- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
«بەس ءتۇرلى قامسىزداندىرۋ مەن ءبىر قور» دەگەنىمىز نە؟ ونى قالاي پايدالانامىز؟
2013.12.30 15:16 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ حالىق راديو ستانسياسى تورابى
«بەس ءتۇرلى قامسىزداندىرۋ دەگەنىمىز: زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋى، ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى، جۇمىسسىزدىق قامسىزداندىرۋى، جۇمىس ۇستىندە جارالانۋدى قامسىزداندىرۋ جانە تۋىت قامسىزداندىرۋىن؛ ال ءبىر قور دەگەنىمىز: تۇرعىن ءۇي الەۋمەتتىك قورىن مەڭزەيدى. مۇنداعى بەس ءتۇرلى قامسىزداندىرۋدى «ادام ىستەتۋشى ورىن قول استىنداعى جۇمىسشى-قىزمەتكەرلەرى ءۇشىن ءسوزسىز تاپسىرادى» دەپ مەملەكەت زاڭىندا ايقىن بەلگىلەنگەن، ادام ىستەتۋشى ورىن مەيلى ءسىز قالاڭىز، قالاماڭىز ونى ءسىز ءۇشىن ءسوزسىز ىرىقتىلىقپەن وتەپ وتىرادى.
«بەس ءتۇرلى قامسىزداندىرۋ مەن ءبىر قوردىڭ» از-كوپتىگى مەن پايدالى-پايداسىزدىعى باستىسى ءسىزدىڭ ول جونىندەگى تۇسىنۋىڭىزدىڭ قالاي بولۋىنا بايلانىستى.
ايتالىق، ءسىز بالكىم «بەس ءتۇرلى قامسىزداندىرۋ مەن ءبىر قوردىڭ» ىشىندەگى ەڭ كادەگە جارامايتىنى جۇمىسسىزدىقتى قامسىزداندىرۋ قورى دەپ ويلاۋىڭىز مۇمكىن.
جۇمىسسىزدىقتى قامسىزداندىرۋ قاراجاتىن الۋ وپ-وڭاي ءىس ەمەس. ونى الۋ ءۇشىن ءسىز اۋەلى، جۇمىسسىزدىقتى قامسىزداندىرۋ قاراجاتىن ءبىر جىل تولىق تاپسىرعان بولۋىڭىز، ونان سوڭ قوجايىنىڭىز ءسىزدى جۇمىستان بوساتىپ جىبەرگەن بولۋى نەمەسە كاسىپورىن كۇيرەگەن نەمەسە جابىلىپ قالعان بولۋى كەرەك. ونان سوڭ ءسىز اسا توزىمدىلىكپەن جاپا ماشاقاتقا مويىماي، كوپتەگەن ماتەريالدى دايىنداپ نوپوس قاراستىلىعىڭىز تۇرعان ورىنعا بارىپ، كوپتەگەن رەسميەت بىتىرەسىز. بۇدان سىرت، ءوزىڭىز تۇرعان كوشەنىڭ اشقان قايتا كاسىپتەندىرۋ، جۇمىسشى قابىلداۋ جيىنىنا بەلسەنە قاتىناسۋىڭىز كەرەك. سوندا عانا ءسىز ايىنا بەرىلەتىن ءبىر نەشە جۇز يۋاندىق جۇمىسسىزدىق قامسىزداندىرۋ قاراجاتىنا يە بولا الاسىز.
دەيتۇرعانمەن، ءتيىمدى قامسىزداندىرۋلار دا جوق ەمەس.
ەمدەۋ قامسىزداندىرىۋىن تولەسەڭىز شيپاحاناعا تەكسەرىلگەندە ءوز قالتاڭىزدان اقشا شىعارىپ الەك بولمايسىز. ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى «بەس ءتۇرلى قامسىزداندىرۋدىڭ ىشىندەگى ەڭ ءتيىمدى قامسىزداندىرۋ. ادەتتە، قىزمەت ورىنىڭىز %10 اينالاسىندا، جەكە ادام %2 اينالاسىندا قامسىزداندىرىۋ قاراجاتىن تاپسىرادى. بۇل اقشا جەكە ادامنىڭ ەمدەۋ قامسىزداندىرۋ ەسەبىنە كىرگىزىلەدى.
ەمدەۋ قامسىزداندىرۋىنا قاتىناسقان ءار ءبىر ادامعا ءبىر امانات كۋالىگى نەمەسە ءبىر ەمدەۋ قامسىزداندىرۋ كارتوچكاسى بەرەدى. ءسىز تاپسىرعان ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى جانە قىزمەت ورنىڭىزدىڭ ءسىز ءۇشىن تاپسىرعان ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى اقىسىنىڭ ءبىر ءبولىمى وسى كارتوچكادا ساقتالىپ،ءسىزدىڭ شيپاحاناعا كورىنگەن كەزدە جۇمساعان اقشاڭىز ەمدەلۋ اقىڭىز ەسەپتەن كوتەرۋ ولشەمىنە جەتپەگەن جاعدايدا جۇمسالادى.
مۇنداعى ەسەپتەن كوتەرۋ ولشەمى دەگەنىمىز ءار جەردە ۇقسامايدى. بەيجيڭ قالاسىندا امبالاتوريادا تەكسەرىلۋ اقىسىنىڭ مىڭ 800 يۋاننان اسقان ءبولىمى عانا ەسەپتەن كوتەرىلەدى دەپ بەلگىلەنگەن. مىسالى ءسىز 2300 يۋان جۇمساعان بولساڭىز، تەك 500 يۋاننىڭ %50-70تى عانا ەسەپتەن كوتەرىلەدى. ارينە، كەيبىر قىمبات باعالى يمپورت ەتىلگەن دارىلەر ەسەپتەن كوتەرىلمەيدى.
ەسەپتەن كوتەرۋ رەسميەتى وتە قاراپايىم، شيپاحاناعا اقى تاپسىرعان كەزدە شيپاحانانىڭ كەسىپ بەرگەن تالونىن جاقسى ساقتاپ، قىزمەت ورنىڭىزعا تاپسىرساڭىز بولعانى.
الايدا، ءار جولعى شيپاحاناعا تەكسەرىلگەن ناۋقاستىڭ بارلىعىنا ەمدەۋ قامسىزداندىرۋ تولەمى بەرىلە بەرمەيدى. ەگەر باس اماندىعىڭىزعا حاۋىپ تونسە، ارينە الدىمەن شىرعالاڭ تۋدىرۋشىدان تولەم بەرۋدى تالاپ ەتۋىڭىز كەرەك. ال ءمۇسىن تۇزەتۋ، ارىقتاۋ، بوي ءوسىرۋ وپەراتسياسىن جاساتقاندار نەمەسە رۋحاني اۋىرۋى بارلار جانە شەتەلەگە بارىپ اۋىرۋىن كورسەتكەندەرگە ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى بەرىلمەيدى.
تۋىت قامسىزداندىرۋىن قىزمەت ورىن بۇكىلدەي تولىق تاپسىرادى. ول نەگىزىنەن تۋىتقا قاتىستى بارلىق قاراجاتتى تولىق قامتىعان بولادى، ەسەپتەن كوتەرۋ كولەمى: تۋىتقا بەرىلەتىن تولىقتاما قاراجات، ەمدەلۋ قاراجاتى، جوسپارلى تۋىت وپەراتسيا قاراجاتى قاتارلىلاردى قامتيدى. ەگەر ۇكىمەت قاراستىلىعىنداعى شيپاحانادا بالالى بولىپ، ءبىر جىلدان استام تۋىت قامسىزداندىرۋىن تاپسىرعان بولساڭىز، وندا العاشقى تەكسەرۋدەن باستاپ بالا دۇنيەگە كەلگەنگە دەيىنگى جۇمسالعان اقشانىڭ كوپ ءبولىمىن ەسەپتەن كوتەرتۋگە بولادى.
تۋىت قامسىزداندىرۋى تەك ايەل قاۋىمىنا قاتىستى ەمەس. تۋىت قامسىزداندىرۋىن تاپسىرعان ەرلەر تۋىت قامسىزداندىرۋىن تاپسىرماعان جۇبايىنىڭ تۋىت بارىسىندا جۇمساعان اقىسىنىڭ تەڭ جارىمىن ەسەپتەن كوتەرتىپ عانا قالماستان، ءوزى دە بەلگىلى زاڭدى دەمالىستان جانە تولىقتاما قاراجاتتان يگىلىكتەنە الادى.
ءۇي ساتىپ الۋ جانە قارتتاردىڭ زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋ اقىسىن قانشالىق كوپ تاپسىرسا، سونشالىق كوپ يگىلىككە كەنەلە الاسىز.
قارتتاردىڭ زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋى «بەس ءتۇرلى قامسىزداندىرۋدىڭ» ىشىندەگى ۇستايتىن سالىستىرماسى ەڭ جوعارى قامسىزداندىرۋ. قىزمەت ورىن جەكە ادامنىڭ ەڭبەك اقسىنىڭ %20 ىندەي قارجىنى قارتتاردىڭ زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋ قورىنا ءبىر تۇتاس تاپسىرادى، ال جەكە ادام تەك ەڭبەك اقىسىنىڭ %8 تىن عانا جەكە ەسەبىنە كىرگىزىپ وتىرادى.
ءىس جۇزىندە، قارتتاردىڭ زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋىن قانشالىق كوپ تاپسىرسا سونشالىق كوپ الادى.
بەلگىلەمە بويىنشا، قارتتاردىڭ زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋىن ءسوزسىز 15 جىل تولىق تاپسىرىپ، زەينەتكە شىققاننان كەيىن بارىپ ءومىر بويى يگىلىكتەنەدى. ەگەر تاپسىرعان ۋاقىتى 15 جىلعا تولماسا، زەينەتكە شىققان كەزدە مەملەكەت تەك قانا جەكەنىڭ ءوز ەسەبىندەگى%8تىك زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرىۋ اقىسىن عانا جەكەگە قايتارىپ بەرىپ، قىزمەت ورىننىڭ جەكە ادام ءۇشىن تاپسىرعان %20 اقشاسىن مەملەكەتتىك زەينەت اقى ءبىر تۇتاستىق قورىنا الىپ قالادى.
ال تۇرعىن ءۇي الەۋمەتتىك قورىنىڭ وسى ايتىپ وتكەن بەس ءتۇرلى قامسىزداندىرۋعا ۇقسامايتىن ءبىر جەرى ول زاڭدا بەلگىلەنبەگەن. الايدا مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ جاريالاعان «الەۋمەتتىك قوردى باسقارۋ ەرەجەسىىندە»: بارلىق ۇكىمەت ورگاندارى، مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسپورىندار، كوللەكتيۆتىك كاسپورىندار، شەتەل كاسىپورىندارى، جەكە كاسپورىندارى مەن كاسپورىنعا جاتپايتىن ورىنداردىڭ بارلىعى ءسوزسىز جۇمىسشىلارى ءۇشىن تۇرعىن ءۇي الەۋمەتتىك قورىن تاپسىرۋى ءتيىس دەپ بەلگىلەنگەن. سوندىقتان تۇرعىن ءۇي الەۋمەتتىك قورىن تاپسىرۋ دا ءماجبۇري اتقارىلادى.
تاعى ءبىر ۇقسامايتىن ءتۇيىن، تۇرعىن ءۇي الەۋمەتتىك قورى يگىلىك قامسىزداندىرۋى ەمەس، قايتا جۇمىسشى-قىزمەتكەرلەردىڭ ەڭبەك اقىسىنىڭ ءبىر ءبولىمى. اتاپ ايتقاندا مەملەكەتتىڭ بەلگىلەمەسىندە ءسىزدىڭ ەڭبەك اقىڭىزدىڭ وسى ءبولىمى تەك عانا ۇيگە ىستەتىلەدى دەپ بەلگىلەنگەن.
كاسىپورىن مەن جەكە ادام، بەلگىلى مولشەردەگى الەۋمەتتىك قوردى جەكەنىڭ اتىنداعى تۇرعىن ءۇي ارناۋلى ەسەبىنە ايىرىم-ايىرىم اماناتقا قويادى. كەيبىر رايوندارداعى كاسىپورىندار قاراجات تاپسىرۋ سالىستىرماسىن وزدەرى تاڭدايدى. مىسالى: جەكە مەن كاسىپورىن ايىرىم-اىيرىم %12تەن تاپسىرادى دەگەن سياقتى. قورتىپ ايتقاندا، جەكەنىڭ تاپسىرعانى كوپ بولسا، كاسىپورىنىڭ تاپسىراتىنى دا كوبەيەدى.
ءۇي ساتىپ الماقشى بولعان ادام الەۋمەتتىك قور قارىزىنا ءوتىنىش ەتۋىنە بولادى. ونىڭ ءوسىمى ادەتتەگى ساۋدا قارىزىنىڭ وسىمىمەن سالىستىرعاندا نەشە ەسە تومەن بولادى. الەۋمەتتىك قور قارىزىنىڭ جوعارعى شەگى ادەتتە 800 مىڭ يۋان. وسىدان اسىپ كەتەتىن بولسا «بىرلەسپە قارىزىن»ءوتىنىش ەتۋى كەرەك. ياعني بۇل ساۋدا قارىزىن ساياساتتىق قارىزعا قوسۋ دەگەندىك، بۇلاي بولعاندا دا ءوسىمدى تومەندەتۋگە بولادى. بۇدان سىرت، الەۋمەتتىك قوردان پايدالانىپ ءۇيدىڭ قارىزىن قايتارۋعادا بولادى. ال ءۇي ساتىپ الۋ ويى جوق كىسىلەر، الەۋمەتتىك قورىنىڭ بارلىعىن شىعارىپ العانى ءجون. ۇيتكەنى الەۋمەتتىك قور مەرزىمسىز اماناتقا قويىلعان اقشانىڭ ءوسىم مولشەرى نەگىزىندەگى بانكە وسىمىنە يە بولادى، ەڭ كوپ بولعاندادا 3 ايلىق مەرزىمدى امانات وسىمىنەن جوعارى بولمايدى، دەمەك ءوسىمى وتە تومەن. وسى اقشانى بانكەنىڭ مەرزىمدى امانات ەسەبىنە اۋىستىرعان كۇننىڭ وزىندە دە، تابىسى بۇرىنعىدان ءسال عانا جوعارىلاۋ بولادى.
ءۇي ساتىپ الۋدان باسقا ىستەردە، مىسالى ءۇي اشەكەيلەۋ،ءۇي مايلاۋ قاتارلىلاردىڭ بارلىعىندا دا الەۋمەتتىك قوردى پايدالانۋعا بولادى. قىزمەت ورنىڭىز قاتىستى انىقتاما بەرىپ تاڭبا باسىپ، ماقۇل بولعاننان كەيىن، الەۋمەتتىك قور مەرزىم بويىنشا ءسىزدىڭ ەسەبىڭە كىرەدى.
«بەس ءتۇرلى قامسىزداندىرۋ مەن ءبىر قوردى» جول ورتادا توقتاتۋعا بولاما ؟
ەمدەۋ قامسىزداندىرۋىنان باسقا «بەس ءتۇرلى قامسىزداندىرۋ مەن ءبىر قوردىڭ» بارلىعىن ورتا جولدا توقتاتۋعا بولادى، ءسىز قىزمەت اۋىستىرۋعا ءتيىستى بولعاندا نەمەسە بىرەر جىلعا دەيىن تىنىققان كەزدەرىڭىزدە توقتاتىلادى. بۇنىڭ ىشىندە، قارتتاردىڭ زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋىن تاپسىرۋ جول ورتادا توقتاپ قالسا دا ەشتەڭە ەتپەيدى، ۇيتكەنى قارتتاردىڭ زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋىن الۋ ءۇشىن، جىل شەگىن جيناقتاپ ەسەپتەگەندە 15 جىلعا تولسا بولعانى. ال تۇرعىن ءۇي الەۋمەتتىك قورى امانات تۇرىنە جاتادى، جول ورتادا ءۇزىلىپ قالسادا ەشتەڭە ەتپەيدى. ال نەگىزىنەن «كادەگە جارامايتىن» كاسىپسىزدىك قامسىزداندىرۋىن قالايدا ءسوزسىز تاپسىرۋ كەرەك،ءبىراق جول ورتادا توقتاپ قالۋ مەن جالعاستى تاپسىرۋدىڭ پارقى ونشا زور ەمەس. تۋىت قامسىزداندىرۋىن تاپسىرۋ توقتاسادا بولا بەرەدى. بىراق اۋىر اياق بولۋدان بۇرىن تاپسىرعان ۋاقىتىڭىزدىڭ ءبىر جىلدان اسۋىنا كەپىلدىك ەتۋىڭىز كەرەك.
جاڭا قىزمەت ورىنعا اۋىسىپ بارعاندا قارتتاردىڭ زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋىن جوتكەۋ تالونىن تابىس ەتۋ قاجەت. تۇرعىن ءۇي الەۋمەتتىك قورىن جوتكەۋدە، ەڭ اۋەلى جاڭا قىزمەت ورىننان ەسەپ ءنومىرىن اشتىرۋىڭىز ءتيىس، ودان كەيىن جاڭادان اشىلعان ەسەپ ءنومىرىن بۇرىنعى قىزمەت ورنىنا اپارىپ، بۇرىنعى قىزمەت ورنىنداعى ەسەپ نومىردەگى اقشانى جاڭا ەسەپ نومىرىنە اۋدارتساڭىز بولعانى. باسقا قامسىزداندىرۋ تۇرلەرىن ىڭعايلاستىرىپ جوتكەۋگە ەرەكشە راسمياتتار وتەۋدىڭ قاجەتى جوق. تىكە الىپ كەتىپ جالعاستى تاپسىرا بەرۋىڭىزگە بولادى.
ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى وتە ماڭىزدى، بەلگىلەمەدە 3 اي تاپسىرىلماسا كۇشىن جويادى، تولىقتاپ تاپسىرسا دا بولمايدى دەلىنگەن، دەمەك 3 ايدان كەيىن شيپاگەرگە كورىنسەڭىز اقشاسىن ءوزىىڭىز تولەيسىز. ەگەر جول ورتادا توقتاماسقا امال جوق بولعان جاعدايدا، قىسقا مەرزىمدىك ساۋدا سيپاتىنداعى ەمدەۋ قامسىزداندىرۋىن ساتىپ الىپ، كەنەتتەن تۋىلاتىن سالماقتى اۋىرۋدان ساقتانساڭىز بولادى.بۇدان سىرت، بۇكىل مەملەكەت بويىنشا ەسەپ ءبىر ارناعا تۇسپەگەندىكتەن، بەيجيڭ-شاڭحاي-گۋاڭجوۋ سياقتى ءىرى قالالاردا جۇمىس ىستەپ، قوعامدىق قامسىزداندىرۋ تاپسىرعان، كەيىن كەلە ورتا-شاعىن قالالارعا قايتىپ كەلگەندەر جونىنەن الىپ ايتقاندا، قوعامدىق قامسىزداندىرۋ بايلانىسىن ولكە اتتاتىپ كوشىرگەندە زيان تارتۋ جاعدايى ۇنەمى كەزىگەدى. مىسالى كەيدە، قارتتاردىڭ زەينەت اقى قامسىزداندىرۋىنىڭ تەك جەكەلەر تاپسىرعان ءبولىمىن عانا الىپ كەتۋگە بولادى، ەمدەۋ قامسىزداندىرۋىن باسقا جەرلەرگە جوتكەپ كەتۋگە مۇلدە بولمايدى. تەك قايتالاي ءبىتىرۋ كەرەك.
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
