بەتتى ساقتاۋ | باس بەت ەتۋ | حات ساندىعى | حابارلاسىڭىز | ءبىز تۋرالى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى    
  • ورتالىق
  • ەل ءىشى
  • شينجياڭ
  • حالىقارا

سۋرەتتى حابار

حالىق تورابى>>قوعام

ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ماسەلەسى جانە ونى ءبىر جايلى ەتۋدىڭ شارالارى

قاليبەك قاسەن ۇلى

2013.11.15 16:59     كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

  كەزەكتە، ەكونوميكا مەن قوعامنىڭ دامۋىنا بايلانىستى، حالىقتىڭ ارمان-تىلەگى مەن تالاپتارى بارعان سايىن جوعارىلاۋدا. ازاتتىقتىڭ الدىندا جۇڭگو حالقىنىڭ ارمانى يمپەرياليزمنىڭ، كاپيتاليزمنىڭ، فەوداليزمنىڭ ەزگىسىنەن قۇتىلىپ، ەركىندىككە، تەڭدىككە، ازاتتىققا قول جەتكىزۋ بولسا، ازاتتىقتان كەيىن باي-باقىتتى تۇرمىس كەشىرۋ ەدى. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قۇرىلعان كۇننەن باستاپ، قالىڭ حالىق بۇقاراسىنىڭ ءتۇبىرلى مۇددەسىن ماڭداي الدى ورىنعا قويىپ، «ءۇش ۇلكەن تاۋدى» اۋدارىپ، حالىقتى ەركىندىككە، تەڭدىككە، ازاتتىققا شىعارىپ، باي-باقىتتى تۇرمىس كەشىرۋ ارمانىن جۇزەگە اسىردى. ال، حالقىمىزدىڭ قازىرگى ارمان-تىلەگى ـ تازا اۋامەن تىنىستاپ، كوركەم، تازا ورتادا جاساپ، دەنساۋلىققا پايدالى، تازا، حاۋىپسىز، ساپالى ازىق-تۇلىكتەرمەن ازىقتانىپ، ۇزاق ءومىر ءسۇرۋ بولىپ تابىلادى. حالىقتىڭ بۇل ارمان-تىلىگى بيىل ورتالىقتا اشىلعان مەملەكەتتىك «ەكى ماجىلىستە» ەرەكشە تىلگە تيەك ەتىلگەن، ۋاكىلدەردىڭ قولداپ-قۋاتتاۋىنا يە بولعان، حالىقتىڭ تۇرمىسىنا قاتىستى قىزۋ تۇيىندەردىڭ ءبىرى. سوندىقتان، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ماسەلەسىنە باسا ءمان بەرىپ، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ماسەلەسىنەن ساقتانۋ جانە وعان كەپىلدىك ەتۋـ 18-قۇرىلتاي بايانداماسىندا باسا دارىپتەلگەن حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋدا جانە قامتاماسىز ەتۋدە توتەنشە كەلەلى ماڭىز الادى.

  1. ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ماسەلەسى جانە ونىڭ ىقپالى

  ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى دەگەنىمىز ازىق-تۇلىكتەردىڭ ۋسىز، زيانسىز بولۋى، بولۋعا ءتيىستى قورەكتىك قۇرامى تالاپقا ۇيلەسىمدى بولۋى، دەنساۋلىققا ءارقانداي شۇعىل، ءبىرشاما شۇعىل نەمەسە سوزىلمالى زيان جەتكىزبەيتىن بولۋى مەڭزەلەدى. ال، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ماسەلەسى دەگەنىمىز ازىق-تۇلىكتەن ۋلانۋ، ازىق-تۇلىك قاينارىندىق اۋرۋلارعا دۋشار بولۋ، ازىق-تۇلىكتىڭ لاستانۋى،ت.ب. ازىق-تۇلىكتەن كەلەتىن، دەنساۋلىققا زيان جەتكىزەتىن نەمەسە زيان جەتكىزۋ مۇمكىندىگى بار وقيعالار مەڭزەلەدى. ءبىر اۋىز سوزبەن ايتقاندا، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ماسەلەسى دەگەنىمىز ازىق-تۇلىكتىڭ قۇرامىنداعى ۋلى، زياندى زاتتاردىڭ ادام دەنساۋلىعىنا تىكەلەي نەمەسە جانامالاي جاسايتىن ىقپالى مەڭزەلەدى. ول، نەگىزىنەن، اۋرۋ تۋدىراتىن ميكرو ورگانيزمدەردىڭ ازىق-تۇلىك قاينارىندىق اۋرۋلاردى تاراتۋىنان، ازىق-تۇلىك وندىرۋشىلەر مەن تيجارات ەتۋشىلەردىڭ عىلمي وندىرىسپەن جانە تيجاراتپەن شۇعىلدانباۋىنان، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ولشەم شەگىنەن اسىپ كەتۋىنەن، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى حاۋىپ-قاتەرىن باعالاۋ تاراۋلارىنىڭ، وتە-موتە ءوندىرىس-تيجارات تاراۋلارىن باقىلاۋ-باسقارۋدىڭ ءالسىز، دارمەنسىز بولۋىنان پايدا بولادى. ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ماسەلەسى ـ قالىڭ حالىق بۇقاراسىنىڭ دەنساۋلىعى مەن ءومىرىنىڭ حاۋىپسىزدىگىنە ساياتىن، سونداي-اق ەلىمىزدىڭ رەفورما، دامۋ، ورنىقتىلىق جالپى جاعدايىنا ىقپال جاسايتىن كەلەلى حالىق تۇرمىسى ماسەلەسى بولىپ تابىلادى. جاقىنعى جىلداردان بەرى، ەلىمىزدىڭ ازىق-تۇلىك جاعدايىندا كورنەكتى جاقسارۋلار بولسادا، ءبىراق ماسەلە جانەدە اۋىر بولىپ، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ۋاقيعالارى جالعاستى تۋىلىپ، ادامداردىڭ دەنسالىعى مەن ومىرىنە ىقپال جاساۋدا. ونىڭ باستى بەينەلەرى:

  ءبىرىنشى، ادامداردىڭ دەنسالىعى مەن ومىرىنە ىقپال جاسايدى. مەديتسينا تۇرعىسىنان العاندا، ناشار، ساپاسىز ازىق-تۇلىكتەر ادام دەنەسىنە كىرگەننەن كەيىن، شۇعىل، ءبىرشاما شۇعىل نەمەسە سوزىلمالى ارۋلاردى تۋدىرىپ، ادامداردىڭ دەنسالىعى مەن ومىرىنە حاۋىپ توندىرەدى. ءتىپتى جانىنان جۇتا ەتەدى. قاتىستى ساندىق مالىمەتتەرگە نەگىزدەلگەندە، 2008-جىلى ەلىمىزدە ازىق-تۇلىك قاينارىندىق ارۋلاردى باقىلاپ-باسقارۋ تورى قابىلداعان ازىق-تۇلىك قاينارىندىق اۋرۋ ۋاقيعالارى 406 عا جەتىپ، 8385 ادام اۋرۋعا كىرىپتار بولىپ، 50 ادام ولگەن.

  ەكىنشى، ادامداردىڭ پسيحيكاسىنا ىقپال جاسايدى. ازىق-تۇلىك ادامداردىڭ كۇندەلىكتى تۇرمىسىندا كەم بولسا بولمايتىن ءونىم بولعاندىقتان، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ماسەلەسى ادامداردا وڭاي پيسيحيكالىق قىسىم قالىپتاستىرادى. ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ۋاقيعالارى تۋىلعان كەزدە تۇتىنۋشىلار بازاردان ازىق-تۇلىك ساتىپ الۋدان الاڭدايدى. مۇنداي جاعدايدا تۇتىنۋشىلار تەك وزدەرى وندىرگەن جەرلىك ونىمدەرمەن عانا ازىقتانادى. ەگەر ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ماسەلەسى ۇزاق ۋاقىتقا سوزىلاتىن بولسا، وندا قوعامدا ازىق-تۇلىك داعدىرىسى پايدا بولىپ، قوعامدىق ورنىقتىلىق پەن دامۋعا ىقپال جاسايدى.

  ءۇشىنشى، بازار ءتارتىبىن بۇزىپ، ازىق-تۇلىك ەكسپورتىنا كەدەرگىلىك جاسايدى. بازارلاسقان ورتادا جۇيەلى، ولشەمدى، ساپالى ازىق-تۇلىكتەردى ءوندىرۋ بارىسى كۇردەلى بولىپ، وزىندىك قۇنى، باعاسى ءبىرشاما جوعارى كەلەدى. ال، تولىمسىز، ساپاسىز، جالعان ازىق-تۇلىكتەردىڭ ءوندىرىلۋ بارىسى قاراپايىم بولىپ، وزىندىك قۇنى مەن باعاسى دا تومەنىرەك كەلەدى. مۇنداي وندىرىلگەن ازىق-تۇلىكتەر بازارعا تۇسكەننەن كەيىن، ەل ءىشى-سىرتىنداعى الارماندار ۇقساس تۇردەگى ازىق-تۇلىكتەردى ساتىپ الۋدا، قايسىسىنىڭ شىن، قايسىسىنىڭ جالعان ەكەندىگىن پارىقتاي الماي، ەڭ اۋەلى، باعاسى ارزان ازىق-تۇلىكتەردى تالدايدى. مۇنداي جاعدايدا زاڭدى تيجاراتپەن شۇعىلداناتىن ساۋداگەرلەردىڭ مۇددەسى زيانعا ۇشىرايدى، ال زاڭسىز تيجاراتپەن شۇعىلداناتىن ساۋداگەرلەر پايدا تابادى. بۇدان جالعان، جارامسىز، ساپاسىز ازىق-تۇلىكتەردىڭ بازار ءتارتىبىن بۇلدىرىپ قالماستان، ونىڭ ۇستىنە ۇقساس تۇردەگى ازىق-تۇلىكتەردىڭ ەكسپورتىنا دا ىقپال جاسايتىندىعىن كورىپ الۋعا بولادى.

  ءتورتىنشى، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ بيلىك جۇرگىزۋ وبىرازىنا جانە ۇكىمەتتىڭ زاڭ بويىنشا اكىمشىلىك جۇرگىزۋ وبىرازىنا ىقپال جاسايدى. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى بيلىك باسىنداعى پارتيا، بۇكىل ىنتا-پەيىلمەن حالىق ءۇشىن قىزمەت ىستەيتىن پارتيا. ال، ۇكىمەتىمىز حالىقتىڭ ۇكىمەتى بولۋ ەسەبىمەن حالىق بۇقاراسىنىڭ مۇددەسىن قورعاۋ سىندى كەلەلى جاۋاپكەرلىكتى ۇستىنە العان. مۇبادا ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ماسەلەسى ۇزاق ۋاقىت شەشىلمەيتىن بولسا، قالىڭ حالىق بۇقاراسىنىڭ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا بولعان پوزيتسياسى مەن ساياسي جاقتان مويىنداۋى ىقپالعا ۇشىرايدى، سونىمەن بىرگە، ۇكىمەتتىڭ زاڭ بويىنشا اكىمشىلىك جۇرگىزۋ قۋاتى دا ىقپالعا ۇشىراپ، وبىرازى تومەندەيدى.

  2. ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك ەتۋدىڭ كەلەلى ماڭىزى

  ءبىرىنشى، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك ەتۋ ـ جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرۋدىڭ ماڭىزدى بۋىنى. رەفورما جاساپ، ەسىك اشقان 30 نەشە جىلدان بەرى، ەلىمىزدىڭ وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىندا دۇنيەنى جالت قاراتاتىنداي ۇلى تابىستارعا قول جەتكىزدىك. حالىق كەدەيلىكتەن قۇتىلىپ، باي-باقىتتى تۇرمىس كەشىرۋدە. دەسەدە، ەكونوميكالىق، قوعامدىق ىستەردىڭ دامۋىنا بايلانىستى، حالىق بۇقاراسىنىڭ ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگىنە بولعان تالابى بارعان سايىن جوعارىلاپ، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ماسەلەسىنىڭ تۋىلۋىنان الاڭداۋدا. وسىنداي جاعدايدا، ەگەر ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ماسەلەسىن ويداعىداي شەشە الماساق، حالىقتىڭ تۇرمىسىنا، دەنساۋلىعى مەن ءومىرىنىڭ حاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك ەتە المايمىز. مۇنداي بولعاندا، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرۋدان اۋىز اشۋ مۇمكىن ەمەس. ويتكەنى، ءبىزدىڭ قۇراتىن جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعامىمىز ەكونوميكاسى دامىعان، دەموكراتياسى كەمەلدەنگەن، مادەنيەتى گۇلدەنىپ-كوركەيگەن، قوعامى ورنىقتى، حالىق تۇرمىسى قامتاماسىز ەتىلگەن جانە جاقسارعان، حالىق اناعۇرلىم كوپ، ناقتى يگىلىككە كەنەلگەن، ءوندىرىسى دامىعان، تۇرمىسى باياشات، ەكولوگياسى تاماشا قوعام بولماق.

  ەكىنشى، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك ەتۋـ ەكونوميكانىڭ دامۋ تاسىلىنە بۇرىلىس جاساۋدىڭ تابيعي تالابى. ازىق-تۇلىك ـــ ادامداردىڭ ءبىرىنشى قاجەتى، ازىق-تۇلىك ونەركاسىبى ـ ەلىمىزدىڭ نەگىزگى كاسىبى. ەلىمىزدە ازىق-تۇلىك ونەركاسىپ قوسىمشا قۇنىنىڭ ىشكى ءوندىرىس جالپى ءونىم قۇنىندا ۇستايتىن سالىستىرماسى 5 پايىزگە جۋىق. كەزەكتە، ەلىمىز ازىق-تۇلىك ونىمدەرىنىڭ دۇنيە بازارىنداعى سالماعى وتە زور بولىپ، كەيبىر سالالاردا دۇنيەنىڭ الدىنعى قاتارىندا تۇرادى. دامىعان ەلدەردىڭ ازىق-تۇلىك يمپورتىنا بولعان حاۋىپسىزدىگى ولشەمى وتە جوعارى بولعاندىقتان، كەيبىر كاسىپورىندارىمىز العاشىندا بۇل ولشەمگە سايكەسە الماعان ەدى، كەيىن كەلە بىرتە-بىرتە سايكەسىپ كەتتى. ءبىراق، جالپى جاقتان العاندا، ەلىمىز ازىق-تۇلىك كاسىبى مەن حالىقارالىق ورە ورتاسىندا ءالى دە نەداۋىر پارىق ساقتالۋدا. مەيلى حالىقارادا نەمەسە مەملەكەت ىشىندە بولسىن، ازىق-تۇلىكتە ماسەلە بايقالسا، بۇكىل ازىق-تۇلىك كاسىبىنە وراسان زور كەرى ىقپال جاسايدى. ىشكى قاجەتتىلىكتى كەڭەيتۋ ەكونوميكانىڭ دامۋ تاسىلىنە بۇرىلىس جاساۋدى جەدەلدەتۋدىڭ ماڭىزدى ءبىر مازمۇنى بولىپ، ەلىمىز ازىق-تۇلىك ونىمدەرىنىڭ ەڭ ۇلكەن بازارى ءالى دە ەل ىشىندە. ءمۇبادا ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ماسەلەسىن ويداعىداي شەشە الماساق، ەلىمىزدە جاسالعان ازىق-تۇلىكتەردىڭ ساپا حاۋىپسىزدىگى مەن سەنىمدىلىك دارەجەسىن جوعارى كوتەرە الماساق، وندا 1 ميلليارد 300 ميلليون حالىق سانى بار مەملەكەت ءىشى بازارىن كەڭەيتۋ قيىنعا سوعادى، سونىمەن بىرگە، شەتەل بازارىن اشۋىمىزعا دا ىقپال جاسايدى؛ ول قايتا اينالىپ بۇكىل كاسىپ قۇرىلىمىنىڭ ساپالانۋىنا، ەڭبەكشىلەردىڭ ساپاسىن جوعارىلاتۋ مەن عىلىم-تەحنيكانىڭ العا باسۋىنا ىقپال جاسايدى. سوندىقتان، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك ەتە الۋ-الماۋىمىز ەكونوميكانىڭ دامۋ تاسىلىنە بۇرىلىس جاساي الۋ-الماۋىمىزدى ولشەيتىن ماڭىزدى ولشەم ەسەپتەلەدى.

  ءۇشىنشى، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋ-قوعامدىق باسقارۋدى كۇشەيتۋدىڭ ماڭىزدى مازمۇنى. ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ـ ادامداردىڭ ومىرىنە قاتىستى كەلەلى ءىس. تاياۋ جىلداردان بەرى تۋىلعان ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ۋاقيعالارى حالىق بۇقاراسىنىڭ دەنساۋلىعى مەن ءومىر حاۋىپسىزدىگىنە زيان جەتكىزىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ نارازدىلىعىن قوزعاپ، بازارداعى تولقۋدى جارىققا شىعاردى. ءتىپتى كەيبىر جەرلەردە ازىق-تۇلىك داعدىرىسى تۋىلىپ، قوعامدىق ورنىقتىلىق پەن دامۋعا ىقپال جاسادى. اماليات ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ەكونوميكانىڭ دامۋ تاسىلىنە بۇرىلىس جاساۋعا قاتىستى بولىپ قالماستان، ونىڭ ۇستىنە قوعامنىڭ جاراسىمدىلىعى مەن ورنىقتىلىعىنا دا قاتىستى ەكەندىگىن دالەلدەپ وتىر. سوندىقتان، ورىندار مەن تاراۋلار پارتياعا، مەملەكەتكە، حالىققا وسكەلەڭ جاۋاپتى بولۋ پوزيتسياسىمەن، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگىن قوعامدىق باسقارۋدى كۇشەيتۋدىڭ جانە وعان جاڭالىق جاراتۋدىڭ، حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋ مەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ ماڭىزدى ءتۇيىنى ەسەبىندە مىقتى ۇستاپ، ارناۋلى وڭاۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، ازىق-تۇلىك كاسىبىنىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتىپ، ازىق-تۇلىك ونىمدەرىنىڭ ساپاسىن جاقسارتىپ، حالىق بۇقاراسىن حاۋىپسىز، الاڭسىز تۇتىنۋ مۇمكىندىگىنە يە ەتۋ كەرەك.

  3. ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ماسەلەسىن ءبىر جايلى ەتۋدىڭ شارالارى

  ءبىرىنشى، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى زاڭ-تۇزىمدەردى ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرىپ، ماسەلەنى زاڭ بويىنشا ءبىر جاقتىلى ەتۋىمىز كەرەك. ① قازىرگى بار ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى زاڭ-تۇزىمدەردى ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرۋمەن بىرگە، ءىس جۇزىندىك قاجەتتىلىككە قاراي جاڭا زاڭ-تۇزىمدەردى جاساپ، عىلمي، بىرلىككە كەلگەن، جالپىلىق سيپاتقا يە ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگىن باقىلاپ-باسقارۋ زاڭ جۇيەسىن قۇرۋىمىز جانە ونى كەمەلدەندىرۋمىز كەرەك؛ ② نەگىزدەلەتىن زاڭ بولعان ەكەن، ونى قاتاڭ اتقارۋىمىز، زاڭ بويىنشا ءىس ىستەۋىمىز، زاڭعا قايشىلىق جاساعانداردى زاڭ بويىنشا قاتاڭ جازالاۋىمىز، ايىپ سالۋدى ءار كەز جازانىڭ ورنىنا قويماۋىمىز كەرەك؛ ③ ەكونوميكالىق جازانى زاڭ بويىنشا باتىل اتقارۋىمىز كەرەك. ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ۋاقيعالارىنىڭ ۇنەمى تۋىلۋى، بەلگىلى ماننەن العاندا، زاڭعا قايشىلىق جاساۋ وزىندىك قۇنىنىڭ(ەكونوميكالىق جازانىڭ) تومەن بولۋىمەن قاتىستى. ايتالىق، 2011-جىلدان بۇرىن، زاڭعا قايشىلىق جاساعان كاسىپورىندارعا بەرىلەتىن ەكونوميكالىق جازانىڭ جوعارى شەگى «زات قۇنى سوماسىنىڭ 10 ەسەسىنەن تومەن» نەمەسە «100 مىڭ يۋاننان تومەن» اقشالاي ايىپ سالىنادى دەپ بەلگىلەنگەن. سوندىقتان، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى قىلمىستىلاردى جازالاۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، ولاردى قىلمىسىنا قاراي اۋىر بوداۋ تولەتۋىمىز كەرەك. ④ زاڭ اتقارۋ تاراۋلارىنىڭ زاڭ بويىنشا اكىمشىلىك جۇرگىزۋ ورەسىن جوعارىلاتۋىمىز كەرەك. زاڭدىق تارتىپكە قاتاڭ بويسۇنىپ، زاڭ-تۇزىمدەرگە قايشى ارەكەتتەردى اشىق، اشكارا، ءادىل ءبىرجاقتىلى ەتىپ، ازىق-تۇلىك كاسىبىندەگى كاسىپكەرلەردى زاڭعا قۇرمەت ەتەتىن، زاڭعا سانالى بويسۇناتىن ەتۋىمىز كەرەك.

  ەكىنشى، كاسىپورىنداردىڭ نەگىزگى تۇلعالىق جاۋاپكەرلىگىن كۇشەيتۋ كەرەك. سوتسياليستىك بازار شارۋاشىلىعى شارت-جاعدايىندا، كاسىپورىن ازىق-تۇلىك وندىرىسىمەن جانە تيجاراتىمەن شۇعىلداناتىن نەگىزگى تۇلعا، سونداي-اق ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك ەتەتىن ءبىرىنشى جاۋاپتى ورىن. سوندىقتان، قاتىستى مەحانيزمدى قۇرىپ جانە كەمەلدەندىرىپ، كاسىپورىنداردىڭ نەگىزگى تۇلعالىق جاۋاپكەرلىگىن دەر كەزىندە تياناقتاندىرۋىمىز كەرەك. ① كاسىپكە تىزىمدەلۋ جانە كاسىپتەن شەگىنۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرۋىمىز قاجەت. ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ولشەمى بويىنشا، ازىق-تۇلىك وندىرىسىمەن جانە تيجاراتىمەن شۇعىلدانۋشىلەردىڭ كاسىپكە تىزىمدەلۋ ولشەمىن جوعارىلاتۋىمىز كەرەك. سونىمەن بىرگە، زاڭعا قايشىلىق جاساپ، اۋىر قىلمىس وتكىزگەن كاسىپورىندار مەن جەكەلەردى ازىق-تۇلىك كاسىپ سالاسىنان قۋىپ شىعۋىمىز، ولاردىڭ قايتادان ازىق-تۇلىك كاسىبىمەن شۇعىلدانۋىنا جول بەرمەۋىمىز كەرەك. ② شابىتتاندىرۋ-شەكتەۋ مەحانيزمىن ورناتۋىمىز جانە ونى كەمەلدەندىرۋىمىز كەرەك. مۇندا ازىق-تۇلىك وندىرىسىمەن جانە تيجاراتىمەن شۇعىلداناتىن كاسىپورىنداردىڭ، ساۋدا-ونەركاسىپشىلەردىڭ ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى سەنىمدىلىك ارحيۆىن ورناتىپ، ونى ساۋدا-ونەركاسىپ، باجى، اقشا اينالىم سياقتى قىزمەت وتەۋ تاراۋلارىمەن بايلانىستىرىپ، سيلاۋ-جازالاۋدى بىرلىكتە جۇرگىزۋىمىز كەرەك. ③ كاسىپورىنداردىڭ سەنىمدىلىك قۇرىلىسىن كۇشەيتۋىمىز كەرەك. ازىق-تۇلىك كاسىبى ـ ەجەلدەن ادامداردان ار-نامىسپەن ءىس ىستەۋدى تالاپ ەتەتىن كاسىپ. سوندىقتان ازىق-تۇلىك وندىرىسىمەن جانە تيجاراتىمەن شۇعىلداناتىن ورىندار ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى جاعىنداعى زاڭ-تۇزىمدەردى جانە قاتىستى عىلىم-تەحنيكالىق بىلىمدەردى ۇيرەنىپ، وزدەرىنىڭ مۇرال ساپاسى مەن كاسىپتىك ءبىلىم ساپاسىن جوعارىلاتىپ، حاۋىپسىز، ساپالى ازىق-تۇلىكتەردى ءوندىرىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى جاعىنداعى سەنىمىنە يە بولۋلارى كەرەك.

  ءۇشىنشى، ۇكىمەتتىڭ باقىلاپ-باسقارۋ جاۋاپكەرلىگىن شىنايى تياناقتاندىرۋ كەرەك. ۇكىمەت ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ولشەمدەرى مەن حاۋىپ-قاتەرلەرىن باقىلاپ-باسقارۋ سىندى جاۋاپكەرشىلىگىن شىنايى، ءادىل وتەۋى كەرەك. ① كوپ جاقتىلى ازىق-تۇلىك ينفورماتسيا باقىلاپ-باسقارۋ جۇيەسىن قۇرىپ، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ولشەمىن عىلميلاندىرىپ جانە جۇيەلەندىرىپ، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگىن ينفورماتسيا جانە تەحنيكالىق جاقتان قولداپ، جاپپاي باقىلاپ-باسقارۋدى كۇشەيتۋ قاجەت؛ ② باقىلاپ-باسقارۋ تاراۋلارى ءوزارا سايكەسىپ، ءارقايسى قاتىستى تاراۋلار ءوز جاۋاپكەرلىگى كولەمىندە وتكەلدى قاتاڭ يگەرۋى، ءارى تاراۋلار ارا ينفورماتسيا الماستىرۋ، بىرلەسىپ دەلو ىستەۋ، بىرلىكتە زاڭ اتقارۋ سياقتى ەندىك بايلانىستاعى سايكەسۋ مەحانيزمىن قۇرىپ جانە كەمەلدەندىرىپ، باقىلاپ-باسقارۋدىڭ بىرىكپە كۇشىن قالىپتاستىرۋ كەرەك؛ ③ ءار دارەجەلى ۇكىمەتتەر ازىق-تۇلىك باعالاۋ قۇرىلىمدارىن قۇرىپ، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگىن تەكسەرۋ تەحنيكاسىن زەرتتەۋ-اشۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، تەكسەرىپ باعالاۋ ورەسىن جوعارىلاتۋ ءۇشىن نەگىز قالاۋ قاجەت. سونىمەن بىرگە، ازىق-تۇلىك ءوندىرۋ، ساتۋ، ساقتاۋ، تۇتىنۋ سياقتى بۋىنداردا جۇيەلى، جان-جاقتىلى ءىز قۋالاپ تەكسەرۋ ارقىلى تۇتىنۋشىلاردىڭ الاڭسىز تۇتىنۋىنا كەپىلدىك ەتۋ كەرەك. ④ ازىق-تۇلىك وندىرىسىمەن جانە تيجاراتىمەن شۇعىلداناتىن كاسىپورىنداردى مەرزىمدى نەمەسە مەرزىمسىز باعالاپ، ماسەلە بايقالعان كاسىپورىنداردى وندىرىستەن نەمەسە تيجاراتتان توقتاتىپ، قايتادان رەتكە سالۋ كەرەك؛ ⑤ قاتاڭ بولعان بازار تيجاراتى مەحانيزمى مەن تەكسەرىپ بەكىتۋ ءتۇزىمىن ورناتۋ كەرەك؛ ⑥ قىزمەتكەرلەردىڭ باقىلاپ-باسقارۋ قابىلەتى مەن شارت-جاعدايىن جوعارىلاتۋ قاجەت. ەلىمىزدىڭ ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگىن باقىلاپ-باسقارۋ قۋاتى ءبىرشاما ءالسىز، تەحنيكالىق تاسىلدەرى مەشەۋ بولىپ، نەگىزگى ساتىداعى ورىنداردىڭ كوپ ءبولىمى ءالى دە كورۋ، ۇستاۋ، يىسكەۋ سياقتى ءداستۇرلى تاسىلدەر ارقىلى ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگىن باقىلاپ-باسقارۋ مىندەتىن وتەپ كەلەدى. سوندىقتان، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگىن باقىلاپ-باسقارۋ شارت-جاعدايىن ونان ارى جاقسارتىپ، ءبىرىنشى شەپتەگى زاڭ اتقارۋشى قىزمەتكەرلەردى وسى زامانعى وزىق، قولدانىلمالى تەكسەرۋ-ولشەۋ اسپاپتارىمەن قامداپ، ولاردىڭ ناق مايداندا ماسەلەنى ءبىرجاقتىلى ەتۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋ كەرەك. سونىمەن بىرگە، حالىقاراداعى ەلدەردىڭ ازىق-تۇلىك ونەركاسىبى ءوندىرىس ءتاسىلىن، باقىلاپ-باسقارۋ ءتاسىلىن، تەكسەرۋ-ولشەۋ ءتاسىلىن ۇيرەنىپ جانە ونى اينا ەتىپ، وزدەرىنىڭ تەحنيكالىق ونەرىن جوعارىلاتۋلارى كەرەك.

  ءتورتىنشى، ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى ۇگىت-تاربيەنى كۇشەيتىپ، تۇرعىنداردىڭ ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ساناسىن جوعارىلاتۋ قاجەت. ① ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى ماسەلەسى مەن حاۋىپ-قاتەرىنەن ساقتانۋ جونىندەگى ۇگىت-تاربيەنى، جۇيەدەن ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى زاڭ-ەرەجەلەرى جونىندەگى ۇگىت-تاربيەنى كۇشەيتىپ، تۇرعىنداردىڭ جالعان ازىق-تۇلىكتەردى پارىقتاۋ قابىلەتىن جوعاىلاتۋ كەرەك؛ ② وسى زامانعى ۇگىت قۇرالدارىنان پايدالانىپ، ەگىنشى-مالشىلارعا، كاسىپورىن قىزمەتكەرلەرىنە ازىق-تۇلىك حاۋىپسىزدىگى جونىندەگى بىلىمدەردى ۇگىتتەپ، عىلمي جولمەن ەگىن ەگۋگە، مال-قۇس باعىمشىلىعىمەن شۇعىلدانۋعا، تازا، ساپالى ازىق-تۇلىك وندىرۋگە، تيجارات ەتۋگە باۋلۋىمىز، تاربيەلەۋىمىز كەرەك؛ ③ ورتا تازالىعى، وتە-موتە ازىق-تۇلىك تازالىعى جونىندەگى ۇگىت-تاربيەنى كۇشەيتىپ، تۇرعىنداردىڭ ورتانى قورعاۋ ساناسىن جوعارىلاتىپ، الاڭسىز تۇتىنۋىنا كەپىلدىك ەتۋ قاجەت؛ ④ سوتسياليستىك مۇرال-سەنىمدىلىك تاربيەسىن، جۇيەدەن قوعامدىق سەنىمدىلىك، كاسىپورىن سەنىمدىلىك جانە جەكە سەنىمدىلىك قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، شىنايى، جاراسىمدى قوعامدىق بەينە جاراتۋ كەرەك.

  اۆتوردىڭ قىزمەت ورنى: التاي ايماقتىق پارتيا مەكتەبى

  كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
 
  بۇل حابارعا باعاڭىز
  • 1. جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
    2. قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
    3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
    4. ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.