- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
ادامزات نە ءۇشىن مادەني مۇرانى قورعاۋى قاجەت
يان حايميڭ
2013.09.18 16:23 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
مادەني مۇرانى قورعاۋدىڭ ماقساتى جايىندا ءسوز بولعاندا، قۇلاعىمىزعا ۇنەمى شالىناتىنى «مۇرانى قورعاعانىمىز ەسكەرتكىشتى قورعاعاندىق»، « ءبارى دە جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ باۋرامپازدىعى ءۇشىن»، «مادەني مۇرا قايتا تۋىندامايتىن بايلىق، ەگەر جوعالسا، وڭاۋعا مۇلدە كەلمەيدى»... بۇل سوزدەردە تيتتەي دە قاتەلىك جوق، الايدا بارلىعى بوس ءسوز.
وتباسىڭىزدا ەرتەرەكتە ءبىر ءۇيلى جان بىرگە تۇسكەن ءبىر دانا كونە سۋرەت بار دەلىك، سول سۋرەتتەگى جاسى ەڭ كىشىسى سەنىڭ اتاڭ بولۋى مۇمكىن. وسى سۋرەت سەنىڭ قولىڭا تۇسسە، ونى جالعاستى ساقتاپ، ۇرپاعىڭا قالدىراسىڭ با ؟ كەمىندە %50 ادامنىڭ وسىلاي ىستەيتىنىنە سەنەمىن.
ايتسە دە، بۇل سۋرەت ۇرپاعىڭنىڭ ەسكەرتكىشى ەمەس، ۇرپاعىڭنىڭ وتباسىنىڭ باۋرامپازدىعىمەن ەش بايلانىسپايدى دا. زاۋدەعالام، ول جوعالىپ كەتسە، ورنى تولماس ەشقانداي زارداپ تۋىلمايدى. ونىڭ ماڭىزى ءوزىڭ جانە سەنىڭ بالا-شاعاڭ ول سۋرەتتى كورگەننەن كەيىن، وتكەن ءومىردى ەسكە الاتىن ءبىر ءتۇرلى سەزىم پايدا بولىپ، ۋاقىتتىڭ ايالسىزدىعىن اڭعارتاتىندىعىندا.
ەندەشە، بۇل سۋرەت وتباسىڭنىڭ مادەني مۇراسى، ونى ساقتاپ قويۋىڭ نەندەي ءبىر الماعايىپ ءجون-جوسىندى داتتەۋىڭ ءۇشىن ەمەس، قايتا باسقا ەشقايدان تابا المايتىن «سەزىم» بەرۋىندە تۇر.
مۇنداي سەزىم سۇيىسپەنشىلىك، وشپەندىلىك، شاتتىق نەمەسە قاسىرەت بولۋى مۇمكىن. مۇنداي سەزىمگە سەن كوپتەگەن ءىس ارقىلى كەنەلگەنىڭمەن، باسىڭنان وتكەن سول ءبىر تاريحتاعى نارسەلەردى كورگەندە، ەستىگەندە، جۋىسقاندا مەيلى سۇيىسپەنشىلىك، وشپەندىلىك، شاتتىق نەمەسە قاسىرەت بولسىن بارلىعى ادامزاتتىڭ تۇيسىگىن وزگەرتە المايتىنىن بايقايسىڭ. كەزىندە روسە ماكاۋلەي: «ەسكى جۇرت ساعان كوڭىلدىلىك سيلايدى، ويتكەنى سۇيىسپەنشىلىك پەن قاسىرەت، ءۇمىت پەن وشپەندىلىك ويران بولعان ەسكى جۇرت ارقىلى بەينەلەنىپ، كوڭىلىڭە ەستەتيكالىق ءلاززات باعىشتايدى» دەگەن بولاتىن.
مادەني مۇرانىڭ ساقتالۋ ءمانى ادامنىڭ سەزىمىن قوزعاۋىندا. بۇدان سىرت، ۇلتتار ىنتىماعى، رۋحاني وركەنيەت، وتانشىلدىق دەگەندەردىڭ ونىمەن بايلانىسى شامالى. ي-حى-يۋان باقشاسىن كورگەننەن كەيىن، ءتىپتى دە وتانشىل بولعان قانشا ادامدى كورىپ ەدىڭ ؟ ۇلى قورعانعا شىققان سوڭ، جىگەرى تاسىعان قانشاسىن كوردىڭ ؟ بەيجيڭ تەاترىن كورگەن سوڭ، ۇلتتار ىنتىماعى جونىندەگى سانا-سەزىمى ويانعان قانشاسىن كوردىڭ ؟ بۇلاردىڭ ءبارى ساياسي ۇگىت، ول استە مادەني مۇرا ەمەس. مادەني مۇرا ساياسي ءۇشىن قىزمەت ەتۋدەن قاعىس قالماعانىمەن، بۇل ونىڭ تۋىندى ءونىمى. ونىڭ ەڭ ءتۇبىرلى ماعىناسى ادامعا سەزىم باعىشتاپ، فيزيولوگيالىق سەزىم مۇشەلەرىنە تۇيسىك بەرۋىندە.
مۇرانى «كورۋگە» بولادى. يۋانميڭيۋان باقشاسىنىڭ قيراندىسىن كورگەنىڭدە، بويىڭدى اشۋلانۋ نەمەسە قامىعۋ سەزىمى كەرنەيدى؛ حروسيماداعى اتوم بومبىسى جارىلعان جۇرتتى كورگەنىڭدە، مەيلى سەن جاپونيالىقتار شاپقىنشىلىق جاساعان ەلدىڭ ادامى بولساڭ دا، ادىلدىك ىستەمەپتى دەپ سەزىنىپ، مەرت بولعان جاپونيالىقتار ءۇشىن قايعىراسىڭ.
مۇرانى «تىڭداۋعا» بولادى. ا ق ش - تىڭ «بارشا جۇرت رەيموندەنى ۇناتادى» دەگەن كۇلدىرگى تەاتردىڭ ءبىر سەرياسىندا رەيموندە اكەسىنە مۋزيكانى ءتىپتى دە تۇنىق تىڭداتۋ ءۇشىن، ارنايى سترەو دىبىس ساندىعىن ساتىپ الادى. ناتيجەدە، ونىڭ اكەسى قاتتى اشۋلانىپ، تۇنىق، جاعىمدى دىبىس ساندىعىنا پىسقىرىپ تا قاراماي، كونە پاتەفون تاباعىنىڭ سىر-سىر ەتكەن دىبىسى شىققاندا، ءماز-ءمايرام بولىپ، مۋزيكا دەگەن مىنە وسى دەپ جايراڭدايدى.
مۇرانى «ۇستاپ كورۋگە» بولادى. زىجين سارايىندا كەتىپ بارا جاتىپ، الا-قۇلا كوك تاس تاقتانى سيپاپ، سىرى تۇسكەن ىشكى قورعان تامىنىڭ ءبۇيىرىن ۇرىپ كورىپ، ءوز كەزىندە چيان لۇڭ پاتشا دا ءدال وسى جەردى قولىمەن ۇستاعان شىعار دەپ سەزىنەسىڭ. مىنە، بۇل سەزىمنىڭ شاراپاتى. بۇل باسقا ورگانيزم اتاۋلىدا بولمايتىن قابىلەت. ولار ازىقتى كورسە سىلەكەيى شۇبىرۋى، بوگدە جىنىستىنى كورسە ءناپسىسى قوزۋى، كۇن ساۋلەسىنە شومىلعان جاسىل القاپتى كورسە شاتتانۋى مۇمكىن. تەك ادامدا عانا اناعۇرلىم كۇردەلى، اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيلى سەزىم قابىلەتى بولادى. بىرتىندەپ دامۋ بارىسىندا، ادامزاتتا بولاتىن سەزىمنىڭ ءتۇرى نەعۇرلىم كوبەيگەن سايىن، بىزدە بىرتە-بىرتە باسقا حايۋاناتتان وزگەشە بەلگى پايدا بولدى.
مادەني مۇرا ادامعا تىرشىلىكتىڭ شەكتى، سەزىمنىڭ شەكسىز بولاتىنىن سەزىندىردى. كەزىندە تيمور: «ەسكى جۇرت پەن ويراندالعان وڭىردە تۇرىپ، ادامدار ادامزاتتىڭ وركەنيەتى مەن جىگەرى قانشالىق قۇدىرەتتى بولسا دا، تۇبىندە ۋاقىت پەن تابيعاتتىڭ كۇشى بوگەۋ بەرمەيتىنىن سەزىنە الادى. ۋاقىتپەن جانە كەڭىستىكپەن سالىستىرعاندا، ادامزات تەڭىز تامشىسىنداي ماردىمسىز عانا. سوندىقتان ەسكى جۇرت پەن ويراندالعان ءوڭىردى كورگەندە، كوپتەگەن ادام تورىعادى، قۇلازيدى، جابىرقايدى. كەيبىرى ءوزىن-ءوزى جەگىدەي جەۋى، كەيبىرى تىرشىلىككە نالۋى دا مۇمكىن» دەگەن ەدى.
قىسقاسى، ءوز باسىنىڭ رولى ماردىمسىز ەكەنىن تانىپ، تاريحتىڭ قاتپارى قالىڭ ەكەنىن سەزىنگەندە عانا، ادامزات شەكسىز ۋاقىت پەن كەڭىستىكتەن يمەنۋدى تۇسىنەدى. وسىنداي جوعارى دەڭگەيلى كۇردەلى سەزىمگە بولەنگەندە جانە ونى ساقتاعاندا عانا، ادامدار ارا اۋەلگى زورلىقتى كۇش قاقتىعىسى ازايىپ، كومەسكىلەنگەن سەزىمدى تەجەۋى كوبەيەدى.
مۇنداي سەزىمنىڭ كۇردەلىلەسۋى مەن سەزىمدى تەجەۋى ادامنىڭ توپتى تۇلعا قۇراپ، قوعامدى قالىپتاستىرىپ ۇزدىكسىز العا باسۋىندا بەينەلەنىپ، ءتىپتى دە ىلگەرىلەي ءتۇسۋىنىڭ فيزيولوگيالىق ساپا نەگىزى بولادى. ادامزات مۇنداي سەزىمدىك قابىلەتتەن ايىرىلماۋى ءتيىس، ال مادەني مۇرا ادامزاتتىڭ وسىنداي قابىلەتتى جالعاستىرۋىنىڭ ماڭىزدى ارناسى. ادامزاتتىڭ جالعاسۋى ءۇشىن مادەني مۇرانى، ءسوزسىز، قورعاۋ كەرەك. قورشاعان ورتا مەن قۇرىپ-جوعالۋعا تاياعان ورگانيزمدى قورعاۋىمىزدىڭ ءوزى دارقان تابيعاتتان يمەنگەنىمىزدى اڭعارتقانداي، مادەني مۇرانى قورعاۋ دا دارقان تابيعاتتان يمەنگەندىك بولىپ تابىلادى. پارقى قورشاعان ورتانى قورعاۋدىڭ شارپيتىن تابيعاتى كەڭىستىكتى ولشەم ەتكەن تابيعات، ال مادەني مۇرانى قورعاۋدىڭ شارپيتىن تابيعاتى ۋاقىتتى ولشەم ەتكەن تابيعات، ول تاريحتى ەسكە سالاتىن كۇشكە يە.
ايتسە دە، ادامنىڭ ءبارى تاريحتان اتتاپ وتەتىن مۇنداي كۇردەلى سەزىمگە بولەنە بەرمەيدى، ادامزات قوعامى دا ءاربىر جەكەنىڭ مۇنداي سەزىمدە بولۋىن قاجەت ەتپەيدى. داۋكينگس
«ءوزىمشىل گەن» اتتى ەڭبەگىندە بىلاي دەيدى: ەگەر قوعامنىڭ ءاربىر مۇشەسى تۇگەلدەي وزگەنىڭ مۇددەسىن ويلايتىن بولسا، وندا مۇنداي قوعامنىڭ تاعدىرى تىم ۇزاققا بارمايدى. 10 ادامنىڭ ىشىندە تەك 2 دە 3 ادام وسىنداي قابىلەت پەن سانانى ازىرلەسە بولعانى، ادامزات قوعامىنىڭ جالعاسۋى ءۇشىن جەتكىلىكتى. ويتكەنى قوعام ءبىر- بىرلەگەن ادام شوعىرىنان قۇرالادى، قوعامدا ءبىر ءبولىم ادامدار جوعارى دەڭگەيلى سەزىمدىك قابىلەت پەن سەزىمدى تەجەۋ قابىلەتىن ازىرلەگەن كەزدە، مۇنداي گەن ونى جالعاي بەرەدى. ادامزات سوندا عانا العا ىلگەرىلەۋدىڭ الدىڭعى لەگىندە جۇرەدى.
ءبىزدىڭ مادەني مۇرانى قاجەت ەتۋىمىز باسقا ءۇشىن ەمەس، ونىڭ ادامدارعا باسقا ءارقانداي زات جالعاپ بەرە المايتىن سەزىم باعىشتاۋىندا. ويتكەنى مۇنداي سەزىمنەن كەيبىر ادام ءتىپتى دە تەرەڭ، كۇردەلى ۋاقىت پەن كەڭىستىكتەن يمەنۋ قۇشتارلىعىنا يە بولسا ءارى ونى العاشقى سەزىمنەن بولەكشە كومەسكىلەنگەن سەزىممەن بايلانىستىرا السا، بەلگىلى سانداعى وسىنداي سەزىمگە يە توپتى تۇلعا ونى جالعاستىرادى، ۇزدىكسىز ءوسىرىپ كوبەيتە بەرەدى.
«جۇڭگو جاستارى گازەتىنەن» اۋدارعان: ساعىنبەك رابات ۇلى ( التاي گازەتى قازاق رەداكسياسى)
كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
