جاقتى ەتۋ قۇرىلعى قۇرىلىسىن كەڭەيتىپ، لاس سۋلاردى جيناپ ءبىر جاقتى ەتۋ قۋاتىن جوعارىلاتۋ. كولدەرگە لاس زاتتاردىڭ قۇيىلۋىن توسۋ ءۇشىن زاڭسىز ورناتىلعان قۇرىلعىلاردى زاڭ بويىنشا كۇشىنەن قالدىرىپ، كەرەكسىز، لاس سۋلاردى كولگە تىكە قۇيۋ جانە قوقىر - قوقسىقتاردى توگۋ سياقتى زاڭعا قايشى ارەكەتتەرگە باتىل سوققى بەرۋ.

  (4) كول سۋلارىنىڭ قورشاعان ورتاسىن جالپى بەتتىك وڭاۋ تەبىنىن ارتتىرۋ. سۋ فۋنكتسيالىق رايوندارىن اۋماقتارعا ءبولىپ، ءتۇرلى سۋ اۋماقتارىنىڭ سۋ ساپاسىن قورعاۋ نىساناسىن تۇراقتاندىرىپ، كول سۋلارىنىڭ قورشاعان ورتاسىن وڭاۋدى كۇشەيتىپ، ارام، ساسىق سۋ ساقتالعان كولدەر مەن كولگە قۇياتىن وزەن ارنالارىن وڭاۋ قىزمەتىن شەكتى مەرزىمدە ورىنداۋ. اۋىز سۋ قاينارى بولعان كولدەردە اۋىز سۋ قاينارى بويىنشا حاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ولشەمىن جانە ولشەمدەندىرىلگەن قۇرىلىسىن جۇرگىزىپ، اۋىز سۋدان پايدالانۋ حاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك ەتۋ. كول رايوندارىنىڭ ماڭايىنداعى بىلعانىشتى وڭاۋدى كۇشەيتىپ، شاعىن الاپتاردى تازالاۋ قۇرىلىسىن جۇرگىزۋ. كولدەردى جالپى بەتتىك وڭاۋ تەبىنىن كۇشەيتۋ، شارت - جاعدايى كەلەتىن جەرلەر بيولوگيالىق جولمەن تازارتۋ، ەكولوگيالىق جولمەن تازارتۋ سياقتى شارالاردى قولدانۋمەن بىرگە، تاسقىننان ساقتانۋ، پايدالاناتىن سۋدى قامتاماسىز ەتۋ سەكىلدى قاجەتتەرمەن بىرلەستىرىپ، ءوز جاعدايلارىنا قاراي، كولدەردەن سۋ تارتۋ، سۋ ىعىستىرۋ قۋاتىن كۇشەيتىپ، كول سۋىنىڭ جىلجىمالىلىعىن ارتتىرىپ، كول سۋىنىڭ قورشاعان ورتاسىن جاقسارتۋ.

  (5) كولدەردىڭ ەكولوگياسىن وڭاۋ جانە ونى قالپىنا كەلتىرۋ. كولدەردىڭ اقاۋسىزدىعىن باعالاۋ. ەكولوگيالىق قورشاعان ورتاسى تاماشا كولدەردى قاتاڭ قورعاۋدى كۇشەيتۋ، كولدەردىڭ سۋ قاينارلارىن رەتتەۋ - مەڭگەرۋدى كۇشەيتۋ، كولدەردىڭ ەكولوگيالىق فۋنكتسياسى مەن اقاۋسىزدىق ورەسىن ىشكەرىلەي جوعارىلاتۋ. ەكولوگيالىق ورتاسى ناشارلاعان كولدەردى وڭاۋدى جانە قالپىنا كەلتىرۋدى بەلسەنە تارتىپپەن ىلگەرىلەتىپ، ەگىستىك جەرلەردى، شۇراتتاردى، بالىق باعۋدى كولدەرگە قايتارىپ، وزەن - كول سۋ جۇيەسىنىڭ تابيعي جالعاسىمدىلىعىن بىرتىندەپ قالپىنا كەلتىرۋ. كولدەردەگى سۋ جاندىكتەرىن قورعاۋدى كۇشەيتىپ، جاندىكتەردى ءوسىرۋدى، قويا بەرۋدى عىلمي ورىستەتىپ، سۋ جاندىكتەرىنىڭ كوپ تۇرلىلىگىن دامىتۋ. ءوز جەرىنە قاراي، كولدەردىڭ ەكولوگيالىق جاعاسى قۇرىلىسىن، كول جاعاسىن جاسىلداندىرۋ قۇرىلىسىن، كول جاعاسى شۇرات باقشاسىن جانە سۋ جاندىكتەرى قورىعى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋ.

  (6) كول جونىندە زاڭ اتقارۋدى باقىلاۋ - باسقارۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرۋ. كولدەرى، كولدەرگە قۇياتىن وزەن ارنالارى بار اكىمشىلىك وڭىرلەردىڭ كوپتەگەن تاراۋى بىرلەسىپ زاڭ اتقارۋ مەحانيزمىن ورناتىپ جانە ونى اقاۋسىزداندىرىپ، اكىمشىلىك زاڭ اتقارۋ مەن قىلمىستى ىستەر ءادىلياسىن ۇشتاستىرۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، كولدەرگە ساياتىن زاڭ - ەرەجەگە قايشى ىستەرگە قاتاڭ سوققى بەرۋ. كولدەردىڭ قايراڭىن توسىپ ەگىن سالۋ، سۋ الاپتارىن يەلەپ الۋ جانە زاڭسىز تۇردە لاس زاتتاردى ىعىستىرۋ، باعىمشىلىقپەن شۇعىلدانۋ، قۇم - شاعىل الۋ، كەدەرگى قويۋ، اۋلاۋ، سۋ الۋ سياقتى قيمىلداردى باتىل الاستاۋ. كول جاعالاۋلارىن بەتالدى يەلەپ، ءوز بىلگەنىنشە پايدالانۋ، كوپ يەلەپ، از پايدالانۋ، يەلەپ الىپ پايدالانباۋ سىقىلدى كورنەكتى ماسەلەلەردى شوعىرلى وڭاۋ. كۇندەلىك باقىلاۋ - باسقارۋ، شارلاۋ - تەكسەرۋ ءتۇزىمىن ورناتىپ، كولدەردى اۋقىمدىق باقىلاۋ - باسقارۋ.

  بەسىنشى، قامتاماسىز ەتۋ شارالارىن شىنايى كۇشەيتۋ

  (1) ۇيىمدىق باسشىلىقتى كۇشەيتۋ. ءار دارەجەلى پارتكومدار مەن ۇكىمەتتەر شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتەكشى ەتىپ، كولدەردە كول باستىقتارى ءتۇزىمىن اتقارۋدى پارتيا 19 - قۇرىلتايىنىڭ رۋحىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋدىڭ ماڭىزدى شاراسى ەتىپ، ۇيىمدىق باسشىلىقتى شىنايى كۇشەيتىپ، قىزمەتتى ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى ورنالاستىرۋلاردى ايقىنداپ، ءتۇرلى تالاپتاردىڭ ناقتى تياناقتانۋىنا كەپىلدىك ەتۋ كەرەك. كولدەردىڭ ءار دارەجەلى كول باستىقتارىن ءبىر - بىرلەپ انىق بەلگىلەپ، كول باستىقتارىنىڭ بورىشىن اناعۇرلىم اشالاپ، ناقتىلاندىرىپ، جاۋاپكەرلىك ءتۇزىمىن ساتىلار بويىنشا ورناتۋ كەرەك. كولدەردى باسقارۋ ورىندارىن تياناقتاندىرىپ، تاراۋلاردى اتتانىسقا كەلتىرۋدى كۇشەيتىپ، كولدەردى باسقارۋ، قورعاۋ قىزمەتىندە ناقتى ناتيجەگە قول جەتكىزۋگە كەپىلدىك ەتۋ كەرەك. سۋ يگىلىگى مينيسترلىگى وزەن باستىقتارى ءتۇزىمىن جاپپاي اتقارۋ قىزمەتى جونىندەگى ءارقايسى جاقتىڭ بىرىككەن ماجىلىسىنە مۇشە ورىندارمەن بىرگە قۋزاۋ، تەكسەرۋدى كۇشەيتىپ، ءارقايسى رايونداردىڭ كولدەردە كول باستىقتارى ءتۇزىمىن اتقارۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ باياندى مەحانيزمىنە جەتەكشىلىك ەتۋ كەرەك.

  (2) قىزمەتتىڭ نەگىزىن بەكەمدەۋ. رايوندار، قاتىستى تاراۋلار كولدەردىڭ نەگىزگى احۋالىن يەلەۋدى مىقتى ۇستاپ، كولدەردىڭ تىزىمدىگىن جاساپ، «ءبىر كولگە ءبىر ارحيۆ ۇستاۋعا» ۇيىمداستىرۋ كەرەك. كولدەردى باسقارۋ اۋماعىن بەلگىلەۋدى كۇشەيتىپ، قاتاڭ باسقارۋ - مەڭگەرۋ كەرەك. توسپاسىن سۋ اعارلارىن باسقارۋ قۇرىلىمدارى تىكە باسقاراتىن كولدەردە قاتىستى جەرلەر باسقارۋ اۋماعىن بەلگىلەۋ قىزمەتىن بەلسەنە ورىستەتۋ قاجەت.

  (3) تۇرگە ءبولىپ، جەتەكشىلىك ەتۋدى كۇشەيتۋ. ءۇستىرتتى كول، ىشكى قۇرلىقتىق كول، جازىقتاعى كول، قالاداعى كول سياقتى تۇرلىشە كولدەردىڭ جاراتىلىستىق ەرەكشەلىگىنە، فۋنكتسياسىنىڭ تاۋەلدىلىگىنە جانە ساقتالىپ وتىرعان كورنەكتى ماسەلەلەرگە باعىتتاپ، كولگە قاراي شارا قولدانىپ، «ءبىر كولگە ءبىر ساياسات قولدانۋ» جوباسىن عىلمي بەلگىلەپ، كولدەردى باسقارۋ، قورعاۋ جۇمىسىن تۇرگە ءبولىپ جەتەكشىلىك ەتۋدى اناعۇرلىم كۇشەيتۋ كەرەك.

  (4) ولشەۋ جانە باقىلاۋدى كەمەلدەندىرۋ. ءارقايسى رايوندار كولدەرگە قۇياتىن وزەن ارنالارى مەن كولدەردىڭ سۋ ساپاسى، سۋ مولشەرى، سۋ ەكولوگياسى سياقتىلاردى ولشەپ، باسقاراتىن پۋنكتتەردى، تۇيىندەردى عىلمي قۇرىپ، ينفورماتسيالار مەن ساندى مالىمەتتەردەن ورتاقتاسۋ تۇعىرىن ورناتىپ، ولشەۋ، باقىلاۋ جۇيەسىن جانە تالداۋ جاساۋ، باعالاۋ جۇيەسىن ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرۋ كەرەك. جاساندى سەرىكپەن الىستان بارلاۋ، ادام الىپ جۇرمەيتىن ۇشاق، بەينە - كەسكىندىك باقىلاۋ - مەڭگەرۋ سياقتى تەحنيكالاردان بەلسەنە پايدالانىپ، كولدەردىڭ وزگەرىس جاعدايىن اۋقىمدىق باقىلاۋدى كۇشەيتۋ كەرەك. اكىمشىلىك ءوڭىر اتتاعان كولدەردى ءبىر دارەجە جوعارى قاتىستى تاراۋ باقىلاۋدى كۇشەيتەدى.

  (5) تەكسەرۋدى، جاۋاپكەرلىكتى قۋزاۋدى كۇشەيتۋ. ءارقايسى رايوندار تەكسەرۋ، جاۋاپكەرلىكتى قۋزاۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، اۋدان دارەجەلى جانە ونان جوعارى كول باستىقتارى قاتىستى كولدەردىڭ ءبىر دارەجە تومەن كول باستىقتارىن تەكسەرۋگە ۇيىمداستىرۋعا جاۋاپتى بولۋ، تەكسەرۋ ناتيجەسىن جەرگىلىكتى پارتيا، ۇكىمەت ورىندارىنداعى باسشى كادرلاردى جالپىلىق تەكسەرىپ باعالاۋدىڭ ماڭىزدى نەگىزى ەتۋ. كولدەردىڭ ەكولوگيالىق قورشاعان ورتاسىنا زيان جەتكىزۋ جاۋاپكەرلىگىن ومىرلىك قۋزاستىرۋ ءتۇزىمىن اتقارۋ، كول اۋماعىنىڭ تارايۋى، سۋ الابىنىڭ ناشارلاۋى، ەكولوگيالىق فۋنكتسياسىنىڭ ناشارلاۋى سياقتى ەكولوگيالىق قورشاعان ورتا زيانىن تۋدىرسا، قاتىستى بەلگىلەمەلەرگە ساي، قاتىستى ورىندادىڭ جانە ادامداردىڭ جاۋاپكەرلىگىن قاتاڭ قۋزاۋ. كول باستىقتارىن ەلگە حابارلاندىرۋ، كول باستىقتارىن جاريا ەتۋ تاقتاسى، كول باستىقتارىنىڭ APPى، ءۇنحات كۋالاندىرۋ ءنومىرى، قوعامدىق باقىلاۋشى سياقتى الۋان ءتۇرلى فورمالار ارقىلى قوعامدىق باقىلاۋدى كۇشەيتۋ.
جاۋاپتى رەداكتورى : مانەپ ەربول ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
 
  بۇل حابارعا باعاڭىز
  • 1. جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
    2. قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
    3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
    4. ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
  • ورتالىق
  • ەل ءىشى
  • شينجياڭ
  • حالىقارا

سۋرەتتى حابار