- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
ۇيعۇر قىزدارىنىڭ اجارىن بۇركەمەلەمەك بولعان كىم؟
زۇمرات ابۋليكىم (شينجياڭ قوعامدىق عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ كومەكشى زەرتتەرمەنى)
2013.07.22 13:20 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
مەن قوعامدىق عىلىمدار سالاسىندا زەرتتەۋمەن شۇعىلدانامىن. زەرتتەۋمەن شۇعىلدانعان التى جىلدان بەرى، ءتاڭىرتاۋدىڭ تۇستىگى مەن تەرىستىگىندەگى قالاشىق، ءمالى، الەۋمەتتىك رايونداردان 156 ورىنعا باردىم، مەيلى قالاشىققا نەمەسە اۋىلعا، قايناعان قالاعا نەمەسە قيىرداعى قىستاققا بارسام دا، جۇرتشىلىقتىڭ ءبىر عانا ورتاق تىلەگى بار ەكەنىن، ياعني بۇل تىلەك: تىنىش، ورنىقتى، باقىتتى تۇرمىس كەشىرۋ ەكەنىن سەزىندىم.
حوتانداعى بازاردا ءتۇرلى-تۇستەگى اتىلاستاردىڭ قىز-كەلىنشەكتەردىڭ جانارىن جاۋلاعانىن كورگەنمىن، قاشقارداعى ايتىكار مەشىتىنىڭ الدىنداعى الاڭدا ەكى اپايدىڭ ماعان ۇيعۇر ۇلتىنىڭ ءداستۇرلى قاس قالامى ــ قويدىڭ مايى مەن وسمانىڭ نىلىنەن جاساعان كىشكەنتاي تاياقشانى تانىستىرعانى ەسىمدە، بويجەتكەندەر وسى قاس قالاممەن قاستارىن بوياۋشى ەدى.
شاش كۇتىمدەۋگە كەلگەندە قىز-كەلىنشەكتەردىڭ كەرەمەت ونەرلەرى بار ەدى! ولار ۇنەمى قولدان جاسالعان شاش قاتىرعىشتى جاعاتىن، ۇيعۇرلار مۇنى «جەلىم» دەپ اتايدى، جيدە اعاشىنىڭ شايىرىنەن جاسالادى. شاش قاتىراتىن بۇل بۇيىمنىڭ ءوزى ارزان، ءونىمدى بولادى، ىستەتكەن كەزدە سۋعا سالىپ ەرىتىپ، قولمەن شاشقا جاقساڭىز، كەپكەننەن كەيىن شاش قاتايىپ، جارقىراپ كەتەدى، شاشتى بىرنەشە كۇن تاراماسا دا رەتتى تۇرادى.
الايدا بۇگىنگى تاڭدا مەن كوشەدەن ۇزىن قارا كيىم كيىنىپ، بەتتەرىن قارا بۇركەنىشپەن بۇركەگەن ۇيعۇر قىزدارىن ۇنەمى كەزدەستىرەتىن بولدىم. ولار تەك سۇمبىل شاشتارىن عانا ەمەس، شىرايلارىن دا بۇركەپ الاتىندى شىعاردى. وسىنى كورگەندە مەنىڭ كوڭىلىمدە كوپتەگەن سۇراقتار تۋىندايدى: ارابتار قونىستانعان وڭىردە ۇنەمى ۇشىرايتىن بۇنداي كيىمدەر نەلىكتەن شينجياڭدا ۇنەمى كوزگە ۇشىرايدى؟ بۇل ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز قابىلداماعان «شەتەل بۇيىمدارى» ەمەس پە، 21-عاسىرداعى ۇيعۇر قىزدارىنىڭ ۇستىنەن قالايشا كوزگە شالىنادى؟
اياۋلى اپەكە-قارىنداستار، سىزدەرگە نە جەتتى؟ كوزدىڭ جاۋىن الاتىن اتىلاس كويلەكتەرىڭىز قايدا؟ وسما نىلىمەن بويالعان ايداي اسەم اجارلارىڭىز قايدا؟ ۇساقتاپ ورگەن شاشتارىڭىز قايدا؟ بىلەسىز بە؟ ايداي اجارىڭىزدى جاسىرىپ، قالىڭ قارا كيىممەن ورانعانىڭىزدا، ءوزىڭىزدى اسەمدىك الەمىمەن ءۇزىلدى-كەسىلدى بولەكتەيسىز، ءوزىڭىزدى اقاۋسىز، مادەنيەتتى، ەركىن، باقىتتى تۇرمىستان يگىلىكتەنۋ ۇقىعىڭىزدان ايىراسىز! ءبىر ايەل زاتى رەتىندە، ءوزىڭىزدى كورىكتى مەكەندى گۇلدەندىرۋگە قۇلشىنا كىرىسۋ ۇقىعىنان ايىراسىز!
تاريحتىڭ تارلان كوشىندە ۇيعۇر ۇلتى ءىسلام ءدىنىن تاڭدادى، الايدا ءداستۇرلى كيىم-كەشەك مادەنيەتىندە ءىسلام دىنىندە بەلگىلەنگەن كيىنۋ تالابىنا كورسوقىرلىقپەن جابىسىپ العان جوق، قايتا ۇلتتىق ءداستۇرلى كيىم-كەشەك مادەنيەتىن ساقتادى جانە ونى دامىتتى. بۇل جاعراپيالىق ورتا، كليمات جانە ءوندىرىس فورماسىنداعى ۇقساماستىقتار سەبەبىنەن بولعان، ديقانشىلىقتى نەگىزگى كاسىپ ەتكەن ۇيعۇر ۇلتى ۇزىن كيىم كيىپ، بەتىن بۇركەپ العان بولسا، اتىز باسىندا ەڭبەكپەن شۇعىلدانۋعا قولايسىز بولار ەدى. بۇل قاعىر شولدە ساۋدامەن شۇعىلدانعان ارابتارمەن ۇقسامايدى. سوندىقتان دا، حيدجاپ ءبىزدىڭ ۇيعۇرلاردىڭ ءداستۇرلى كيىمى ەمەس.
ۇيعۇرلاردىڭ اق جارقىن، قاعىلەز ۇلت ەكەنىن جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى. ءبىز دۋماندى ءماشىراپتا شاتتانا بيگە باسقاندى ۇناتامىز، قالا-قالاشىقتا بولسىن، اۋىل-قىستاقتا بولسىن، قۇيقىلجىعان مۋزيكا ءۇنىن ەستىگەندە، كارى-جاس، ەر-ايەل دەمەي كوڭىلدەنە بيگە باسادى، ءبىزدىڭ وسىنداي كوڭىلدى تۇرمىسىمىز جۇزدەگەن، مىڭداعان جىلدار بويى جالعاسقان، ول شارشاۋدى باسىپ، كوڭىلدەگى نالادان ارىلتادى. ۇيعۇر ۇلتى قام-قايعىسىز ۇلت دەگەن ەكەن بىرەۋ. الايدا قىز-كەلىنشەكتەرىمىز جۇزىندەگى بوياۋلارىن جۋىپ، قارا ءتۇستى ۇزىن كيىم كيىپ، بەتتەرىن قارا بۇركەنىشپەن كولەگەيلەپ السا، وسىنداي كۇڭگىرت رەڭ بىزگە كوڭىلدىلىك باعىشتاي الا ما؟ وسىنداي كيىممەن كوڭىلدەنە بيگە باسا الامىز با؟ قازىر كەيبىرەۋلەر «حيدجاپ مۇسىلمان ايەلدەرى ءسوزسىز كيۋگە ءتيىستى كيىم» دەگەن ءپاتۋا شىعارىپتى، ولاردان سۇرايتىنىم: بىزگە وسىنداي اسەمدىكتەردى ميراس ەتىپ قالدىرعان اتا-بابامىز دا مۇسىلمان ەمەس بولعانى ما؟ بۇل اتا-بابامىزعا شەك كەلتىرگەندىك ەمەس پە؟
مەنىڭ كوزقاراسىمشا، ايەلدەر بەلگىلى دەڭگەيدە ءبىر ۇلتتىڭ ءوسىپ-وركەندەۋى مەن قۇرىپ جوعالۋىن بەلگىلەيدى. ۇلتىمىز ايەلدەرى جۇرتشىلىقپەن بەتپە-بەت پىكىرلەسۋدەن، جاڭا عىلىم-تەحنيكالاردى يگەرۋدەن، ۇلتتىق سالت-ءداستۇرىمىزدى ساۋلەلەندىرۋدەن باز كەشسە، وندا ۇلتىمىزدىڭ بولاشاعى راسىندا ادامدى الاڭداتادى.
بۇگىنگى كۇنى ءبىز عىلىم-تەحنيكا ۇشقان قۇستاي دامىعان، وسىزامانعى وركەنيەت ۇزدىكسىز العا ىلگەرىلەگەن 21-عاسىردا جاساپ وتىرمىز. جۇڭحۋا ۇلتتارىنىڭ ءبىر مۇشەسى رەتىندە، ۇيعۇر ۇلتى دا باسقا باۋىرلاس ۇلتتارمەن بىرلىكتە جۇڭحۋانى كوركەيتۋ، ۇلى «جۇڭگو ارمانىن» ىسكە اسىرۋ سىندى تاريحي بورىشتى ارقالاۋدا. جۇڭگو ارمانى مەملەكەتتىڭ ارمانىن، ۇلتتىڭ ارمانىن، جەكەنىڭ ارمانىڭ قامتيدى، مەملەكەت قۇدىرەتتەنسە عانا، ۇلت گۇلدەنىپ-كوركەيەدى، حالىق سوندا-عانا باقىتتى بولادى. بۇكىل ەل بولىپ «ارمان قۋعان» ساتتەردە، ءبىز ۇشقارى ءدىنني يدەيانىڭ ازعىرۋىنا ەرىپ، ورتا عاسىرعا قايتۋ جولىن تاڭدايمىز با؟ بۇل قازىرگى قوعامدىق ورتامەن ساناسپاعاندىق ەمەس پە! اتا-بابالارىمىز قىزدارىنىڭ اجارىن بۇركەمەگەن، وتباسىمىز ايەلدەردى ەرلەرمەن بىرگە ءبىر ۇستەلدە وتىرىپ تاماقتانۋ ۇقىعىنان ايىرماعان، جاستارىمىز ءبىلىم مەن وركەنيەتكە تالپىنۋ ۇمىتىنەن ەشقاشان جازباعان. اپەكە-قارىنداستار، 21-عاسىرداعى سوتسياليستىك جۇڭگودا جاساپ جاتىرمىز، سولەكەت ادەتتەن ارىلىپ، ەركىندىكتەن، باقىتتان جانە مارتەبەمىزدەن يگىلىكتەنەيىك.
كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
