شەشۋشى قادامدى جاقسى باسىپ، دامۋدىڭ جاڭا جاعدايىن اشتى
− باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ انحۇيدا قىزمەت تەكسەرگەندىگى جونىندە
حالىق گازەتىنىڭ تىلشىلەرى دۋ شاڭزى، جۋ سىشيۇڭ، شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى جاڭ شياۋسۇڭ
2020.08.26 11:20 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
تامىز ايىنداعى جياڭحۋاي دالاسىن ىستىق جالىن شارپىپ تۇر.
8 - ايدىڭ 18 - كۇنىنەن 21 - كۇنىنە دەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ انحۇيعا بارىپ قىزمەت تەكسەرىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزدى ءارى حىفيدا چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرا دامىتۋدى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتۋ اڭگىمە ءماجىلىسىن باسقارىپ اشتى.
وسى رەتكى قىزمەت تەكسەرۋدىڭ 2 ۇلكەن ءتۇيىنى بار: ءبىرىنشىسى، تاسقىننان ساقتانۋ، اپاتتان قۇتقارۋ جانە وزەن، داريا، كولدەردى جونگە سالۋ، ەكىنشىسى، چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرا دامىتۋ.
تاسقىن مەزگىلى كىرگەننەن بەرى، چاڭجياڭ، حۋايحى وزەندەرىندە، چاۋحۋ كولىندە سۋ دەڭگەيى ءبىر مەزەت ساقتىق دەڭگەيىنەن اسىپ كەتتى. انحۇي، وڭتۇستىك، سولتۇستىك ءۇش شەپتە شايقاس جۇرگىزىلدى، تاسقىننان ساقتانۋ، اپاتتان قۇتقارۋ مىندەتى جاپالى. شي جينپيڭ تاسقىننان ساقتانۋ، اپاتتان قۇتقارۋ جانە اپاتتان كەيىنگى قالپىنا كەلتىرۋ، قايتا قۇرۋدى قالاي كۇشەيتۋ، حۋايحى مەن چاۋحۋدى جونگە سالۋدى قالاي كۇشەيتۋ، چاڭجياڭنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعاۋدى، قالپىنا كەلتىرۋدى قالاي كۇشەيتۋ ماسەلەسىنە ەرەكشە كوڭىل ءبولدى، اسىرەسە، اپات رايونىنداعى بۇقارانى ەسىنەن شىعارمادى، ”بۇل مەنى ەڭ الاڭداتقان ىستەردىڭ ءبىرى“، - دەدى.
چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرا دامىتۋ كەلەلى مەملەكەتتىك ستراتەگيا دەڭگەيىنە كوتەرىلگەننەن بەرى، قانداي ىلگەرىلەۋشىلىكتەرگە قول جەتكىزدى، جاڭا جاعداي، جاڭا مىندەت الدىندا جاڭا ورايدى قالاي جەتىلدىرۋ، جاڭا جاعدايدى قالاي اشۋ كەرەكتىگى جونىندە باس شۋجي شي جينپيڭ ناقتى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزدى، ەڭ جاڭا جاعدايلاردى يەلەدى. ”چاڭجياڭ ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ جوعارعى اعارىنداعى، ورتا اعارىنداعى وڭىرلەردى تۇگەل كوردىم ءارى اڭگىمە ءماجىلىس اشتىم، بۇل جولى تومەنگى اعاردى دا كورىپ، اڭگىمە ءماجىلىس اشپاقشىمىن“.
ەل ءىشى - سىرتىنداعى جاعداي قىم - قۋىت، كۇردەلى. انحۇيداعى ساپارىنىڭ ماڭىزى 2 ۇلكەن تاقىرىپقا جاۋاپ بەرگەندىگىندە:
كىم ءۇشىن بولۋ كەرەك؟ كىمگە سۇيەنۋىمىز كەرەك؟ ”حالىق“ دەگەن ءسوز توتەنشە ماڭىزدى. باس شۋجي شي جينپيڭ: ”ءارقانداي ۋاقىتتا ءبىز اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋىمىز، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋىمىز، حالىق سىندى ءتۇپ توركىندى ۇمىتپاي، حالىقتىڭ ماڭگى ادال قىزمەتشىسى بولۋىمىز كەرەك“، - دەپ باسا دارىپتەدى.
الەمدىك بازار تارايعان كەزەكتەگى سىرتقى ورتا الدىندا، جاڭا كەزەكتى عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسى مەن كاسىپ سالاسىنىڭ جاڭالانۋىنداعى جەدەل وزگەرىستەر الدىندا، باس شۋجي شي جينپيڭ: ”ءوز ءىسىمىزدى كۇش - قۋاتتى شوعىرلاندىرا جاقسى ىستەپ، داۋىلدى تولقىنداردا مىزعىماستان قاسقايىپ تۇرۋىمىز كەرەك“، - دەپ باسا دارىپتەدى.
ءبىرىنشى، سۋ اپاتىن جونگە سالىپ، سۋ يگىلىگىن گۇلدەندىردى
2020 - جىل وزگەشە ءبىر جىل بولدى. ىندەت پەن تاسقىن قاباتتاسىپ، ۇلكەن سىناقتار بىرىنەن سوڭ ءبىرى كەلدى. بۇكىل ەلدىڭ تاسقىننان ساقتانۋ، اپاتتان قۇتقارۋ جاعدايىنىڭ ەڭ ماشاقاتتى كەزىندە باس شۋجي شي جينپيڭ تالاي رەت زەرتتەۋ جۇرگىزىپ ورنالاستىرۋ جاساپ، ماڭىزدى نۇسقاۋ بەردى، بەكىتۋ جازدى.
انحۇي − تاسقىن جاعدايى ەڭ اۋىر ولكەلەردىڭ ءبىرى. ولكەدەگى چاڭجياڭ، حۋايحى وزەندەرىنىڭ نەگىزگى اعارىندا سۋ دەڭگەيى ساقتىق دەڭگەيىنەن اسىپ كەتتى، چاۋحۋ كولىنىڭ سۋى 100 جىلدا بولماعان ەڭ جوعارى دەڭگەيگە كوتەرىلدى. ۋاڭجيابا توسپا تيەگى اراعا 13 جىل سالىپ قايتا اعىتىلىپ، تاسقىن سۋى ىركىلدى، چاۋحۋ كولىنىڭ نەگىزگى بوگەن اۋىزدارىندا دا تيەك اعىتىلىپ تاسقىن سۋى ءبولىپ اعىزىلدى. كۇز كەلگەننەن كەيىن، ۇزدىكسىز سۋ استىندا قالعان كول بوگەندەرىندە، توسپالارىندا حاۋىپ، كومەسكى قاتەر كوبەيىپ، تاسقىننان ساقتانۋ جاعدايى ءالى دە قيىن جاعدايدا تۇر.
وسى جولى انحۇيعا بارعانىندا باس شۋجي اپات بولعان وڭىرلەردىڭ جاعدايىن، اپات بولعان وڭىردەگى بۇقارانىڭ ءوندىرىس، تۇرمىسىن قالپىنا كەلتىرۋدىڭ قالاي بولىپ جاتقاندىعىن كوردى. شىلىڭگىر ىستىقتا حۋايحىنىڭ بويىندا، چاڭجياڭ جاعالاۋىندا، چاۋحۋ كولى بوگەنىندە دامىلسىز ارالاپ كوردى...
ءبىرىنشى بەكەت ۋاڭجيابا توسپاسى، ول مىڭ شاقىرىمدىق حۋايحى وزەنىندەگى ”ءبىرىنشى تيەك“ دەگەن اتى بار جانە حۋايحىدا تاسقىننان ساقتانۋدىڭ ”بارومەترى“. ۋاڭجيابا توسپا تيەگىنىڭ اياق جاعى 180 شارشى كيلومەترلىك مىڭۋا تاسقىن سۋ ىركۋ اۋماعى. 7 - ايدىڭ 20 - كۇنگى سۇراپىل تاسقىنمەن سالىستىرعاندا، قازىر تاسقىن قايتىپ، وزەن ساباسىنا تۇسكەن.
جەرگىلىكتى ورىنداعى جاۋاپتى جولداستار باس شۋجيگە تيەكتى اعىتىپ تاسقىن سۋىن ىركۋ جاعدايىن مالىمدەدى.
نوسەر شەلەكتەپ جاۋىپ، وزەن تاسىدى. ۋاڭجيابا توسپا تيەگىندە سۋ ساقتىق دەڭگەيدەن نەبارى 51 ساعات ىشىندە كەپىلدىك دەڭگەيىنە جەتتى. 7 - ايدىڭ 19 - كۇنى كەشقۇرىم، ولار تيەكتى اعىتىپ تاسقىن سۋىن ىركۋ جانە بۇقارانى شەگىندىرۋ بۇيرىعىن تاپسىرىپ الدى. نوسەرلى داۋىلدا بۇقارا سيىر - قويلارىن ايداپ، كەرەك - جاراقتارىن ارقالاپ، كاريالاردى سۇيەپ، بالالاردى جەتەكتەپ كوشە باستادى... مىڭۋا تاسقىن سۋ ىركۋ اۋماعىنداعى حاۋىپسىز ەمەس وڭىردەگى 2000نان استام بۇقارا بۇيرىق تۇسىرىلگەننەن باستاپ نەبارى 7 ساعاتتا تۇگەل كوشىرىلىپ ورنالاستىرىلدى.
ۋاڭجيابا تاسقىننان ساقتانۋ، تاسقىنعا قارسى اتتانۋ كورمە زالىندا باس شۋجي شي جينپيڭ تاسقىننان ساقتانۋ كارتاسىن زەر سالا كوردى. 60 نەشە جىلدان بەرى، ۋاڭجيابا توسپا تيەگى 16 رەت اعىتىلىپ تاسقىن سۋ جىبەرىلىپتى. 2007 - جىلدان بەرى، بۇل جەر تاسقىننان امان ەدى، ال بۇگىن بۇقارا ءبىر تۇندە شەگىندىرىلدى! مىڭۋالىقتار ۋاڭجيابا رۋحىن ساۋلەلەندىرىپ، اۋقىمدى باعامداپ، كەلەلى جاعدايمەن ساناسىپ، ءوز مۇددەلەرىمەن ساناسپاي، جالپىنىڭ مۇددەسىمەن ساناسىپ، ىرىقتىلىقپەن سايكەسىپ، شۇعىل كوشىپ، تاسقىننان ساقتانۋ، اپاتتان قۇتقارۋعا ماڭىزدى ۇلەس قوستى.
”كوپتەگەن بۇقارا اپاتقا ۇشىراعانىمەن، جالپى العاندا، ءبىر توپ ماڭىزدى سۋ يگىلىگى قۇرىلعىسى شەشۋشى رول اتقاردى، تاسقىننان ساقتانۋ جۇيەسى بارعان سايىن كەمەلدەنىپ، تاسقىننان ساقتانۋ، تاسقىنعا قارسى اتتانۋ، اپاتتان ساقتانۋ، اپات زيانىن ازايتۋ قابىلەتى ۇزدىكسىز جوعارىلادى، تاسىلدەر مەن بايلىق تا بارعان سايىن مولايدى، عىلمي ورنالاستىرۋ جاعدايىندا ەندىگارى اسىپ - ساسۋعا بولمايدى“. باس شۋجي شي جينپيڭ: ”70 نەشە جىلدان بەرگى حۋايحى وزەنىن جونگە سالۋدىڭ تاجىريبەلەرىن ويداعىداي قورىتىندىلاپ، ’14 - بەسجىلدىق‘ مەزگىلىندەگى حۋايحى وزەنىن جونگە سالۋ جوباسىن مۇقيات جاساۋ كەرەك“ دەپ تالاپ قويدى.
تاسقىن سۋ باسقان ەگىنجاي ءالى قۇرعاعان جوق، مىڭۋا قايتا وڭالا باستادى، تاسقىننان ساقتانۋدىڭ قاربالاستىعىندا تىنىستاۋعا مۇرشاسى بولماعان اۋىلداستار قاربالاس جۇمىسقا كىرىسىپ كەتتى.
سول ماڭداعى حۇڭلياڭ چەمودان - سومكە شەكتى سەرىكتەستىگى − جەرگىلىكتى ۇكىمەتتىڭ قولداۋىندا اشىلعان كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سەحى. ءۇي ىرگەسىندە جۇمىستانىپ وتىرعان قىزمەتكەر جاڭ لي اي سايىن 2000 يۋاننىڭ ۇستىندە تابىس تابادى، سونىمەن بىرگە ۇيىنە دە قارايلاسا الادى. تاسقىن كەلگەندە ول ىرىس - قۇتىمنان ايرىلىپ قالام با دەپ قاتتى الاڭداعان ەدى. پارتكوم مەن ۇكىمەتتىڭ كومەگىندە كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سەحىندا جۇمىس تەز قالپىنا كەلدى.
باس شۋجي اپات سەبەبىنەن كەدەيلەسۋ، قايتا كەدەيلەسۋ ماسەلەسىنە ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ساياساتىنىڭ، تاسقىننان ساقتانۋ كومەك قاراجاتىنىڭ تياناقتانۋ جاعدايىن ەگجەي - تەگجەيلى سۇراستىردى، ءار دارەجەلى پارتكومدار مەن ۇكىمەتتەردەن سۇيەمەلدەۋ سەرپىنىن ارتتىرىپ، كاسىپورىنداردىڭ قيىن وتكەلدەن وتۋىنە جاردەم بەرىپ، اپاتقا ۇشىراعان بۇقارانىڭ، كەدەي بۇقارانىڭ جۇمىستانۋىن قامتاماسىز ەتۋدى تالاپ ەتتى.
كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سەحىنان شىققان سوڭ، ول مىڭۋا تاسقىن سۋىن ىركۋ اۋماعىنداعى ساۋجي قالاشىعى ليمين قىستاعى شيتيانپو تەكشەسىنە قاراي ءجۇردى. اتىزدا ەڭبەك ىستەپ جۇرگەن اۋىلداستاردى كورىپ باس شۋجي كولىكتەن ءتۇستى.
كولشىكتە بىرنەشە قىستاق تۇرعىنى تۇڭعيىق ءدانىن جيناپ ءجۇر؛ تاسقىن سۋ قايتقان جەردە اۋىلداستار كاپۋستا ەگىپ جاتىر. باس شۋجيدى كورگەن اۋىلداستار جاپا - تارماعاي قاسىنا كەلدى.
”بۇل جولى اپات بولعان وڭىردەگى اۋىلداستارعا امانداسۋ ءۇشىن، اپاتتان كەيىنگى قالپىنا كەلتىرۋ، قايتا قۇرۋ جاعدايىن كورۋ ءۇشىن ارنايى كەلدىم...“ باس شۋجي وسى ءسوزىن ايتىپ بولا سالىسىمەن كوپشىلىك تۇس - تۇستان مالىمەت بەردى: ”باس شۋجي الاڭسىز بولىڭىز! شىلدە باسىندا لوبى، سارشا تامىزدا كوكونىس، تامىزدىڭ سوڭىندا قاراقۇمىق ەگەمىز، قاي جەردە تاسقىن سۋ قايتسا، سول جەرگە ەگىپ، زياننىڭ ورنىن مۇمكىندىگىنشە تولتىرامىز“.
شي جينپيڭ دەن قويا تىڭدادى، ماڭدايىنان اققان تەر تامشىلارى جەرگە تامشىلاپ ءتۇسىپ جاتتى. ”اۋىلداستاردىڭ ءوندىرىس، تۇرمىستارىنىڭ تياناق تاۋىپ، ءۇمىت بايقاتقانىن كورىپ، كوڭىلىم ورنىقتى“، - دەدى.
”اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدە، ءسوز جوق، تاسقىن سۋىن جىبەرۋ - ىركۋ يقۋاتىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋدى العى شارت ەتۋ كەرەك. جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ءوندىرىس، تۇرمىستى ورنالاستىرۋ، ارتىقشىلىقتى ساۋلەلەندىرىپ، ولقىلىقتاردى تولىقتاۋ كەرەك. سونىمەن بىرگە اۋىلداستاردى بىرتىندەپ كوشىپ شىعۋعا جەتەكتەپ جانە ىنتالاندىرىپ، بار ساندى ازايتىپ، تەجەپ، ۇلكەن سارساڭعا سالماي، تاسقىن سۋىن ىركۋ اۋماعىنداعى حالىقتىڭ ەندىگارى ارتپاۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ كەرەك.
تاسقىن سۋىن ىرىككەندە، شيتيانپو تەكشەسى 20 نەشە كۇن تاسقىن سۋدىڭ قورشاۋىندا قالدى.
باس شۋجي: ”تاسقىن مۇنشا قاتتى جۇرگەندە اۋىلداستاردىڭ تۇرمىسى قالاي بولدى؟“، - دەپ قامقورلىقپەن سۇرادى.
اۋىلداستار: ”بۇرىن تاسقىن كەلگەندە تەكشەنىڭ جوعارعى جاعىنداعىلار سۋ الىپ ىشسە، تومەنگى جاعىنداعىلار دارەت شەلەگىن جۋاتىن“، ”بۇرىن ترانسفورماتوردىڭ بارلىعى تەكشەنىڭ استىندا بولاتىن، تاسقىن كەلگەندە توك توقتاپ قالاتىن“، ”قازىر توك توقتامايدى، سۋمەن قامداۋ ۇزىلمەيدى، كەمەلەر قاتىناي بەرەدى، ىشەر اس، كيەر كيىمنەن تارىقپايمىز“، - دەدى جاپا - تارماعاي.
باس شۋجيدىڭ كەلگەنىن ەستىگەن اۋىلداستار جاپا - تارماعاي كەلدى. باس شۋجي تەبىرەنە كوپشىلىككە بىلاي دەدى: ”يۇيگۇڭ تاۋدى كوشىردى، دايۇي سۋدى تىزگىندەدى، جۇڭحۋا ۇلتى نەشە مىڭ جىل بويى جاراتىلىستىق اپاتپەن ايقاسىپ، قىمباتتى تاجىريبەلەر توپتادى، ءبىز ءالى دە ۇزدىكسىز كۇرەسۋىمىز كەرەك. بۇل جاراتىلىسپەن قارسىلاسۋ ەمەس، قايتا تابيعاتقا قۇرمەت ەتۋ، تابيعات زاڭدىلىقتارىنا ۇيلەسۋ، جاراتىلىستىق اپاتتارعا بەلسەنە توتەپ بەرۋ، تابيعاتپەن جاراسىمدى قاتار تۇرۋ“ بولىپ تابىلادى.
”سوتسياليستىك وسىزاماندانۋدى جاپپاي جۇرگىزۋدە جاراتىلىستىق اپاتقا قارسى تۇرۋ قابىلەتىن دە وسىزامانداندىرۋ كەرەك. ’14- بەسجىلدىق‘ جوبانى جاساۋدا وسى جاعىنداعى قىزمەتتەردى ويلاستىرىپ، ماسەلەنى باعدار ەتۋگە تاباندى بولىپ، ماسەلەلەر مەن ولقىلىقتاردى قورىتىندىلاپ، قىزمەتىمىزدى ۇزدىكسىز جاقسارتۋىمىز كەرەك“.
باس شۋجي ما - انشان قالاسىنا كەلىپ، چاڭجياڭ وزەنىنىڭ سۋ جاعدايىن كورىپ، جاعالاۋدى جونگە سالۋ جانە بالىقشىلاردىڭ بالىقشىلىقتان شەگىنۋ قىزمەتىنىڭ تياناقتانۋ جاعدايىن ۇعىستى.
شۋەجياۋا ەكولوگيالىق باقشاسى چاڭجياڭ وزەنىنىڭ جاعاسىنا ورنالاسقان، كەزىندە اسا كورنەكتى ەكولوگيالىق ورتا ماسەلەسىنە تاپ بولعان، جان - جاقتى رەتتەۋ - جونگە سالۋ ارقىلى قازىر بۇل جەر بۇقارانىڭ وزەن جاعالاپ، سۋ ساعالاپ، جاسىل مانات ارالايتىن كورىكتى جاعاجايىنا جانە قالانىڭ ەكولوگيالىق تۇسەلحاناسىنا اينالعان. باس شۋجي مۇنى كورىپ قاباعات قۋاندى.
”چاڭجياڭ ەكونوميكالىق بەلدەۋىن دامىتۋ ستراتەگياسى اتقارىلا باستالىسىمەن، مەن جاپپاي قورعاۋدى ورتاق يگەرۋگە، جاپپاي اشۋمەن اينالىسپاۋعا تاباندى بولۋدى باسا دارىپتەپ، كوپشىلىكتىڭ مەسەلدەسىن قايتاردىم، بۇل ءدال ىستەۋگە تيىستىلەردى ىستەۋ، ىستەمەۋگە تيىستىلەردى ىستەمەۋ دەگەن فيلوسوفيالىق ويدى ايگىلەيدى. ەكونوميكانى دامىتۋدا العى شارتتى بەلگىلەۋ كەرەك، الدىمەن ەكولوگيالىق ورتانى ويداعىداي قورعاۋ كەرەك. جوعارى ساپالى دامۋدىڭ نەگىزى − ەكولوگيالىق ورتا. ەكولوگيالىق ورتا جاقسى قورعالماسا، ەڭ سوڭىندا ەكونوميكالىق دامۋدىڭ بولاشاعىن قۇرىدىمعا جىبەرەمىز“.
”چاڭجياڭ وزەنىنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعاۋ، قالپىنا كەلتىرۋدە بىرەۋى لاستانۋدى جونگە سالۋ، ەندى بىرەۋى جاعالاۋدى جونگە سالۋ، تاعى بىرەۋى بالىقشىلىقتى جونگە سالۋ كەرەك. چاڭجياڭدا بالىق اۋلاۋعا تيىم سالۋ كەلەلى شارۋا، بۇل 300 نەشە مىڭ بالىقشىنىڭ تىرشىلىگىنە سايادى، از بوداۋ بەرىلمەيدى، ءبىراق جالپى الاپتىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋدا مۇنداي بوداۋ بەرۋ ورىندى. چاڭجياڭ وزەنىندەگى سۋ ورگانيزمدەرىنىڭ كوپ تۇرلىلىگىن ءبىزدىڭ وسى بۋىن تۇسىندا جوعالتىپ الۋىمىزعا بولمايدى“.
باس شۋجي مىنانى ەرەكشە باسا دارىپتەدى: ”چاڭجياڭدا بالىق اۋلاۋعا تيىم سالۋ دەگەنىمىز بالىقشىلاردى جاعاعا شىعارعاننان كەيىن ولارمەن جۇمىسى بولماۋ دەگەندىك تە ەمەس، قاتىستى قىزمەتتەردى ەگجەي - تەگجەيلى، ناقتى ىستەپ، جۇمىستانۋ ارنالارىن جانە الەۋمەتتىك يگىلىك سيپاتتى جۇمىس ورىندارىن كوپتەپ اشىپ، بالىقشىلاردىڭ ورنىعۋىنا، بايۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ كەرەك“.
چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋدى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتۋ اڭگىمە ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ 3 ولكە، ءبىر قالانىڭ جاۋاپتىلارىنا تەرەڭ ماعىنادا بىلاي دەدى: ”چاڭجياڭ اتىراۋى ءوڭىرى − چاڭجياڭ ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ سەركەسى، ەكونوميكالىق دامۋدا الدىڭعى لەكتە جۇرۋمەن بىرگە، ەكولوگيانى قورعاۋدا جانە ەكولوگيالىق قۇرىلىستا جاقسى باستاماشى بولۋ كەرەك“.
چاۋحۋ كولى − انحۇيدىڭ تاسقىننان ساقتانۋ، اپاتتان قۇتقارۋداعى تاعى ءبىر نەگىزگى شايقاس مايدانى. سۋ ساقتىق دەڭگەيدەن توقتاۋسىز اسقاندىقتان، حىفيعا اۋىر حاۋىپ ءتوندى. حىفي قالاسى چاۋحۋ كولىنىڭ ماڭىنداعى ەكولوگيالىق سازدىقتىڭ تاسقىن سۋىن ىركۋ اۋماعىن ىرىقتىلىقپەن ىسكە قوسىپ، جوعارى جاقتا بوگەپ، تومەن جاقتا قويا بەرىپ، جاعالاۋدا ءبولىپ، بوگەندى بەكەمدەپ، حىفي قالاسىنىڭ تاسقىننان ساقتانۋ قىسىمىن ءونىمدى تۇردە جەڭىلدەتتى.
حىفي قالاسى فيدۇڭ اۋدانى شىباليانۋي ەكولوگيالىق سازدىعى تاسقىن سۋىن ىركۋ اۋماعىنىڭ چاۋحۋ كولى ۇلكەن بوگەنىنىڭ لوجياتۋان بولىگىندە، باس شۋجي شي جينپيڭ چاۋحۋ كولىنىڭ تاسقىننان ساقتانۋ، اپاتتان قۇتقارۋ جانە بوگەندى بەكەمدەۋ، بوگەندى شارلاۋ، حاۋىپ - قاتەردى تەكسەرۋ قىزمەتىن ەگجەي - تەگجەيلى ۇعىستى. ول بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ەكولوگيالىق سازدىقتىڭ تاسقىن سۋىن ىركۋ اۋماعىنىڭ ورنى مەن جوباسىنا تاباندى بولىپ، بىرتە - بىرتە يەلەپ الۋدان ساقتانىپ، ەكولوگيالىق سازدىقتىڭ تاسقىن سۋىن اعىزۋ، ىركۋ يقۋاتى مەن ەكولوگيانى قورعاۋ يقۋاتىن ويداعىداي قورعاۋ كەرەك. ”چاۋحۋ كولى − انحۇي حالقىنىڭ اسىلى، حىفيدىڭ ەڭ كوركەم، تاماشا جەرى. ءسوز جوق، چاۋحۋ كولىن ويداعىداي جونگە سالىپ، ەكولوگيالىق سازدىقتى ويداعىداي قورعاپ، چاۋحۋدى حىفيدىڭ ەڭ ايگىلى جەرىنە اينالدىرۋ كەرەك“.
بوگەندە شايقاس تۋى جەلبىرەيدى، تاسقىننان ساقتانۋعا ارنالعان قۇم تولتىرىلعان دوربالاردىڭ شەتىنە كوز جەتپەيدى، تاسقىننان ساقتانۋ، اپاتتان قۇتقارۋدىڭ ءبىرىنشى شەبىندەگىلەر مەن ءبىرىنشى شەپتە ءالى تاپجىلماي جاتقان اسكەري ءبولىم كوماندير - جاۋىنگەرلەرى رەتتى قاتار تۇزەپ تۇردى. ولاردىڭ ارت جاعىندا 800 شاقىرىمدىق ايبىندى كوگىلدىر چاۋحۋ كولى جاتىر.
قۇربان بولعان 3 جولداستىڭ وتباسىنداعىلار قوسىننىڭ ەڭ الدىندا تۇر. بيىل جازدا چىن لۋ، گان لەي، تيە كىيان تاسقىننان ساقتانۋ، اپاتتان قۇتقارۋدا ايبىندى قاھارماندىق جىرىن جازدى.
باس شۋجي شي جينپيڭ قايعىلى بەينەدە قۇربان بولعان 3 جولداستىڭ وتباسىنداعىلارعا كەلىپ ءبىر - بىرلەپ امانداستى.
ول تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن بىلاي دەدى: ”سىزدەردىڭ جان اشىر جاقىندارىڭىز ءبىزدىڭ دە جان اشىر جاقىنىمىز، وتان مەن حالىقتىڭ جان اشىر جاقىنى، ولار − ءبىزدىڭ جۇرەگىمىزدەگى قاھارمان. ءاربىر قىسىلتاياڭ ساتتە قاھارماندار قاشاندا كەۋدە كەرىپ العا شىعادى، بۇل جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى رۋحىنىڭ بەينەسى. سىزدەر قىزمەت پەن تۇرمىستى ويداعىداي ورنالاستىرىپ، دەنساۋلىقتارىڭىزعا كوڭىل ءبولىپ، ولاردىڭ رۋحىن ەڭ جاقسى تاسىلمەن جۇباتىڭىزدار“.
باس شۋجي شي جينپيڭ كوپشىلىكتەن شىنايى حال سۇرادى ءارى بۇكىل ەلدەگى تاسقىننان ساقتانۋ، اپاتتان قۇتقارۋدىڭ ءبىرىنشى شەبىندە شايقاس جاساپ جاتقان جولداستارعا ىقىلاستى سالەم جولدادى. ول قامقورلىقپەن بىلاي دەدى: ”تاسقىن ءالى جالعاسۋدا، پارتيا مەن ۇكىمەت، ءسوز جوق، ءبىرىنشى شەپتە شايقاس جاساپ جاتقان جولداستارعا، اسىرەسە، ولاردىڭ اس - سۋىنا، دەمالىسىنا كوڭىل ءبولۋ، قامقورلىق جاساۋ كەرەك، كەي جولداستاردىڭ دەنەسى ءبورتىپ، اياقتارى قابىنىپ ىرىڭدەپ كەتىپتى، ولاردىڭ حاۋىپسىزدىگى مەن دەنساۋلىعىنا كوڭىل ءبولۋ كەرەك“.
ەكىنشى، شەشۋشى قادامدى جاقسى باسىپ، دامۋدىڭ جاڭا ارناسىن اشتى
مەملەكەت تەرريتورياسىنىڭ ％4ىن يەلەگەن جەردەگى ％10كە جەتپەيتىن حالىق ەكونوميكانىڭ جالپى شاماسىنىڭ تورتتەن ءبىرىن جاراتتى. بۇكىل مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق كارتاسىندا چاڭجياڭ اتىراۋى ءوڭىرى ەكونوميكاسى ەڭ جاندى، اشىقتىق دەڭگەيى ەڭ جوعارى، جاڭالىق اشۋ قابىلەتى ەڭ كۇشتى وڭىرلەردىڭ ءبىرى سانالادى.
8 - ايدىڭ 20 - كۇنى تۇستەن كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرا دامىتۋدى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتۋ اڭگىمە ءماجىلىسىن باسقارىپ اشتى.
چاڭجياڭ اتىراۋى وڭىرىندەگى جاۋاپتى جولداستارعا باس شۋجي ەڭ اۋەلى نەگىزگى ويدى اڭعارتتى: ”كەزەكتەگى ەل ءىشى جانە حالىقارالىق جاعدايدا، چاڭجياڭ اتىراۋى ءوڭىرىنىڭ مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىنداعى ورنى مەن رولىن تەرەڭ تانىپ، چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرا دامىتۋدا ءدوپ كەلگەن جاڭا جاعداي، جاڭا تالاپتارمەن ۇشتاستىرىپ، ءبىر تۇلعالاندىرۋ مەن جوعارى ساپالى بولۋ سىندى ەكى تەتىكتى مىقتى ۇستاپ، نىسانانى باعدار ەتۋدىڭ، ماسەلەنى باعدار ەتۋدىڭ بىرلىگىنە تاباندى بولىپ، شىنايى يگەرىپ، ناقتى ىستەپ، قاجىرلىلىقپەن ىستەپ، چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرا دامىتۋدى ىلگەرىلەتۋدە ناتيجەلەرگە ۇزدىكسىز قول جەتكىزۋ كەرەك“.
”ءبىر تۇلعالاندىرۋ“ تاريحتىڭ قوردالى قاتپارىندا جوسپارلانىپ، دايىندالىپ، جاڭا داۋىردەگى جاڭالىق اشا دامۋ بارىسىندا ورنالاستىرىلدى. كەزىندە چاڭجياڭ اتىراۋى وڭىرىندە قىزمەت ىستەگەن باس شۋجي شي جينپيڭ : ”مەن دە كەزىندە چاڭجياڭ اتىراۋىنىڭ دامۋى ماسەلەسىن تەرەڭنەن تولعانىپ، بەلسەنە ىلگەرىلەتكەن ەدىم“، - دەدى وتكەندى ەسىنە الىپ.
ول كەزدە شاڭحايدى، جياڭسۋدى، جىجياڭدى ءبىر تۇلعالاندىرۋدىڭ ۇلكەن اۋقىمى ايقىندالا باستاعان، چاڭجياڭ اتىراۋىن دامىتۋ اڭگىمە ءماجىلىسىنىڭ العاشقى كەزەگىنە شي جينپيڭ مىندەت اتقارىپ تۇرعان جىجياڭ ولكەسى ”قوناق يەسى“ بولعان ەدى. بۇعان كورشى ولكە انحۇي دا قىزىعۋشىلىق بايقاتقان بولاتىن. انحۇي ولكەسىندەگى جاۋاپتى جولداس ازىلدەپ: ”ول كەزدە ءبىز سىرتتاي وقيتىن وقۋشى ەدىك. باس شۋجيدىڭ بەكىتۋى مەن ىلگەرىلەتۋىندە ءبىز قوسىلىپ وقيتىن وقۋشى بولدىق، ال قازىر رەسمي وقۋشى بولىپ وتىرمىز“، - دەدى.
كۇلكى ءۇنى ىشىندە باس شۋجي شي جينپيڭ اعىنان اقتارىلا بىلاي دەدى: ”ول كەزدە، باستىسى، ىنىشەكتى دەمەپ جىبەرۋدى ويلاستىردىق. انحۇي ءۇشىن، بۇل قاتارعا قوسىلۋ ەگىن ەككەن سياقتى توپىراقتى قۇنارلاندىرىپ، دىمقىلدىقتى جاقسارتۋداي بولدى، وعان ساپالى تۇقىم قوسىلسا، ەگىن دەگەنىڭىز قاۋلاپ وسپەي مە“. وڭىرلىك امالياتتان مەملەكەتتىك دەڭگەيدە جوسپارلانۋعا دەيىن چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋ ارىنداي ىلگەرىلەدى. 2018 - جىلى تۇڭعىش كەزەكتى جۇڭگو حالىقارالىق يمپورت كورمەسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋ مەملەكەتتىك ستراتەگياعا كوتەرىلەتىندىگىن جاريالادى.
ءبىر جىلدان كەيىن «چاڭجياڭ اتىراۋى ءوڭىرىن ءبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋ جوسپارى باعدارلاماسى» جاريالاندى.
ءبىر جىلدا ءبىر ۇلكەن شارا اتقارىلىپ، ءبىر جىلدا ءبىر ۇلكەن ساتىعا كوتەرىلدى. بۇل رەتكى اڭگىمە ءماجىلىس چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋدىڭ تاعى ءبىر ”ۇدەۋىن“ باستادى. باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋدى جوسپارلاۋدى ەكى كەلەلى جاعداي تۇرعىسىنان قاراۋ كەرەك، ونىڭ ءبىرى، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى ستراتەگيالىق جالپى جاعداي، ەندى ءبىرى، دۇنيە جۇزىندە 100 جىلدا بولماعان ۇلكەن وزگەرىس. پارتيا ورتالىق كوميتەتى چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋدىڭ ”ءبىر ۇيەك، ءۇش رايون، ءبىر ءورىس“ سىندى ستراتەگيالىق ورنىن بەلگىلەپ وتىر: ”بۇكىل ەل دامۋىنىڭ سەرپىندى، جاندى ارتۋ ۇيەگى، جوعارى ساپالى دامۋ ۇلگى رايونى، وسىزاماندانۋدى الدىمەن نەگىزىنەن جۇزەگە اسىرۋعا جەتەكتەۋ رايونى، ءوڭىردى ءبىر تۇلعالاندىرا دامىتۋدان ۇلگى كورسەتۋ رايونى، رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋدىڭ جاڭا ءورىسى“.
”الەمدىك بازار تارايعان كەزەكتەگى سىرتقى ورتادا ءبىز، ءسوز جوق، ءوز ءىسىمىزدى كۇش - قۋاتتى شوعىرلاندىرا جاقسى ىستەپ، ەل ىشىندەگى ايرىقشا كەڭ كولەمدى بازار باسىمدىعىن ساۋلەلەندىرىپ، ەل ىشىندەگى ۇلكەن اينالىمدى نەگىزگى تۇلعا ەتەتىن، ەل ءىشى مەن حالىقارا سىندى قوس اينالىم ءبىرىن - ءبىرى جەبەيتىن جاڭا دامۋ ارناسىن جەدەل قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك. بۇل ەل ءىشى مەن حالىقارالىق جاعدايعا تەرەڭدەي تالداۋ جاساي وتىرىپ جاسالعان كەلەلى تۇجىرىم، سونداي - اق ۇزاق ۋاقىتتىق ستراتەگيالىق ورنالاستىرۋ“، - دەدى باس شۋجي اسا كورەگەندىكپەن.
2 - توقساندا چاڭجياڭ اتىراۋى ايتارلىقتاي ناتيجە كورسەتتى. 3 ولكە، ءبىر قالانىڭ وڭىرلىك ءوندىرىسىنىڭ جالپى ءونىم قۇنى 1 - توقسانداعى ％5.7 تومەندەۋدەن ％0.2 ارتۋعا ءوتتى، ەكونوميكانىڭ جالپى شاماسىنىڭ بۇكىل ەلدەگى ۇلەسى بىلتىر جىل سوڭىنداعى ％23.9تەن ％24.2كە جوعارىلادى، ”التىنى ورنىقتىرۋ“ قىزمەتىن تىڭعىلىقتى، ويداعىداي ىستەۋ، ”التىنى قامتاماسىز ەتۋ“ مىندەتىن جالپى بەتتىك تياناقتاندىرۋ بۇكىل ەل بويىنشا الدىڭعى قاتاردان كورىندى. چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋدىڭ جاڭا ارناسى قالىپتاسىپ كەلەدى.
شاڭحاي قالالىق پارتكومداعى جاۋاپتى جولداس ءسوز كەزەگىن العاندا، باس شۋجي شي جينپيڭ: ”قازىر يمپورت كورمەسىنە دايىندىق جاساۋ جۇمىستارىنىڭ اياق الىسى قالاي؟“، - دەپ سۇرادى.
”كاسىپورىنداردىڭ كورمە ورىندارى الدىڭعى كەزەكتەگىدەن 60 مىڭ شارشى مەتر كوبەيدى، ىندەتتىڭ ىقپالى بار، ءبىراق ەشكىم دە جۇڭگو سىندى ۇلكەن بازاردان باز كەشۋدى قالامايدى“.
جياڭسۋ، جىجياڭ، انحۇيداعى جاۋاپتى جولداستار دا يمپورت - ەكسپورت ساۋداسىنىڭ جانە سىرتتان قوسىلعان قارجىنىڭ ۇزدىكسىز ارتۋى سىندى جاعدايلاردان مالىمەت بەردى، ولار: شەتەلدىڭ چاڭجياڭ اتىراۋىنا، جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا قىزىعۋشىلىق كورسەتىپ وتىرعان مەجە وزگەرگەن جوق دەگەن ورتاق اسەرلەرىن باياندادى.
ءبىر تۇلعالاندىرۋ مەن جوعارى ساپا چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋداعى ەكى تەتىك.
ءبىر تۇلعالاندىرۋ اكىمشىلىك قامالداردى تالقانداۋدى ماقسات ەتىپ، ساياساتتاردىڭ سايكەسىمدىلىگىن جوعارىلاتىپ، فاكتورلاردىڭ اناعۇرلىم كەڭ كولەمدە ىركىلىسسىز جىلجۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، ءار ءوڭىردىڭ سالىستىرمالى باسىمدىعىن ساۋلەلەندىرۋىنە تيىمدىلىك جاساپ، اناعۇرلىم ۇيلەسىمدى جۇمىس ءبولىسىن جۇزەگە اسىرىپ، اناعۇرلىم قۋاتتى بىرىككەن كۇش ۇيىستىرۋ بولىپ تابىلادى.
”تۇيىق جول“ بۇرىن ەسكى، ۇلكەن، قيىن ماسەلە بولاتىن. قاتارلاس 2 اۋدان جەكە - جەكە 2 ولكەگە قارايدى، ءاربىرىنىڭ جوسپارى ءبىر - بىرىنە ۇقسامايدى، ەكەۋىن ءبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋ قيىن، كولىك قاتىناۋدىڭ الدىندا اينالىپ جۇرۋگە 40 مينۋت جۇمسالاتىن بولسا، كولىك قاتىناعان سوڭ 5 مينۋتتا بارۋعا بولادى. دەمەك، ءبىر تۇلعالاندىرۋدىڭ كومەسكى كۇشى وراسان زور.
جوعارى ساپالى دامۋدى جۇزەگە اسىرۋدا چاڭجياڭ اتىراۋى ءوڭىرىنىڭ شارت - جاعدايى ەڭ جاقسى، الدىمەن جۇزەگە اسىرۋ قابىلەتى دە ەڭ مىعىم، ول بۇكىل ەلدە ۇلگىلىك رولىن ساۋلەلەندىرە الادى. بۇل مەملەكەت چاڭجياڭ اتىراۋىنا جۇكتەگەن سالماقتى جاۋاپكەرشىلىك.
جوعارى ساپالى دامۋدىڭ تەتىگى جاڭالىق اشۋدا، جەتەك ەتۋدە.
”جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان كەيىنگى ۇزاق مەزگىل ىشىندە، شاڭحايدىڭ ونىمدەرى مەن تەحنيكاسى اسا اۋقىمدى كولەمدە بۇكىل ەلدىڭ ەكونوميكالىق قۇرىلىسىنا تىرەك بولدى. بۇگىن شاڭحاي مەن چاڭجياڭ اتىراۋى ءوڭىرى ساپالى ءونىم ۇسىنىپ قالماستان، ونان دا ماڭىزدىسى، جوعارى دەڭگەيدەگى عىلىم - تەحنيكالىق قامداۋ ازىرلەپ، بۇكىل ەلدەگى جوعارى ساپالى دامۋعا تىرەك بولۋى كەرەك“. باس شۋجي شاڭحاي مەن چاڭجياڭ اتىراۋى وڭىرىنە ۇلكەن ءۇمىت ارتتى.
ءبىر ولكە - قالاداعى جاۋاپتى جولداس سول جەردەگى ورتا، شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ ”توسىن تابىسىن“ باياندادى: ”ولكەدەگى بۇرىن حالىقارالىق ءىرى كاسىپورىندارمەن سەلبەسەتىن ورايى جوق شاعىن كاسىپورىندار قازىر ەل ىشىندەگى سەلبەستىك ورايلارىن ىركەس - تىركەس قابىلدادى، ناتيجەسىندە ولاردىڭ دامۋ ورايى كوبەيە ءتۇستى“.
باس شۋجي شي جينپيڭ بۇل جونىندە تەرەڭ اسەرمەن بىلاي دەدى: ”جاڭالىق اشۋ ارقىلى دامۋعا دەم بەرۋدە ءبىزدىڭ نەگىزگى قوسىنىمىز، قۇراما قوسىنىمىز بار، دەسەدە، كەيدە ورتا، شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ ’ابزالدىلىعىنا‘ دا سۇيەنۋىمىز، ورتا، شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ جاڭالىق اشا دامۋىنا قولداۋ كورسەتۋىمىز كەرەك“.
سودان ءبىر كۇن بۇرىن، ول انحۇيداعى جاڭالىق اشۋ سارايىندا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزدى. بۇل اراعا جاڭا تەحنيكا، جاڭا ماتەريال، جاڭا ءونىم، جاڭا كاسىپ سالالارى شوعىرلانعان. چاڭجياڭ اتىراۋىمەن ەندى عانا توعىسقان انحۇيدىڭ بىرنەشە جىلدان بەرگى جاڭالىق اشۋ ناتيجەسى كورنەكتى بولىپ وتىر. ”انحۇيدىڭ بۇرما جولدا باسىپ وزۋدى، قارىشتاپ دامۋدى جۇزەگە اسىرىپ، ’14 - بەسجىلدىق‘ كەزىندە بۇكىل ەلدەگى ولكە - قالالار قاتارىندا ۇزدىكسىز العا جىلجۋىنىڭ تەتىگى − جاڭالىق اشۋعا سۇيەنۋدە. جاڭالىق اشۋدىڭ نەگىزىن ونان ارى بەكەمدەپ، تاباندىلىقپەن ۇزاق ۋاقىت تالىقپاي قۇلشىنۋ كەرەك“.
ما - انشان قالاسى انحۇيدىڭ چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋعا توعىسۋىنىڭ الدىڭعى شەبى سانالادى، ول بولات - تەمىر كاسىبىمەن قۇرىلعان، بولات - تەمىر كاسىبىمەن گۇلدەنگەن. ماگاڭ بۇل قالانىڭ تاماشا تانىسقىسى بولىپ تابىلادى.
60 نەشە جىلدان بەرى، ماگاڭ توبى ەلىمىزدىڭ بولات - تەمىر سالاسىنداعى كوپتەگەن ”بىرىنشىلەردى“ ومىرگە اكەلگەن، داڭقتى تاريحقا يە، دەسەدە جاڭا داۋىردەگى ماگاڭ توبىنىڭ دامۋى دا كوپتەگەن جاڭا سىن - سايىستارعا ءدوپ كەلىپ وتىر. 2019 - جىلدىڭ سوڭىندا، ماگاڭ توبى مەن باۋ - ۋ توبى ستراتەگيالىق قايتا قۇرىلىمداۋ اتقارىپ، اتىن جۇڭگو باۋ - ۋ ماگاڭ توبى دەپ وزگەرتىپ، ءبىر سەكىرىپ - اق دۇنيە جۇزىلىك دەڭگەيدەگى بولات - تەمىر كاسىپورنىنا اينالدى.
ساپالى قورىتپا مەتال شىبىق ماتەريالدارى سەحىندا تەمىر ۇشقىندارى شاشىراپ، سەحتا قاربالاس جۇمىس ءجۇرىلىپ جاتتى. باس شۋجي شي جينپيڭ ماگاڭنان جۇڭگو ەكونوميكاسى دامۋىنىڭ قۋاتتى سەرپىمدىلىگىن جانە وڭىرلەر سەلبەستىگىنىڭ وراسان زور كومەسكى كۇشىن كوردى:
”سىزدەردىڭ مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىندار رەفورماسىن تەرەڭدەتۋ بارىسىندا، اسىرەسە، چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋدا ورايدى مىقتى يگەرىپ، وڭتايلى ساتتە العا ۇمتىلىپ، چاڭجياڭ اتىراۋىمەن ورگانيكالى ۇشتاسىپ، ونان ارى دامىپ، زورايۋلارىڭىزدى ءۇمىت ەتەمىن. وراي سىزدەردىڭ قولدارىڭىزدا“.
باس شۋجي انحۇيداعى جاۋاپتى جولداسقا ءتۇزىلىس - مەحانيزم رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، قالالاردىڭ نەگىزدىك قۇرىلعى، ەكولوگيالىق ورتا جانە شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسى قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، چاڭجياڭ اتىراۋىنداعى ورتالىق قالالارمەن جالعاساتىن جول قاتىناسى تورىن ىركىلىسسىزدەندىرىپ، ءوندىرىستىڭ، تۇرمىستىڭ قولايلىلىق، جانعا جايلىلىق دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، چاڭجياڭ اتىراۋى وڭىرىنە ويىساتىن قارجى، تەحنيكا، كاسىپ سالالارى، دارىندىلار سياقتىلاردى اناعۇرلىم ويداعىداي باۋراۋدى جانە قابىلداۋدى تاپسىردى.
اڭگىمە ءماجىلىس 3 ساعاتتان ارتىق جالعاستى. كوپشىلىك ناتيجەلەردى اۋىزعا الىپ، ماسەلەلەردى ورتاعا سالىپ، ورتاق تانىمعا ۇمتىلىپ، ۇتىمدى شارالار ۇسىنىپ، كوسىلە كەڭەستى. باس شۋجيدىڭ ماڭىزدى ءسوزى چاڭجياڭ اتىراۋىن دامىتۋعا ايقىن باعدار كورسەتتى.
”چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋ ءبىر كۇندىك شارۋا ەمەس، بىزدە تاريحي سابىرلىلىق تا، ۋاقىتپەن جارىساتىن كوكەي تەستىلىك سەزىم دە بولۋ كەرەك، ۇزاق بولاشاقتى جوسپارلاۋمەن بىرگە، قازىرگى ىستەردى دە تىندىرۋىمىز كەرەك. 3 ولكە، ءبىر قالا مەن قاتىستى تاراۋلار پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شەشىمدەرى، ورنالاستىرۋلارى بويىنشا، جۇرەكتىلىكپەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، ىرىقتىلىقپەن ىسكەرلىك كورسەتىپ، باتىلدىقپەن قامال الۋ كەرەك. ءىس جۇزىندىكتى شىعار ءتۇيىن ەتىپ، ’14- بەسجىلدىق‘ مەزگىلىندەگى چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋ جوسپارىن اتقارۋ جوباسىن جاساپ، اناعۇرلىم مول جەتىستىككە ۇزدىكسىز قول جەتكىزۋ كەرەك“.ءۇشىنشى، حالىقتىڭ ماڭگى ادال قىزمەتشىسى بولدى
عاسىرعا جۋىق ايبىنى اسقاق كۇرەس بارىسىندا، پارتيامىزدىڭ كىشكەنەدەن زورايىپ، السىزدەن كۇشەيە الۋىنىڭ ءتۇبىرلى سەبەبى جۇڭگو حالقىن باقىتقا كەنەلتۋ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ سىندى اۋەلگى ماقسات پەن بورىشقا باستان - اياق تاباندى بولۋىندا جانە ونى امالياتتا ايگىلەۋىندە، قاشاندا حالىق بۇقاراسىمەن ەتەنە قارىم - قاتىناستى ساقتاۋىندا جاتىر.
قىزمەت تەكسەرۋ كەزىندە، باس شۋجي شي جينپيڭ قاي جەرگە بارسا دا، بۇقارانىڭ اڭگىمەسىن ەڭ كوپ اۋىزعا الىپ وتىردى. ۋاڭجيابا توسپا تيەگىندە جانە مىڭۋا تاسقىن سۋىن ىركۋ اۋماعىندا، ول اپاتقا ۇشىراعان بۇقارانىڭ ءوندىرىس، تۇرمىسىن قالپىنا كەلتىرۋ مەن قيىنشىلىعى بار بۇقارانىڭ جۇمىستانۋ جاعدايىنا ايرىقشا ءمان بەردى؛ ما - انشانداعى شۋەجياۋا ەكولوگيالىق باقشاسىندا، ول بالىق اۋلاۋدان شەگىنگەن بالىقشىلاردىڭ جاعاعا شىققان سوڭ ورنىعىپ قالا الۋىن، بايي الۋىن قامتاماسىز ەتۋدى قاداعالاي تاپسىردى.
ونىڭ چاۋحۋ كولىنىڭ جاعاسىنداعى چاڭجياڭنان ءوتۋ شايقاسىنىڭ ەسكەرتكىش سارايىنا كىرۋى اناعۇرلىم ەرەكشە مانگە يە ەدى.
71 جىلدىڭ الدىندا، ازاتتىق سوعىسىنىڭ ەڭ سوڭعى ۇلكەن شايقاسى چاڭجياڭ وزەنى بويىندا جۇرگىزىلۋ الدىندا تۇردى. حالىق ازاتتىق ارمياسىنىڭ چاڭجياڭ وزەنىنەن ءوتۋىن توسۋ ءۇشىن، گومينداڭ ارمياسى جاعاداعى قايىقتاردىڭ بارلىعىن داريانىڭ تۇستىگىنە اكەتتى، اكەتە الماعاندارىن سول جەردە شاقتى نەمەسە وزەنگە، كولگە باتىرىپ جىبەردى. حالىق بۇقاراسىنىڭ قولداۋىندا، جارتى - اق ايدىڭ ىشىندە، حالىق ازاتتىق ارمياسى 10 مىڭنان استام قايىق، 20 مىڭنان استام قايىقشى جيناپ ۇلگىرىپ، حالىق ازاتتىق ارمياسى ءبىر جولدا گومينداڭ كەرتارتپاشىلارىنىڭ ازاپتانىپ ءجۇرىپ جاساعان چاڭجياڭ قورعانىس شەبىنىڭ تاس - تالقانىن شىعارعان ەدى.
باس شۋجي شي جينپيڭ ايرىقشا تولقىپ بىلاي دەدى: ”حۋايحاي شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە بۇقارانىڭ قول اربامەن قاۋىرت جۇمىس ىستەۋىنىڭ ارقاسىندا قول جەتتى، چاڭجياڭنان ءوتۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە بۇقارانىڭ كىشكەنە قايىقتارمەن تاسىمال جۇمىسىن قاۋىرت جۇرگىزۋىنىڭ ارقاسىندا قول جەتتى. ءارقانداي ۋاقىتتا ءبىز اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋىمىز، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋىمىز، حالىق سىندى ءتۇپ توركىندى ۇمىتپاي، حالىقتىڭ ماڭگى ادال قىزمەتشىسى بولۋىمىز كەرەك“.
انحۇي ولكەلىك پارتكوم مەن ولكەلىك ۇكىمەتتىڭ قىزمەت مالىمەتىن تىڭداعاندا، باس شۋجي حالىقتىڭ كۇشىن قايتالاي دارىپتەدى. ”حۋبەي، حىنان، انحۇي، جياڭسۋ رايونىندا قىزىل تۋدىڭ 28 جىل قۇلاماي تۇرۋىنىڭ، جاڭا 4 - ارميانىڭ جياڭحۋاي دالاسىندا جاۋمەن سوڭىنا دەيىن ەرلىكپەن شايقاسا الۋىنىڭ، ليۋ بوچىڭ، دىڭ شياۋپيڭ قوسىنى مىڭ شاقىرىم جولدى باسىپ دابيەشان تاۋىنا كىرىپ تياناقتاپ، تامىر تارتا الۋىنىڭ، حۋايحاي شايقاسىنىڭ تاۋدان قۇلاعان تاستىڭ ەكپىنىندەي جۇرگىزىلۋىنىڭ، ميلليون باتىر داريادان وتەردە جولبارىستاي ارىنمەن العا ۇمتىلۋىنىڭ ءتۇبىرلى سەبەبى پارتيامىزدىڭ حالىقپەن ءبىر نيەتتە بولۋىندا، ارميا مەن حالىقتىڭ ءبىر ادامداي ىنتىماقتاسا بىلۋىندە جاتىر“.
”جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنە قارسى تۇرۋ، تاسقىننان ساقتانۋ، اپاتتان قۇتقارۋ كۇرەسى پارتيامىز باستان - اياق حالىق ءۇشىن بيلىك جۇرگىزسە، حالىققا سۇيەنىپ بيلىك جۇرگىزسە بولعانى، بارلىق جەردە جەڭىسكە جەتە الاتىندىعىن تاعى ءبىر مارتە كورسەتتى“.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 8 - ايدىڭ 23 - كۇنى حىفيدان بەرگەن حابارى)
جاۋاپتى رەداكتورى : مانەپ ەربول ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
