ول مۇزداي سۋىق كولدە بالاۋسا ءومىردى قۇتقارىپ قالدى
− جان قيارلىقپەن ادام قۇتقارعان كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسى لاچين بايكانى ەسكە العاندا (1)
انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى ليۋ شياڭ، ۋاڭ جيڭجيڭ
2021.01.11 15:38 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
سۋعا ءتۇسىپ كەتكەن بالانى لاچين بايكامەن بىرگە قۇتقارعان مۇساجان نۇردۇن ءبىر اپتانىڭ الدىندا عانا وزىمەن بىرگە تاماقتانىپ، جاتىپ، تۇرىپ، ۇيرەنىپ جۇرگەن جان اعاسىنىڭ وسىلايشا كەتىپ قالعانىنا ءالى سەنگىسى كەلمەيدى.
”’بالانى قۇتقارىڭدار! الدىمەن بالانى قۇتقارىڭدار‘، بۇل ونىڭ كوزى ءتىرى كەزىندەگى ەڭ سوڭعى ءسوزى“، - دەدى مۇساجان كۇبىرلەپ، - ”نەبارى 10 نەشە مينۋت ۋاقىت سونداي ۇزاق سەزىلدى، جان تۇرشىكتىرەدى“.قۇتقارىڭدار دەگەن داۋىستى ەستىگەن زاماتتا، ول ءبىرىنشى بولىپ مۇز بەتىنە ۇمتىلدى
1 - ايدىڭ 8 - كۇنى قاشقار داشۋەسىنىڭ شينچۋان كولى بۇرىنعىداي جىم - جىلاس كۇيگە ەندى. الايدا جۇرگىنشىلەر كول بەتىنە ەرىكسىز قارايدى نەمەسە توقتاي قالىپ ءۇنسىز تىگىلەدى.
”ول ەشقايدا كەتە قويعان جوق“. كول جاعاسىندا تۇرعان مۇساجان نۇردۇن ءار ءتۇرلى ويعا كەتتى، 1 - ايدىڭ 4 - كۇنى تۇستە تۋىلعان وقيعا ونىڭ ويىنا ورالا بەردى.
قار ۇشقىنداپ، بۇلت بۇركەپ تۇر، بۇل ۇزاق قىستىڭ ءبىر جاي كۇنى ەدى.
قاشقار داشۋەسىندە كۋرسقا قاتىناسىپ جاتقان لاچين بايكا مەن مۇساجان نۇردۇن اسحانادان تاماق الماقشى بولىپ شينچۋان كولىنىڭ بويىندا كەتىپ بارا جاتقاندا، توسىننان ”بالانى قۇتقارىڭدار!“ دەپ ايعايلاعان داۋىستى ەستيدى. ەكەۋى داۋىس شىققان جاققا قاراي جەتىپ بارىپ، كولدەگى مۇز ويىعىنا ءتۇسىپ كەتكەن بىرەۋدىڭ جانتالاسىپ جاتقانىن كورەدى، مىنا جاقتا بىرەۋ ابىرجىپ قۇتقارۋعا ادام شاقىرىپ تۇرىپتى.
جاعداي ەرەكشە قيىن! لاچين بايكا تيتتەي دە ءارى - ءسارى بولماستان ءبىرىنشى بولىپ كول بەتىنە قاراي ۇمتىلادى.
”سول كەزدە ءبىزدىڭ باسقانى ويلاۋعا مۇرسامىز بولمادى، ەڭ اۋەلى، بالانى قۇتقارىپ الايىق دەپ ويلادىق“، - دەيدى مۇساجان نۇردۇن ەسكە الىپ.
لاچين بايكانىڭ ءىزىن باسا مۇساجان نۇردۇن دا كولگە قاراي جۇگىردى.
مۇساجان نۇردۇن جەتە بەرگەن كەزدە ”شاتىر - كۇتىر“ ەتىپ جارىلعان مۇزدىڭ داۋىسىن ەستىپ، جۇرەگى زۋ ەتە قالدى. ول تاياپ بارعان كەزدە لاچين بايكا مۇزدى سۋدىڭ ىشىندە بار پارمەنىمەن بالانى كوتەرىپ جاتىپ، ”بالانى قۇتقارىڭدار!“ دەپ توقتاۋسىز ايتا بەردى.
مۇساجان نۇردۇن دەرەۋ قالىڭ كيىمىن شەشىپ، ەندى ءبىر جاعىنان قۇتقارىڭدار دەپ ايعايلاعان بالانىڭ شەشەسىنە ءشارپىسىن شەشتىرىپ، ءبىر ۇشىن سۋ ىشىنە لاقتىرتتى، لاچين بايكا ءشارپىنىڭ ۇشىنان ۇستاي السا، ولاردى تارتىپ شىعارىپ الماقشى ەدى. ويلاماعان جەردەن ازىراق كۇشتەپ ەدى، مۇساجان نۇردۇننىڭ تابان استىنداعى مۇزدىڭ بەتى بىردەمدە جارىلىپ كەتتى. مۇساجان نۇردۇن بىلاي دەدى: ”سۋعا تۇسكەن زاماندا بۇكىل دەنەم قاتىپ قالدى، لاچين بايكانىڭ سونشا ۋاقىت قايتىپ شىداعانىن بىلمەدىم“. سول ساتتەگى سۇيەكتەن وتەتىن سۋىقتى ەسىنە العاندا ول ەرىكسىزدەن قالتىراپ كەتتى.بالانى اقتىق دەمىنە دەيىن كوتەرىپ تۇردى
ۋاقىت مينۋت - سەكۋندتاپ ءوتىپ جاتتى، لاچين بايكانىڭ ءال - دارمەنى قۇرىپ بارا جاتتى، ول سۋعا ءبىر باتىپ، ءبىر شىعىپ، بالانى باستان - اياق كوتەرىپ تۇردى. ءبىراق ونىڭ ءوزى قانشاما مۇزدى سۋدى جۇتىپ جىبەرگەنىن بىلگەن جوق - تى.
كول بويىنان ءوتىپ بارا جاتىپ مۇنى كورگەن ادامدار دەرەۋ 110 ساقشىعا مالىمدەۋ تەلەفونىنا تەلەفون سوعىپ كومەك سۇرادى. انە - مىنە دەگەنشە، شارلاۋدا جۇرگەن كومەكشى ساقشى ۋاڭ چيپىڭ سول اراعا جەتىپ كەلدى.
”جىلدام بارىپ قۇتقارۋ جابدىعىن الىپ كەل!“ دەپ قىزمەتتەسىنە تاپسىرا سالا ۋاڭ چيپىڭ مۇزدىڭ بەتىنە قاراي ءجۇردى. تابانىنىڭ استىنداعى مۇز قاباتىنان ءالسىن - ءالى شىتىناپ سىنعان دىبىس ەستىلەدى.
ۋاڭ چيپىڭ تەرەڭ ءبىر تىنىس الدى دا، مۇزدىڭ بەتىنە جۇگىنە كەتىپ، بار دەنەسىمەن مۇز ويىعىنا قاراي ۇمسىندى.
”تەز، قولىمىزدان ۇستا!“ ۋاڭ چيپىڭ مەن بالانىڭ شەشەسى قوسىلا كۇش جۇمساپ، وزدەرىنە ەڭ جاقىن جەردەگى مۇساجان نۇردۇندى اقىرىن تارتىپ شىعاردى.
كەنەتتەن نەبارى ون نەشە سەكۋندتىڭ ىشىندە ويلاماعان وقيعا تاعى تۋىلدى − بالانىڭ شەشەسى بالا مەن لاچين بايكاعا تاياۋ مۇز بەتىنە بارىپ قۇتقارماق بولعاندا، ءوزى سۋعا ءتۇسىپ كەتتى.
”مۇزدىڭ بەتىنە ەكپەتتەپ جاتىڭدار، تۇرەگەلمەڭدەر!“ وسى كەزدە قاشقار داشۋەسى ارتقى شەپ باسقارۋ باسقارماسىنىڭ اسحانا باسقارۋشىسى ۋاڭ شينيۇڭ جەتىپ كەلىپ، مۇزدىڭ بەتىنە ەكپەتتەپ جاتقان كۇيى باسقالارعا ايعاي سالدى.
ول بىرتىندەپ بالاعا تاياۋ مۇز بەتىنە باردى، لاچين بايكا قولىمەن بالانى تىرەپ كوتەرىپ تۇر ەكەن. ”بالانى قۇتقار، الدىمەن بالانى قۇتقار“. لاچين بايكانىڭ تىنىسى السىرەگەنىمەن، قوس بىلەگى تاستان جاسالعان مۇسىندەي بولىپ كوتەرىپ تۇر.
ۋاڭ شينيۇڭ مەن ۋاڭ چيپىڭ لاچين بايكانىڭ قولىنان بالانى الدى، بالا اقىرى قۇتقارىلدى، ءال - دارمەنى قۇرىعان لاچين بايكا سۋعا باتىپ كەتتى.
”قۇتقارۋ دوڭگەلەگى، قۇتقارۋ كيىمى جانە ارقان كەرەك، بولىڭدار!“ قاشقار داشۋەسى ساقشى بولىمشەسىنىڭ كومەكشى ساقشىلارى ءنۇرالي تۇرعۇن مەن مۇحتار وبۇل قۇتقارۋ جابدىقتارىن الىپ جەتىپ كەلدى. ولاردىڭ بىرەۋى ارقاندى بەلىنە بايلاپ سۋعا سەكىرىپ ءتۇسىپ، بالانىڭ شەشەسىن قۇشاقتاپ السا، بىرەۋى ارقاندى بار كۇشىمەن تارتىپ، بالانىڭ شەشەسىن ءساتتى تۇردە قۇتقارىپ الدى.
”ءبىز جەتكەندە لاچين الدەقاشان كورىنبەي كەتىپتى“، - دەدى مۇحتار وبۇل مۇڭايا. كوپشىلىك سۋعا ءتۇسىپ ىزدەسە دە تابا المادى. ءورت ءسوندىرۋ، ورتتەن ساقتانۋ قىزمەتكەرلەرى كىرىسكەندە بارىپ ونى تاۋىپ الدى...”قالايدا كومەك قولىن سوزادى، مىنە بۇل مەنىڭ اكەم“
”قاشقار داشۋەسىنە كەلگەننەن كەيىن جۇڭگو تىلدەرى شۋەيۋانىنىڭ مۇعالىمى ليۋ مۇعالىممەن، ما مۇعالىممەن، ياڭ مۇعالىممەن جانە ماركسيزم شۋەيۋانىنداعى جيا مۇعالىممەن تانىستىم. مۇندا تىڭداپ ءتۇسىنۋ ساباعىن، وقىپ ءتۇسىنۋ ساباعىن جانە اۋىزشا سويلەۋ ساباعىن وقىپ، مەملەكەتتە ورتاق قولدانىلاتىن ءتىل قابىلەتىم جوعارىلادى...“
بۇل لاچين بايكا جازعان «ءبىر ايدان بەرگى قاشقار داشۋەسىندەگى ۇيرەنۋ، تۇرمىس اسەرىندەگى» ءبىر ابزاتس ءسوز، ونىڭ ءوز مىنەزى سياقتى جازۋى دا قاراپايىم دا قالتقىسىز ەكەن.
لاچين بايكانىڭ ادامدارعا بۇرىننان ەڭ تانىس اڭگىمەسى − ”ءبىر قوداس، ءۇش ۇرپاق شەكارا قورعاۋشىسى“ بولاتىن، اتاسىنان اكەسىنە، ونان وزىنە دەيىن اتالى - نەمەرەلى ءۇش ۇرپاق جان تۇگەلدەي وزات شەكارا كۇزەتشىسى بولىپ، پامير ۇستىرتىندە شەكارانى ۇرپاق جالعاپ قورعادى.
مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى، مەملەكەتتىك ەڭبەك ەرى، مەملەكەتتىك وتاندى ءسۇيىپ، ارميانى قولداۋدىڭ ۇلگىسى... وسى جىلدارى سالاۋاتى كوبەيە تۇسسە دە لاچين بايكانىڭ اۋەلگى ماقساتى ەشقاشان وزگەرمەدى. 2004 - جىلى پارتياعا مۇشە بولعاننان بەرى مەيلى قارلى تاۋدىڭ تەرەڭ قويناۋىندا شارلاۋ جۇرگىزىپ شەكارا قورعاسىن، الدە حالىق سارايىندا حالىق ءۇشىن اقىل - كەڭەس ۇسىنسىن، لاچين بايكا باستان - اياق ءىس جۇزىندىك ارەكەتى ارقىلى كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسىنىڭ قاسيەتتى بورىشىن امالياتتا ايگىلەدى.
”ءبىلىم ورەم تومەن بولسا، قايتىپ ۇلگىلىك، باستاماشىلدىق رول اتقارامىن؟ تولىمدى ۇسىنىس جوبانى قالاي ۇسىنامىن؟ قىستاق تۇرعىندارىن اناعۇرلىم جاقسى تۇرمىس وتكىزۋگە قالاي باستايمىن؟“ بۇل لاچين بايكانىڭ وزىنە ۇنەمى قوياتىن سۇراۋلارى ەدى.
ءبىلىم ورەسىن جوعارىلاتۋ ءۇشىن 3 ايدىڭ الدىندا لاچين بايكا قاشقار داشۋەسىنە كۋرسقا كەلىپ، مەملەكەتتە ورتاق قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋدى ءتۇيىندى تۇردە ۇيرەندى. لاچين بايكانىڭ جازۋعا جاتتىعۋ داپتەرىندە ارىپتەر سىزىق تارتىبىمەن رەتتى جازىلعان. وقتا - تەكتە اعاتتىق كەتسە، مۇعالىم تۇزەتكەننەن كەيىن، ول نەشە قايتالاپ جازىپ شىعاتىن.
”ول جاقسى وقۋشى، مىنەزى بۇيىعى، كوپ سويلەمەگەنىمەن، قاجىرلى ەدى، بار كۇشىمەن قۇلشىنىپ، مۇقيات ۇيرەنەتىن“. قاشقار داشۋەسى جۇڭگو تىلدەرى شۋەيۋانىنىڭ وقىتۋشىسى ليۋ جۇيحۇڭ تەبىرەنە بىلاي دەدى: ”ول ۇنەمى ءالى جاسپىن، مۇنان كەيىنگى جولىم ۇزاق، سوندىقتان جان - جاقتىلى جەتىلىپ، شەكارانى شارلاۋعا، شەكارا قورعاۋعا اناعۇرلىم جاقسى ۇلەس قوسقىم كەلەدى دەيتىن، ءوزىنىڭ ۇل - قىزدارىن دا جاقسى تاربيەلەۋدى ارمان ەتەتىن... ءبىر جاقسى وقۋشىمنان ايرىلعانىما قاتتى قايعىرامىن“.
ومىرىمەن بورىشىن ادا ەتتى، شىنايى سۇيىسپەنشىلىگىمەن تىرشىلىكتى قورعادى. لاچين بايكانىڭ قاھارماندىق ەرلىگى قاقاعان قىستا ادامدارعا مول اسەر جانە شەكسىز ساعىنىش سيلادى.
”مەيلى قاشان، قايدا بولسىن، مۇنداي ىسكە جولىقسا بولعانى، ول قالايدا كومەك قولىن سوزادى، مىنە بۇل مەنىڭ اكەم“. وسى ءسوزدى ايتقاندا، لاچين بايكانىڭ 13 جاستاعى قىزى دۇرحان لاچين اتاسى مەن اپاسىنىڭ كورىپ كوڭىلى بۇزىلماسىن دەپ كوزىنىڭ جاسىن كۇشپەن ىركىپ، جاس مونشاقتارىن ۇزىن كىرپىكتەرىنە جاسىرىپ تۇردى. ونىڭ جۇرەگىندە قاھارمان اكەسى ەشقايدا كەتپەي، اسپانداعى ەڭ جارىق جۇلدىزعا اينالىپ، ءتىپتى دە كوپ ادامدى قورعاپ تۇرعان سياقتى.
جاۋاپتى رەداكتورى : مانەپ ەربول ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
